Kelebek Kitap Pdf

Besinci Bask: Nisan , Altnc Bask: Temmuz 9 Q-D Kapak: Kemal Kald, H. Bosch Dizgi: Gryay, Bask: Si Melek Site Matbaas, Cilt: Alibaba Ciltevi. E YAYINLARI, -2 s idare: Ankara Caddesi 13/2. Telefon: 26 , Datm: Narhbahe Sokak 19 Kat 3, Tel.: 27 87 20, Ksa Adres: Posta Kutusu 12 istanbul. Henri Charriere Kelebek roman trkesi aydil balta e yaynlar Temmuzunda, servetini sfra indiren byk yer sarsntsndan bir yl sonra, altms yaslarnda bir gen adam Alber-tine Sarrazin'den sz edildiini duymasa bu kitap yazlmyacakt. Sarrazin, tepeden trnaa slt, glmseme ve yreklilik dolu bir kara elmast. Bir yl iinde, ikisi cezaevi gnleriyle kaslarn anlatan kitap yazms; btn dnyaya n salmst. Altms yaslarndaki gen adamn ad ise Henri Charriere'di; ok uzaklardan geliyordu. Krekten, daha da

ak konusmak gerekirse, ylnda gnderildii Fransz Gnay'nn baskenti Cayenne'den. Evet, Charriere sabkalnn tekiydi ama islemedii bir cinayetten tr mebbet krek cezasna arptrlmst. Bir zamanlar evre de Papillon - Kelebek adyla anlan, Ardec-he'li bir retmen ailesinin ocuu olan ve ylnda doan Charriere simdi Venezuella'l. Venezella ulusu, baksn ve verdii sz, sabka kaytlarna stn tutmus ve krek cehenneminden kamak iin giristii on yllk mcadelenin gemisten ok bir gelecei ortaya koyduuna inanmst. ylnn Temmuz aynda Charriere Caracas'daki Fransz kitaplna urayp Albenine Sarrazin'in ASTRAGALE adl kitabn satn ald. Kitabn zerine geirilen ek kusakta Bin yazlyd. Charriere bunu okudu ve kendi kendine: Dyi be, dedi bu yavru krk bacayla zulal yerlere gizlenip kitap sat-tysa ben, otuz yllk servenlerimle katn satarm.

Charriere'inki mantkl bir muhakemeydi ama, ayn zamanda da ok tehlikeliydi. nk, Albertine'in basarsndan bu yana, yaynclarn masalar dznelerle cezaevi ansndan geilmiyordu, stelik hi birinin de baslma umudu yoktu. nk servenlerin, felketlerin, hakszln en asrs bile iyi bir kitap ortaya karmaya yetmiyordu. Bir de yazmay bilmek, okurun, yazarn yasad ve grdklerini grmesi, hissetmesi ve iten oradayms gibi iste Charriere, bu ynden talihli kt. Servenlerini yazmay bir kere bile dsnmemisti: O bir eylem, hayat, scaklk adamyl; kurnaz baksl, scack. Biraz hsrtl, gneylilere zg sesiyle saatlar boyu dinlenebilirdi. Evet dinlenebilirdi, nk Charriere esine raslanmyacak kadar gzel anlatyordu; btn iyi hikayeciler gibi. Ve mucize gereklesti: Her trl edeb iliski ve hrstan arnms (bana yazd mektupta syle diyordu: Servenlerimi size yolluyorum, meslekten birine yazdrrsnz.) yaztlar, dostlarna hikye anlatrms gibi. Charriere sanki karsnzda grlyor, hissediliyor, yasanyor ve bir sayfann sonunda

tuvalete gittiini yazmaktaysa (krek cehenneminde tuvalet, ok nemli ve saysz faydalar salayan bir yerdir) sayfay evirmek zorunda kalyorsunuz. Tuvalete giden o deil, sizsiniz. ASTRAGALE okuduktan gn sonra, bir solukta ilk defteri yazyor. Bunlar izgili okul defterleri. Kendi gznde, btn tekilerden ok daha byk nem tasyan bu yeni serveniyle de ilgili birka t alacak kadar duraladktan sonra, 68 yl basnda devamn yazmaya koyuluyor, iki ay iinde on defter doldurup isini bitiriyor. Tpk Albertine'inki gibi, onun romannn msveddelerini de, Eyll aynda posta bana ulastrd. Yaymc Jean-Jacques Pauvert ile birlikte Albertine'i ne kavusturmustuk. Charriere de kitabn bana emanet ediyordu. Anlarn henz kpkrmz iziyle yazlms, cosku dolu, deisik ve Fransz olmayan daktilolar tarafndan temize ekilen bu kitaba, pek dokunmadm desem yeridir. Yalnz noktalama isaretlerini yerli yerine koydum, anlaslmaz hale gelen baz Dspanyolca deyimleri attm; kulaktan kapma ya da drt dili, Caracas'da her gn konusmann verdii alskanlkla ortaya kan baz anlam karsklklarn ve devrik cmleleri dzelttim.

Geree uygunluuna gelince, buna her zaman kefilim. Charriere Paris'e iki kere geldi ve uzun uzun konustuk. Gnler ve geceler boyunca hem. Tabi, aradan otuz yl geince baz ayrntlar insann belleinden kaybolmus ya da deismis olabilir. Ayrntlardaki bu deisiklikler zerinde durulmayacak kadar nemsizdir. Ama Charriere'in, krek cehenneminin gelenek ve grenekleriyle dehseti konusunda hi bir abartmaya gitmediini anlamak iin Profesr Dev6ze'in CAYENNE (Juliard, coll. Archives, ) adl eserine basvurmak yeter de artar bile. Mahkmlarn ve cezaevi yneticilerinin tmnn adlarn deistirmeyi uygun bulduk. nk bu kitabn amac baz ki8 silere saldrmak deil, birtakm tipleri ve bir dnyay ortaya koymak. Tarihler iin de durum ayn: Bazlar doru, bazlar da olayn getii a iyi kt belirtmeye yaryor. Bu kadar da yeter zaten. nk Charriere bir tarih eseri yazmak istemedi, gn gnne, yasad gibi, tm katl ve inancyla capcanl bir gerei kda geirdi. Bu gerek bir toplumun sabkallara kars hakl olarak kendini korumasyla uygar bir

ulusa yarasmyacak kadar kt bask yntemleri arasnda lsz asrl kabul etmeyen adamn olaanst destandr. Metni ilk okuyup soluu kesilenlerden ve eski edebiyatla yenisi arasndaki iliskiyi anlatrken beeni nedenlerini belirten Jean - Francois Revel'e tesekkr etmek isterim. JEAN - PIERRE CASTELNAU. BDRDNCD DEFTER: DNSANI BOZULMAYA DTEN YOLLAR AIRCEZA MAHKEMESD SAMAR ylesine zorluydu ki, on yl sonra kendimi toplayabildim. Gerekten de, alslms samarlardan deildi, stelik bu samar atmak iin bir ka kisi birlesmisti. 26 ekim gnndeyiz. Bir yldr yattm Conciergerie cezaevinin hcresinden sabah sekizde karldm. Sinekkayd tras oldum, iki dirhem bir ekirdek giyindim, iyi bir terzinin elinden kma elbise bana zarif bir hava veriyor. Klma son katky da, beyaz bir gmlekle soluk mavi bir kravat yapyor. Yirmi besindeyim ama yirmi gsteriyorum. Centilmen d grnsmle biraz ksteklenmise benzeyen jandarmalar bana efendice davranyorlar. Kelepelerimi bile kardlar. Bes jandarmayla birlikte alt kisi,

plak bir odada iki sraya oturmusuz. Dsarda hava kapal. Karsmzda, mahkeme salonuna almas gereken bir kap var. Paris'in Seine Adliye Saraynda bulunuyoruz. Ksa sre sonra cinayetle sulanacam. Avukatm. Raymond Hubert, Size kars elle tutulur hi bir 13 delilleri yok; dedi, beraat edeceiz, buna gveniyorum. zellikle bu beraat edeceiz szne glmsyorum. Sanki sayn avukatm da sank olarak ar-ceza mahkemesinin karssna karlms, mahkmiyet karar verilirse benimle birlikte cezay ekecekmis gibi.

Bir mbasir kapy at; bizi ieri ard, ardna kadar ak iki kanadn arasnda drt jandarmayla evrelenmis, yanda onbas, koca salona giriyorum. Silleyi oturtmak iin her seyi kan krmzya boyamslar. Hallar, kocaman pencerelerdeki perdeleri, az sonra beni yarglayacak olan grevlilerin giysilerini bile. Baylar, Yarglar kurulu! Sadaki kapdan, pespese alt kisi kyor. Kafalarnda takkeleriyle baskan ve mahkemenin dier bes yesi. Ortadaki iskemlenin yanna vardnda baskan duruyor, yardmclar sana ve soluna geiyorlar. Herkesin ayakta durduu salonda etkileyici bir sessizlik var. Mahkeme heyeti ve onunla birlikte herkes yerine oturuyor. Tombul yanakl, elmack kemikleri kpkrmz baskan, en ufak bir duyguyu aa vurmadan, sert bir havayla gzlerimin iine bakyor. Ad Bevin, Sonradan, mahkemeyi byk bir tarafszlkla ynetecek, bu tutumuyla ekirdekten yetismis bir hukuk adam olarak, tanklar ve polislerin anlattklarna pek inanmadn gsterecek. Hayr, suratma inen samarda onun sorumluluu yok, yalnz bu tokad bana

sunmakla yetinecek. Bassavcnn ad Pradel, Baroya kaytl btn avukatlarn ok ekindii bir savc bu. Fransa ve anavatana bal denizasr lkeler cezaevlerinin, giyotine en ok adam gnderen kisisi olarak ok kt bir n yapms. Pradel, kamu temsilcisi, Resm sulayc, insanlkla uzak yakn ilgisi yok. Yasay, Teraziyi temsil ediyor, Teraziyi diledii gibi kullanan. Terazinin kendine doru eilmesi iin de elinden geleni yapan bir adam. Gzleri akbabalarnki gibi, gzkapaklarn hafife ksp bakslarn ayrmadan bana tepeden bakyor. Bu tepeden bakma nce, onu benden daha yksee otur14 tan krssnden, sonra da byk bir kstahlkla tasd en az bir metre seksen boyundan geliyor. Kzl pelerinini karmyor, takkesini nne koyuyor. Krek gibi koca koca ellerine dayanyor. Bir altn halka evli olduunu gsteriyor, kk parmanda da, yzk niyetine iyice parlatlms bir mh var. Duruma hakim olabilmek iin, hafife bana doru eiliyor. Aslanm, elimden kurtulacan sanyorsan yanliyorsun, der gibi. Ellerimin birer kartal penesi olduu anlaslmyor ama seni paralayacak trnaklarm

ruhumun iindeki yerlerine iyice yerlestiler. Btn avukatlar benden ekiniyorsa, hukuk adamlar arasnda da ok tehlikeli bir bassavc olarak n yapmssam, bunun nedeni avm elimden hi karmay-smdr. Senin sulu ya da susuz olman bana vz gelir, yalnz sana kars olan ne varsa, Montmartre'da srdn serseri hayat, polisin salad tanklar, polis memurlarnn szleri, hepsinden yararlanmalym. Sorgu yargcnn bir araya getirdii bu iren birikimle, jri yeleri tarafndan toplum dsna itilmen iin seni yeterince tiksindirici gsterebilmeliyim. Ds grmyorsam, onu gerekten btn aklyla duyar gibiyim. "Dnsan yiyen bu adam beni ok etkiliyor. Brak kendini sank, hele kendini hi savunmaya kalkma: Seni, "rmslk yoluna" sokacam. Jri yelerine gvenmediini umarm. Hi hayale kaplma. Bu on iki kisi, hayatla ilgili hi bir sey bilmez. Karsnda oturan su adamlara bak. Uzak bir tasra sehrinden Paris'e getirilen su on iki aay iyi gryor musun? Hepsi de kk burjuva, tccar, emekli. Onlar teker teker izmenin gerei yok. Yirmi bes yasn je Montmartre'da srdn hayat anlayacaklarn sanacak kadar, safdil deilsin ya? Onlarn gznde

Pigalle ve Blanche Alan cehennemin ta kendisi, gece yasayan btn insanlar da toplum dsmanlar. Seine Arceza Mahkemesinde jri yeliine seilmekle ok gururlanyorlar. stelik, emin ol ki, hepsi de dar kafal birer kk burjuva olmann acsn ekiyor. 15 Ve sen, gen yakskl karslarna kyorsun. Seni, Montmartre gecelerinin Don Juan' olarak izmekte en ufak saknca greceime inanmazsn ya? Bylece, baslangta jri yelerini sana dsman seafoodplus.info iyi giyimlisin, yoksul giysiler iinde mahkemeye gelmeliydin, iste bu noktada bir taktik hatas yaptn. Skln kskandklarn da grmyor musun? Ellerine geeni srtlarna geirmisler, dsnde bile terziye elbise diktirdiini gren yok ilerinde. Saat on, mahkemenin baslamasna hazrz. Karsmda alt hukuk adam var, ilerinde bassavc da, seytanca iktidarn, zeksn, on iki kisilik jri yelerini, daha baslangta sulu olduuma, krein ya da giyotinin gnn karar olabileceine inandrmakta kullanacak. Kadn satan birinin, Montmarte evresi hakknda polise bilgi veren bir gammazn ldrlmesi suuyla

yarglanacam. Ellerinde en ufak bir delil yok ama su isleyeni her yakalaysta srmalarna srma katan aynaszlar, cinayeti benim islediimi syleyecekler. Delil yokluunda da, kuskuya yer brakmyacak kadar gizli bilgiler edindiklerini savunacaklar. Polein adnda, Orfevres rhtmnn 36 numarasnda hazrladklar bir tank, bir plk, iddia makamnn en etkin adam olacak, durmadan yalan sylediinde direttiimden, baska bir ara, byk bir tarafszlkla bana soracak : Bu tann yalanc olduunu sylyorsunuz. Peki. Ama neden yalan sylesin? Sayn Baskan, tutuklanmamdan bu yana geceleri gzme uyku girmiyorsa, bunun nedeni Yavsak Roland' ldrms olmam deil. Bu isi ben yapmadm nk. Benim de renmeye alstm sey sizinkinin ayn, yani bu tan snrsz sekilde stme yklemeye ve iddia makam gszlestike, onu glendirecek yeni

unsurlar salamaya iten nedenleri bilmek. Dsndm, tasndm ve su sonuca vardm Sayn Baskan : Polisler, onu byk bir su islerken yakalayp kendisiyle pazarla oturdular. Sen Kelebek denen herifin hesabn gr, biz de bu isi unutalm, dediler. Szlerinin geree ne denli uygun olduunu, o sra kestiremiyordum. Namuslu ve sabkasz biri ola16 raK tantlan Poien, birka yl sonra tutuklanarak kokain kaaklndan hkm giyecekti. Avukatm beni savunmaya alsyordu ama bassavcnn hakkndan gelecek yetenekte deildi. Yalnz Avukat Bouffay, duyduu iten nefretle ksa bir sre bassavcy g duruma soktu. Ne yazk ki bu da fazla srmedi ve Pradel'in ustal, bu delloyu da zaferle kapanmasn salad. Bu etkileyici kisinin esit ve birer yardmc gibi davrand jri yeleri gururdan sisiniyor, Pradel de onlar durmadan pohpohlu-yordu. Gecenin on birinde, satran partisi sona ermisti. Beni savunanlar mat olmuslard. Susuz olan ben mahkm edilmistim.

Bassavc Pradel tarafndan temsil edilen Fransz toplumu, yirmi bes yasndaki bir genci hayatn dsna itiyordu. Fiyatta indirim yaptklar da yoktu ha! Zengin yemek, Baskan Bevin'in renksiz sesiyle nme konuyordu. Sank, ayaa kalk! Kalktm, salonda byk bir sessizlik hkm sryordu, soluklar kesilmisti, yreim, her zamankinden biraz daha hzl atyordu. Jri yelerinden bazlar bana bakyor, bazlar da baslarn nlerine eiyorlard. Utan iindeydiler sanki. Sank, jri yeleri, bir tanesinin dsnda geri kalan sorularn hepsine evet cevabn verdiler. Evet diye cevaplandrmadklar tek soru, cinayeti kastl olarak islemis olmanz. Bu nedenle, mebbet krek cezasna arptrldnz. Syleyecek bir seyiniz var m? Klm kprdamad, durusum her zamanki gibi, dayandm blmenin tahtasn biraz daha fazla skyorum yalnz. Sayn Baskan, evet syleyecek seyim var. Gerekten susuzum ve polis tarafndan evrilen bir dolabn kurbanym.

Dyi giyimli kadnlarn, arceza mahkemesinin nde gelen konuklarnn ksesinden kulama bir mrlt geliyor. Sesimi ykseltmeden sunlar sylyorum : Siz, sala zararl heyecanlar tatmak iin buraya gelen cicili bicili hanmlar, susun. Gldr soketebtk 17/2 na era. Bir cinayet, polisiniz ve adaletiniz tarafndan mutlu sona baland. Memnun olmanz gerekir! Jandarmalar, dedi Baskan, gtrn. Kapdan kmadan haykran sesi duydum : zlme adamm, gelir seni orada bulurum! Bu ses, tm sevgisini haykran yiit Nenette'imin sesi. Salonda bulunan dostlar alkslyorlar. Hepsi cinayet konusunda gerei biliyor ve polisle pazarla oturup kimseyi ele vermediimden benimle ndklerini gsteriyorlar. Mahkeme ncesi oturduumuz kk odaya dndmzde jandarmalar kelepeleri geiriyorlar, ilerinden biri, ksa bir zincirle, sa bileimi sol bileine balyor. Tek kelime yok. Sigara istiyorum. Onbas bir sigara uzatp yakyor. Sigaray dudaklarma her gtrs ve ekisimde, onbas, hareketimi kolaylastrmak iin kolunu kaldrp indirmek zorunda. Ayakta, sigarann asa yukar drtte n iiyorum. Kimsenin azn at yok. Onbasya dnp: Hadi bakalm, yolcu yolunda gerek, diyen ben oluyorum.

Bir dzne kadar jandarmann esliinde merdivenleri inip Adliye Saraynn i avlusuna varyoruz. Bizi bekleyen cezaevi arabas orada. Arabann iinde on kadar sra var, bu sralara oturmak mmkn. Onbas Conciergerie cezaevine, diyor. Conciergerie Cezaevi Kralie Marie-Antoinette'in lmeden hemen nce kald satoya vardmzda jandarmalar beni basgardiyana teslim ediyorlar. O da zimmet makbuzunu imzalayp beni teslim alyor. Jandarmalar bir sey sylemeden uzaklasyorlar, yalnz sasrtc bir sey oluyor, onbas kelepeli ellerimi skyor. Basgardiyan soruyor bana: Ka yl verdiler? Mebbet. Yok canm? Jandarmalara bakyor ve szlerimin doru olduunu anlyor. Basndan nice olay geen, durumunu ok iyi bilen bu ellilik zindanc, yine de benim iin su iyi szleri sylemekten kendini alamyor : 18 Vay namussuz herifler! ldrms hepsi! Tatllkla kelepelerimi karyor. Duvarlar ses geirmeyen idam mahkmlarna, delilere, ok tehlikeli tutuklulara ya da mebbetlere ayrlan hcreye

kadar gtrmek dostluunu gsteriyor. Kapy stme kilitlerken : Dayan Kelebek, diyor. Bir takm esyalar yanna alacak, eski hcrende yediin yemekleri burada da yiyebileceksin. Dayan!

 Saol baba. Dnan bana, cesaretim byk ve mebbetliimin grtlaklarnda kalacan umuyorum. Birka dakika sonra kapm tkrdyor. Ne var? Bir ses bana cevap veriyor: Hi benim ben, kapna bir levha asyorum. Niin? Ne yazl o levhada? Mebbet krek. ok dikkat edilmeli. Kendi kendime dsnyorum : Bunlar gerekten oynatms. Yoksa tepeme inen n beni, intihara srkleyecek kadar sasrttn m sanyorlar? Yrekliyim, yrekli olacam. Her seyle, herkesle mcadele edeceim. Yarndan tezi yok, ise koyulacam. Sabah kahvemi ierken, kendi kendime sordum : Cezay temyiz edecek miyim? Neden? Baska bir mahkeme karssnda talihim dnebilir mi acaba? Bunun iin yitirilecek zaman ne olacak? Bir yl, belki on sekiz ay Niin : Mebbetlik yerine yirmi yl iin mi? Kamaya ok kararl olduumdan cezann yksekliini hi nemsemiyor ve bir mahkmun Arce-za Mahkemesi Baskanna sorduu soruyu hatrlyorum : Sayn baym, Fransa'da mebbet krek ka yl sryor acaba?

