Kastamonu Bozkurt Hes
* Fotoğraf: AA/ Kastamonu Bozkurt ilçesi
Batı Karadeniz 11 Ağustos’tan beri yoğun yağışa ve yağışlar nedeniyle sellere teslim oldu. Bölgedeki aşırı yağıştan sonra Bartın'ın Ulus ilçesi, Kastamonu'nun Azdavay, İnebolu, Bozkurt, Küre ve Pınarbaşı ilçeleri ve Sinop'un Ayancık ilçesi selden ağır etkilendi. Uzmanlar, bölgedeki hidroelektrik santrallerinin (HES) yaşanan sellerde büyük rol oynadığını söylüyor. Hidroelektrik santrallerinin yapım aşamasındaki doğa tahribatı, dere yataklarının doldurulması önemli etkenlerden birkaçı.
TIKLAYIN- Hidroelektrik santrali nedir? Türkiye'de kaç tane HES var?
Batı Karadeniz'de meydana gelen sellerde ölü sayısı bugün (13 Ağustos) itibarıyla 27'ye yükseldi. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı'nın (AFAD) açıklamasına göre, Kastamonu'da 25, Sinop'ta 2 kişi hayatını kaybetti. Sel'in yaşandığı ilk gün olan 11 Ağustos'ta Bartın'da kaybolan bir kişi ise hâlâ aranıyor.
Bozkurt'taki durum
Çevre ve Ekoloji Hareketi (ÇEHAV) avukatlarından Yakup Şekip Okumuşoğlu, “HES’ler çoğaldıkça bölgenin dengesinin bozulduğunu, doğa tahribatının en yüksek olduğu döneme denk gelindiğini” söylüyor.
Batı Karadeniz’deki seli bianet’e değerlendiren Yakup Şekip Okumuşoğlu, yaşanan felaketin sadece iklim değişikliği ile açıklanamayacağını söylüyor ve ekliyor: “Bölgede bir buçuk aydır şiddetli yağış var, hidroelektrik santallerinin sayısı her geçen gün artıyor. HES’ler dere yataklarını tarumar etti, bölgedeki ağaçlar kesildi. Hidroelektrik santrallerinin kurulmasındaki oluşan tüm hafriyatlar derelere döküldü, dereler yok edildi. Bozkurt'taki sel sebebi tamamen hidroelektrik santralidir.”
BozkurtSelin büyük yıkıma yol açtığı Bozkurt, Kastamonu'nun 5400 nüfuslu bir ilçesi. Yağış nedeniyle ilçe merkezinden geçen Ezine Çayı taştı. Çayın taşmasıyla birlikte meydana gelen selde, su seviyesi bazı bölgelerde 4 metreye kadar yükseldi. Araçlar sel sularında sürüklendi. Bozkurt ilçe merkezi ise denizden iki kilometre içeride, Ezine Çayı'nın vadisine kurulmuş bir yerleşim. Ezine Çayı'nın üzerinde kurulu iki Hidroelektrik Santrali (HES) bulunuyor. Bozkurt ilçesi yakınlarındaki Ebru Regülatörü ve HES'i. Berke Elektrik Üretim A.Ş. tarafından işletilen HES, Kastamonu'daki en büyük enerji santrali. |
TIKLAYIN- Karadeniz'de 246 aktif HES var
Okumuşoğlu sözlerine şöyle devam etti:
“Hidroelektrik santralleri derenin normal akışını kesiyor, aşırı yağışla biriken su, santrallerin kapaklarının açılmasına sebep oluyor ve tsunami kadar etkili su baskınları meydana geliyor.”
“Dereler parsel haline getirilip satılıyor”
Okumuşoğlu, Karadeniz’deki tahrip edilmiş derelerin müteahhitler tarafından parsellenerek satışa sunulduğunu ifade ederek şöyle dedi:
“Doldurulan dere yatakları, kesilen ağaçlar ve nice doğa tahribatları nedeniyle, bölgenin dereleri neredeyse tamamen yok oluyor. Karadeniz'de tüm dereler kanalizasyon haline gelmiş durumda.
“Dere yatakları boşaltılmalı”
“İklim değişimi şiddetli. Ayrıca bölgedeki derelerin ıslah edilmesi ve alınması gereken önlemler söylendi ancak hiçbir önlem alınmadı.
