Kaymakamlık Konuları 2018

Anayasa’nm kamu hizmetine girme hakkını düzenleyen maddesinde “Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir./Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez" hükmüne yer verilmiştir. Anayasa’nm İkinci Kısmı’nın "Siyasî Haklar ve Ödevler" başlıklı Dördüncü Bölümü’nde yer alan ve maddesinde güvence altına alman kamu hizmetine girme hakkına ilişkin olarak CBK ile düzenleme yapılması mümkün değildir.

Kamu hizmetine girme ve hizmete alınmada hangi nitelik ve şartların aranacağı Anayasa’nm maddesi kapsamındadır. Kural, kamu görevi niteliğinde olan kaymakam adaylığına atanma için aranan şartlara ilişkin olduğundan kamu hizmetlerine girme hakkının uygulanmasına dair bir düzenleme niteliği taşımaktadır. Bu itibarla kural CBK ile düzenlenemeyecek yasak alan içinde kalmaktadır.

ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:
Esas Sayısı : /71
Karar Sayısı : /65
Karar Tarihi: 5/4/

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN:

Danıştay Onikinci Dairesi

İTİRAZIN KONUSU:

A. 9/6/ tarihli ve sayılı Dahiliye Memurları Kanunu’nun 2. maddesinin (B) fıkrasının 2/7/ tarihli ve sayılı Kanun Hükmünde Karamame’nin maddesinin birinci fıkrasının (a) bendiyle yürürlükten kaldırılmasının Anayasa’nın mülga maddesine,

B. 10/7/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan (1) numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Karamamesi’ne 15/7/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan (4) numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin maddesiyle eklenen /A maddesinin Anayasa’nın maddesine,
aykırılığı ileri sürülerek iptallerine karar verilmesi talebidir.

OLAY:

6/7/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kaymakam Adayları Yönetmeliği’nin bazı hükümlerinin iptali talebiyle açılan davada, itiraz konusu kuralların Anayasa’ya aykırı olduğu kanısına varan Mahkeme, iptalleri için başvurmuştur.

I. İPTALİ İSTENEN KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME İLE CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ KURALLARI VE İLGİLİ GÖRÜLEN KANUN HÜKMÜ
A.    İptali İstenen Kanun Hükmünde Kararname ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Kuralları
1.     sayılı Kanun’un 2. maddesinin sayılı Kanun Hükmünde Karamame’nin (KHK) maddesinin birinci fıkrasının iptali talep edilen (a) bendiyle yürürlükten kaldırılan (B) fıkrası şöyledir:
“B) Bu Kanunun 1 inci maddesinde yazılı 4 üncü ve daha yukarı sınıflardaki memurluklara geçebilmek ve tayin olunmak için Üniversitelerin Siyasal Bilgiler, Hukuk, İktisat, İşletme, İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri ile bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafindan kabul edilen yurtdışındaki en az dört yıl süreli fakültelerden mezun olmak şarttır."

2.    (1) numaralı Cumhurbaşkanlığı Karamamesi’nin (CBK) (4) numaralı CBK’nm iptali talep edilen maddesiyle eklenen /A maddesi şöyledir:
"Kaymakam adayları
Madde /A- (Ek: RG/7/ - CK-4/ md.)
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından yönetmelikle düzenlenir.”

B.    İlgili Görülen Kanun Hükmü
sayılı Kanun’un 2, maddesinin (C) fıkrasının ilgili bölümü şöyledir:
"(Değişik birinci fıkra : 7/7/ - /1 mdjBu maddenin (B) bendinde sayılanlardan, giriş sınavının yapıldığı yılın Ocak ayının birinci günü itibariyle otuz beş yaşını doldurmamış olanlar:
sayılı Memurin Kanununda yazılı sağlık şartlarını haiz oldukları ve memleketin her ikliminde iş görmeye ve her vasıta ile gezip dolaşmaya kabiliyetleri bulunduğu hakkında tam teşekküllü Devlet hastanelerindeki kurullardan rapor alanlar maiyet memurluklarına aday olarak tayin olunurlar.