Hcremde dolanp duruyorum. Avutmak iin bir telgraf karma, bir telgraf da beni, herkese kars tek basna korumaya alsan kzkardesime yolluyorum. Her sey bitti, perde kapand. Yaknlarm her halde benden ok ac ekiyorlar, zavall babam, o tasra sehrinde, ba kadar ar bir yk tasmann acsn duyuyor. Irkiliyorum : Dyi ama ben susuzum yahu! Susuzum, ama kimin gznde? Evet, kimin gznde susuzum ben? Kendi kendime : Sakn susuz olduunu 19 anlatmaya kalkaym deme, diyorum, seninle ok dalga geerler sonra. Dmbn teki iin mebbet yemek ve stelik onu bir baskasnn temizlediini sylemek fazla grgr olur. En iyisi, eneni tutman. Tutukluluum srasnda, gerek emniyette gerekse Conciergeire cezaevinde bu kadar ar bir cezaya arptrlacam dsnmediim iin, insan bozulmaya, rtmeye iten yollar zerinde pek kafa patlatmamstm. iyi. Yaplacak ilk is, cezaevinde bulunan ve gelecekte benimle birlikte kamay kabul edebilecek adamlarla iliski kurmak. Bir Marsilyal olan Dega'y setim. Berberde onu nasl grebilirdim acaba? Her gn trasa geliyordu. Ben de

berbere gitmek istediimi bildirdim. Gerekten de, oraya vardmda, yz duvara dnk Dega'y grdm. Bekleme sresini uzatmak iin, aktrmadan srasn baskasna verirken grdm hem. Mahkmlardan birini iterek hemen yanna getim. abucak : Ne var ne yok Dega? diye sordum. isler yolunda Kelebek. On bes yl yedik, ya sen? Basna esasl is atklarn duydum. yle mebbetlik olduk. Karar temyiz edecek misin? Hayr. Asl gereken iyi tknp beden eitimi yapmak. Gcn yitirme Dega, salam kaslara mutlakajhtiyacmz olacak. Ykl msn? Yklym, Sterlin olarak bir onluum var (*) Ya sen? Tek kapiim yok. Benden sana bir t: Ykn almaya bak. Avukatn Hubert mi? Hyarn teki, sana tp mp getiremez. Dolu bir tple karn Dante'ye yolla, tp Zengin Dominik'e versin, eline varacaktr. Sssst, herif bize bakyor. Ne o, frsattan faydalanp lk lk ediyorsunuz demek?

 nemli deil, dedi Dega. Hasta olduunu sylyor da. () nin Frank', de de frank ( T.L.) saylabilir. 20 Nesi vary Agrcezadan verdikleri midesine mi oturmus? Sisko gardiyan bir kahkaha atverdi. Hayat bu iste. rmeye, bozulmaya giden yirmi bes yasndaki bir ocukla alay edip kahkahalarla glnyordu. Tp elime vard. Alminyumdan ve prl prl bir tpt bu, tam ortasndan alyordu. Dice gemis iki blmesi vard, iine, gcr gcr bes bin alt yz frank konmustu. Verdiklerinde, bas parmak kalnlnda ve alt santim uzunluundaki tp ptm; evet, kma sokmadan nce ptm. Gden barsanda yol almas iin derin bir soluk aldm. Barsak benim kasam. rlplak soyabilir, bacaklarm ayrabilir, ksrtebilir, iki bklm yapabilirler ama iimde bir sey olup olmadn anlayamazlar. Kaln barsakta tpm iyice ykseldi. Benden bir para oldu artk, iimde tasdm o tp hayatm, kurtulusum intikam yolu. nk c almay gerekten dsnyorum! Hatta, intikamdan baska sey dsnmediimi de syleyebilirim.

Dsarda hava karanlk. Hcremde tek basma-ym. Tavandaki koca ampul, kapdaki kck delikten ieri bakan gardiyann beni grmesini salyor. Bu gl sk gzlerimi kamastryor. Mendilimi katlayp gzlerimin stne koyuyorum, nk sk gzlerimi gerekten yaralyor. Maden bir yatak zerine konmus siltede yatyorum, yastm yok, korkun mahkemenin btn ayrntlar gzlerimin nne geliyor.

Bu arada, uzun hikyemin sonraki blmlerinin, mcadelemde beni ayakta tutan temellerin anlaslabilmesi iin biraz lf uzatmam ve canl canl gmldm ilk gnlerde aklma ve gzlerimin nne gelenleri uzun uzadya sylemem gerekiyor. Katmda basmn aresine nasl bakacam? Simdi ii para dolu tp de ele geirdiimden, kaacamdan bir an bile sphem yok. ilk yapacam is mmkn olduu kadar ksa srede Paris'e dnmek. Sonra da Polein denen yalanc tan, ardndan olayn baslca sorumlusunu gebertmek. Ama iki sorumluyu gebertmek yeterli deil, ldrmem gereken olayn tm sorumlular. Hi olmazsa mmkn olduu kadar ok sayda sorumlu. Bi21 .. ^ ur^^^.y . ris. Bir sanda mmkn olduu kadar ok patlayc madde koyacam. Ne kadar bulacam bilemem : On, on bes, belki de yirmi kilo. ok adam ldrmek iin ne kadar patlayc madde gerektiini de arastracam. Dinamit mi? Hayr, daha baska bir sey. Neden nitrogliserin olmasn? En iyisi, bu isi bilenlere dansmak.

Ama aynaszlar bana gvenebilirler, yeterince, hepsini uuracak kadar patlayc koyacam. Gzlerim hep kapal, rahat ettirmek iin de mendilim zerlerinde. Zararsz grnsl, ama patlayc madde dolu sand ve sand patlatacak olan iyice ayarl saati gzmn nne getirebiliyorum. Dikkat, sandn saat tam sabahn onunda, Orfevres rhtm 36 numarann birinci katndaki cinayet masas salonunda patlamas gerekiyor. O saatte, emir almak ve sylenenleri dinlemek zere, salonda en az yz elli aynasz toplanr. Ka basamak kmak gerekiyordu? Yanlmamalym. Sandn sokaktan patlamas gereken yere kadar gelisini ok iyi, saniyesi saniyesine ayarlamak gerekli. Sand kim tasyacak? Bu isi de ben zerime alacam. Taksiyle Emniyet Mdrlnn nne gelecek ve nbet tutan iki aynasza, sert bir sesle : Su sand toplant salonuna karn, arkanzdan geliyorum, diyeceim. Komiser Dupont'a, sand, bas mfettis Dubois'nin yolladn bildirin, benim de gelmek zere olduumu syleyin. Dyi ama dediimi yapacaklar m? Ya bu enayi yn iinde en zekilerinden iki polise raslarsam? O zaman abalarm bosa gitti demektir. Baska bir sey bulmalym.

Aryor, durmadan yeni bir sey aryorum. Yzde yz gvenebileceim bir areyi kafamdan bulup karacama da inanyordum. Biraz su imek iin yerimden kalktm. Bu kadar uzun sre dsnmekten basm armaya baslamst. Bu kez, mendille gzlerimi kapatmadan uzandm, dakikalar ar ar akp gidiyordu. Ya bu sk, bu sk, hey Ulu Tanrm! Mendili slatp yeniden gzlerimin stne koydum. Serin su iyi geliyor, suyun ar22 lyla mendil gzkapaklarma daha iyi yapsyordu. Bundan byle, hep ayn seyi yapacam. Gelecekteki intikamm hazrladm bu uzun sa-atlar o kadar acl ki, tasarm uygulamaya baslamsm gibi geliyordu. Her gece ve gnn bir blmnde, sanki cezaevinden kap kurtulmusum gibi, Paris sokaklarnda geziniyordum. Emindim, kaacak ve dnecektim Paris'e. Tabi, yapacam ilk is Rolein'in, ardndan da aynaszlarn hesabn grmekti. Ya jri yeleri, o deyyus alay rahat yasamaya devam edecek miydi? Evine dnms olmalyd moruk alay, hem de grevlerini yapms olmann verdii byk gnl rahatlyla, nemli biri olduklarna inanms, kenr dilerini bekleyen taras taras sal karlarna ve komsularna sisinmek ve iyice tknmak zere dnyorlard evlerine.

Peki, jri yelerine ne yapacaktm? Hii, Heriflerin hepsi de zavall. Yarg olmak iin hazrlanmamslar bile. Jri yesi bir emekli jandarma ya da gmrk memuruysa jandarma ya da gmrk gibi davranr. Styse de, sradan bir herif gibi. On ikisini de tavlamakta en ufak bir glk ekmeyen bassavcnn grsn kr krne izlediler. Gerekten sorumluluklar yok onlarn. Bu konudaki yarglama sona erdi ve karar verildi : Jri yelerine hi bir ktlk yapmyacam. Yllar nce gerekten kafam kurcalayan, olanca yorgunluu ve korkun aklyla hatrladm bu dsnceleri yazarken, bir hcreye atlan gen adam, mahkm edildii mutlak sessizlik ve yalnzlk lgnla dnsmeden nce ne denli bir hayal yasantya srkleyebilir, hatrlyorum, ylesine youn, ylesine canl bir yasant ki, insan kelimenin tam anlamyla ikilesiyor. Uuyor ve diledii yerde geziniyor. Evi, babas, anas, ailesi, ocukluu, hayatnn esitli dnemleri yeniden yasanyor. Ve sonra, zellikle dsnce zenginliinin uydurduu seyler ylesine inanlmayacak kadar canl bir yaratcln rn ki, bu akl almaz ikilesmede btn dslediklerini gerekten yasad inancna varyor. Aradan otuz alt yl geti, hayatmn o anlarnda

23 dsndklerimi dile getiren kalemim, belleimi hi zorlamadan ilerliyor. Hayr, jri yelerine ktlm dokunmayacak. Ya bassacv? Ha, onu karmamak gerek. Hem bassavc iin, Aleksandre Dumas tarafndan verilen, hazr bir reetem var. Tpk Monte Kristo daki gibi yapmak, hcreye konup alktan lmeye terkedilen adamla el ele verip harekete gemek.

Evet, bassavc gerekten sorumlu. Kzl giysili o akbaba, kendisini en korkun sekilde ldrebilmemi gerektirecek kadar ok ktlk yapt. Evet, buldum, Polein ve aynaszlardan sonra, zellikle o yrtc kusun icabna bakacam. Bir ev kiralayacam. Evin, kaln duvarl ve salam kapl bir mahzeni olmal. Kap yeterince kaln deilse, silte ve ktkla destekle^ yip ses geirmez hale getireceim. Evi kiraladm, bassavcnn yerini bulup karacam onu. Daha nce duvara halkalar mhlyacamdan eve getirir getirmez zincire vuracam. Ondan sonra da gel keyfim qel! Tam karssndaym, kapal gzkapakiarmn ardndan onu akl almaz biimde ve belirginlikle gryorum. Evet, mahkemede bana bakt gibi bakyorum bassavcya. Grnt ylesine ak ve ortada ki, soluunun scakln yzmde duyuyorum. ok yakndaym nk, yz yzeyiz, neredeyse birbirimize dokunacak gibiyiz. Atmaca gzleri, zerine tuttuum bir fenerin syla kamasms, lgna dnms. Kpkrmz yznden koca

koca ter damlalar akyor. Evet, ona sorduum sorular, verdii cevaplar duyuyorum. O an, byk bir siddetle yasyorum. Alak, tandn m beni? Benim ben, byk bir keyifle mebbetlie gnderdiin Kelebek, stn eitimden gemis bir adam olmak iin bunca yl alsp gecelerini Roma hukuku ve dier hukuk kitaplar zerinde geirmeye deer miydi sanyorsun? Ltince ve Yunanca renmeye, genliinin en gzel yllarn iyi bir hatip olma urunda harcamaya deer miydi? Gele gele nereye geldin namussuz herif? Yeni ve iyi bir toplumsal yasa yaratmaya m? Kalabalklar, barsn dnyann en iyi seyi olduuna inandr24 maya m? Essiz bir din felsefesi ortaya atmaya m? Ya da stn niversite eitiminle, baskalarn doru yola sokup ktlk yapmaktan vazgemelerini salamaya m? Sylesene, bilgini insanlar kurtarmak iin mi kullandn, yoksa bomak iin mi? Bunlarn hi biri iin deil, seni harekete getiren bir tek eilim var? Ykselmek, durmadan ykselmek eilimi, iren mesleinin esitli basamaklarn kmak eilimi. Senin gznde en byk zafer, krek

cehennemine herkesten ok adam yollamak, cellda ve giyotine hi durmadan kurban salamak. Deibler (*) biraz minet duygusu tassa, sana her yln sonunda en iyi sampanyadan bir kasa gndermelidir. Domuz olu domuz, bu yl fazladan bes, alt kelle uurduysa senin sayende deil mi? Her sey bir yana, duvardaki halkalara sk sk zincirlenmis olarak seni ben elde tutuyorum. Glmseyisin gzlerimin nnde, evet, iddianamenin ardndan mahkmiyet kararm okunduunda takndn zafer kazanms komutan edasn gryorum. Dn gibi geliyor bana, oysa aradan yllar geti. Ka yl? Yirmi mi? Otuz mu? Ne oluyor bana byle? Neden on yl? Neden yirmi yl? imdikle bir yerini Kelebek, glsn, gensin, karnnda bes bin alt yz frank var. iki yl, evet mebbet hapsin iki yln yatacaksn, fazla deil. Yemin ediyorum kendi kendime. Hadi, hadi? Palavrac oluyorsun Kelebek! Bu hcre, bu sessizlik seni lgna srklyor. Sigaram da kalmad. Sonuncuyu dn itim. Yryeceim. Her sey bir yana, ne gzlerimi kapamaya ihtiyacm var, ne de olup bitenleri grebilmek iin gzlerime mendil rtmeye. Tamam iste, yerimden kalkyorum. Hcremin

uzunluu drt metre, yani kapdan duvara drt ufak adm. Ellerim arkamda, yrmeye koyuluyorum. Ve baslyorum yeniden konusmaya : Peki. Dediim gibi, zafer kazanms komutan glsn gryorum. Ama bu gls, ac bir srtmaya evireceim! stelik senin, benden stn bir yann var: Ben baramyorum, sen barabilirsin. Bar, bar, dilediin gibi elinden geldii kadar yk(*) Deibler: lerin ok nl celld. 25 sek sesle bar. Sana ne mi yapacam? Dumas'n reetesi ne mi? Seni alktan m ldreceim? Yok, bylesi sana ok hafif gelir. nce gzlerini oyacam. Ne? Yine zafer kazanms havalara m brnyorsun, gzlerini oyarsam hi olmazsa beni grememek stnln salayacan, te yandan da aclarn gzbebeklerinden okuma zevkinden yoksun kalacam m sanyorsun? Haklsn, gzlerini oymamalym, hi olmazsa ilk azda oymamalym.. Gz oyma isi daha sonraya braklmal. Dilini koparacam dilini, o korkun, bak gibi keskin! Hayr, hayr, bak gibi deil ustura gibi keskin dilini! Basarl meslek hayatn uruna orospulas-ms dilini. Karna, ocuklarna, metresine tatl szler de

syleyebilen dilini. Metresin olabilir mi? Senin bir dostun olur ancak. Pasif, iktidarsz bir cinsel sapktan baska sey olamazsn ki. Gerekten de, dilini koparmakla ise baslamalym, nk, beyninden sonra gelen cellt o. Basaryla kullandn dilin sayesinde, jriyi, sorulan sorulara evet cevabn vermeye kandrdn. O dille, aynaszlar salkl, kendilerini grevlerine adams kisiler olarak ortaya koydun; o dil sayesinde, tann uydurma hikyesi ayakta kalabildi. Yine o dil yznden, on iki jri yesinin gzne Paris'in en tehlikeli adam olarak grndm. O dzenbaz, o usta, o inandrc, olaylar ve her seyi deistirmeye alskn dilin olmasa, Blanche alanndaki Grand Cafe'nin taraasnda oturmus kmldama gerei bile duymuyordum simdi. Dolaysiyle, dilini koparmaya kararlym. Ama neyle koparmal? Yryor, yryorum, basm dnyor ama hep onunla yzyzeyim derken, birdenbire sk snyor ve clz bir gn s, penceredeki tahtann aralklarndan ieri szlebiliyor.

Nasl? Sabah oldu mu? Geceyi intikam almakla m geirdim? Ne gzel saatlerdi ama onlar? Bu uzun gece, ne kadar da ksa geldi bana! Yatama oturmus dinliyorum. t yok. Mutlak bir sessizlik. Zaman zaman kapmda hafif bir tk. Grlt yapmamak iin ayana terlik geirmis, ufak kapa iterek grnmeden beni seyretmesini sala26 yan delie gzn uyduran gardiyan bu. Fransz Cumhuriyetinin dsnp tasnp bulduu mekanizma, ikinci asamasnda. ok da iyi alsyor, nk ilk asamada basna dert aabilecek bir adam ortadan yok etti. Ama bu karar da yetmiyor. A-damn hemen lmemesi, bir intiharla elinden kurtul-mamas gerek. Ona ihtiya var! Mahkmlar olmasa, Cezaevleri Genel Mdrl ne is yapacak? Olur is mi? Dolaysyla, herifi gzden karmayalm. Baska memurlarn yasamasn salayan krek cehennemine ulasmas gerek. Yeniden duyulan tk beni gldryor. Meraklanma saloz, elinden kamyacam. Hi olmazsa sandn gibi, intiharla kamyacam.

Bir tek isteim var, mmkn olduu kadar salam yasamaya devam etmek ve Tanr'nn da yardmyla beni gndermek hyarlnda bulunduunuz Fransz Gyan'na varabilmek. Her an kapmdaki deliin kapan tkrdatan benim yasl gardiyanm, meslekdaslarnn st ocuu olmadklarn biliyorum. Krek cehennemindeki gardiyanlarn yannda sen, iyi bir aile babas kalrsn. Bunu uzun zamandan beri biliyorum, nk krek cehenneminin yaratcs Napolyon, Bu haydutlarn basna kimi dikeceksiniz? sorusuna : Onlardan daha haydut olanlar! cevabn vermis. Sonralar, krek cehenneminin yaratcs Napolyon'un yalan sylemediini grdm. Takur tukur, kapmn tam ortasnda, yirmi santim boyunda ve yirmi santim enindeki delik ald. Kahveyle yedi yz elli gram arlnda bir ekmek uzattlar. Mahkm olduumdan lokantaya gitme hakkm yok, ama parasn vererek sigara ve basit bir kantinden birka para yiyecek alabilirim. Bir ka gn daha gesin, hi bir sey kalmyacak. Conciergerie kalebentliine giris, baska bir sey deil. Paketi frank olan bir Lucky

Strike sigarasn keyifle tttryorum. Dki paket satn aldm, zerimde bulunabilecek btn paray harcyorum, nasl olsa mahkeme masraflarn detmek iin alacaklar hepsini. Ekmein iinde bulduum bir pusulada Dega, temizlenme yerine gitmemi sylyor: Bir kibrit ku27 tusu iinde tane bit var. Kibritleri karyor, bitleri buluyorum! de sisko, salkl. Bunun ne anlama geldiinden haberim var. Bitleri gardiyana gstereceim, ertesi gn siltem dahil, neyim var neyim yoksa toparlayp beni buhar odasna sokacaklar. Bizim dsmzdaki btn asalaklar ldrmek amacyla. Gerekten de, Dega'y ertesi sabah buhar odasnda buluyorum. Orada gardiyan da yok. Yalnzz. Saol Dega. Sayende tp elime vard. Rahatsz etmiyor ya? Hayr. Tuvalete her gidisinde, yerine yerlestirmeden nce iyice yka. Olur, Su geirmediini sanyorum, nk iyice katlanarak iine konan paralar sapasalam. Oysa tp, yedi gnden beri iimde. Salam olduu anlaslyor. Ne yapmay dsnyorsun Dega?

 Deli numaras yapacam. Kree yollanmak istemiyorum. Burada, Fransa'da, belki sekiz, on ylla paay kurtarrm. Bir takm iliskilerim var, cezamn en az bes ylnn baslanabileceim sanyorum. Yasn ka? Krk iki. ldrdn m sen? Onbes yln onunu yattn m lesin kacak dsar. Kree gitmekten korkuyor musun yoksa? Evet, krekten korkuyorum, bunu sana sylemekten utandm da yok. Biliyor musun, Gyan korkun bir yerdir. Her yl mevcudun yzde sekseni yok olur. Yeni bir kafile eskisinin yerini alr, her kafiledeki mahkm says da bin sekiz yzle iki bin seafoodplus.info yakalanmazsan hi affetmeyen sar' hummaya tutulursun. Btn bunlardan paan kurtarsan, kndaki para dolu tp almak iin gebertirler, ya da kamaya alsrken ldrlrsn, inan bana Kelebek, cesaretini krmak iin sylemiyorum ama, bes il yedi yllk kk cezalar ektikten sonra Fransa'ya dnen krek mahkmlarn tandm, bunun ne olduunu biliyorum. Hepsi gerek birer paavrayd. Yln dokuz ayn hastanede geirirler, krek

cehenneminden kamann da, pek ok kisinin sand ka28 dar kolay bir is olmadn hep anlatrlar. Sana inanyorum Dega, ama kendime de gvenim var. Orada uzun sre kalmyacamdan eminim. Denizciyim ben, denizi iyi bilirim, tymekte fazla gecikmiyeceimi greceksin. Ya sen, on yl kalebentlie katlanabileceim mi sanyorsun? Bes yln sildiler diyelim, o da salam deil ya, dayanabileceinden, mutlaka bir yalnzlk iinde ldrmadan durabileceinden emin misin? Ben, kitapsz, dsar kmadan,

kimseyle konusmadan yirmi drt saati altms dakikayla deil alt yz dakikayla arpmalsm. Yine de ok uzanda kalrsn gerein. Mmkndr. Ama sen gensin, ben krk iki yasndaym. Dinle Dega, sen neden ekmiyorsun? Dier krek mahkmlarndan m yoksa? Akas evet Kelebek. Herkes milyoner olduumu biliyor, bunu bildikten sonra, iimde elli ya da yz bin papel tasdm sanarak ldrmeleri isten deil. Dinle, seninle bir anlasma yapalm m? Sen lgnlk yapmyacana sz ver, ben de her zaman yannda olacama sz veriyorum. Birbirimize omuz veririz. Hem glym, hem de eliabuk. ok gen yasta kavga etmeyi rendim, iyi de bak kullanrm. Dolaysyla, mahkmlar ynnden iin rahat etsin : Sayg grmekten te, ekinecekler bizden. Kamaya gelince, kimseye ihtiya yok. Senin de mangrn var, benim de, pusulaya bakmay ve ak denizde yelken kullanmay bilirim. Daha ne istiyorsun. Dikkatle gzlerimin iine bakt. Kucaklastk ve pstk. Anlasma imzalanmst.

