Kıdem Tazminatından Vergi Kesilir Mi

Kıdem tazminatı, çoğu çalışanın tek güvencesini oluşturuyor. Çalışırken geçimini zor sağlayan işçiler, işten ayrıldıklarında alacakları toplu parayla gelecek planları yapıyorlar. En çok merak ettikleri konuların başında da işten ayrılırken yapılan ödemelerden vergi ve sosyal güvenlik primi olarak ne kadar kesinti yapılacağı geliyor.

Kıdem tazminatı ve diğer tazminatlardan gelir vergisi kesintisine ilişkin hususlar Gelir Vergisi Kanunu’nun maddesinin 1. fıkrasının 7 numaralı bendiyle düzenleniyor. Buna göre, sayılı eski İş Kanunu ile sayılı Deniz İş Kanunu uyarınca ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı gelir vergisinden muaf tutuluyor.

Bu iki kanuna tabi çalışanlara kıdem tazminatları brüt ücretleri üzerinden ödeniyor. Ancak, bir yıl için ödenebilecek kıdem tazminatı tutarı, en yüksek devlet memuruna ödenebilecek azami emekli ikramiyesini geçemiyor. ’un ilk yarısı için bu şekilde belirlenen kıdem tazminatı tavanı 6 bin 17 TL’dir. Örneğin, 10 yıl hizmeti bulunan bir çalışana ödenen kıdem tazminatı, brüt ücreti ne olursa olsun 60 bin lirayı aşamaz. Bu şekilde hesaplanan kıdem tazminatından sadece binde oranında damga vergisi kesilir.

sayılı Basın İş Kanunu’na tabi çalışanların kıdem tazminatında tavan uygulanmıyor. Brüt ücretlerinin tamamı, kıdem tazminatında dikkate alınıyor. Ancak, sayılı kanuna tabi çalışanların kıdem tazminatlarında gelir vergisi bakımından farklı bir uygulama söz konusu Buna göre, ’e tabi çalışanların 24 aylık brüt ücrete kadar olan kıdem tazminatları vergiden muaf, 24 ayı aşan kısmı ise gelir vergisine tabi. Vergiden muaf kısma, diğerlerinde olduğu gibi sadece binde oranında damga vergisi uygulanıyor.

EK TAZMİNATLARDA VERGİ

Kıdem tazminatının hangi durumlarda ödenebileceği kanunlarla düzenlenmiş bulunuyor. Emeklilik, ölüm gibi nedenlerin dışında kıdem tazminatı ödenebilmesi için işçinin iş akdinin kıdem tazminatı ödenmesine hak edecek şekilde sonlandırılması gerekiyor.

Önceden, kıdem tazminatı dışında ödenen tazminatlardan ne şekilde vergi alınacağına dair kanunda bir hüküm bulunmuyordu. Buna karşılık Maliye, bu tazminatlardan da vergi alıyordu. Geçen yıl 27 Mart’ta yürürlüğe giren kanunla, karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlardan da vergi alınması yönünde düzenleme yapıldı. Yani, bu tazminatlardan vergi alınması ilk defa kanun hükmü haline getirildi. (Geçmişe dönük vergi iadeleri de bu kanun değişikliğinden dolayı gündeme geldi.)

Yapılan değişiklik uyarınca, kıdem tazminatı ile ikale sözleşmesi kapsamındaki tazminatlar vergileme bakımından birlikte değerlendirilecek. İki tazminatın toplamının kıdem tazminatı tavanına kadar olan kısmı vergiden muaf olacak. Tavanı aşan kısmından ise gelir vergisi alınacak.

Örneğin, brüt ücreti 4 bin lira olan ve 10 yıllık hizmeti bulunan işçiye 40 bin lira kıdem tazminatı, 30 bin lira da ek tazminat ödendi ise toplam 70 bin liralık tazminatın 60 bin liralık kısmı vergiden muaf tutulacak. Kalan 9 bin liralık kısmından ise en düşük yüzde 15 oranında olmak üzere gelir vergisi kesilecek. Gelir vergisi oranı, çalışanın yıllık matrahına göre yüzde 15, 20, 27 veya yüzde 35 olabilir. Yüzde 15 oranında vergi kesildiğini varsaydığımızda bin lira gelir vergisi alınacak. Kalan 8 bin lira ve 60 bin lira üzerinden ise toplam lira damga vergisi kesilecek. Bu kesintilerden sonra çalışana net 68 bin lira ödenecek.

Aynı işçi, kıdem tazminatı ödenmesini gerektirmeyecek şekilde kendi isteğiyle işten ayrıldığında, işvereni, rakip bir firmada çalışmasın veya dava açmasın diye 60 bin lira ikale tazminatı öderse bu tazminatın tamamı gelir vergisinden muaf olacak ve sadece damga vergisi alınacak. (Bilgi için: 27 Mart tarihinden önce bu tazminatın tamamı üzerinden en az yüzde 15 oranında vergi kesiliyordu.)

İHBAR TAZMİNATINDA VERGİ

İş Kanunu uyarınca, iş akdinin feshinden önce işçi ve işveren tarafının birbirine önceden bildirimde bulunması gerekiyor. İhbar süresi, işyerindeki çalışma süresine göre değişiyor. İşi altı aydan az sürenler 2 hafta; 6 – 18 ay sürenler 4 hafta; 19 – 36 ay sürenler 6 hafta; 36 aydan fazla sürenler de 8 haftalık ihbar süresine tabi bulunuyor. İhbar süresi beklenmeden iş akdinin feshedilmesi durumunda ise bu süreye ilişkin ücret üzerinden tazminat ödeniyor.