Dere yataklarının tamamı boşaltılmalı. Yerleşim için izin verilen dere yatakları yakınlarından uzak durulmalı. Karayolları masa başında ve karadüzen şeklindeki projelerine hemen son vermeli. Doğal ve eğimli dere yatakları yok edilmemeli. Dere yatakları betonlaştırılmamalı."
Bölgede bulunan hidroelektrik santralleri ve şirketleri
Sinop'ta bulunan HES'ler ve firmalar:
Tesla Enerji / Çiğdem 1-2-3 HES
İlk Enerji/ Ayancık,Türkler Holding/Demirci HES
İlk Elektrik Enerji Üretimi/Güzelçay 1 ve 2 HES
Birim Hidroelektrik Üretim/ Erfelek HES
Bartın'ta bulunan HES'ler ve firmalar:
MHM Turkey Makine/Kirazlıköprü Barajı ve HES
Boydak Enerji/Başak HES
Kastamonu'da bulunan HES'ler ve firmalar:
Enerji/Yunuslar HES
Elbi Enerji/Berk HES
Yek Enerji Üretim AŞ/Aybige HES
YBT Enerji/ Kızılçam
Elbi Enerji, Berk HES
(MÜ/NÖ)
İşte o görüntü: HES’in regülatörü paramparça olmuş
Kastamonu'nun Bozkurt ilçesinde onlarca kişinin hayatına neden olan selden sonra, CHP Kastamonu Milletvekili Hasan Baltacı vatandaşların yıkıldığını, Bakanlık, DSİ ve Valilik yıkılmadığını ileri sürdüğü HES'i havadan drone ile görüntüledi. Ebru HES'in yıkılan regülatör ve iletim kanallarının parçalandığını açıkladı.
İsmail AKDUMAN
Yayınlanma: 19:03 - 15 Ağustos 2021 Güncellenme:
Bozkurt’a meydana gelen sele vatandaşların HES’in çökmesinin neden olduğunu iddia etmesi üzerine, önce Kastamonu Valiliği iddiaları yalanmış ardından Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli yaptığı açıklamada HES’lerin sele neden olmadığını aksine mağduru olduğu belirtmişti. CHP Kastamonu Milletvekili Hasan Baltacı, kilometrelerce yürüyerek HES’in bulunduğu bölgeye gitmeyi başardı. Sosyal medya hesabından HES’in son halini paylaşan Baltacı, “Yıkılan HES yapıları burada, yalan söyleyen bakanlar orada. İşte görüntüler. Neyi saklıyorsunuz, kimi koruyorsunuz?” diye sordu.
“REGÜLATÖR VE İLETİM KANALLARI PARAM PARÇA”
Köy yollarının henüz yapılmadığı belirten ve yürüyerek bölgeye ulaştıklarını ifade eden Baltacı, “Kamuoyunu merak ettiği Hidro Elektrik Santrali bölgesine gelmeyi başardık. Arkamda Bozkurt’un üstüne kurulan HES’in regülatörünü ve beton iletim kanallarını görüyorsunuz. Aşırı yağış dolasıyla, bu dağlardaki küçük vadilerde biriken sular buraya hızla akmış. Regülatör ve su kanallarını paramparça etmiş. Bu bölgede çok yoğun ormancılık faaliyetleri yürütülür. Ormanda kesilen tomruklarda sel suyuna kapılarak önüne regülatör ve iletim kanalarını da alarak Bozkurt’a doğru kadar gitmiş. Tarım Bakanı felaketin ilk anlarında şöyle bir açıklama yapmıştı; ‘Selin en büyük mağduru HES’ler’ demişti. Doğanın akışına bu şekilde müdahale edilirse hem HES hem de şehirlerdeki insanlarımız bunun acı bedelini ödemek zorunda kalır” dedi.
“MAHKEME YÜRÜTMEYİ DURDURMA KARARI VERMİŞTİ”
Ezine Çayı üzerinde kurulan Ebru Hidroelektrik Santrali’nin evine zarar vereceğini ileri süren bir vatandaşın açtığı dava üzerine Kastamonu İdare Mahkemesi 2013 yılında HES için yürütmeyi durdurma kararı vermiş ancak şirket yapımına devam etmiş, proje tamamlanmıştı. HES inşaatı için kamulaştırma yapılan bölgede arazisi bulunan bir yurttaşın dava açtığı proje için mahkeme “telafisi olmayacak zararlar doğurabilir” kararı vermişti. 2016 yılında HES’in ilk ünitesi bir yıl sonra da ikinci ünitesi devreye alınmıştı.