Az sonra kap ald. O dengiyle kendi yoluna gitti, ben de kendi yoluma. Birbirimizden pek uzak deildik, ara sra berberde, doktorda ya da pazar gnleri kilisede grsebilirdik. Dega, sahte Mill Savunma tahvilleri isinde yakay ele verdi. Kalpazann teki, bu tahvilleri akl almak mkemmellikle hazrlamst franklk tahvillerin yazsn ustalkla siliyor, stne, yine farkedilmeyecek mkemmellikte frank yazyordu. Kt ayn olduundan, bankalar ve tccarlar, bu tahvil29 leri byk bir gvenle alyorlard. Bu is yllardan beri devam ediyor ve mal polis nereye basvuracan bilmiyordu. ,O ara, Brioulet adl biri su st yakaland. Louis Dega ise, rahat rahat gneydeki evre nin nde gelen kisilerinin topland, yeryznn en sahtekr yolcularnn randevu verircesine bulustuu Marsilya'daki barnn basnda oturuyordu. Dega, ylnda milyonerdi. Bir gece, iyi giyimli, gen ve gzel bir kadn bara urad. Bay de-ga'y sordu. Benim hanmefendi, ne istiyorsunuz? Ltfen arka odaya gein. Ben Brioulet'nin karsym. Sahte tahvil satmaktan, Paris'te cezaevinde yatyor. Sante cezaevinde

kendisiyle grstm, bana barn adresini verdi ve avukatn parasn deyebilmek iin sizden yirmi bin frank istememi syledi. iste o an, Fransa'nn en usta dzenbazlarndan olan ve tahvil isinde oynad rol bilen bir kadnn sebep olabilecei tehlikeyle kars karsya kalan Dega verilmemesi gereken tek cevab buldu : Hanmefendi, szn ettiiniz adam hi tanmyorum. Paraya ihtiyacnz varsa orospuluk yapn. Bu gzellikle, ihtiyacnzdan fazlasn kazanrsnz. Hakarete urayan zavall kadn, gzyaslar iinde bardan kosarak kt, gitti. Olay kocasna anlatt. ok sinirlenen Brioulet'de, ertesi gn, btn bildiklerini sorgu yargcna kustu ve sahte tahvilleri temin eden adam olarak Dega'y gsterdi. Fransa'nn en usta polislerinden kurulu bir ekip Dega'nn pesine dst. Bir ay sonra, Dega, kalpazan, hakkak ve on bir suorta, ayn saatte ve deisik yerlerde yakalanarak ieri tkldlar. Seine Arceza Mahkemesinin karssna ktlar, durusmalar on drt gn srd. Her sank nl bir avukat tarafndan savunuluyordu. Brioulet szlerini hi geri almad. Sonuta, yirmi bin sefil frank ve

aptalca bir sz uruna, Fransa'nn en usta sahtekr, yklms, on yas ihtiyarlams halde on bes yl ar hapse hkm giydi. Bu adam, kendisiyle bir lmkalm anlasmas yaptm adamd. Avukatm Raymond Hubert beni grmeye geldi. 30 Canll pek kalmams. Kendisine en ufak bir krgnlm yok. Bir, iki, , drt, bes, geri dn. Kapdan hcre penceresine gidip gelerek saatlar geirdim. Sigara iiyor, bilinli, dengeli ve her seye katlanmaya hazr hissediyordum kendimi. Simdilik dsnmemeye sz verdim. Savcy olduu yerde, duvardaki halkalara zincirlenmis, tam karsmda, ne yoldan geberteceimi kestiremediim bir halde brakalm. Birden bir lk, umutsuz, tiz, canekisircesine korkun bir lk hcremden duyuldu. Bu da ne oluyordu? iskence gren bir adamn lklaryd sanki bunlar. Oysa buras Emniyet Mdrl de deildi. Olup biteni anlamak mmkn olmuyordu. Gecenin gbeinde nlayan bu lklar beni allak bullak etti. Ses geirmeyen kapnn ardndan duyulabilmesi iin, ne denli gl olmalyd. Belki de adam, delinin tekiydi, insan hi bir sey duymad bu hcrelerde ldrmak o kadar kolayd ki. Kendi kendime yksek sesle

konusuyor, sorular soruyorum : Sana ne bundan? Kendini dsn, yalnz kendini, bir de yeni ortan Dega'y. Eilip kalkyorum, sonra gsme gl bir yumruk indiriyorum. Canm ok acd, demek sapasalamm : Kol kaslarm mkemmel isliyor. Ya bacaklarm? Onlar da kutla, on alt saatten beri yryorsun, yorgunluunu duymadn bile. inliler, insann basna dsen su damlalarn kesfetmisler, Franszlarsa sessizlii. Her trl vakit geirme olanan yok ediyorlar. Ne kitap, ne kt, ne kalem kaln demir parmaklkl pecere tahtalarla iyice kapatlms, birka ufak delik iyiden iyiye lgn bir sn ieri szmasn salyor.

Bu i paralayc lkla ok etkilenmis, kafese kapatlms yrtc bir hayvan gibi dolanp duruyordum. Herkes tarafndan terkedilmis ve canl canl gmlms hissediyordum kendimi. Evet yapayalnzdm, kulama gelen, yrek paralayc bir lktan ibaretti. Kap ald. Yasl papaz grnd. Yalnz deilsin, bir papaz var, orada tam karsnda. Dyi geceler yavrum. Daha nce gelemediim iin kusuruma bakma, izindeydim. Naslsn? Ve iyi 31 yrekli papaz, hi aldrmadan hcreme girdi ve ot siltemin stne oturdu. Nerelisin? Ardeche'li. Annen baban hayatta m? Annem, ben on alt yasndayken ld. Babam beni ok severdi. Ne is yapard? retmenlik. Yasyor mu? Evet. Yasadna gre, ondan sz ederken neden gemiste kalms gibi konusuyorsun? O yasyorsa da, ben l saylrm. Yok canm, byle seyler syleme? Suun ne?

Bir an, susuz olduumu sylemenin glnl aklmdan simsek gibi geiyor ve abucak yapstryorum cevab : Polis bir adam ldrdm sylyor, polis sylediine gre de doru demektir. ldrdn adam tccar myd? Hayr, kar satan biriydi. Demek, evre de olup biten bir olay yznden seni mebbet kree mahkm ettiler? Anlamyorum. Taammden mi? Hayr. Sadece adam ldrme. inanlr gibi deil, zavall yavrum. Senin iin ne yapabilirim? Benimle birlikte dua etmek ister misin? Muhterem peder, zr dilerim ama en ufak bir din eitim grmedim, dua etmeyi bilmem. Ne nemi var yavrum, ben senin iin dua ederim. Ulu Tanr, vaftiz edilmis olsun olmasn, btn evltlarn sever. Syleyeceim her sz tekrarlar msn? Gzleri o kadar tatl, yuvarlak yz ylesine aydnlk, iyilik dolu ki, isteini geri evirmeye utanyorum, yere meldii iin de onun yaptn yapyorum. Gklerdeki Tanrmz Gzlerime yaslar doluyor, bu yaslar farkeden iyi yrekli rahip kt parmayla yanamdan koca bir gzyas alyor, dudaklarna gtrp

iiyor yasm. 32 Yavrum, dktn gzyaslar, bugn Tanr'-nn senin araclnla bana yollayabilecei armaanlarn en bydr. Tesekkr ederim. Dorulurken beni alnmdan pyor. Alamayal ne kadar oluyor? On drt yl. Neden on drt yl? Son olarak annemin ld gn alamstm. Elimi avularna alyor ve : Sana bu kadar ac ektirenleri basla, diyor. Elimi ekip kurtaryorum avucundan ve bir sraysta istemeksizin kendimi hcrenin ortasnda buluyorum. Hayr, benden bunu istemeyin. Asla kimseyi baslayamam. Hem size bir sey syleyebilir miyim muhterem peder? Her gn, her gece, her saat, her dakika vaktimi, ne zaman, nasl, ne yoldan beni buraya gnderenleri ldrebileceimi dsnmekle geiriyorum. Sylyor ve sylediklerine inanyorsun yavrum. Gensin, ok gensin. Yaslandka cezalandrmaktan ve intikam almaktan vazgeersin. Otuz drt yl sonra, onun gibi dsnmekteyim. Senin iin ne yapabilirim? diye tekrarlyor papaz.

 Ancak bir su isleyebilirsiniz muhterem peder. Ne gibi bir su? 37 numaral hcreye gidip Dega'ya avukat araclyla Cean cezaevine gnderilmek zere bir dilekeyle basvurmasn syleyebilirsiniz. Ayn seyi ben bugn yaptm. Bir an nce Conciergerie'den kurtulup Gyan'a gidecek kafilelere adam veren byk merkezlere ulasmak gerek. nk ilk gemi kaarsa, bir ikincisinin hareket etmesi iin, iki yl daha hcrede beklemek gerekecek. Onu grdkten sonra da buraya dnmelisiniz muhterem peder. rnein, dua kitabn unuttuunuzu sylersiniz. Cevab bekliyorum. Neden, Gyan denen o korkun yere gitmekte bu kadar acele ediyorsun?

Ulu Tanr'nn bu gerek seyyar satcsna, karkolebek 33/3 5>mua\. papaca DaKiyor ve Dana nanet etmeyeceinden emin : Daha abuk kaabilmek iin muhterem peder, cevabn veriyorum. Tanr yardmcndr yavrum, bundan eminim, hayatn yeniden kuracam da hissediyorum. Bak, sende iyi bir insann gzleri var, ruhun da soylu. 37 numaral hcreye gidiyorum. Cevab bekle. Papaz abucak dnd. Dega dediklerimi yapacakt. Papaz dua kitabn, ertesi sabaha kadar bende brakt. Bugn essiz bir gnes sn parldad, hcremin her ksesi aydnland. Bu muhterem adam sayesinde. Tanr varsa, neden yeryznde bunca deisik insann yasamasna izin veriyor? Savc, polisler, Polein gibiler ve papaz, Conciergerie cezaevinin papaz. Dilekelerin cevab gelmekte gecikmedi. Bir hafta sonra, sabahn drdnde, yedi kisi Conciergerie cezaevinin koridoruna sralandk. Gardiyanlar, tam kadro, hazr. Soyunun! Ar ar stmzdekileri karmaya koyulduk. Hava bozuktu, tylerim diken diken oldu.

 Elbiseleri nnzde brakn. Geri dnp bir adm atn! Herkes bir paketle karslast. Giyinin! Az nce srtmdaki pamuklu gmlein yerini kaskat bir ham bez, gzel elbiseminkinin de bir aba ceket ve pantolon ald. Ayakkablarm kayboldu, onlarn yerine ayaklarm bir ift tahta pabuca soktum. O gne kadar grnsmz, normal bir adamnkinden farkszd. Dier alt kisiye gz attm : Ne korkuntu grnsleri: Herkesin kisilii tarihe karsmst : Dki dakikada krek mahkmlarna dnvermistik. Saa dn ve sraya gir! Dleri ars! Yirmi kadar gardiyann refakatinde avluya vardk ve srayla bir cezaevi arabasnn darack blmesine tkldk. Beaulieu adn tasyan, Cean merkez cezaevinin yolunu tuttuk. 34 Cean Cezaevi .Oraya varr varmaz doru mdrn odasna gtrldk, imparatorluk andaki alsma masalarnn esi, bir metre ykseklikteki bir krsnn ardna tnemisti. Hazrool! Mdr sizlerle konusacak. Mahkmlar, Gyan'a gitmeden nce bir sre burada tutulacaksnz. Buras, ar hapis cezasna

arptrlanlarn yatt bir yerdir. Bir saniye bile konusmak yok, ziyaret ve mektup da yok. Ya boyun eersiniz, ya bierim hepinizi. Bunlardan biri Gyan'a giden kapdr, dieri de mezarla giden. Uygunsuz davransnz grlrse; en ufak su katksz ekmek ve suyla altms gn hcre cezasna arptrlr. Kimse, st ste iki hcre cezasna dayanamamstr. Anlayana sivrisinek saz! ispanya'ya kap oradan Fransa'ya iade edilen Delifisek Pierrotra'ya dnd : Ne is yapardnz? Boa gresisiyim mdr bey. Cevaba sinirlenen mdr haykrd : Askerce gtrn su herifi! Gz ap kapayana dek, boa gresisi yere yuvarland, drt - bes gardiyan tarafndan copland ve bizden hzla uzaklastrld. alay, bir kisinin stne bes kisi saldryorsunuz, stelik elinizde cop da var, itolu itler, diye haykrd duyuldu, lmcl yara alan hayvann hrltsn andran bir Ah! sesi isitildi, sonra ortala byk bir sessizlik kt. Yalnz yerde srklenen bir seyin betona srtndke kard hsrt geliyordu kulamza. Bu olaydan da ders almayan, hi bir seyden ders alamaz demektir. Dega yanmda, pantolonuma dokunmak

iin parman, tek parman hafife oynatyor. Ne demek istediini anlyorum : Gyan'a salam varmak istiyorsan ayan tetik bas. On dakika sonra, yeraltnda iren bir hcreye atlan Delifisek Pierrot'nun dsnda hepimiz, cezaevinin disiplin blmne yerlestirildik. Talih, Dega'y benim yanmdaki hcreye dsrd. Daha nce de, boyu bir doksann stnde, tek gzl, elinde sr sinirinden krbacyla kzl sal bir 35 devle tanstrldk. Bu adam, gardiyanlarn emrinde alsan ve mahkmlara iskence eden bir tutukluydu. Mahkmlarn da en byk korkusuydu. Gardiyanlar, onun sayesinde yorulmadan istedikleri adam krbalatyor, sopa attryor, te yandan, len olursa cezaevi ynetmeliine en ufak bir sorumluluk yklenemi-yordu. Sonradan, revirde kaldm ksa sre iinde, bu hayvanlasan insann hikyesini rendim. Celldn bu kadar iyi semesini bilen cezaevi mdrn de, arada kutlayalm. Szkonusu herif tasoca isisiy-di. Gnn birinde, yasad Fransa'nn kuzeyindeki kk sehirde, karsyla birlikte kendini ldrmeye karar

verdi. Bu is iin de, olduka iri bir dinamit lokumu kulland. Alt katl binann ikinci katnda, karsnn yanna uzand. Kadn uyuyordu. Sigarasn yakt, bununla, kendi basyla karsnn bas arasnda, sol avucunda tuttuu fitili atese verdi. Mthis bir patlama oldu. Sonu : Kars ylesine kk paralara ayrlmst ki, bu paralar kask kask toplamak gerekti. Binann bir blm ykld, kk ocukla

yetmis yaslarnda bir kadn, ykntlar altnda kalarak can verdiler. Geri kalanlar da ar ya da hafif yaralar ald. Tribouillard adndaki bizim canavara gelince, kk parmayla basparmann yars dsnda sol elinin byk bir blmn, sol gzyle sol kulan yitirdi. Basndan da, kafatasnn delinip beyin ameliyat geirmesini gerektirecek kadar ar bir yara ald. Mahkm olusundan bu yana da, cezaevinin disiplin blmndeki hcrelere bakyordu. Bu yar deli, yetki alan iindeki blgeye dsen zavalllara dilediini yapyordu. Bir, iki, , drt, bes, geri, dn bir, iki, , drt, bes, geri dn ve bylece, duvardan hcre kapsna bitip tkenmek bilmeyen bir gidip gelme baslyordu. Gndzleri kimsenin yatmaya hakk yoktu. Sabahn besinde, tiz bir ddk sesi herkesi uyandryordu. Kalkmak, yata yapmak, ykanmak, yrmek ya da duvara mhlanms bir arkalksz iskemleye oturmak gerekliydi. Kimsenin gndzleri yatmaya hakk 36 yoktu. Cezaevi ynetmelii ylesine inceden inceye hazrlanmst ki, yatak duvara kadar kalkp bir engelle tutturulabiliyordu. Bylece tutuklu, kaamak da olsa uzanamaz, daha rahat gzetlenebilirdi. Bir, iki, , drt, bes gnde on drt saat yrys. Bu devaml hareketin kendiliindenliini salamak

iin, eller arkada, bas ne eerek ne hzl ne de yavas yrmek, ayn uzunluktaki admlarla hcrenin bir ucunu sol ayak nde, dier ucunu da sa ayak nde almay renmek gerekiyordu. Bir, iki, , drt, bes Hcreler, Conciergerie cezaevinden daha iyi aydnlatlmst, disiplin blmyle cezaevi dsndan gelen bir takm grltler duyulabiliyordu. Gece, elma sarabyla kafay ttslemenin mutluluu iinde evlerine dnen isilerin sarklar ve slk sesleri bile isitilebiliyordu. Noel armaanm aldm : Pencereyi rten tahtalarn aralndan, kardan bembeyaz kesilmis ovay ve prl prl bir mehtabn aydnlatt birka koca aa grdm. Noel'de satlan, benzerine ok rastladmz bir kartpostal diyebilirdi insan. Rzgrn sarst aalar silkinip kardan rtlerini atmslard, bu sayede daha rahat grlebiliyorlard. Kara lekeler halinde, iyice ortaya kyordu aalar. Herkes iin Noel'di, hatt cezaevinin bir blmnde yatanlar iin bile Ynetmenlik, krek mahkmlar iin de fedakrlk yapmst : Herkese iki byk para ukulata alma hakk tannd. Dikkat edilsin, iki ufak tablet deil, iki byk para

diyorum. Bu iki para Aiguebelle ukula-tasyla yl Noel gecesini kutladm Bir, iki, , drt, bes Adaletin basks beni rakkas haline getirdi, hcrede gidip gelmek btn dnyam. Matematik olarak hesaplanms. Hcrede hi, ama hi bir sey braklmayacak. Tutuklunun, kendini oyalamamas gerek. Penceredeki aralktan bakarken yakalansam ar bir cezaya arptrlabilirim. Aslnda haklar da pek yok deil, naslsa onlarn gznde yasayan bir lym. Ne hakla bir doa grntsne bakp kendimi oyalayabilirim? Bir kelebek uuyor. Uuk mavi zerine incecik bir siyah izgisi var. Penceremin hemen yannda, kelebein az tesinde isleri ne? syp cezaevine girmek istemedilerse bu ks 37 gnesi ikisini de lgna evirmis denebilir. Ksn bir kelebek, hortlams bir yaratktr. Nasl da lmemis? Ya bu ar, neden kovanndan kams? Buraya yaklasmak, ne kadar bilinsiz bir gzpeklik. Neyse ki bizim tek gzlnn kanatlar yok, aksi halde uzun sre yasyamazlard. Bu Tribouillard, can yakmaktan zevk alan korkun herif, onunla basmn belya gireceini hissediyorum.