C.   İLK İNCELEME

1.  Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü ARSLAN, Haşan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Engin YILDIRIM, Hicabi DURSUN, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Rıdvan GÜLEÇ, Recai AKYEL, Yusuf Şevki HAKYEMEZ, Yıldız SEFERİNOĞLU, Selahaddin MENTEŞ, Basri BAĞCI, İrfan FİDAN ve Kenan YAŞAR’ın katılımlarıyla 21/6/ tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında öncelikle uygulanacak kural sorunu görüşülmüştür.

2.    Anayasa’nın ile 30/3/ tarihli ve sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un maddelerine göre bir davaya bakmakta olan mahkeme, o dava sebebiyle uygulanacak bir kanunun veya CBK’nın hükümlerini Anayasa’ya aykırı görmesi hâlinde veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varması durumunda bu hükümlerin iptalleri için Anayasa Mahkemesine başvurmaya yetkilidir. Ancak anılan maddeler uyarınca bir mahkemenin Anayasa Mahkemesine başvurabilmesi için elinde yöntemince açılmış ve mahkemenin görev kapsamına/alanına giren bir davanın bulunması, iptali talep edilen kuralın da o davada uygulanacak olması gerekir. Uygulanacak kural ise bakılmakta olan davanın değişik evrelerinde ortaya çıkan sorunların çözümünde veya davayı sonuçlandırmada olumlu ya da olumsuz yönde etki yapacak nitelikteki kurallardır.

3.    İtiraz yoluna başvuran Mahkeme, sayılı Kanun’un 2. maddesinin (B) fıkrasını yürürlükten kaldıran sayılı KHK’nın maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin ve (1) numaralı CBK’ya (4) numaralı CBK’nın maddesiyle eklenen /A maddesinin iptalini talep etmiştir.

4.     sayılı Kanun’un 2. maddesinin (B) fıkrasında kaymakam adaylarının taşıması gereken eğitim şartına dair düzenlemelere yer verilmekte iken bu fıkra hükmü sayılı KHK’nın maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile 9/7/ tarihi itibarıyla yürürlükten kaldırılmıştır. Akabinde, kaymakam adaylarının sağlamaları gereken eğitim şartları 15/7/ tarihinde (4) numaralı CBK’nın maddesiyle (1) numaralı CBK’ya eklenen /A maddesinde düzenlenmiştir. (1) numaralı CBK’nın anılan maddesine istinaden hazırlanıp 29/6/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Kaymakam Adayları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’in 5. maddesi İle Kaymakam Adayları Yönetmeliği’nin 5. maddesine eklenen (4) numaralı fıkra hükmünde de kaymakam adaylarının sağlamaları gereken eğitim şartları ile ilgili düzenlemelere yer verilmiştir.

5.    Bakılmakta olan davada Kaymakam Adayları Yönetmeliği’nin 5. maddesinin kaymakam aday adaylarının eğitim şartına dair düzenlemeler içeren (4) numaralı fıkrasının iptali istenilmekte olup bu fıkra hükmünün dayanağını ise sayılı Kanun’un 9/7/ tarihi itibarıyla yürürlükten kaldırılan 2. maddesinin (B) fıkrası değil bu fıkranın yürürlükten kaldırılmasından sonra (1) numaralı CBK’ya 15/7/ tarihinde eklenen /A maddesi oluşturmaktadır.

6.    Bu itibarla sayılı Kanun’un 2. maddesinin (B) fıkrasını yürürlükten kaldıran sayılı KHK’nın maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin bakılmakta olan davada uygulanma imkânı bulunmamaktadır.