İlginizi ÇekebilirTMMOB açıkladı: Can kayıplarının temel nedeni plansız bir şekilde inşa edilen Nehir Tipi HESCHPdavadroneJeolojiKastamonumahkemeparamparçasosyal medya
Sel felaketi: Kastamonu Bozkurt'ta neden büyük yıkım yaşandı, yetkililer iddialar için ne diyor?
Kaynak, Getty Images
Batı Karadeniz'de sel felaketinden en fazla etkilenen yer, en çok can kaybının görüldüğü ve kayıp başvurusunun yapıldığı Kastamonu'nun Bozkurt ilçesi oldu. İlçenin neden bu kadar büyük bir yıkımla karşılaştığı konusunda çeşitli iddialar var. HES kapaklarının patladığı, tomrukların köprüleri tıkadığı ve felaketten kısa süre önce yapılan anonslarla halkın yanlış yönlendirildiği öne sürülüyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da bugün Bozkurt'a gitti, bölgede incelemelerde bulundu. Erdoğan; Kastamonu, Bartın ve Sinop'in "Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi" ilan edildiğini açıkladı.
Erdoğan, Bozkurt'ta yaptığı konuşmada, "Allah'ın izniyle bu afetleri de aşacağız. Ne gerekiyorsa devlet olarak elimizden geleni süratle yapıp, küllerimizden inşallah yeniden ayağa kalkacağız. Bu devlet hiçbir zaman çökmedi, yıkılmadı yine yıkılmayacağız ve süratle, en kısa zamanda bütün mağduriyetleri gidermenin gayreti içerisinde olacağız" dedi.
Selin büyük yıkıma yol açtığı Bozkurt, Kastamonu'na bağlı, 5400 nüfuslu bir ilçe.
Yağış nedeniyle ilçe merkezinden geçen Ezine Çayı taştı. Çayın taşmasıyla birlikte meydana gelen selde, su seviyesi bazı bölgelerde 4 metreye kadar yükseldi. Araçlar sel sularında sürüklendi.
Bozkurt ilçe merkezi ise denizden iki kilometre içeride, Ezine Çayı'nın vadisine kurulmuş bir yerleşim.
Ezine Çayı'nın üzerinde kurulu iki Hidroelektrik Santrali (HES) bulunuyor. Bozkurt ilçesi yakınlarındaki Ebru Regülatörü ve HES'i. Berke Elektrik Üretim A.Ş. tarafından işletilen HES, Kastamonu'daki en büyük enerji santrali.
Felaketin ilçeye neden bu kadar büyük bir darbe vurduğuna dair çeşitli iddialar gündeme geldi. Bu iddialardan biri de HES baraj kapaklarının patlamasının felaketin boyutlarını büyüttüğü yönündeydi. Ancak Kastamonu Valiliği, Çarşamba günü Twitter hesabından yaptığı açıklamayla bu iddiayı yalanladı.
İçişleri Bakanı Soylu: Bir patlama söz konusu değil
HES kapaklarının patladığı iddiasını İçişleri Bakanı Süleyman Soylu da yalanladı.
Soylu "Eğer orada herhangi bir hidroelektrik santrali varsa hemen 'HES patladı' deniliyor. Ben aynı şeyle Arhavi'de de karşılaşmıştım. Maalesef burada da karşılaştım. Arhavi'de karşılaştığımda gitmiş bakmıştım. Burada bakmak nasip olmadı. Teknik olarak böyle bir bilgim de yok ama DSİ Genel Müdürümüz, Enerji Bakanlığı'ndan sorumlu arkadaşlar vardı. Bir patlama söz konusu değil, çünkü patlayabilecek bir şey yok, böyle bir haznesi olan veya baraj tutulumu olan mekanizması yok buranın" dedi.