Bu iki tatl hayvancn ziyaretinin ertesi gn revire gidecek hastalar listesine yazldm. Daha fazla dayanmama imkn yok, yalnzlktan bouluyorum, bir insan yz grmek, tatsz da olsa bir ses isitmek zorundaym. Bir ses olsun yeterki, bir sey duyaym. Koridorun dondurucu souunda, rlplak, yzm duvara dnk, burnum rt parmak tede, doktora kmak iin srasn bekleyen sekiz kisilik dizinin sondan bir nceki kisisiydim. Dnsan grmek istiyordum basarmstm iste! ekiii adam adyla anlan Julot'ya bir seyler mrldanrken tek gzl bizi yakalad. Bu kzl sal yabaninin tepkisi mthis oldu. Kafama arkadan indirdii mthis bir yumrukla beni iyice sersemletti, yumruun geldiini grmediimden burnumu duvara vurdum. Kan fskrd. Yerimden dorulunca (yuvarlanmstm da) syle bir sil-kindim ve basma geleni hatrlamaya alstm, itiraz eder gibi bir hareket yapnca, bu frsat kollayan tek gzl, karnma indirdii tekmeyle beni yere serdi ve sr sinirinden kamsyla krbalamaya koyuldu. Julot bu kadarna dayanamad. Herifin stne atld ve mthis bir kavga baslad. Julot alta dstnden, gardiyanlar olup biteni kaytszlkla izliyorlard. Yerimden dorulmustum ama kimsenin bana aldrd yoktu. evreme baknp bir silh bulmaya alstm. Birden

koltuunda ne doru eilip bekleme odasndan, koridorda olup biteni grmeye alsan doktoru ve ayn zamanda da, su buharnn etkisiyle yerinden hop kalkp hop oturan byk tencerenin kapan grdm. Bu koca, mineli tencere doktorun odasn stan kmr sobasnn stne konmustu. Buhar da, herhalde havay temizlemeye yaryordu. O an, byk bir abuklukla tencereyi iki kulpun38 dan yakaladm, elimin yanmasna ramen brakmadm ve Julot ile urasmaktan beni farkedemeyen tek gzlnn suratna kaynar suyu boca ettim. Herifin grtlandan korkun bir lk ykseldi. Kaynar su

hedefine oturmustu. Yerlerde yuvarlanyor, srtndaki kat yn birbiri ardndan glkle karyordu. Sra nc kazaa geldiinde, derisi birlikte yzld. Yn kazan boynu, dard, basn karmak iin harcad gle gs derisi, boyun derisinin bir paras ve yanann derisi kazakla birlikte kverdi. Tek gz de haslanms, grmez olmustu. Sonunda iren bir grnste, her yanndan kanlar damlayarak, clk yaralar iinde ayaa kalkt. Julot da bu frsattan yararlanp aps arasna mthis bir tekme oturttu. Dev yere yld, kusmaya, azndan kpkler samaya koyuldu. Hesab tamamd. Bizimse, biraz beklemekle kaybedecek hi bir seyimiz yoktu. Olay izleyen iki gardiyan, stmze saldram-yacak kadar yreksiz kisilerdi. Takviye almak iin ortal velveleye verdiler. Her yandan adam kostu. zerimize dolu gibi cop yamaya baslad. Talihim varms ki ksa srede bayldm da fazla ac duymadm. Ayldmda kendimi iki kat yerin dibinde, rlplak ve su dolu bir hcrenin iinde buldum. Ar ar toparlanyordum. Elim aclar iinde gvdemde gezindi. Basmda en azndan on il on bes sis vard. Saati

hi bilmiyorum. Burada ne gece vard ne gndz, ne de sk. Duvara vurularak karlan sesi duydum, epey uzaklardan geliyordu. Gm, gm, gm, gm, gm, gm. Bu sesler, telefon ziliydi. Konusmak istiyorsam, iki kere de benim duvara vurmam gerekiyordu. Vuracaktm duvara ama neyle? Karanlkta, isime yarayabilecek bir sey seemiyordum. Yumrukla haberlesmek imknszd, nk ses yeterince uzaa gitmiyordu. Biraz daha az karanlk olduundan, kapnn bulunduu yer sandm kseye doru yrdm. O ana kadar grmediim demir parmaklklara tosladm. El yordamyla, hcrenin benden bir metre uzaktaki bir kapya erismemi engelliyordu. Bylece, tehlikeli bir tutuklunun, yanna giren kisiye dokunmamas salanyordu, 39 nk onu dvebilmek iin parmakl amak gerekliydi. Darbeler zaman zaman kulama geliyordu. Beni kim arabilirdi ki? Yakalanrsam basna kt seyler gelebilirdi bu adamn, ama cevap almaya da hak kazanmst. Yrrken yuvarlanp azm burnumu krmama ramak kald. Kat ve yuvarlak bir seye basmstm. Elimi dedirdim, bu tahta bir kaskt. Hemen

kaptm ve cevap vermeye hazrlandm. Kulam duvara yapsms, bekledim. Gm, gm, gm, gm, gm, nokta, gm, gm, Cevap verdim : Gm, gm. Bu iki vurus, benimle konusmay isteyen kisiye : Konus, seni dinliyorum, demeye geliyordu. Darbeler yeniden duyuldu: Gm, gm, gm alfabenin harfleri hzla birbirini izliyordu a, b, c, d, e, f, g, h, , i, k.. nokta. K harfinde durdu. Btn gcmle bir kere duvara vurdum : Gm. Bylece K harfini anladm belirtmis oldum. Ardndan e, I, sonra yine bir e geldi. Bana Kelebek, ne var ne yok? diyordu. Bir arzan var m? Benim tek kolum krk. Arayan Julot idi. Yakalanmay dsnmeden, iki saati askn bir sre konustuk. Karslkl bir seyler syleyebilmek iin yanp tutusuyorduk. Bir yerimin krlmadn, basmn sis iinde olduunu, ama yara almadm anlattm. Bacamdan ekilerek asa indirildiimi grmst, her basamakta basmn bir kere betona tos-ladn sylyordu. O, kendini hi kaybetmemisti. Tribouillard'n ar yaralandndan emindi, yn kazaklarn da yardmyla yarann epey derinlestiini sanyordu. Tribouillard uzun bir sre kendini toplayamazd. abucak vurulan ve tekrarlanan darbe, bir bokluk olduunu haber verdi. Sesi kestim. Gerekten de, ksa bir sre sonra kap ald. Biri bard :

 Hcrenin dibine ekil itolu! Hcrenin dibine hazrola ge! Konusan tek gzlnn grevini devralan tutukluydu. Benim adm Batton (*). Gryorsun tam isi(*) Bton seklinde yazldnda, Franszca sopa anlamna gelir. 40 me uygun bir adm var. Koca bir denizci feneriyle hcreyi ve plak gvdemi aydnlatt. Sunlar giy. Yerinden kprdama. Al sana su ve ekmek. Hepsini birden yeme, nk yirmi drt saat baska bir sey verilmeyecek (*). Deli gibi haykryordu. Sonra feneri kendi yzne kaldrd. Glmsediini, yznde en ufak bir ktlk izi bulunmadn grdm. Parman dudaklarna gtrd ve getirdii giysileri gsterdi. Herhalde, gardiyan koridordayd, bylece bana, kendisinin dsman olmadn anlatmak istiyordu. Gerekten de, ekmek topann iinde koca bir para haslanms et, pantolonun cebinde de bir servet bir paket sigarayla, bir kavli akmak buldum. Hcrede byle armaanlar milyonlara bedeldi. Bir yerine iki gmlek, bir de ayak bileklerine kadar inen bir yn i fanils getirmisti. Batton denen adam hayatm

boyunca hatrlayacam. Btn bunlar Tribouillard'n canna okumam karslnda armaan etmisti anlaslan. Olaydan nce kendisi, tek gzlnn yardmcsyd. Simdi, benim sayemde onun yerini almst. Ykselmesini bana borluydu, minnetini byle gsteriyordu. Seslerin nereden geldiini anlamak iin byk bir sabr gerektiinden, gardiyanlar ok tembel olduklarndan, bu isi de ancak grevli mahkm yapabileceinden, Batton'dan yana gnlmz rahat, Julot ile bol bol grsyorduk. Btn gn, birbirimize telgraf stne telgraf yadrdk. Onun azndan, ok yaknda Gyan'a doru yola kacamz rendim : En fazla, ya da drt aymz vard.

Aradan iki gn geti, hcrelerimizden karlp iki yanmzda birer gardiyanla mdrn odasna gtrldk. Tam kapnn karssndaki masann basna kisi oturmustu. Bir esit mahkemeydi bu. Mdr baskanlk grevini stne almst, mdr yardmcsyla bas gardiyan da yeydiler. Hah ha! Demek geldiniz aslanlar? Ne diyorsunuz bakalm? Julot'nun yz sapsaryd, gzleri sismisti, ate(*) Bir ekmein arl gramd. 41 sinin iyice kt belli oluyordu. gn nceki krlan koluyla, ok ac ektii muhakkakt. Alak sesle cevap verdi : Bir kolum krk. Eh siz istediniz kolunuzun krlmasn. Dnsanlara saldrmann ne demek olduunu da bylece renirsiniz. Doktor geldiinde grrsnz kendisini. Bir haftadan nce grneceini de pek sanmyorum. Bu bekleme belki isinize yarar, cannzn acs size br seyler retir. Herhalde sizin gibi bir herif iin, zel doktor aracam sanmyorsunuz? Bekleyin, cezaevi doktoru gelince size bakar. Kolunuzdaki krk, yeni bir

emre kadar arkadasnzla birlikte hcre cezas ekmenize engel deil. Julot gzlerimin iine bakt : Bu iyi giyimli bey, insanlarn hayatna pek az deer veriyor galiba der gibiydi. Yeniden basm mdre evirdim ve baktm. Konusmak istediimi sand. Bu karar hosunuza gitmedi mi? Bir diyeceiniz mi var? diye sordu. Kendisine cevap verdim : Hi bir diyeceim yok mdr bey, sadece suratnza tkrme ihtiyacn duyuyorum. Ama tkrm kirletmekten korktuum iin bu isi yapamyorum. O kadar sasrd ki kpkrmz kesildi, ne dediimi hemen anlyamad. Ama basgardiyan anlamst. Emrindekilere bard : Gtrn sunu, iyice slatn! Bir saat sonra yerlerde srklenerek zr dilerken grmek istiyorum bu herifi. Yola getirmeli! Pabularmn altn ve stn yalatarak temizleteceim ona. Size gveniyorum, acmadan vurun. Dki gardiyan sa kolumu, ikisi de sol kolumu kvrd. Ellerim krek kemiklerime kadar kalkms halde, yzkoyun yere yatridm. Sol elimin isaret parman sa elimin bas parmayla birlestiren bir kelepe taktlar ve basgardiyan, bir hayvan gibi, salarma yapsarak beni yerden kaldrd.

Bana neler yaptklarn sizlere anlatmamn hi gerei yok. Ellerim arkada, tam on bir gn kelepeli kaldm sylemek yeter. Hayatm Batton'a borluydum. Her gn hcreme, ynetmelik gereince verilmesi emredilen ekmek topan atyordu ama ellerimi kullanamadmdan ekmei doru drst yiyemiyordum. Basmla parmakla kstrsam bile, sramyordum ekmei. Ama Batton, beni hayatta tutacak kadar ekmek paras da atyordu hcrenin iine. Ayamn ucuyla ekmek paralarn kk bir yn haline getiriyor, yzkoyun uzanp bir kpek gibi yutuyordum ekmekleri. En ufak krnty bile yitirmemek iin, her paray iniyordum. yfon ikinci gn gelip kelepe karldnda demir, yer yer sisen etlerimle kaplanmst. Basgardiyann d patlad, stelik ben de acdan baylmstm. Beni aylttktan sonra revire gtrdler ve oksijenli suyla her yanm temizlediler. Hastabakc, bir tetanos inesi yaplmasnda diretti. Kollarm tutulmustu, eski halfne bir trl gelemiyordu. Yarm saati askn bir sre kfuru ile oulduktan sonra kollarm iki yanma sarktabildim. Yeniden hcreye indim ve basgardiyan, on bir ekmek topan grnce : Kendine ziyafet ekeceksin;

dedi. Ama ok garip, on bir gnde pek zayflamams gibisin ok su itim sef! dedim. Ha simdi anlasld. Artk, kendine gelmek iin bol bol ye. Ve ekti, gitti. Zavall salak! On bir gnden beri bir sey yemediimden emin olduu iin sylyordu bunu. Bu kadar uzun sre bir alktan sonra da fazla tknrsam hazmszlktan'lebilirim. Her neyse, o umduuyla kalacakt. Aksama doru Batton, bana ttnle birka yaprak getirdi. Duman, hi alsmayan kalorifer bq-rusunun deliine fleyerek durmadan sigara itim. Delik hcreyi stmyordu ama hi olmazsa bu faydas vard. Daha sonra da Julot'yu ardm. On bir gndr azma bir sey koymadm sanyor ve yavas yavas yememi tlyordu. itin birinin sifremizi zebileceini dsnp ona gerei aklamaktan ekini-yordum. Kolu aldayd, morali yerindeydi, iyi dayandm iin de beni kutluyordu. Ona baklrsa hareket tarihi seafoodplus.info Hastabakc, hareketten nce krek mahkmlarna yaplacak asnn geldiini sylemisti. Genellikle aslar, hareket-

42 43 ten bir ay nce gelirdi. Bu Julot epey ihtiyatszd, ii para dolu tpm kurtarp kurtarmadm da soruyordu, bana. Evet kurtarmstm tpm, ama bu serveti korumak iin neler yaptm anlatamam. Km akl almaz yaralar iindeydi.

Hcreden karldmzda bir sey bilmiyorduk. Dudaklarmn ucuyla sorduum : Neler oluyor? sorusuna, berber, cevap bile vermek istememisti. Pis suratl bir herif: Hcreden kurtulduumuzu sanyorum, dedi. Belki de, cezaevini denetlemeye gelen bir mfettisten korkuyorlar. Onu bunu bilmem ama, nemli olan hayatta kalmak. Her birimizi normal hcrelere gtrdler, len yemeinde, krk gnden bu yana ilk scak orbay itim, orbann iinde bir tahta paras buldum. Tahtann zerinde : Sekiz gn sonra yola kyoruz, yarn as var, yazlyd. Kimdi bana bu tahta parasn gnderen? Bunu hi renemedim. Herhalde, bize durumu haber vermek dostluunu gsteren bir tutukluydu. Birimizden birimiz renirsek herkesin duyacan da biliyordu. Mesajn bana gelisi, herhalde byk bir rastlant sonucuydu. Haberi herkese ilet. Hemen durumu telefonla Julot'ya bildirdim. Btn gece, srp giden telefon konusmalarn duydum. Ben, haberi verip susmustum. Yatamda rahatm yerindeydi. Basmn derde girmesini istemiyordum. Yeniden hcreye dnmek kbus

gibi geliyordu. Hele bugn, her zamankinden fazla. DKDNCD DEFTER GUYANA DORU SADNT - MARTDN - DE - RE AKSAM Batton, paket Gauloises sigarasy-la bir kt geirdi. Ktta : Kelebek, hakkmda dosta duygularla buradan ayrlacan biliyorum. Gardiyanlarn emrindeyim ama, cezalandrlanlarn cann, mmkn olduu kadar az actmaya alsyorum. Dokuz ocuum var, bir an nce aftan faydalanmay dsndm iin bu grevi kabul ettim. Tanrya emanet ol. Basarlar. Hareket br gn yazlyd. Gerekten de, ertesi gn, bizleri otuzar kisilik gruplar halinde disiplin blmnn koridoruna topladlar. Caen sehrinden gelen hastabakclar, bizi tropikal hastalklara kars asladlar. Her birimize ayr as ve iki litre st dsyordu. Dega yanmdayd. Epey de dsnceliydi. Aslandktan sonra bizi hcreye atamayacaklarn bildiimizden, konusma yasana hi aldrmyorduk. Sehirden gelen hastabakclar yznden bir sey yapamayan gardiyanlarn gz nnde, alak sesle gevezelik ediyorduk. Dega bana : Hepimizi birden gtrecek kadar araba var m acaba ellerinde? diye sordu.

 Hi sanmyorum. Saint - Martin - de - Re epey uzak, gnde alt44 45 ms kisi tassalar on gn srer. nk, yalnz burada alt yz kisi var. nemli olan aslanmamz. Bu da, listeleme bizim bulunduumuzu, ksa sre sonra Gyan'a doru yola kacamz gsterir. Cesaret Dega, yeni bir dnem baslyor. Benim sana gvendiim gibi, sen de bana gven. Memnunlukla parldayan gzlerle bana bakp elini koluma koyarak tekrarlyor: Anca beraber, kanca beraber Kelebek. ilk yolculuumuzla ilgili, anlatlmaya deer bir sey yok. Yalnz, arabann iindeki blmelerde boulacak gibi oluyorduk. Gardiyanlar, ieri hava girmesi iin kaplar biraz aralamaya bile raz gelmediler, La Rochelle sehrine vardmzda, yol arkadaslarmzdan ikisi boularak lms bulundu. Saint - Martin - de - Re bir adadr, karayla bu ada arasndaki yolu bir tekneyle asmamz gerekiyordu. Rhtma ylan avanaklar, iki zavall lnn bulunmasna tank oldular. Bize de herhangi bir dsmanlk belirtisi gstermediler. Jandarmalar bizi, l ya da diri, eksiksiz teslim etmek zorunda bulunduklarndan, cesetleri bile gemiye yklediler.

Yol pek uzun srmyor ama biraz deniz havas alabildik. Dega'ya : Havada firar kokusu var! dedim. Glmsedi. Yanmzdaki Julot: Evet, dedi, firar kokuyor. Ben, bes yl nce katm yere dnyorum. On yl nce beni ele veren herifi gebertmek zereyken, enayi gibi enselendim. Birbirimize yakn durmaya bakalm. nk Saint Martin - de - Re'de, herkesi, rasgele onar kisilik gruplar halinde hcrelere koyacaklar. Julot yanlyordu. Oraya vardmzda iki kisiyle birlikte onun da ad okundu, baska yere gtrdler. de Gyan'dan kap Fransa'da yakalanan tutuklulard ve ikinci kez krek cehennemine gidiyorlard. Onar kisilik gruplar halinde, hcrede bizler iin yeni bir bekleme dnemi baslad. Sigara iip konusabiliyorduk, iyi de kaynt kyordu. Bu dnem zellikle paramz iine koyduumuz tp ynnden tehlikeliydi. Nedeni bilinmeden birden arlyor, rp-lak soyulup aranyorduk. Tabanlara varana dek gv46 denin en ufak girintisine kntsna bakyorlar, sonra da giysiler didik didik ediliyor ve ardndan Giyinin!

emri veriliyordu. Yeniden dnyorduk geldiimiz yere.

Hcre yemekhane ve sraya girip saatlerce yrdmz avlu. Bir ki, bir, ki. Yz elli kisilik sralar halinde yrtlyorduk. Olduka uzun bir diziydi bu, tahta pabular takrdyordu. Konusmak yasakt, t kmayacakt. Sonra: Dalr! emri duyuluyordu. Herkes yere kyor, bal bulunduu toplumsal snfn meydana getirdii toplulua katlyordu. En basta, evrenin adamlar vard. Bunlarn nereden geldiklerine baklmazd: Korsikal, Marsilyal, Toulose'lu, Brtanyal, Paris'li, v.s. olabilirlerdi. Dlerinde bir Ard-eche'li bile vard, o da bendim. Ardeche'lileri sevindirecek bir sey daha sylyeyim, bin sekiz yz kisilik tutuklu kalabalnda bizim orallar iki kisiydi: Karsn ldren bir orman koruyucusuyla ben. Sonu: Ar-deche'liler namuslu kisilerdir. Dier gruplar rastgele olusuyordu, nk iimizdeki bnlerin says uyanklardan ok daha fazlayd. Beklemeyle geen bu gnlere inceleme, gzetleme gnleri ad da verilebilir, inceden inceye gzetlendiimiz de doru. Bir leden sonra, kendimi gnese verip oturduum sra yanma biri geldi. Gzlkl, ufak tefek ve zayf bir

adamd. Nereli olduunu karmaya alstm ama, birbirine benzeyen giysilerimizle bu isi basarmak ok gt. Kelebek sen misin? ok belirgin bir Korsikal azyla konusuyordu. Evet benim. Ne istiyorsun? Kenefe gel! dedi ve yrd gitti. Bak bu herif esasl biri, dedi Dega. Dalarda is gren bir haydut olduu muhakkak. Senden ne isteyebilir? Anlyacaz bakalm. Avlunun ortasndaki keneflere yrdm ve iseme numaras yaptm. Adam yanmdayd, ayn isi grr gibiydi. Benden yana bakmadan: Pascal Marta'nn enistesiyim, dedi. Beni grmeye geldiinde, bir seye ihtiyacm olursa sana basvurmam ve kendisinden selm gtrmemi syledi. 47 Dorusu, Pascal dostumdur. Ne istiyorsun? Tp tasyamaz oldum: Dizanterim var, Kime vereceimi bilemiyorum, alnmasndan ya da gardiyanlarn eline gemesinden korkuyorum. Yalvarrm Kelebek, birka gn benim iin tas sunu. Ve benimkinden ok daha kaln bir tp gsterdi. Benim de kmda tp tasyp tasmadm renmek