7.    Açıklanan nedenlerle;
A,    9/6/ tarihli ve sayılı Dahiliye Memurları Kanunu’nun 2. maddesinin (B) fıkrasını yürürlükten kaldıran 2/7/ tarihli ve sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin itiraz başvurusunda bulunan Mahkemenin bakmakta olduğu davada uygulanma imkânı bulunmadığından bu bende yönelik başvurunun Mahkemenin yetkisizliği nedeniyle REDDİNE,

B,    10/7/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan (1) numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Karamamesi’ne 15/7/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan (4) numaralı Cumhurbaşkanlığı Karamamesi’nin maddesiyle eklenen /A maddesinin esasının incelenmesine,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III. ESASIN İNCELENMESİ

8.    Başvuru kararı ve ekleri, Raportör Ahmet CANPOLAT tarafından hazırlanan işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu CBK kuralı, dayanılan Anayasa kuralları ile bunların gerekçeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

A. CBK’ların Anayasal Çerçevesi ve Yargısal Denetimi

9.    Anayasa Mahkemesi CBK’ların anayasal çerçevesini ve yargısal denetimine ilişkin ilkeleri daha önceki kararlarında belirlemiştir. Buna göre CBK’ların yargısal denetiminde öncelikle Anayasa’nın maddesinin on yedinci fıkrasının birinci ila dördüncü cümlelerinde belirtilen konu bakımından yetki kurallarına uygunluğunun ele alınması gerekmekte olup bu kapsamda düzenlemenin yürütme yetkisine ilişkin olması, Anayasa’nın İkinci Kısmı’nın Birinci ve İkinci Bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle Dördüncü Bölümü’nde yer alan siyasi haklar ve ödevlerle ilgili olmaması, Anayasa’da münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen ya da kanunda açıkça düzenlenen konulara ilişkin olmaması gerekir. Anılan fıkra yönünden herhangi bir aykırılık tespit edilmemesi durumunda ise bu defa CBK’ların içerik yönünden Anayasa’ya uygunluk denetimi yapılmalıdır (AYM, E/78, K/6,23/1/, §§ ; E/31, K/5, 23/1/, §§ ; E/, K/25, 11/6/, §§ ; E/, K/27, 11/6/, §§).

B. Anlam ve Kapsam
    (1) numaralı CBK’nm /A maddesinde kaymakam adaylığı için aranan şartlara ilişkin hususlar düzenlenmiş olup anılan madde itiraz konusu kuralı oluşturmaktadır.

    Kuralın birinci cümlesinde kaymakam adaylarının sayılı Kanun’da belirtilen şartlan taşıması gerektiği belirtilmiştir. Anılan Kanun’un 2. maddesinin (C) fıkrasında adayın; giriş sınavının yapıldığı yılın ocak ayının birinci günü itibarıyla otuz beş yaşını doldurmaması, görevini devamlı yapmasına engel olabilecek akıl hastalığının bulunmaması ve memleketin her ikliminde iş görmeye ve her vasıta ile gezip dolaşmaya kabiliyeti bulunduğu hakkında tam teşekküllü devlet hastanelerindeki kurullardan rapor alması gerektiği öngörülmüştür.

    Aynı cümlede ayrıca kaymakam adaylarının eğitim şartlarına yer verilmiştir. Buna göre adayların yurt içindeki üniversitelerin veya diploma denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafından onaylanmış olmak kaydıyla yabancı üniversitelerin en az dört yıllık lisans eğitimi veren fakültelerin uluslararası ilişkiler, siyaset bilimi, kamu yönetimi, iktisat, işletme, maliye ve fınans, sosyoloji, halkla ilişkiler ve tanıtım, psikoloji bölümlerinden mezun olmaları gerekmektedir. Ayrıca bu bölümlerden herhangi birinin müfredatında yer alan derslerin en az yüzde seksenine sahip olan diğer bölümlerden ya da hukuk fakültelerinden mezun olanların da eğitim şartını sağlayacağı belirtilmiştir. Son olarak üniversitelerin sosyal bilimler, mühendislik fakülteleri ile tarih bölümlerinde en az dört yıllık lisans eğitimi yapmış olanların uluslararası ilişkiler, siyaset bilimi, kamu yönetimi, hukuk ve iktisat alanlarında lisansüstü eğitim yapmış olmaları durumunda kaymakam adaylığına ilişkin eğitim şartını sağlayacağı hükme bağlanmıştır.

    Kuralın ikinci cümlesinde bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasların Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenmesi öngörülmektedir.