'Tomruklar köprüleri tıkadı'
Sel sularının Bozkurt ilçesini ilk olarak vurduğu anda çekilen görüntüler bir başka iddiayı daha gündeme getirdi. Çünkü selin ilk anlarında bir köprünün altında tıkanan ağaç ve tomruk parçalarının barajlanma etkisi ile köprüyü tıkadığı ve sel sularının burada iyice kuvvetlenerek ilçeye yöneldiği görülüyordu.
İçişleri Bakanı Soylu da bu duruma dikkat çekti.
Soylu "Burada bir köprü var. Yukardan aşağı gelen tomruklar köprü önünde barajlama yapıyor. Ondan sonra hem sağa hem sola ciddi bir şekilde şehrin içerisine akım oluyor. O rüsubat ve tomruk böyle bir sürecin oluşmasına sebebiyet veriyor" ifadelerini kullandı.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Ali Öztunç da tomrukların köprüleri tıkamasına dikkat çekti.
Ali Öztunç "Yukarıda vadinin başına bir tomruk deposu kurmuşlar. O gelen tomruklar aşağı inmiş ve köprüleri tıkamış. Köprüler doğal baraj görevi görmüş, bir anda patlamış ve şehir bu hale gelmiş" dedi.
Öztunç, "Bozkurt'taki felakette HES'in etkisinin çok büyük olduğu" iddiasını da tekrarladı.
Sel felaketi sırasında, birçok kişi binalarda mahsur kaldı. Ezine Çayı kenarında bulunan 8 katlı Ölçer Apartmanı çöktü. Yanında bulunan iki binada ise büyük hasar oluştu.
'Bize evi boşalttırmadılar, araçlarınızı alın dediler'
Çöken Ölçer Apartmanı'ndayken sel sularında kaybolanlar arasında, yaz tatili için anneleriyle İstanbul'dan babanne ve dedelerini ziyarete gelen 12 yaşıhdaki ikizler Ecrin ve İclal Yücel de vardı.
Arzu Yücel belediyeden yapılan "Araçlarınızı çayın kenarından kaldırın" anonsu üzerine, aracını çekmek için apartmandan çıkması sayesinde kurtuldu.
Yücel çifti açıklamalarında, felaketin hemen öncesinde yanlış yönlendirildiklerini söylediler ve ilçedeki yanlış yapılaşmaya dikkat çektiler.
Arzu Yücel, Demirören Haber Ajansı'na (DHA) yaptığı açıklamada, "5'inci katta oturuyorduk. Yaz tatili için geldik buraya. Bize evi boşalttırmadılar. 11.30'da belediyenin arabası geldi, anons ettiler. 'Çay taşabilir' dendi. Dışarı çıktım. 12.00'de çay taştı. Akşam 17.30'a kadar dışarıda bekledim. Çocuklarıma el salladım, balkondalardı, bize bakıyordu, el sallıyorduk. 'Bina yeni, çökmez' dediler" ifadelerini kullandı.
Yücel, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Telefonla konuştuk, bana balkondan el salladılar; 'Anne biz iyiyiz, merak etmeyin, kendinize bakın' dediler. Her şeyleri gördü gözlerim. Hiçbir şeyler yapamadık biz. Bize 'Arabaları yükseğe çıkarın' dediler, 'Canlarınızı, evlatlarınızı kurtarın' demediler. 5 dakika içinde ben onların hepsini alırdım".
'Bu inşaatlara neden izin veriliyor'
Baba Ramazan Yücel de DHA'ya yaşananları şöyle anlattı:
"Sel felaketi öncesinden burada anons yapıyorlar 'Dere kenarındaki araçlarınızı buradan kaldırın' diye. Eşim aracını dere kenarından kaldırıp arka sokağa park ettikten sonra derede ciddi anlamda su birikintisi geliyor ve eşim binaya giremiyor. Karşı binanın merdivenlerinden sadece çocuklarımı balkondan izlemekle kalıyor. Annem, babam ve çocuklarım dışarı çıkamıyor, eşim de binaya giremiyor."
"Bunlar bina yıkılana kadar bu şekilde binada mahsur kaldılar. Ne bir yardım ne kurtarma, kimseler yardım etmedi. Bina yıkıldıktan sonra helikopter geliyor. Havada uçuş yapıyor. Bizim binamız 3 yıllık bir bina. 'Yeni bina, yıkılmaz' dediler. Bu inşaatlara nasıl izin veriliyor? 3 yıllık bir bina nasıl bu hale geliyor? Neden 'arabanızı alın' deniyor da binaları boşaltın' denmiyor.