istemesinden ve tuzak kurmasndan korktum, iki tp tasyp ta-syamyacam bilmediimi sylesem, durumu renecekti. Bunun zerine, soukkanllkla, kendisinden sordum: Ka para var iinde? Yirmi bes bin frank. Baska sey sormadan tertemiz olan tp aldm ve gznn nnde, bir adamn ikisini birden tasyp tasyamyacan dsnmeden, kma soktum. Bu isi basarp basaramayacam da bilmiyordum. Doruldum, pantolonumu ektim isler yolundayd, rahatsz deildim. Gitmeden nce: Adm Ignace Galgani, dedi. Saol Kelebek. Dega'nn yanna dndm ve onu kenara ekip durumu anlattm. ok ar deil ya? Hayr. 1 yleyse konusmayalm bir daha. Gyan'dan typ yakalananlarla, mmknse Ju-lot ya da Guittou ile iliski kurmaya alsyorduk. Bilgi edinme pesindeydik: Nasld oralar, nasl baklyordu tutuklulara, bir dostla birlikte kalabilmek iin neler yapmak gerekliydi; v.s. Bir raslant sonucu garip bir adama, esine az raslanan trden birine tosla-dk. Krek cehenneminde dnyaya gelmis bir Korsikalyd. Babas orada gardiyand ve anasyla birlikte Salut

adasnda yasyordu, adadan biri olan Ro-yale adasnda dnyaya gelmisti (dier iki ada, SaintJoseph ve Seytan adasyd) ve kaderin bir cilvesi sonucu, gardiyan olu deil de krek mahkmu olarak ayn yere dnyordu. Hrszlk suundan on iki yl krek cezasna arptrlmst. On dokuz yasndayd, aydnlk yzl, ak renk ve dost yzl bir ocuktu. Degs ile, kazaya u48 radn hemen anladk. evreyi pek az biliyordu ama, bizi nelerin bekledii konusunda her trl bilgiyi verebilecek kadar faydalyd. On drt yl geirdii adalardaki hayat anlatt, rnein, dadsnn, Altn miferin gzel szleri uruna Butte'de bakla dello yapt Gyan'a dsen nl bir haydut olduunu syledi Bize ok deerli tler de verdi: Kamak istiyorsak, ktadan kirisi krmalydk, nk adalardan tymek imknszd. Sonra tehlikeli damgasn da yememeliydik, byle bir damgayla, ilk varacamz liman olan Saint - Laurent - de Maroni'de hemen hcreye tklabilirdik. Hem de uzun bir sre, ya da hayat boyu. Genellikle, krek mahkmlarnn yzde besinden az nakledilirdi adalara. Dierleri Amerika ktasnda

kalrlard. Adalar ok daha salklyd. Oysa Dega'nn anlatt gibi, kta, her esit hastalk lm, cinayet, v.s. ile insann kann yavas yavas emen bir irenlik, bir rezalet yuvasyd. Dega ile, adalara nakledilmeyi umuyorduk. Ama grtlamda bir dm olustu: Ya tehlikeli diye mimlenirsem? Mebbet hapis cezasj, Tribouillard ve mdr olayyla hap yutmustum anlaslan! Gnn birinde, bir sylenti dolast: Her ne sebeple olursa olsun, revire gitmemeliydik. nk, yolculua katlanamyacak kadar gsz olanlar zehirlenerek ldrlyordu. Bu sylentinin palavra olmas gerekiyordu. Gerekten de, tutuklulardan Parisli Hrancis la Passe dsncemizi dorulad. Revirde bir zehirlenme olmustu ama, revirde alsan kardesi adamn neden zehirlendiini Francis'e anlatmst. Revirde intihar eden herif nl bir kasa hrszyd ve sylentiye gre, birinci dnya savasnda, Fransz gizli servisleri hesabna Cenevre ya da Lausanne'deki Alman eliliini soymustu. Kasadan kard, byk nem tasyan vesikalar da Fransz gizli ajanlarna teslim etmisti. Bu is iin, aynaszlar onu, bes yllk mahkmiyetini ektii cezaevinden karmslard.

 ylndan sonra da, herif, ylda bir ya da iki is grp rahat rahat yasyordu. Her yakalansnda Fransz Mill Emniyetine gzda veriyor, onlar da kasa hrszn hemen salveriyorlard. Ama bu kez, evdekelebek 49/4 I ki hesap arsya uymamst. Yirmi yl ar hapis cezasna arptrlmst, bizlerle birlikte Gyan'a srlmesi gerekiyordu. Kafileye katlmamak iin hasta numaras yapp revire yatmst. Yine Francis la Passe'in kardesine gre, bir siyanr hapyla da hesab tamamlanmst. Artk Fransz Mill Emniyeti ve elik kasalar rahat bir uyku ekebilirlerdi. Kimi gerek, kimi palavra, ama bir sr hikyeyle doluydu bu avlu. Her neyse, dinliyorduk btn anlatlanlar, vakit geiyordu bylece. Gerek avluda, gerekse hcredeyken kenefe gidersem, para dolu tpleri koruyabilmek iin Dega'y da yanma alyordum. Dsimi grrken nmde duruyor ve beni, merakl bakslardan gizliyordu. Bir tp ok bell isti, stelik bende iki tane vard. Galgani'-nin hastal da gitgide artyordu. Dsin burasnda hl

zemediim bir sr var ki onu nakletmek istiyorum: ikinci soktuum tp hep sonradan kard, ilk soktuum da hemen nceden. Karnmda nasl bir dns yapp sralarn koruyorlard bilmiyorum ama byleydi iste. Dn, berberde tras olurken Clousiot'yu ldrmek istediler. Kalbinin yaknna iki bak yedi. Bir mucize sonucu lmedi, kurtuldu. Dostlarndan biri araclyla hikyeyi rendim. Olduka meraklyd, bir gn ayrntlaryla anlatmay dsnyorum. Bu cinayet bir hesaplasmayd aslnda. Clousiot'yu ldremeyen adam ise, alt yl sonra, yedii mercimee konan potasyum bikromat yznden Cayenne'de can verecekti. Hem de korkun aclar iinde. Otopsi srasnda doktora yardm eden hastabakc, on santimetre uzunluunda bir barsak paras gstermisti bize. Bu ka-darck bir parada tam on yedi delik vard. Dki ay sonra da, bu adamn kaatili hasta yatanda l bulundu. Kimin tarafndan ldrld ise asla ortaya kmad. Saint-Martin-de-Re'ye geleli on iki gn oluyor. Kale tklm tklm dolu. Gece gndz, kaleyi evreleyen yolda nbet tutuluyor. Dusta ykanrken, iki kardes arasnda korkun bir kavga kt. Kpekler gibi dstler, biri bizim hcreye

kondu. Ad Andre Baillard, Cezalandramazlar diyor bana, nk su cezaevi ynetmenliinin: 50 Gardiyanlar, her ne pahasna olursa olsun, iki kardesi karslastrmama emri almslar. Kardeslerin hikyesi renildiinde bu emrin nedeni anlaslyor. Andre, epey paras olan yasl bir kadn ldrmst, mangr da kardesi Emile saklyordu. Emile, hrszlk suundan yakay ele verip yl yedi. Bir gn, dier tutuklularla kousta yatarken, kendisine sigara paras gndermeyen kardesine iyice bilendi ve her seyi azndan kararak Andre'yi inim inim inleteceini syledi: nk yasl kadn ldren kendisi deil Andre'ydi, o sadece paray saklyordu. Dsar ktnda kardesine bes kurus bile koklatmyacakt. Tutuklulardan biri yemedi imedi, duyduklarn cezaevi mdrne yetistirdi, is fazla uzamadan Andre enselendi ve iki kardes lm cezasna arptrld. Sante cezaevinin idam mahkmlar blmnde, yanyana iki hcreye yerlestirildiler. Dkisi de lm cezasnn meb-bete evrilmesi iin dileke vermisti. Krk nc gn Emile'inki kabul edildi. Andre'nin istei ise reddedildi.

Yine de, Andre'ye acdklarndan, Emile lm hcresinden baska yere nakledilmedi, iki kardes, her gn, ayaklar prangal, birbiri ardndan yryse karld. Krkaltnc gn, sabahn drt buuunda, Andre'nin hcre kaps ald. Cezaevi mdr, zabt ktibi, Andre'nin kellesini isteyen savc, herkes hazrd, infaz saati gelip atmst. Tam mdrn konusmaya hazrland sra, Andre'nin avukat, pesinde baska biriyle kostu geldi ve mdre bir kt uzatt. Herkes koridora ekildi. Andre'nin grtla ylesine bzlmst ki tkrdn yutamyordu. Mmkn deildi, infaz basladktan sonra durdurmak. Durduruldu oysa. Ancak ertesi gn, saatlarca sren merak ve korkudan sonra Andre, infazdan bir gn nce Cumhurbaskan Doumer'in, Gorguloff tarafndan

ldrldn rendi. Doumer hemen de lmemisti. Avukat, btn gece kliniin nnde nbet tutmus, ayrca Adalet Bakanna da durumu haber vererek, baskan infaz saatn-dan nce lrse (drt buuk-bes aras) icra yetkisine sahip en yksek kisinin yokluundan tr infazn geri braktrlmasn isteyeceini bildirmisti. Doumer drd iki gee ld. Avukat durumu Adalet Bakanlna haber verip infazn geri braktrlmas gerektii51 ni bildiren yazl emri tasyan memurla birlikte taksiye atlams, ancak Andre'nin hcre kapsnn almasndan dakika sonra yetisebilmisti. iki kardesin cezas mebbet hapse evrildi. Yeni baskann seilecei gn, avukat, Versailles sarayna kostu. Albert Lebrun'-un seildii anlaslnca yeni baskana af talebini sundu. Bir baskan, kendisine sunulan ilk af dilekesini hi geri evirmemisti: Lebrun kd imzalad, diyerek szn bitirdi. Andre, iste byle dostum, capcanl ve sapasalam, Gyan'n yolunu tuttum. Giyotinden kurtulan bu adama bakyor ve btn ektiklerimin karsmdakinin katland iskenceler yannda hi kaldn dsnyordum.

Yine de, onunla hi dostluk etmedim. Parasn almak iin zavall bir ihtiyar kadn ldrdn dsnmek midemi bulandryordu. stelik talihi, sonuna kadar da yaver gidecekti. Daha sonra, Saint Joseph adasnda kardesini ldrd. Krek mahkmlarndan bir ou da bunu grd. Emile, bir kayann zerinde ayakta durmus oltayla balk avlyor ve yapt isten baska sey dsnmyordu. Gl dalgalarn grlts, btn dier sesleri rtyordu. Andre arkadan kardesine yaklast, elinde, metre boyunda kaln bir bambu vard. Kardesinin srtna dayayp itmesiyle suya dsrmesi bir oldu. Emile'in balk avlad yerde kpekbalklar kaynyordu. Emile, az sonra onlara yem olmustu bile. Aksam itimanda grnmeyince, katna hkmedildi ve kaytlara yle geti. Bir daha da sz edilmedi. Sadece adann yukarsnda hindistancevizi toplayan drt-bss krek mahkmu olay izleyebilmisti. Tabi, grevlilerin dsnda herkes durumu rendi. Bir daha da Andre Baillard'n bas derde girmedi. Dyi davransndan tr bulunduu yerden tahliye edildi. Saint-Vincent-du-Maroni'de imtiyazl bir hayat sryor, tek basna, kk bir hcrede yasyordu. Gnn birinde, krek mahkmlarndan biriyle dalast ve

hileyle adam hcresine davet etti, kalbine bir bak sokarak ldrd. Mesru mdafaa halinde cinayet isledii kabul edildi, beraat etti. Gyan'daki krek cehennemi kaldrldnda, yine hep iyi davransndan tr cezasnn geri kalan blm basland. 52 Saint-Martin-de-Re tutuklu doludur. Bunlar iki blme ayrlrlar: Sekiz yz, ok ok bin kadar krek mahkmu ve dokuz yz srgn. Krek mahkmu olmak iin nemli bir sey yapmak, hi olmazsa byk bir su islemek gerekir. En hafif ceza, yedi yldr, kademeli olarak mebbete kadar gider, lm cezas baslanan bir mahkm mebbete arptrlr. Srgnlerin ise durumu daha deisiktir. il yedi sabkas olan bir adam srgn edilebilir. Bunlarn tmnn doru yola dnmesi imknsz birer hrsz olusu, toplumun kendini koruma gereini duymasn doururlar. Yine de, uygar bir ulus iin, ikinci derecede bir srgn cezasna basvurmak utan vericidir. Sk sk ele getikleri iin beceriksiz saylabilecek kk hrszlar vardr ki bunlar srgne gnderilirler o alarda srgne gitmek mebbetten farkszd Oysa

hrszlkla geirdikleri hayat boyunca, on bin franktan fazlasn almamslardr bile. Dste bu nokta, fran-sz uygarlnn en byk samaldr. Bir ulus, toplumun basn artan kisileri ok abuk yok etmek ve onlardan hemen c almak hakkna sahip deildir. Bu adamlar, insanlk ds cezalara arptrlmaktan ok tedavi edilmesi gereken kisilerdir. Sant-Msrtin-de-Re'ye geleli on yedi gn oluyor. Bizi krek cehennemine gtrecek geminin adn da rendik: La Martiniere. Bin sekiz yz yetmis mahkm tasyacak. Sekiz ya da dokuz yz krek mahkmu, bu sabah kale avlusunda topland. Bir saattan beri, onar kisilik diziler halinde, avlunun dikdortqeni-ni dolduruyoruz. Bir kap ald, bildiimiz gardiyanlardan ok daha deisik giyimli adamlar grnd. Gk mavisi, asker niformasn andran giysiler var srtlarnda. stelik bu giysiler, ok da iyi dikilmis. Ama hem jandarmadan, hem askerden farkl bu adamlar. Hepsinin belinde enli kemerler var, bu kemerlerden birer tabanca klf sarkyor. Silhn kabzas akta. Saylar, asa yukar seksen. Bazlarnda srmal seritler var.

Derileri gnesten yanms, otuz besle elli aras, her yastan adam var ilerinde. Yasllar, kendilerini nemseyip sisinerek gs kabartan genlerden daha sevimli. Seksen kisilik grubun kurmay baskanlna Saint-Martin-de-Re kalesi mdr, bir jan53 darma albay, smrge klnda -drt doktor ve beyaz cbbeli iki papaz refakat ediyor. Jandarma albay eline bir huni alyor ve azna gtryor. Hazr-ol komutu bekliyoruz, ilgisi yok. Baryor: Hepiniz bu uyary dikkatle dinleyiniz. Su dakikadan sonra, ynetim merkezi Cayenne olan, Fransz Gyan' cezaevi ynetmenliini temsil eden Ada-Jet Bakanl yetkililerinin sorumluluu altna giriyorsunuz. Sayn Binbas Barrot, burada hazr bulunan sekiz yz on alt hkmlyle listelerini size teslim ediyorum. Hepsinin burada bulunup bulunmadna bakar msnz?

Hemen yoklama baslyor. Bilmem kim? Burda; Bilmem kim: Burda, v.s. Yoklama iki saat sryor, eksik yok. Sonra, trenin tamamlanmas iin ortaya getirilen kk bir masa zerinde, devir-teslim islemine ve imzalarn atlmasna geiliyor. Binbas Barrot'da, albaynki kadar srma var. Ama srmalarn rengi altn sars, oysa jandarma kuvvetlerinde srmalarn rengi gms. Bu kez huniyi o azna gtryor: Hkmller, artk byle arlacaksnz: Hkml bilmem kim, ya da su numaral hkml. Ka numaral hkml olduunuzu da yaknda reneceksiniz. Bundan byle kree mahkm edilenlerin zel yasalarna, zel ynetmeliine, gerektiinde sizinle ilgili kararlar almaya yetkili i mahkemelerin yetkisine balsnz. Bu bamsz mahkemeler, krekte islediiniz sular yznden, sizi lm cezasndan basit hesap cezasna kadar, her esit mahkmiyete arptrabilir. Tabi bu hapis ya da hcre cezalar, ynetmenlie bal esitli yerlerde uygulanr. Karsnzda grdnz niformal kisilere mubassr denir.

Kendilerine bir sey soracanz zaman Mubassr Bey diyeceksiniz. Yemekten sonra, hepinize gerekli giysilerle dolu bir denizci torbas verilecek. Torbann iinde her sey var, baska esyanz olmayacak. Yarn La Martiniere gemisiyle yola kyorsunuz. Birlikte yolculuk edeceiz. Uzaklara gideceinize zlmeyin. Gyan'da yasamak Fransa'da hcre cezas ekmekten iyidir. Konusabilir, oyun oynayabilir, sark syleyebilir, sigara iebilirsiniz; davranslarnzda bir k54 IUIU(\ yuiunctoc uajnt ubuu uv, y&i., mjoc ekismelerinizi zmlemek iin Gyan'a varmay beklemenizi istiyorum. Yolculuk srasnda disiplin ok salam olmal, bunu anlyacanz umarm. Aranzda, yolculua dayanamyacak kadar bitkin olanlar varsa revire ksnlar. Yolculua katlacak doktorlar tarafndan muyene edileceklerdir. Hepinize iyi yolculuklar dilerim. Tren sona ermisti. Syle bakalm Dega, ne dsnyorsun? stesinden gelinmesi gerekli en byk tehlikenin, teki krek mahkmlar olduunu sylerken haklymsm Kelebek. Kisisel ekismelerinizi zmek iin Gyan'a varmay beklemenizi istiyorum,

szleri her seyi anlatmaya yetiyor. Orada ne cinayetler oluyor kimbilir? Hi skma tatl cann, bana gven. Francis la Passe' bulup sordum: Kardesin yine revirde mi alsyor? - Evet, dedi azllardan deil o, srgn edilenlerden. Kendisiyle en ksa zamanda balant kur, sana bir nester versin. Para istiyorsa fiyat sylesin, hemen derim. Dki saat sonra, sapasalam elik sapl bir nester edinmistim. Tek hatas biraz fazla uzun olmasyd ama olduka tehlikeli bir silht. Avlunun ortasndaki tuvaletlerin yaknnda oturdum. Birini yollayp Galgani'yi arttm. Tpn geri vermek istiyordum, ama sekiz yz kisiyle dolu, byk bir kargasalk iindeki bu avluda adam bulmak ok gt. Buraya vardmzdan beri ne Julot'yu grmstk, ne Guittou'yu ne de Suzini'yi. Ortak bir yasantnn faydalar, yepyeni bir toplumda yasamak, konusmak, o topluma bal bulunmak. Eh buna toplum ad verilirse. (O kadar ok syleyecek, dinleyecek, yapacak sey var ki, insan dsnecek zaman bile bulamyor. Gnlk hayata oranla gemisin ne kadar uzakta kaldn ve ikinci plna getiini grdke, Gyan'a vardmzda kimliimizi, neden ve nasl oraya dstmz unutarak bir tek seyle,

kamakla ilgileneceimizi sanyordum. Yanlyormusum. Her seyden nce insan urastran en 55 nemli sey hayatta kalmaya bakmakms. Nerede aynaszlar, jri yeleri, mahkeme heyeti, grevliler karm, babam, dostlarm? Hepsi capcanl, yreimdeki yerlerine yerlesmisler. Ama yola ks heyecan, bilinmeyen bir yere doru gidis, yeni dostluklar ve tandklarla eskilerin nceki kadar nemi kalmams gibi. Ama bu da basit bir izlenim, istediimde, beynim her birine ayrlan ekmeceyi atnda, yeniden karsmda olacaklar. iste Galgani, bana doru getiriyorlar, nk mercei andran gzlklerle bile evresini pek iyi gremiyor. Salk durumu sanki daha iyi. Yanma yaklasyor, bir sey demeden elimi skyor. Tp geri vermek istedim de, diyorum. Artk iyisin, tp tasyabilir, kendin saklybilirsin. Yolculuk sresince bu benim iin byk sorumluluk, hem birbirimize yakn olup olamyacamz, Gyan'da grsp grsemeyeceimiz bile belli deil. Dolaysyla tp geri almak en iyisi. Galgani, hznle bakyor bana. Hadi, gel helaya da vereyim tpn.

 Hayr, istemiyorum, sende kalsn. Armaan ediyorum onu sana, artk senindir. Neden byle sylyorsun. Tp uruna ldrlmeyi istemiyorum. Para yznden ldrlmektense parasz yasamay ye tutarm. Sana veriyorum, nk benim param korumak iin hayatn tehlikeye atmann hi anlam yok, hi olmazsa kendi paran iin olsun. Korkuyorsun Galgani. Seni tehdit eden oldu mu? Para tasdndan sphe eden mi var?