Aylık brüt ücret üzerinden hesaplanan ihbar tazminatından gelir vergisi ve damga vergisi kesilirken, sosyal güvenlik primi kesilmiyor.

KULLANILMAYAN İZİN PARASINDA VERGİ

İşten ayrılırken ödenen kullanılmayan izinlerin parası son brüt ücret üzerinden hesaplanıyor. Brüt ücretten önce sosyal güvenlik primi kesiliyor, kalan tutar üzerinden de gelir vergisi ve damga vergisi alınıyor. İzin parasında uygulanan vergi oranı, çalışanın gelir vergisi matrahına göre değişiyor.

MAHKEME KARARIYLA YAPILAN ÖDEMELERDE VERGİ

İş akdi feshedildikten sonra mahkeme kararıyla ödenen kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, izin parası ve fazla mesai ücreti de aynı kurallara tabi bulunuyor. Kıdem tazminatı vergiden muaf tutulurken, ihbar tazminatı, izin parası ve fazla mesai ücretinden sosyal güvenlik primi ile gelir vergisi kesiliyor.

Mustafa BİZİMYER

Çok farklı tanımlar olsa da kıdem tazminatı, işçinin işverene bağlılığının, çalışmasının ve sadakatinin bir karşılığıdır. Kanunda gösterilen fesih hallerinde en az bir yıllık çalışması olan işçiye veya işçinin vefat etmesi halinde bu işçinin hak sahiplerine işveren tarafından ödenmesi gereken paradır. İş sözleşmesinin devamı süresince her geçen tam yıl için, işverenin işçiye 30 günlük ücreti üzerinden kıdem tazminatı ödemesi gerekir.

Gelir Vergisi Kanunu’nun ‘Tazminat ve Yardımlarda’ başlıklı 25 inci maddesinde gelir vergisinden istisna edilen tazminat ve yardımlar açıklanmıştır. Anılan maddenin birinci fıkrasının 7 numaralı bendinin a ve b alt bentlerinde;

“a) 25/8/ tarihli ve sayılı İş Kanunu ve 20/4/ tarihli ve sayılı Deniz İş Kanununa göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı ile 13/6/ tarihli ve sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanuna göre ödenen kıdem tazminatlarının hizmet erbabının 24 aylığını aşmayan miktarları (Hizmet ifa etmeksizin ödenen ücretler tazminat sayılmaz.);

1. b) Hizmet erbabının tabi olduğu mevzuata göre bu bendin (a) alt bendinde belirtilen istisna tutarının hesabında dikkate alınmak şartıyla, hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra;  karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar (Bu bendin uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.);” hükümlerine yer verilmiştir.

Buna göre; , ve sayılı Kanunlar uyarınca, hizmet erbabının çalıştığı süre ve kıdem tazminatına esas ücreti dikkate alınarak hesaplanan ve ödenen kıdem tazminatları istisna kapsamına girmekte olup hesaplanan bu tutarları aşan ilave ödemeler ise ücret kapsamında değerlendirilmek suretiyle vergilendirilmektedir.

tarihinden itibaren gelir vergisinden istisna edilecek kıdem tazminatı tutarı en fazla ne kadar olacak?

Bunu hesaplayabilmek için öncelikle Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 06/01/ tarih ve  sayılı Genelgedeki memur maaş katsayılarına bakmak gerekiyor.

Anılan genelgede memur maaş katsayıları 01/01/ - 30/06/ döneminde geçerli olmak üzere aşağıda yer alan tablodaki gibidir:

Kıdem tazminatı tavan tutarı Devlet Memurları Kanunu’na tabi en yüksek devlet memuruna sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçememekte olup, bu tutar aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır:

Bu hesaplamada en yüksek devlet memuru olarak daha önce Başbakanlık Müsteşarı dikkate alınırken, Cumhurbaşkanlığı Hükümet sisteminde en yüksek devlet memuru olarak Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı dikkate alınmaktadır. Bu çerçevede en yüksek devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı’na bir hizmet yılı için ödenen emeklilik ikramiyesi aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır:

Ayrıntılı olarak tablolaştırdığımız hesaplamadan da görüleceği üzere tarihinden itibaren gelir vergisinden istisna edilecek maksimum kıdem tazminatı tutarıyıllık,96 TL’dir. Hesaplanacak kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesintisi (binde 7,59 oranında) yapılması gerektiğini de bu noktada hatırlatmış olalım ve yazımızı bir örnekle pekiştirelim.

X A.Ş.’de 10 yıl süreyle çalıştıktan sonra 05/01/ tarihinde işten ayrılan (B)’ye, işvereni tarafından TL kıdem tazminatı ödenmiştir. Hesaplanan kıdem tazminatı tutarı TL olsa da vergiden istisna edilecek tutar, en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenen azami emekli ikramiyesi tutarı ve çalışma süresi dikkate alınarak hesaplanan tutarı aşamayacaktır.

Buna göre, (B)’nin 10 yıl çalışması karşılığı istisna edilecek azami tutar (,96 x 10 =) ,60 TL’dir. Bu nedenle (B)’ye ödenen TL kıdem tazminatının ,60 TL’lik kısmı gelir vergisinden istisna edilecek, aşan kısım olan ,40 TL ise ücret olarak vergiye tabi tutulacaktır.