C. İtirazın Gerekçesi
    Başvuru kararında özetle; kamu hizmetine girme hakkına ilişkin düzenlemelerin CBK ile yapılmasının mümkün olmadığı, bu kapsamda kaymakam adaylığına giriş şartlarına yönelik düzenlemenin CBK ile yapılamayacağı belirtilerek kuralın Anayasa’nm maddesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

Ç. Anayasa’ya Aykırılık Sorunu

  Anayasa’nm maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesinde Anayasa’nm İkinci Kısmı’nın Birinci ve İkinci Bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi haklan ve ödevleriyle Dördüncü Bölümü’nde yer alan siyasi haklar ve ödevlerin CBK’larla düzenlenemeyeceği belirtilmiştir.

  Anayasa’nm kamu hizmetine girme hakkını düzenleyen maddesinde “Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir./Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez" hükmüne yer verilmiştir. Anayasa’nm İkinci Kısmı’nın "Siyasî Haklar ve Ödevler" başlıklı Dördüncü Bölümü’nde yer alan ve maddesinde güvence altına alman kamu hizmetine girme hakkına ilişkin olarak CBK ile düzenleme yapılması mümkün değildir.

  Kamu hizmetine girme ve hizmete alınmada hangi nitelik ve şartların aranacağı Anayasa’nm maddesi kapsamındadır. Kural, kamu görevi niteliğinde olan kaymakam adaylığına atanma için aranan şartlara ilişkin olduğundan kamu hizmetlerine girme hakkının uygulanmasına dair bir düzenleme niteliği taşımaktadır. Bu itibarla kural CBK ile düzenlenemeyecek yasak alan içinde kalmaktadır.

  Açıklanan nedenlerle kural Anayasa’nm maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesine aykırıdır. İptali gerekir.
Muhterem İNCE bu görüşe katılmamıştır.

Kural Anayasa’nm maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesine aykırı görülerek iptal edildiğinden ayrıca anılan fıkranın birinci, üçüncü ve dördüncü cümleleri yönünden incelenmemiştir.

Kural konu bakımından yetki yönünden Anayasa’nm maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesine aykırı görülerek iptal edildiğinden içerik yönünden incelenmemiştir.

IV. İPTAL KARARININ YÜRÜRLÜĞE GİRECEĞİ GÜN SORUNU

Anayasa’nm maddesinin üçüncü fıkrasında “Kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ya da bunların hükümleri, iptal kararlarının Resmî Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir. Bu tarih, kararın Resmî Gazetede yayımlandığı günden başlayarak bir yılı geçemez" denilmekte; sayılı Kanun’un maddesinin (3) numaralı fıkrasında da bu kural tekrarlanarak Mahkemenin gerekli gördüğü hâllerde Resmî Gazete’de yayımlandığı günden başlayarak iptal
kararının yürürlüğe gireceği tarihi bir yılı geçmemek üzere ayrıca kararlaştırabileceği belirtilmektedir.

  (4) numaralı CBK’nm maddesiyle (1) numaralı CBK’ya eklenen /A maddesinin iptal edilmesi nedeniyle doğacak hukuksal boşluk kamu yararını ihlal edecek nitelikte görüldüğünden iptal kararının ortaya çıkardığı hukuki boşluğun doldurulabilmesi amacıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından gerekli düzenlemelerin yapılması için Anayasa’nm maddesinin üçüncü fıkrasıyla sayılı Kanun’un maddesinin (3) numaralı fıkrası gereğince bu maddeye ilişkin iptal hükmünün kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesi uygun görülmüştür.

V. HÜKÜM
10/7/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan (1) numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Karamamesi’ne 15/7/ tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan (4) numaralı Cumhurbaşkanlığı Karamamesi’nin maddesiyle eklenen /A maddesinin konu bakımından yetki yönünden Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, Muhterem İNCE’nin karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA, iptal hükmünün Anayasa’nm maddesinin üçüncü fıkrası ile 30/3/ tarihli ve sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un maddesinin (3) numaralı fıkrası gereğince KARARIN RESMÎ GAZETE’DE YAYIMLANMASINDAN BAŞLAYARAK DOKUZ AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNE OYBİRLİĞİYLE, 5/4/ tarihinde karar verildi.