 Evet, Arap hi durmadan beni izliyor. Bunun iin seni hi aramadm, aramzda bir iliski bulunduunu anlamalarn istemedim, ister gece olsun ister gndz, ne zaman helaya gitsem nden biri yanma geliveriyor. Bir seyin farknda deilmis gibi, tp tasmadm da gsterdim onlara, her seye ramen gzetlemekten vazgemiyorlar. Tpm baska birinin tasdn dsnyorlar, kimin tasdndan haberieri yok. Ne zaman tpn geri verileceini anlamak iin de pesimde geziniyorlar. Galgani'ye bakyor, dehset iinde olduunu, ger56 ekten ok skstrldn anlyorum. Soruyorum ona: Daha ok avlunun neresinde dolasrlar? Mutfak ve amasrhane yaknnda, cevabn veriyor. Peki, sen dur burada. Yok yok, benimle gel. Onunla birlikte Arap'a doru yryorum. Takkemin iinde yerlestirdiim nesteri kardm, sap avucumda, keskin taraf gizli. Gerekten, syledii yere yaklastmzda n de gryorum: Arap ve Girando adl bir Korsikal. Durumu hemen anladm: evre tarafndan uzaklastrlan Korsikal isi Araplara

anlatms. Galgani'nin, Pascal Marta'nn enistesi olduunu, ii para dolu bir tp tasyacak kadar ykl saylmak gerektiini bilmemesi imknszd. Eee Mokran, isler yolunda m? Saol Kelebek, sen naslsn? Yok aslanm, benimkiler pek yolunda deil, Galgani'nin dostum olduunu sylemek iin sizinle grsmeye geldim. Basna bir is gelirse, ilk nallan dikecek sensin Girando; ardndan sizler, gelirsiniz. Bu szlerimi nasl istersiniz yle kabul edin. Mokran doruldu. Boyu benimki kadar, asa yukar bir yetmis drt, stelik de genis omuzlu. Verdiim gzda gururuna dokunmus olmal, kavgaya baslamak iin davranyor ama ben, hemen pr! prl nesteri karveriyorum. Nester avucumda: Kmldanrsan kpek gibi gebertirim, diyorum. Herkesin stnn durmadan arand bir yerde beni silhl grmek Mokran' rktyor, tutumum ve silhmn uzunluu da onu ok etkiliyor. Kavga etmek iin deil tartsmak iin yerimden kalktm, diyor. Yalan sylediini bilmiyorum ama, dostlarnn nnde zevahiri kurtarmasna yardm etmek de benim karma uygun. Kibarca, bir ks yolu gsteriyorum ona: , Peki. Tartsmak iin ayaklandna gre

 Galgani'nin dostun olduunu bilmiyordum, inein biri sanmstm, anlaman gerekir Kelebek, yolsuz kaldmza gre tymek iin para bulmak zorundaydk. Elbette! Hayatn kurtarmak iin mcadele etmek senin hakkn Mokran. Yalnz bu adamn dokunulmazl olduunu rendin. Baska yerde bul yolunu. 57 I Mokran elini uzatyor, skyorum, utttt ucuz Kurtuldum, eer herifi ldrseydim yarn Gyan'a gidemiyecektim. Bir hata yaptm neden sonra anlamstm. Galgani de benimle birlikte yryordu. Kendisine: Bu olaydan kimseye sz etme, dedim. Dega Babann basma eksimesini, beni azarlamasn istemiyorum. Tpn geri almas iin Galgani'yi kandrmaya alsyorum: Yarn, yola kmadan nce, diyor. Ertesi gn o kadar iyi sinmis ki, kmda iki tple, kendisini gremeden Gyan'n yolunu tutuyorum. Son gece, hcrede on bir kisiyiz, hi kimse azn amyor. Hepimiz, Fransa topralakrnda son gnmz

geirdiimizi dsnyoruz. Herkes, Fransa'y bir daha grmemek zere geride brakmann ve bilinmedik bir rejimle ynetilen mehul topraklara doru yol almann hzn iinde. Dega konusmuyor. Koridora bakan ve her yerden biraz daha esintili olan parmaklkl kapnn yannda benimle birlikte oturuyor. Dorusu byk bir sasknlk iindeyim. Bizi bekleyenler konusunda ylesine ilgisiz seyler duyduk ki memnun mu, zgn m, yoksa umutsuz mu olmak gerektiini kestiremiyorum. Bu hcrede yaknma oturanlarn hepsi de ev-renin adamlar. evreden saylmayacak tek kisi, Gyan'da dnyaya gelen kk Korsikal. Bu adamlar kendilerinden gemis gibi. Durumun ciddilii hepsini susturmus. Sigara dumanlar, koridor havasnn ektii bir bulut gibi kyor hcreden. Gzlerinin yanmasn istemeyenler duman bulutundan daha alakta oturmal. Andre Baillard'n dsnda kimse uyumuyor. Hayatn son anda kurtarms olmas Biallard'-n bu davransn doruluyor. Onun iin her sey, umut bile edilemeyecek bir cennet. Hayatmn filmi bir serit gibi gzlerimin nnden geiyor: Sevgi dolu, eitime byk nem veren, grgl

ve soylu bir aile evresindeki ocukluum, kr iekleri, rmaklarn mrlts, bahemizin bol bol verdii cevizlerin, seftali ve eriklerin tad; her ilkbaharda kapmzn nnde aan mimozann kokusu; evimizin ii ds, yaknlarmn davranslar, hzla gzmn nnden geip gidiyor. Beni ok seven anne58 min, ardndan da babamn her zamanki oksayc tatl sesi, oyuna armak iin baheden bana seslenen babamn av kpei Clara'nn havlamalar; hayatmn en gzel anlarndaki yoldaslarm ocukluumun kk

kz ve olan ocuklar, grmeyi dsnmeden seyrettiim bu film, bilinaltmn bana ramen harekete geirdii bu film makinesi, gelecein bilinmeyen gnlerine doru yola kmadan nce beklemeye geen son geceyi tatl bir heyecanla dolduruyor. Her seyi enine boyuna dsnmenin srasdr. Yasm yirmi alt, salk durumum ok iyi. Karnmda bes bin alt yz frang benim, yirmi bes bini Galgani'-nin olmak zere bol para var. Dega'nn iinde tasd ise on bin frank. Krk bin frangm olduunu dsnebilirim, nk Galgani parasn burada koruyamadktan sonra, gemide ya da Gyan'da haydi haydi koruyamaz. Bunu bildiinden gelip almad tpn. Galgani'yi de yanma almak sartyla bu paradan faydalanabilirim. Ona yardm etmem zorunlu, nk para benim deil onun. Paray onun iyilii iin harcyaca-m ama, ben de yararlanacam. Krk bin frank ok para, cezasn ekmekte olan mahkmlardan, serbest braklanlardan ve gardiyanlardan bir sr suorta satn alabilirim.

Yaptm hesabn sonunda kardm bilano olumlu. Guyana varr varmaz. Dega ve Galgani ile birlikte kamalym. Kafam, hep bu konuda isletmem gerek. elik sapnn soukluunu hissetmenin mutluluuyla, nesteri yokluyorum. Byle tehlikeli bir silh tasmak insana gven veriyor. Araplarla aramda geen olay srasnda, silhmn faydas grld. Sabahn ne doru, hcrenin parmaklklar nne yelken bezinden on bir torba sraland, her biri azna kadar dolu, zerlerinde de bir etiket. Parmaklklarn iine sarkan torbalardan birinin etiketini okuyorum: C Pierre, yas otuz, boy bir metre yetmis , bel krk iki, ayak krk bir, numara X Bu Pierre C bizim Delifisek Pierrot, Paris'te isledii cinayetten -tr yirmi yl krek cezasna arptrlan bir Bordeaux'-lu. Onu iyi tanyorum, mert bir ocuk, evreden, hilesi hurdas yok. Torbann zerindeki etiket, G59 yan'daki krek cehennemi ynetmeliinin ne kadar iyi alstn ortaya koyuyor. Giysilerin gz kararyla dikildii ksladan ne kadar farkl. Burada her sey kaytl, herkes stne uygun gelen giysiler edinecek. Torbadaki aralktan Gyanda yasyan krek mahkmlarnn giysilerinin beyaz zerine, enine krmz izgili olduunu gryorum. Bu giysiyle kimse gzden kamaz.

Dsteyerek, kafamda mahkemenin, jri yelerinin ve savcnn grntsn canlandrmaya alsyorum. Ama beynim bana boyun emiyor, bu nedenle de hep normal grntler sunuyor. Conciergerie ya da Beaulieu'deki gnleri, yasadm gibi, btn canllyla hatrlamak iin yalnz, yapayalnz kalmak gerektiini anlyorum. Bu bana byk bir rahatlk veriyor, beni bekleyen toplum hayatnn baska ihtiyalar, baska tepkiler, baska tasarlar ortaya karacann farkndaym. Delifisek, Pierrot parmakla sokulup soruyor: Ne haber Kelebek, iyi misin? Ya sen? : Ben, hayat boyu Amerika'ya gitmeyi dsle-mistim. Kumarbaz olduumdan, gerekli paray bir trl toplayamadm. Eh, aynaszlar bu yolculuu bana bedava sundular. Fransa'da on bes yl hcrede yatmaktansa, Gyan'a gitmeyi ye tutuyorum. Yine de isin sonu nemli Pierrot, yle deil mi? Fransa'nn bir ksesinde kapatldm hcrede ldrman ya da dsknlkten can vermen czzam ya da sar hummadan gebermenden bin kere kt. Benim grsm bu. Benimki de, dedi Pierrot.

 Bak, su etiket sana ait. Eiliyor, okuyabilmek iin dikkatle bakyor ve heceliyor: Bu elbiseyi giymek iin sabrszlanyorum torbay asam da giyinsem, naslsa kimse bir sey demez. Nasl olsa iindeki esya benim. Brak da srasn bekle. Su ara basn derde sokmann gerei yok. En ufak bir drlt istemiyorum. Anlyor ve parmakln nnden ekiliyor. Louis Dega bana bakyor: Yavrum, bu son gecemiz, diyor. Yarn gzel lkemizden ayrlacaz. 60 I Bu gzel lkenin adaleti pek gzel deil Dega. Belki bizimki kadar gzel olmayan, ama aya sren-lere ok daha insanca davranan lkelere rastlarz. Geree ne kadar yakn dsndm o an bilmiyordum, gelecek hakl olduumu gsterecekti. Yeniden sessizlik kt hcreye. Gyan'a Hareket Saat altda hazrlk baslad. Grevli mahkmlar bize kahve getirdiler, sonra drt gardiyan grnd. Bugn beyaz elbiseler giyinmisler, tabancalar yine bellerinde, ilerinden birinin soi kolunda srman V vard, omuzu apoletsizdi.

 Hkmller, ikiser ikiser koridora kacaksnz. Herkes torbasn arayp bulacak, adlarnz torbalarn zerinde yazl. Torbay alp duvarn dibine ekilin, antanz nnzde yznz koridora dnk olsun. Torbalarmz nmzde sraya girmek iin yirmi dakika gemesi gerekti. Soyunun, giysilerinizi tulumunuzun kollaryla balayarak bir kn yapn. Tamam. Sen topia knlar ve hcreye koy Giyinin, srtnza bir don, bir ynl fanila, bir izgili pantolon, bir ceket geirin, oraplarnzla pabularnz da giyin Herkes isini bitirdi mi?

 Evet mubassr bey. Peki. Ynl uzun ceketi, yamur ya da souktan korunmak iin torbadan karp yannza aln. Torbalar sol omuza ikiserle kolda ardmdan* yryn. Srmal nde, ikisi yanda, drdncs de en arkada kk dizimiz avlunun yolunu tuttu. Dki saat iinde de sekiz yz on krek mahkmu sraland. Dlerinde Louis Dega ile benim, krekten kaan Julot, Gai-gani ve Santini'nin bulunduu krk kisinin ad okundu. Bu krk kisi, onarlk sralar halinde dizildi. Her dizinin basnda bir mubassr var. Ne zincire vurulan grlyor, ne de bileine kelepe taklan, metre temizde, krk jandarma geri geri yryor. Elde silh bizi kolluyorlar, yol boyu byle gidecek, her birine palaskasndan tabancasn eken baska bir jandarma yol gsterecek. Kalenin kocaman kaps alyor dizi ar ar 61 ilerliyor. Kaleden kanlarn says arttka, elde makineli, jandarmalar kafileye katlyor, iki metre aktan mahkmlar izliyorlar. Byk bir merakl kalabaln, jandarmalar, mahkmlardan uzakta

tutuyor. Yolda giderken, evlerden birinin penceresinden hafife slk alndn duyuyorum. Basm kaldrdmda, pencerelerden birinde karm Nenette ile dostum An-toine D'yi gryorum. Dega'nn kars Paul ile dostu Antonie Giletti baska bir pencerede. Dega da onlar grd, bakslarmz pencerelere dikildi, yryebildiimiz kadar yryoruz. Karm ve yllar sonra Marsilya'da bir bombardmanda len dostum. Antoi-ne' son grsm. Kimse konusmadndan ortalkta sessizlik hkm sryor. Ne hkml, ne mubassr, ne jandarma, ne de merakl kalabal gerekten yrek paralayc olan bu an bozmaya cesaret ediyor, herkes bu bin sekiz yz kisinin, bir daha dnmemek zere normal hayattan uzaklastrldnn farknda. # Gemiye biniyoruz. Biz, krk kisilik ilk dizi ambara, demir parmaklklarla evrili bir kafese gtrl-yoruz. Kafesin nnde bir tabel var. Okuyorum: 1 numaral kous, zel tutuklular. Tetik durmal ve devaml gzetlenmen. Herkese bir hamak veriliyor. Hamaklar asmak iin kafesin iinde bir sr engel var. Biri

beni pyor, Julot bu. O isini biliyor, on yl nce de ayn yolculuu yapt. Nasl davranmak gerektiinden haberi var. Bana: abuk syle gel, diyor. Torban, haman asacan engele tak. Buras iki kapal lumbozun yan, ama denize aldmzda lumbozlar alacak ve kafesin her yerinden daha ok hava alacaz. Dega'y ona tantyorum. O sra biri yaklasyor Julot adamn yolunu kesip: Gyan'a sa varmak istiyorsan buraya yaklasma. Anladn m? diyor Anladm, diye cevap veriyor beriki. Nedenini de biliyorsun deil mi,, Evet. yleyse al voltan. Herif uzaklasyor. Dega, bu kuvvet gsterisinden memnun, stelik memnunluunu gizlemiyor: Dkinizin yannda rahat rahat uyuyabilirim. Julot su cevab veriyor ona: Deniz kysnda tek penceresi ak bir evde, bizimle olduundan daha rahat, daha gvenli olamazdn. 62 Yolculuk on sekiz gn srd. Anlatlmaya deer olay bir tek: Bir gece, korkun bir lk herkesi uyandrd. Adamn biri, srtnda bakla l bulundu. Bak asadan yukar savrulmus, adamdan nce hama delip gemisti. Korkun bir silh olan bu ban uzunluu yirmi santimdi. Hemen yirmi bes otuz mubassr

tabancalaryla tfeklerini zerimize dorultarak haykrdlar: rlplak soyunun, abuk! Hepimiz soyunduk, zerimizi aryacaklarn anlamstm. Nesteri plak olan sa ayamn altna koydum, keskin az ayam kesmesin diye de sa bacamdan ok sola verdim arlm. Ayam nesteri gizliyordu. Drt kisi kafese girdi, elbiselerle pabularn iini aramaya koyuldular. Deri girmeden silhlarn braktlar, kap zerlerine kilitlendi ama dsardan da gz altnda tutuluyorduk, silhlar hep stmzdeydi. Seflerden biri: Dlk kprdayan kendini lms bilsin, dedi. Aramada bak, iyice sivriltilmis iki kaln ivi, bir mantar aacak, bir de altn para tp bulundu. Alt kisi, rlplak ortaya karld. Kafile baskan Binbas Barrot, yanndaki iki doktor ve gemi kaptanyla kageldi. Aynaszlar kafesten knca herkes, emir dinlemeden giyinmisti. Nesteri ayamn altndan alabildim. Mubassrlar, dibe ekilmislerdi. Barrot ortada duruyordu, tekiler merdivenin yannda yer aldlar. Tam karslarnda rlplak alt mahkm esas durusa gemisti.

Aramay yapan mubassrlardan biri, baklarn sahibini gstererek: Bak bunun, dedi, Evet, benim. Peki, dedi Barrot. Yolculuu makinelerin stndeki hcrelerden birinde yapacak. iviler, mantar aacaklar, ya da baklarn sahipleri de gsterildi, hepsi de malna sahip kt. rlplak, yanlarnda iki gardiyanla merdiveni trmandlar sonra. Yerde bir bakla altn tp duruyordu: Her ikisine karslk da bir tek adam vard. Genti, yirmi besinde var yok. Salam yapl, en azndan bir seksen boyunda, mavi gzlyd. Altn tp uzatan gardiyan: Bu senin deil mi? dedi. 63

 Evet benim. Tp eline alan Binbas Barrot: iinde ne var? diye sordu. yz Dngiliz Liras, iki yz dolar, beser kratlk iki elmas. Peki, doru mu bakalm. Tp ald. Dierleri de binbasnn evresine toplandndan iinden kan grmedik. Yalnz, Doru. Adn ne? dediklerini duyduk: Salvidia Romeo. Dtalyan msn? Evet efendim. Tp iin ceza grmeyeceksin ama bak iin greceksin. zr dilerim, bak banim deil. Byle konusma, bak pabucunun iinde bulundu, dedi aynasz. Tekrar ediyorum ki, bak bana ait deil. Demek ben yalancym? Hayr, yanlyorsunuz. Peki yleyse, bak kimin? diye sordu. Binbas Barrot. Senin deilse baska birinin olmas gerekiyor. Benim deil, o kadar. Scaktan haslanacan bir hcreye atlmak istemiyorsan syle ban kime ait olduunu. Bilmiyorum.

 Benimle dalga m geiyorsun ulan? Pabucunun iinde bak bulunuyor, kimin olduu belli deil. Enayi mi sandn beni? Ya bak senindi, ya da pabucunun iine kimin koyduunu bilirsin. Cevap ver. Benim deil, kimin olduunu sylemek de bana dsmez. Ben gammaz deilim. Yzmde gardiyanlarnkine benzeyen bir yan grebildiniz mi? Mubassr, vurun su herifin bileine kelepeleri. Disipline aykr davransnn hesabn vereceksin. Svariyle kafile komutan aralarnda konustular. Svari ikinci kaptana bir emir verdi, adam kosarak yukar kt. Az sonra elinde bilek kalnlnda bir ip ve deniz suyuyla dolu bir tahta kovayla dev yapl, Brtanyal bir tayfa grnd. Bizim italyana diz ktrp merdivenin son basamana baladlar. Tayfa 64 bilek kalnlndaki p Kovaya daldrd ve ar ar, btn gcyle, zavall mahkmun kaba etlerine, beline, srtna vurmaya baslad. Mahkmun azndan en ufak bir ses kmyor, sessizliinde kafesimizdekiler-den birinin protesto haykrs duyuldu: Itolu itler! Bu szler, herkesin haykrmaya baslamasna yetti de artt bile: Kaatiller! Namussuzlar! Kokusmus

herifler! Susmazsak zerimize ates amakla gzda veriyorlard ama biz daha beter baryorduk. Birden binbas bard: Su buhar verin! Tayfalar bir takm tekerlekleri evirdiler ve ardndan gl buhar stunlar zerimize fskrd. Gz ap kapayncaya dek herkes kendini yerde buldu. Buhar gs yksekliinde fskryordu. Hepimiz ortak bir korkuya kapldk, haslananlar yaknmaya korkuyordu, bu is bir dakika bile srmedi ama herkesin gzn yldrd. Anladnz sanrm efeler! En ufak bir olayda buhar fskrtrm. Tamam m? Kalkn ayaa! Aramzda yalnz kisi fena halde yanmst. Revire kaldrdlar. Krbalanan yanmzda brakld. Alt yl sonra benimle birlikte kamaa kalkacak ve lecekti. On sekiz gnlk yol boyunca, Gyan hakknda bilgi alacak, genel bir bilgi edinecek frsat bulduk. Julot bizi uyarmak iin elinden geleni yapmst ama hi bir sey sandmz gibi olmayacakt orada, rnein, Saint Laurent-du Maroni'nin kydan yz yirmi kilometre ierde, Maroni adl rman kenarndaki ky olduunu biliyorduk. Anlatyordu Julot: Cezaevi, Gyan'n merkezi olan bu kyn iindedir. Bu merkezde mahkmlar, snflara ayrlrlar.

Srgnler, hemen yz elli kilometre tede bulunan Saint Jean cezaevinin yolunu tutarlar. Krek mahkmlar da e blnr: Oraya varr varmaz adlar okunan ok tehlikeliler, Salut adalarna yollanmak zere disiplin blmndeki hcrelere atlrlar. Adada kalma sreleri ya zamanla kaytldr, ya da hayat boyudur. Bu adalar Saint - Laurent'dan bes yz kilometre uzaklktadr. kelebek 65/5 En byne Royale, dsaryla balants kesilen hcre mahkmlarnn konduu adaya Saint - Joseph, en kne de Seytan ad verilir. Krek mahkmlar, Seytan adasna gnderilmez. Seytan adasndakiler, genellikle siyas mahkmlardr.