HDP: HES'le ilgili vahim iddialar derhal aydınlatılmalı
Öte yandan Halkların Demokratik Partisi (HDP), Merkez Yürütme Kurulu (MYK) toplantısı sonrası yazılı bir açıklama yaptı.
Açıklamada, Karadeniz'de tam bir yıkım yaşanıdığı, yaşanan felaketin boyutunun topluma yansıtılandan çok daha büyük olduğu vurgulandı, "İktidarın sorumluluğu sadece bütün bu felaketler karşısındaki beceriksizliğinden, krizi yönetememesinden kaynaklanmıyor. İktidar onlarca yıldır yürüttüğü rantçı ve doğa düşmanı politikalarla bugün yaşanan ekolojik felaketlerin bizzat sorumlusudur" denildi.
HDP ayrıca Kastamonu Bozkurt'taki HES'le ilgili iddiaların vahim olduğuna dikkat çekti:
"Valilik tarafından inkar edilmiş olsa da AKP tarafından 2008 yılında yapımına onay verilen ve 2016 yılında işletmeye açılan Ezine Çayı üzerine kurulu Ebru Regülatörü ve HES'in patladığı ve yaklaşık 10 bin nüfuslu Bozkurt'u sular altında bırakarak felaketin boyutunu büyüttüğü yönündeki iddialar vahimdir. Herhangi bir şüpheye mahal vermeden kamuoyunun bu konuda derhal aydınlatılması gerekmektedir."
DSİ Genel Müdürü, 'Bozkurt'ta HES patladı' iddialarını yalanladı
DSİ Genel Müdürü Kaya Yıldız, sel felaketinin yaşandığı Kastamonu'nun Bozkurt ilçesinde "HES kapaklarının patladığı iddialarına" ilişkin, "Taşkın ve sel afetleri meydana geldiği zaman, yukarı havzada bir HES var ve 'HES patladı' şeklinde asılsız haberler veya asılsız yorumlar yapılıyor. Böyle bir şey kesinlikle söz konusu değil." dedi.
Yıldız, sel felaketinin yaşandığı Bozkurt ilçesinin yakınındaki hidroelektrik santralini gazetecilerle helikopterle havadan inceledi.
İncelemenin ardından gazetecilere açıklama yapan Yıldız, Bozkurt'taki sel felaketinden önce hava tahminlerine göre gerekli önlemlerin alındığını söyledi.
Helikopterle sahayı dolaştıklarını dile getiren Yıldız, "İki tesisimizi de yukarıdan gördük. Hem santral binalarımızı gördük hem santrale su alan daha yukarıdaki 'regülatör yapısı' dediğimiz yapıları gördük. Yapılarda bir deformasyon olmadığını, yıkılma olmadığını hep beraber müşahede ettik." diye konuştu.
Yıldız, santralin depolaması bulunmayan bir tesis olduğuna dikkati çekerek, "Barajı olmayan, sadece nehirden suyu ufak bir kabartma yapısıyla alıp santrale taşıyan yapılar. Zaten bu nedenden dolayı depolaması olmadığı için havuzları da çok küçük. Herhangi bir risk teşkil etmiyor." ifadelerini kullandı.
Bir gün önceden HES üzerinde sel tehlikesine karşı gerekli çalışmanın yapıldığını söyleyen Yıldız, meydana gelen taşkınların HES’le alakasının bulunmadığını vurguladı.
Yıldız, "Taşkın ve sel afetleri meydana geldiği zaman, yukarı havzada bir HES var ve 'HES patladı' şeklinde asılsız haberler veya asılsız yorumlar yapılıyor. Böyle bir şey kesinlikle söz konusu değil." dedi.
Gazetecilerin bazı beton blokların yıkıldığı yönündeki sorusuna ise Yıldız, "O gördüğünüz, tamamıyla regülatörden suyu taşıyan iletim boruları. Onların heyelanla yıkıldığını gördük. Bununla hiçbir alakası yok." yanıtını verdi.
Ek kaynaklar • AA