 Tehlikeli saylanlar ikinci snfa girer: Bunlar Saint - Laurent'daki kampta kalr, bahvanlk ve tarm isleriyle urasrlar. Dhtiya duyulduka aralarndan birka en bell kamplar olan Orman Kamp, Charvin, Cascade, Crique Rouge ve lm kamp diye adlandrlan Kilometre'ye gnderilirler. Normal snfa giren hkmller ynetmenliin emrinde, mutfak islerinde, kyn ve kampn temizlenmesinde ya da dier esitli islerde kullanlr. Marangozhane, boyahane, demirhane, elektrik, hallalk, terzilik atlyeleriyle amasrhane bunlardan faydalanlan yerlerdir. En nemli an, adaya varacamz andr. Hemen arlp hcreye konan hkml Adalardan birine gnderilir mutlaka; her trl tyme frsat kaybolmus demektir. Tek kurtulus yolu hemen yaralanmaz, dizlerini ya da karnn bereleyip hastanenin yolunu tutmak ve oradan kamay denemektir. Adalara yollanmaktan, her ne pahasna olursa olsun, uzak durmak gerekir. Bir umut kayna daha: Eer sizi adalara gtrecek gemi hazr deilse, hastabakcya para teklif edebilirsiniz. Hastabakc, eklem yerlerinize ineyle terebantin aslayabilir, sidie bulanms bir sa telini, mikrop kapmas iin etinize sokabilir. Ya da

kkrt koklatp doktora, atesinizin krka ktn syleyebilir. Birka gnlk bekleme sresi iinde, ne pahasna olursa olsun, hastaneye kapa atmak gerekir. Eer adnz okunmaz da dierleriyle birlikte kamp barakalarnda kalrsanz, harekete geecek zaman bulursunuz. Bu durumdakilerin kamp iinde grev almamas gerekir. Muhasebeciye rsvet verir, kyde lmclk, plk ya da oral sivil mteahhidin bk atlyesinde is bulabilirsiniz. alsmak iin her sabah kamp dsna kan ve aksam dnen kisi, kyde yasyan eski krek mahkmlar ve inlilerle iliski kurup kas hazrlklar yapabilir. Kyn evresinde66 ki kamplardan da uzak durulmaldr: Orada kalanlar ksa srede geberip gider. Hi bir mahkmun aydan faz^a dayanamad kamplar da vardr. Ormann iindeki bu kamplarda alsan hkml, gnde bir metre kp odun kesmek zorundadr. Btn bu deerli bilgileri Julot yol boyu bizlere anlatt durdu. O her seye hazrlkdyd. Krekten kat iin doru hcrenin yolunu tutacan da biliyordu. Bunun iin de, tpnn iinde bir kk bak, daha dorusu bir ak tasyordu. Gemi limana vardnda ba karp dizini yaracakt. inerken de herkesin

gz nnde yere yuvarlanacakt. Rhtmdan doru hastaneye gtrleceini umuyordu. Gerekten de umduu gibi oldu. Saint - Laurent - Du - Maroni Mubassrlar, stlerini deistirmek iin nbeti arkadaslarna braktlar. Srtlarnda beyaz elbiseler ve kasketlerinin yerine de koloniyal sapkalar giymis olarak geri dneceklerdi. Julot: Geliyoruz artku^ dedi. Btn lumbozlar kapatldndan ierisi dayanlmayacak kadar scakt. Buulu camlarn tesinden yesillikler seilebiliyordu. Demek Maroni Irmana girmistik. Sular amurluydu. nmzde uzanan balta girmemis orman yemyesil ve ok heybetliydi. Geminin ddyle tedirgis olan kuslar havalanyordu. Ar ar ilerliyor, bu kopkoyu, sk ve bol yesillii rahata inceliyebiliyorduk. inko daml ilk ahsap kulbeler grnmst. Kadnl erkekli zenciler, kaplarnn nnde geminin geisini izliyorlard. Geminin insan ykn bosaltmasna alskndlar, bize hi bir hos geldiniz isareti yapmaya yeltenmiyorlard. ddk sesi, pervane grltleri yaklastmz gsterdi, sonra makinelerin sesi kesildi. Sinek usa duyulurdu.

Kimse konusmuyordu. Julot bucan ams pantolonunun dizini yrtyor, kumasn kenarlarn iyice didikliyordu. Gverteye ktnda dizini yaracakt ardnda kan izi brakmamak iin Mubassrlar kafeslerin kapsn atlar, erle kolda gverteye dizildik. Dega, ortada Julot ve ben, drdnc sradaydk. Gverteye kld. Saat iki buuktu, mthis bir gnes s67 fr numaraya trasl basm ve gzlerimi iyice rahatsz etti. Rhtma dizildikten sonra iskeleye doru yneldik, ndekilerin iskeleye ayak basmalar yznden srann bir an duralamasndan yararlanp Julot'nun torbasn srtnda tutuyordum. Julot iki eliyle dizinin derisini ekti ve ba daldrarak yedi-sekiz santimlik bir yara at. Ba bana geirdi ve torbasn toparlad. Tam tahta iskeleye ayak bastmz srada kendini yere att ve asa kadar yuvarland. Hemen kaldrdlar, yaralandn grnce de sedyecileri ardlar. Senaryo nceden dsnld sekilde gemisti; Julot, iki sedyeci tarafndan gtrlyordu. Rengrenk bir kalabalk merakla bize bakyordu. Zenciler, stl kahve rengi olanlar, Kzlderililer, inliler, Beyaz

sprntler (bu Beyazlar cezalarn tamamlams eski krek mahkmlar olmalydlar) topraa ayak basan herkesi dikkatle inceliyor ve dierlerinin ardna sralanyordu. Mubassrlarn tesinde iyi giyimli siviller, yazlk giysileri iinde kadnlar, ocuklar; baslarnda koloniyal sapkalar, yeni gelenlere bakyorlard. Dki yz kisi olduumuzda, kafile yola koyuldu. On dakika kadar yrdk, kalaslardan yaplma, yksek bir kapya vardk. Kapnn stnde: Saint - Laurent - du Maroni Cezaevi - Kisi yazlyd. Kap ald, onarlk sralarla ieri girdik. Bir ki, bir, ki ars! Sryle krek mahkmu gelisimizi izlemeye kmst, iyi grebilmek iin pencerelere ya da koca taslarn tepesine tnemislerdi. Avlunun ortasna vardmzda yeni bir komut duyuldu: Durrr! Torbalar nnze koyun. Hey, sapkalar datsanza! Her birimize hasr sapkalar verildi, bu sapkajara gerekten de ihtiyacmz vard. Dki, kisi gnes arpmasndan yere devrilmisti bile. Kolu kalabalk bir aynasz listeyi eline aldndan, Dega ile

bakstk. Julot'nun sylediklerini hatrlamstk, nce Guitto'nun ad okundu: Suraya ge! Dki mubassr hemen onu evirip gtrdler. Suzini'ye, ardndan da Girasol'e ayn sey yapld. Jules Pingnard! Jules Pignard (bizim Julot) yaraland ve hastaneye gtrld. 68 Peki. Bunlar adalara gidecek olanlar, ardndan mubassr devam etti: iyi dinleyin. Adn okuyacam, srtnda torba-syla ne kacak ve su sar barakann, 1 numaral olann nnde yerini alacak. Bilmem kim, burada, v.s. Dega, Pierrot ve ben, dierleriyle birlikte barakann nne sralandk. Kap ald, asa yukar yirmi metre uzunluunda, dikdrtgen biiminde kousa girdik. Kousun ortasnda, asa yukar iki metre eninde bir geit vard; sanda ve solunda da, bastan sona kadar uzanan bir demir ubuk. Yatak - hamak yerine geen adr benzeri, bu ubuklarla duvar arasna gerilmisti, her adr bezinin de bir rts vars. Herkes diledii yeri seti. Dega, Delifisek Pierrot, Santori, Frandet ve ben yanyana yerlestik, hemen arkadas topluluklar kuruldu. Kousun iki ucuna yrdm: Sada duslar,

solda kenefler, esmelerden su akmyor. Pencerelerin parmaklklarna aslp ardmzdan gelen teki hkmllerin datmn izledik. Louis Dega, Delifisek Pierrot ve ben hayatmzdan memnunduk; bir kousa yerlestirildiimize gre, hcreye atlmyacaz demek. Yoksa, Julot'un anlatt gibi, oktan hcrede olurduk. Aksam bese doru isimiz bittiinde herkes memnundu. Grandet: Amma garip, dedi. Bu kafileden kimseyi hcreye atmadlar. Garip ama bylesi daha iyi tabii, dedi ve midemizi bulandrd. Grandet, koca bir kasay yrten adamdr. Yapt is btn Fransa'y kahkahalarla gldrmstr. Tropiklerde gndz ve gece birden bastrr, ne tan atar, ne alacakaranlk ker. Aksamn alt buuunda hava kararverirdi. Alt buukta, iki yasl krek mahkmu, getirdikleri gaz lmbalarn tavandaki engellere astlar. Bu fenerlerin s pek zayft. Kousun drtte karanlkta kalyordu. Dokuzda herkes uyudu; ilk heyecan gemis, millet scaktan baygn dsmst. Havada, en ufak bir kprt yoktu, herkes donla yatyordu. Dega ile Delifisek Pierrot'un arasna uzanms, fsldayarak konusuyorduk. Sonra uykuya kaldk.

Ertesi sabah, kalk borusu aldnda hava karanlkt. Herkes kalkt, ykand ve giyindi. Kahveyle 69 tf i' J -I birlikte hepimize bir somun ekmek verdiler. Ekmei, sahan ve esyalar yerlestirmek iin herkesin basucuna, duvara bir tahta aklmst. Dokuzda iki mubassrla gen, izgisiz beyaz elbise giymis bir krek mahkmu ieri girdi. Aynaszlarn ikisi de Korsikalyd, memleketlileri olan mahkmlarla kendi dillerinde konusuyorlard. Bu sre iinde de hastabakc, kousta geziniyordu. Yanma geldiinde: Naslsn Kelebek? diye sordu. Beni tandn m? Hayr. Ben Cezayirli Sierra'ym. Paris'te, Dante'nin yerinde tansmstk. Ha, simdi tahrladm. Ama sen 29 da buraya gnderildin. Simdi 33 ylndayz, hl tyemedin mi? Kamak o kadar kolay m sanyorsun? Hasta listesine yazl. Yanndaki dostun mu? Evet Dega dostumdur. Onu da yazyorum. Sen Kelebek, dizanteriye yakalandn. Sen ihtiyar, astm nbetleri geiriyor-sun. Saat

on birde, revirde grrm sizi. Konusacaklarmz var. Yoluna devam ederken yksek sesle baryordu: iinizde hasta olan var m? Parman kaldranlarn yanna gidiyor ve adlarn listeye geiriyordu. Tekrar nmzden getiinde, yannda, yz iyice yanms ihtiyar bir mubassr vard: Kelebek, sana sefim mubassr - hastabakc Bartiloni'yi tantyorum. Bay Bartiloni, su ikisi size szn ettiim dostlar. Peki Sierra, hastaneye geldiklerinde icabna bakarz. Bana gvenebilirsiniz. Saat on birde gelip koustan bizi aldlar. Dokuz kisiydik. Yryerek kamp barakalarnn arasndan getik, tekilerden yeni ve beyaza boyal zerinde bir krmz ha bulunan barakaya vardmzda ieri girdik; altms kadar hkmlnn sraland bekleme odasna getik. Bekleme odasnn her ksesinde, iki mubassr konmustu. Sierra, srtnda bembeyaz bir doktor gmleiyle grnd. Siz, siz, siz, gein, dedi bize. Girdiimiz odann doktor odas olduunu hemen anladk, ihtiyarlar ispanyolca konustu. Bu ispanyolu birden

tandm: Fernandez'di yahu, Paris'in Madrit kahvesinde Arjantinliyi temizleyen Fernandez. Aralarnda biraz konustular, sonra Sierra onu bekleme odasnn yanndaki blmeye geirip yanmza dnd. Kelebek, dur seni bir peyim. Sana ve dostuna yardm edebildiim iin ok memnunum. Bakn, ikiniz de hcre cezasna arptrldnz. Kelebek, seninki mebbet. Dega, seninki de bes yl. Arpanz var m? Var. Bana beser yz frank verin, yarn sabah hastaneye yatacaksnz. Sen dizanteriden. Sen de Dega, gece kapy vur, ya da daha iyisi nbetilerden birini arn ve Dega'nn boulacak gibi olduunu syleyin. Geri kalan ben zerime alyorum. Kelebek, senden istediim bir sey var. Kaacaksan zamannda bana haber

ver ki bileyim. Haftal yz franktan ikinizi de bir ay hastanede tutabilirler. Hemen harekete gemelisiniz. Fernandez keneften kt, gzmzn nnde Sierra'ya bes yz frank verdi. Ben ktmda da bin deil, bin bes yz frank uzattm ona. Bes yz geri verdi. Fazla diretmedim. Bana: Verdiin para aynasz iin, dedi. Ben senden para almam. Dost deil miyiz? Ertesi sabah, Dega ben ve Fernandez, hastanenin kocaman kouslarndan birine yerlestik. Dega geceyars hastaneye gtrld. Bizim kousa bakan otuz bes yaslarnda bir hastabakc, ad da Chatal. mzle ilgili olarak, Sierra'dan btn gerekli bilgileri alms. Doktor uradnda nne koyaca pisliim amip dolu olacak. Dega iin de, doktora kmadan nce biraz kkrt yakp basn havluyla rterek koklatacak. Fernandez'in bir yana davul gibi: Yanann iini srms, bir saat boyunca da btn gcyle flemis durmus. Hem o kadar iyi flemis, yanan yle sisirmis ki bir gz kapanms. Kous barakann birinci katnda, iinde ou dizanterili asa yukar yetmis hasta var. Hastabakcya, Julot'nun nerede olduunu

sordum. Tam karsdaki binada, diyor. Haber gtrmemi ister misin? 70 71 H Evet. Kelebek'le Dega'nn hastanede yattn syle. Pencereye ksn. Hastabakc, kousa, diledii zaman girip kabiliyor. Bu isi iin de kapy vurmas yeter, bir Arap ayor ona kapy. Bu Arap kapc, mubassrlarn yardmcln yapan bir mahkm. Kapnn sanda ve solundaki iskemlelerde mubassr, silhlar dizlerinin zerinde, oturuyorlar. Pencere parmaklklar raylardan yaplma. Bu parmaklklarn nasl kesileceini dsnyor, pencerelerden birinin basna k-yorum. Bizim binayla Julot'un arasnda gzel ieklerle dolu bir bahe var. Julot pencerede beliriyor, elindeki kara tahtaya tebesirle: AFERDN yazms. Bir saat sonra, hastabakc bana Julot'dan bir mektup getiriyor. Mektupta Julot: Sizin kousa gemeye alsyorum, diyor. Basaramazsam siz benimkine gelmeye bakn. Nedeni, yattnz kousta dsmanlarnzn bulunmas. Demek hastaneye geebildiniz? Cesaret, hepsinin

hakkndan geleceiz. Birlikte, ok ac ektiimiz Caen'n Bealieu cezaevi olay, Julot ile ok sk dostluk balaryla balanmamza yol at. Julot, bir ktk uzmanyd. Bu nedenle de kendisine ekili adam denirdi. Gpegndz, en gzel mcevherlerin kuyumcu vitrinine yayld saatte arabasyla grnrd. Yardaksnn kulland araba durur, yalnz motor alsmaya devam ederdi. Elinde koca bir ktkle Julot arabadan iner, bir vurusta vitrini paralayp mmkn olduu kadar ok mcevher kaparak arabaya atlar, son hzla kaard. Lyon, Angers Tours, Le Havre sehirlerinde basaryla is grdkten sonra Paris'in byk bir kuyumcusunu gzne kestirmis ve leden sonra buukta, asa yukar bir milyon franklk mcevher gtrmst. Kimliinin neden ve nasl anlasldn bana hi anlatmad. Yirmi yl hapse mahkm oldu ve drt yln sonunda kat. Bize anlatt gibi, Paris'e dnerken yakaland. Malna yataklk yapan adam aryordu, adam kzkardesine vermesi gereken paray vermemisti. Herif Julot'nun, evi yaknnda gezindiini grnce polise haber vermisti. Julot yeniden enselendi ve bizimle birlikte Gyan'a dnd. 72

Hastaneye gireli bir hafta oluyor. Dn Chatal'a iki yz frank verdim, ikimizi de hastanede tutmas iin her hafta dememiz gereken para bu. Sayg uyandrmak iin ttn olmayan hastalara ttn datyoruz. Altms yaslarnda bir sabkal Carora adl Marsilyal bir adam Dega ile dost oldu. Dega'nn akl hocas neredeyse. Gnde birka kere, ok paras var da bu durum kyde biliniyorsa (Fransa'dan gelen gazetelerden herkes, byk soygunlar okuyabilirdi) kamamas gerekli diyordu. Birlikte kaaca kisiler, kndaki tp yrtmek iin onu ldrebilirlerdi, Dega, ihtiyar Carora iie aralarnda geen konusmalar bana anlatt. Yirmi yldr buradan kprda-yamadna gre, ihtiyarn bir boka yaramayacan sylemeye alstm ama tnmad. Dega, ihtiyarn anlattklaryla ok etkilendi. Elimden geldiince onu desteklemeye, inancmla ayakta tutmaya alsrken baya zlyordum. Sierra'ya bir pusula gnderdim ve Galgani'yi bana yollamasn istedim. Uzun srmedi, ertesi sabah Galgani hastaneye yatt ama parmaklksz bir kousa. Nasl etmeli de tpn ona geirmeliydim? Galgani ile mutlaka konusmam gerektiini Chatal'a atm, kas hazrl yapmakta olduumuzu hissettirmeye alstm

biraz. Nbet deistirilecei srada Galgani'yi verandaya karacak ve para istemeden, pencereden benimle konusacakt. Galgani lende pencerenin altna getirildi, tpn avucuna koydum. Gzmn nnde, ayakta, tp yerlestirdi. Alyordu, iki gn sonra bana yollad dergiyi aldm, iinden bes tane binlikle zerinde Saol yazl bir kt kt. Dergiyi bana getiren Chatal paralan grmst. Szn etmedi ama, bir sey armaan etmek istediimde geri evirdi. Kamak istiyoruz, dedim ona. Bizimle gelir misin? Hayr Kelebek, baska biriyle szlestim. Ortam ktnda, bes ay sonra kamay deneyeceim. Hem daha hazrlkl, hem daha emin olacak bylesi. Sen hcreye atlacandan acele etmene hak veriyorum ama, bu demir parmaklklardan kurtulmak

73 epey g, olacak. Yardm konusunda bana gvenme, isimi tehlikeye atmak istemem. Burada, sakin sakin arkadasmn kmasn bekliyorum. Peki Chatal. Hayatta ak szl olmal, ben de bundan byle sana hi bir seyden sz etmem. Yine de, dedi, pusulalarn gtrr, istediklerini yaparm. Saol Chatal. O gece makineli tfek sesleri duyuldu. ekili adamn kat, ancak ertesi gn anlasld, iyi bir dosttu. Tanr yardmcs olsun, herhalde frsat kms, o da bunu karmamst. Dostum iin bylesi ok daha iyiydi. On bes yl sonra, de Haiti'deyim. Yanmda Venezuellal bir milyoner, kumar imtiyaz almak zere gazino mdryle grsmeye gelmistik. Bir aksam bol sampanya itiimiz gece kulbnden kyor-duk. Yanmzdaki kzlardan biri kmr gibi karayd ama tasral saygdeer Fransz ailelerin kzlar kadar iyi eitim grmst. Bana: Byk annem bir vodu rahibesidir, yasl bir Franszla yasar, dedi. Fransz Cayene'den kams, yirmi yldr byk annemle birlikte, durmadan kafay ekiyor, ad da Jules Marteau (*).

Birden aylverdim: Aman yavrum, beni hemen bykannenin yanna gtr. Haiti azyla, bizi son hzla gtren sofrle konusuyorduk. Isltlar iindeki bir barn nnden geiyorduk. Dur! dedim sofre. Bara girip bir sise per-no, iki sise sampanya, iki sise de rom aldm. Gidebiliriz. Denizin kysnda, beyaz boyal, krmz kiremitli sipsirin bir evin nnde durduk. Deniz suyu merdivene kadar ulasmst. Kz kapy vurdu, bembeyaz sal, uzun boylu bir zenci kadn kapya kt. Srtnda, ayak bileklerine kadar inen bir entari vard. Kadnlar aralarnda kendi dilleriyle konustular. Sonra kadn bana: Deri girin efendim, dedi. Buras sizin eviniz saylr. Tertemiz, kus ve balk dolu, karpit lmbasyla aydnlatlan bir salona girdik. (*) Marteau: Franszca eki anlamna gelir. Julot'y mu grmek istediniz? Simdi gelir, Jules, Jules! Bak, seni grmek isteyen biri var! Krekte klmz hatrlatan, mavi izgili pijama giymis, plak ayakl bir adam grnd.

 Ne o Kartopu, bu saatte beni grmeye gelen mnasebetsiz de kim? Kelebek mi, olur sey deil! Boynuma sarld: Yaklastr lmbay Kartopu, dedi, dostumun yzn bir greyim. Ta kendisi, sensin demek herif! Sensin ha! Hosgeldin yleyse, evim, azck param, kadnmn torunu, hepsi sana ait. Bir isaretine bakar. Pernoyu sampanyay, romu arka arkaya devirdik. Ama o sra Julot sark sylyordu. Adamlar yere vurduk ya herif; Gryor musun, serven gibisi yok. Ben Kolombiya. Panama, Kosta Rika ve Jamaika'dan getim. Asa yukar da yirmi yldr buradaym, bir erkein Taslayabilecei en iyi kadn olan Kartopu ile de ok mutluyum. Ne zaman gidiyorsun? Epey kalacak msn burada? ok deil, bir hafta kadar. Ne isin var? Gazinonun mdryle anlasma yapp kumar isini stmze almaya alsyoruz. Dostum, hayat boyu benimle birlikte bu marsk yatanda kalman isterim. Yalnz, gazino mdryle balant kurduysan herifle is yapmaya kalkma. Durumun iyiye gittiini grrse seni ldrtr. Verdiin te ok tesekkr ederim. Sana gelince Kartopu, turistlere yaptndan ok deisik bir vodu ayini hazrla. Dostum iin, gerek bir vodu ayini!

Her neyse, Julot kat. Ben, Ferrandez ve Dega hl bekliyorduk. Zaman zaman, dikkati ekmeden pencerelerdeki parmaklklar inceliyordum. Bunlar gerek birer rayd, kesilmesi imknszd, is kala kala kapya kalyordu. Gece gndz, silhl mubassr koruyordu bu kapy. Julot'nun kasndan bu yana, nbet daha da sklasmst. Devriyeler sk sk birbirini izliyor, doktor sevimsizlesiyordu. Artk Chatal kousa gnde iki kere ine yapmak ve atesimize bakmak iin uruyordu, ikinci bir hafta daha geti, iki yz frang yine dedim. Dega, kasn dsnda her seyden 74 75 sz ediyordu. Dn nesterimi grd ve sordu: Hl zerinde mi tasyorsun. Neden? Canm skkn cevap verdim: Canm ve gerektiinde seninkini korumak iin tasyorum. Fernandez ispanyol deil, Arjantinli, insan olarak ok iyi, gerek bir serven askls, ama ihtiyar Carora'nn gevezelikleriyle o da etkilendi. Bir gn Dega ile syle konustuunu duydum: Sylenenlere baklrsa, salk ynnden en iyi yer adalarms. Buras gibi deilmis oralar, hava ok daha serinmis. Dnsan

bu kousta bile dizanteri olabilir, kenefe girip karken mikrop kapmak o kadar kolay ki. Yetmis kisilik kousta, her gn dizanteriden bir, iki kisi lr. isin garip yan da, hepsi aksam deil, leden sonra sular

ekilmeye basladnda canverirler. Bir hastann sabah ld grlmemistir. Neden mi? Doann bir srr iste. Bu gece Dega ile mnakasa ettik. Ara sra, kapya bakan Arabn ihtiyatszlk edip ieri girdiini ve yz rtl hastalarn rtsn ektiini syledim. Basna bir sey vurup bayltabilir, birimiz giysilerini srtmza geirebilirdik (Hepimizde gmlek ve sandaldan baska sey yoktu naslsa). Bu klkla dsar ktm m, aynaszlardan birinin silhn kapardm kolayca. Sonra bu silhla onlar tehdit eder, kousa tkar ve kapy stlerine kilitlerdim. Hastane duvarnn Maroni Irmana bakan ynnden yere atlar, suya dalar ve akntya kendimizi brakp srklenirdik. Sonrasn da katktan sonra dsnrdk artk. Paramz da olduuna gre bir gemi ve ynla yiyecek satn alp denize alrdk naslsa, ikisi de plnm kesinlikle geri evirdiler, stelik elestirdiler de. Dste o an, iyiden iyiye gevsediklerini anladm, byk bir hayal krklna kapldm. Gnler geiyordu. Hastaneye gireli, neredeyse hafta oluyor. Kaabilmek iin nmzde on, bilemedin on bes gn

kalyordu. Bugn 21 Kasm , tarihi bir gn. Kousa Saint - Martin'de, berberde ldrlmek istenen adam, Clousiot giriyor. Gzleri kapal, irin dolu, pek bir sey grd yok. Chatal koustan ktnda yanna gidiyorum. abucak, dier mahkmlarn on bes 76 gn nce adalara gnderildiklerini, kendisinin unutulduunu anlatyor. gn nce grevlilerden biri durumu ona bildirmis. O da gzlerine hintya damlatms, irin dolan gzleri sayesinde de hastaneye yatabilmis. Kamak iin can atyor. Her seye, gerekirse lme bile hazr olduunu sylyor, yeter ki buradan kaabilsin, bin frang var. Gzleri scak suyla ykandnda gayet iyi grmeye baslayacak. Kamak iin dsndklerimi kendisine anlatyorum, iyi buluyor plnm, yalnz mubassrlar sasrtmak iin iki - kisi birden kmak gerektiini sylyor. Yatak ayaklarn skebilir, ellerimizde demir ubuklarla nbetileri bayltabiliriz. Ona kalrsa, elimize tfek bile geirsek ates edeceimize inanmazd nbetiler. Barp yirmi metre kadar tede, Julot'nun kat barakalarda nbet tutan aynaszlar yardma arrlard. 77

NC DEFTER DLK KAIS HASTANEDEN TYYORUZ BU aksam Dega'nn, ardndan da Fernandez'in yakasna yapstm. Dega, yaptm projeye gvenmediini, hcre cezasndan kurtulmak iin de byk bir para demeye hazr olduunu belirtti. Bunun iin de, byle bir teklif aldn Sierra'ya bildirmemi, mmkn olup olmadn renmemi istiyordu. Chatal, ayn gn pusulam gtrd ve cevabn getirdi: Hcre cezasn kaldrtmak iin kimseye para verme, diyordu Sierra. Bu cezaya Fransa'dakiler karar verir, kimse, hatta cezaevi mdr bile kaldramaz. Eer hastanede byk umutsuzluk iindeyseniz, adalara giden MANA adl geminin yola ksnn ertesi gn kamay deneyebilirsiniz. Adalara doru yola kmadan nce sekiz gn kadar hcrede kalacaz, belki bylesi, hastanedeki kousta frsat kollamaktan daha iyi. Ayn pusulada Sierra, istersem, hastanenin ardna, bizi karacak bir tekne hazrlayabilecek durumda eski bir krek mahkmunu benimle grstreceini de belirtiyordu. Yllar nce

tahliye edilen bu Toulon'lu eski mahkmun ad Jesus'd, iki yl nce de Doktor Bourat'nn kasn hazrlamst. Kendisiyle grsebilmem iin, zel cihazlarn bulunduu bir pavyonda cierlerimin filmini aldrmam gerekiyordu. Pavyon hastanenin iindeydi ama, ayn gn rntgene gitmek zere sahte 78 bir izin kd hazrlayan eski mahkmlar da ieri girebiliyordu. Yalnz, rntgene girmeden nce tp karmam da sk sk tledi. Doktor akcierlere bakarken daha asalara gz gezdirmek de isteyebilirdi. Sierra'ya ulastrdm pusulada, Jess' rntgene yollamasn, Chatal'n icabna bakp ayn gn benim de ayn yerde bulunmam salamasn belirttim. Sierra o aksam haberi verdi, br gn saat dokuzda pavyonda olacaktm. Ertesi gn Dega ile Fernandez, hastaneden kmak istediler. MANA sabah yola koyulmustu. Kamptaki hcrelerden kaabilmeyi umuyorlard, kendilerine basarlar diledim, tasarladm plnda en ufak bir deisiklik yapmadm ama. Jesus' grdm. Kupkuru, yank tenli yznde iki korkun yara olan eski bir krek mahkmuydu. Bir gz

karssndakine baktka yasaryordu hep. Surat kt, baks ktyd. Bana hi gven vermedi, gelecekte hakl olduum anlaslacak. abucak konusuyoruz: Sana drt, en fazla bes kisi alabilecek bir tekne hazrlarm. Bir f tatl su, yiyecek, kahve, bir de ttn koyarm tekneye. kzlderili krei, bos un torbalar, yelkeni ve floku dikebilmen iin de ine iplik bulurum. Ayrca da bir pusula, bir palta, bir bak, bes litre de Gyan romu. Btn hepsine karslk iki bin bes yz frank alrm. Mehtap daha gn srer. Kabul edersen, drt gn sonra seni teknenin iinde, gecenin on birinden sabahn ne kadar beklerim. Tam sekiz gn sreyle. Sonra beklemem. Tekne

hastanenin iki duvarnn birlestii yerin tam karssnda olacak. Duvara tutunarak ilerle, nk iki metre tesinde bile olsan tekneyi gremezsin. Adama pek gvenim yok ama yine de evet diyorum. Paray grelim, diyor Jesus. Sierra ile yollarm. El sksmadan ayrlyoruz. Pek parlak bir baslang deil. Saat te Chatal, paray Sierra'ya gtryor. Tam iki bin bes yz frank. Kendi kendime: Galgani sayesinde bu paray gzden karabildim, diyorum, gerekten bir kumar. Allah vere de, herif bu parayla sabahtan aksama dek kafay ttslemese! 79 Clousiot ok memnun, kendine, bana ve pan-ma gveniyor. Kafasn kurcalayan bir tek sey var: Arap her gece deil ama, sk sk kousa giriyor. Ancak ge saatlarda pek grnmyor ortalkta. Baska bir sorun daha: Kendisine teklif yapmak iin kimi semeli? Nice evresinden bir Korsikal var, ad Biaggi. dan beri Gyan'da, sk denetlenen kousta bulunma nedeni de birini ldrms olmas. Tutuklu olarak

yarglanmay bekliyor burada. Clousiot ile birlikte, kendisiyle konusup konusamyacamz, meseleyi ne zaman aabileceimizi dsnyoruz. Biz alak sesle tartsrken on sekiz yasnda, kadn kadar gzel yzl bir olan yanmza yaklasyor. Ad Matu-rette, idam cezasna arptrlms, gen yasndan tr on yedi cezas mebbete evrilmis. Suu da, bir taksi sofrn ldrmek. Biri on alt, dieri on yedi yasnda olan iki arkadas, Arcezada birbirlerini sulayacaklarna, cinayeti islediklerini sylyorlard. Oysa sofrde bir tek kursun yaras vard. Durusmalar srasndaki bu tutumlar, onlar, btn krek mahkmlarnn gznde ok sevimli yapmst. Kadns grnsyle yanmza yaklasan Matu-rette, incecik sesiyle ates istedi. Sigarasn yaktktan baska, ona drt sigarayla bir kutu da kibrit armaan ettim. Tahrik edici bir glmsemeyle tesekkr etti, uzaklasmasn bekledik. Birden Clousiot: Kelebek be, dedi, galiba kurtulduk. Arap istediimiz zaman ve saatte kousa girecek. Bu is antada keklik. Nasl? Gayet basit: Kk Maturette'le konusup A-rabi kendine sk etmesini syleyeceiz. Bilirsin.

Araplar gen olanlara baylrlar. Bu merakn da bildikten sonra, olanla yatmak iin her gece kousa girmesi isten deil. Arabn, isimize gelen ge saatlarda kousta olmas da Maturette'in cilve yapmas ve grlmekten korktuunu sylemesiyle mmkn. Dsi bana brak. Maturette'e doru yryorum, beni davetkr bir glmsemeyle karslyor. O ilk tebessmyle beni ana dsrd kansnda. Hemen giriyorum sze: Yanlyorsun, abuk gir kenefe. 80 Kenere aogru yryor, oraaa Dasyorum anai-maya: Sylediklerimin tek kelimesini tekrarlarsan kendini lms bil. Meseleyi anlatyorum: Bizim iin sunu, sunu ve sunu, su kadar paraya yapar msn? Yapmazsan ne kadar istersin? Bize yardm etmekle mi yetinirsin? Yoksa birlikte gelmek mi istersin? Sizinle gelmek isterim oldu mu? Szlestik, anlastk. El skstk. Maturette yatt, ben de Clousiot ile bir seyler konustuktan sonra uzandm, Saat sekizde, Maturette pencerenin nne oturdu. Arabi armas bile gereksiz, herif kendiliinden sokuluyor, aralarnda alak

sesle bir konusma baslyor. Saat onda Maturette yorgann altna girdi. Biz, tek gzmz ak dokuzdan beri uyuma numaras yapyoruz zaten. Arap kousa giriyor iki tur atyor ve bir l buluyor. Kapy vuruyor, az sonra ieri giren sedyeciler ly kaldryorlar. Bu lm olay bizim isimize yarayacak, nk Arabn, gecenin hangi saatnda olursa olsun kousta gezinmesini dorulayacak. Bizim tlerimizi dinleyen Maturette, ertesi aksam on birde Araba randevu verdi. Kapc o saatta grnd, kn yata nnden geti, uyandrmak iin ayaklarndan ekti, sonra keneflere doru yrd. Maturette onu izledi. Bir eyrek sonra Arap dnd, doru kapya yrd ve kt. Ardndan da Maturette, bize bir sey sylemeden gitti, yatt. Ertesi gn de ayn sey tekrarland ama, saat on ikide, isler yolunda, A-rap, bizim olan ne zaman isterse o zaman gelecek. 27 Kasm , tokmak olarak kullanlabilecek iki karyola aya hazr, leden sonra drtte Sierra'dan haber bekliyorum. Hastabakc Chatal, mektupsuz dnyor. Sadece: Francois Sierra, Jesus'un szlestiiniz

yerde seni beklediini bildirdi, dedi. Talihin ak olsun. Aksam sekizde de Maturette Arap'a: Gece yarsndan sonra gel, dedi. nk o saati geirince, ok daha uzun bir sre birlikte kalabiliriz. Arap da, gece yarsndan sonra geleceini syledi. Tam gece yars her sey hazr. On ikiyi eyrek gee Arap grnd, doru Muterette'nin yatana yneldi, ayaklarndan ekip kenefe yrd. Clousiotkelebek 81/6 dan hi ses gelmiyor. Ben kenef kapsnn ardna gizleneceim, Clousiot da dikkatini ekmek iin Arabn stne yryecek. Yirmi dakikalk bir beklemeden sonra her sey, abucak olup bitiyor. Arap keneften kyor Clousiot ile karslastnda sasrp: Gecenin bir saatnda kousun ortasnda dikilmis ne yapyorsun? diye soruyor. Git yat.

Ayn anda da karyola aya beynine iniyor ve Arap t karmadan yuvarlanyor. Hemen elbiselerini giyiyor, pabularn ayaklarma geiriyorum. Arabi yatan altna ekiyoruz, iyice gizlemeden nce abuk aylmamasi iin ensesine bir kere daha vuruyorum. Hesab tamam. Koustan seksen kisinin bir teli kprdamad. Ardmda Clousiot ve Maturette, hzla kapya yneliyor ve vuruyorum. Nbeti ayor, tokmam salladm gibi kt! indiriyorum kafasna. Tam karssndaki silhn dsryor, uykuya dalms olmal. Kendine gelmeden onu da bayltyorum. Benimkilerin sesi kmad. Yalnz Clousiot'nunki yere yuvarlanmadan nce bir Ah! ekti. Benimkiler iskemlelerine baygn yaylmslar, ncs boylu boyunca yere uzanms. Soluumuzu kesiyoruz. Bizce bu Ah! sesini duymayan yok. Gerekten de ses epey yksekti ama kimsenin kprdad yok. Herifleri kousa sokmuyor, silhlarn alyoruz yalnz. Clousiot nde, olan ortada, ben geride, bir fenerin g aydnlatt merdivenlerden iniyoruz. Clousiot demir parasn atms, benimki sa elimde, sol elimle karabinay tutuyorum. Asada

kimseler yok. evremizde gece mrekkepten farksz. Nehire doru uzanan duvar seebilmek iin ok dikkatli bakmak gerek, hzla ilerliyoruz. Duvara vardmzda meliyorum. Clousiot duvara kp ata binercesine oturuyor ve nce Maturette'i, ardndan beni yukar ekiyor. Karanlkta, duvarn br yanna atlyoruz. Clousiot bir ukura dsp ayan incitiyor. Maturette'le benim arzamz yok. Doruluyoruz, atlamadan nce tfei frlattk attk. Clousiot dorulmaya alsyor, ama yapamyor bu isi, bacan krdn sylyor. Maturette'i onunla brakp elimi duvara srerek uca kadar kosuyorum. Ortalk ylesine ka82 ranlk ki, iki duvarn birlestii uca vardmda kolumun boslua dstn farketmeyip yzst yuvarlanyorum. Nehirden doru gelen sesi de o srada duyuyorum iste: Siz misiniz? Evet. Sen misin Jesus? Benim. Bir an kibritini yakyor. Bulunduu yeri gz kararyla kestirebildim, suya girip yanna varyorum. Sandalda iki kisi oturuyor. nce sen k. Kimsin?

 Kelebek. iyi. Jesus, geri dnmek gerekiyor, arkadasm duvardan atlarken bacan krd. Al yleyse su krei de ek. kzlderili krei suya gmlyor ve hafif tekne, arkadaslarn bulunmas gereken yerle bizi ayran yz metreyi abucak alyor. Clousiot! diye sesleniyorum. Konusma Tanr askna, diyor Jesus. Gbek, akman aksana. Kvlcmlar kyor, bizimkiler grd kvlcmlar. Clociot Lyon usul slk alyor dislerinin arasndan. Bu slk hi grlt yapmyor, ama ok rahat duyulabiliyor. Sanki bir ylan sl. Durmadan sl aldndan doru yatt yere varyoruz. Gbek iniyor, Clousiot'yu kucaklayp kaya yerlestiriyor. Sonra Maturette'le Gbek atlyorlar. Bes kisiyiz teknede, su bordann iki parmak altna kadar ykseliyor. nceden haber vermeden en ufak bir hareket yapmayn, diyor Jules. Kelebek sen krek ekmeyi brak, krei dizlerinin stne koy. Dpi z Gbek! Akntnn da yardmyla tekne, hzla gecenin karanlna

dalyor. Bir kilometre tede, eski bir dinamonun ok kt aydnlatt cezaevinin nnden geerken nehrin tam ortasndayz, akntya kaplms akl almaz bir hzla yol alyoruz. Gbek de kreini sudan kard. Yalnz Jesus kreinin bir ucuyla teknenin dengesini salyor. Krek ekmiyor bile, tekneye yn veriyor. Artk konusabilir, sigara iebilirsiniz, diyor Je83 sus. Sanrm isler yolunda gitti. Kimseyi ldrmediinizden emin misiniz? Hay Allah beln versin! Beni uyuttun Jesus! diyor Gbek. Bana ok kolay bir kas olduunu syledin, anladm kadaryla hcre cezasna arptrlanlar tyyor. Evet yle Gbek. Sana sylemedim, nk yardm etmezdin. Oysa benim de bir adama ihtiyacm vard. Dertlenme. Enselenirsek her seyi ben zerime alrm. yle olmas daha doru Jesus. Bana verdiin yz kt iin biri lrse kellemin gitmesini, yaralanrsa mebbetlik olmay istemem. Gbek, diyorum, ikinize bin franklk bir armaanm var. Bak bunu beklemiyordum adamm. ok iyisin. Saol, kyde alktan geberiyoruz. Hapisten kurtulmak

ierde yatmaktan bin beter, insan ierde yatarken her gn kaynt kyor, bedavadan da faasn dzyorlar. ok ac ekmiyorsun ya? diyor Jesus. Clousiot'ya. iyiyim, diyor Clousiot. Ama krk bacamla ne yaparz Kelebek? Bakarz icabna. Nereye gidiyoruz Jesus?

 Nehrin aznda otuz kilometre gerideki bir ufak koya sizi gizleyeceim. Sekiz gn orada kalr, beklersiniz. Maroni'den ktnz gece denize vardnza inanmalar gerekiyor, insan avclar motorsuz teknelerle dolasrlar, onlar ok daha tehlikeli. Yaknnzda bir yerde duruyorlarsa, ates yakmak, konusmak, ksrmek basnza bel aabilir. Aynaszlarn teknesi ise motorlu, sizi gizleyeceim koya da giremezler. Tekneleri karaya oturur nk. Hava aydnlanyor. Sabahn drdne doru, yalnz Jesus'n bildii yeri uzun aramalardan sonra buluyor ve birbirine gemis aalarn arasna dalyoruz. Tekne yesillikleri yatryor, getikten sonra da bitkiler doruluyor ve sk bir yerde ardnda bizi gizliyor. Bu bitki rtsnn tesinde, bir teknenin ilerlemesine yetecek kadar su bulunduunu anlamas iin, insann sihirbaz olmas gerek. Bir saat sreyle, dallar iterek 84 f ilerliyor, ormann derinliklerine dalyoruz. Birden kendimizi kanala benzer bir yerde buluyor ve duruyoruz.

Suyun kys yemyesil otlarla kapl ve tertemiz aalar dev gibi. Saat alt ama gn s yapraklarn arasndan ieri pek szlemiyor bile. Bu heybetli kubbenin altnda, hi bilmediimiz binlerce hayvann sesi nlyor. Jesus Sekiz gn burada beklemeniz gerekli, diyor. Yedinci gn size yiyecek getireceim. Sk aalarn altndan asa yukar iki metre uzunluunda bir yerli kay karyor. Sular ykseldiinde, bununla Saint Laurent'a dnecek. Artk, kyda yatan Clousiot ile urasalm. Srtnda gmlekten baska sey olmadndan bacaklar plak. Baltayla kuru dallar tahta paras haline getiriyoruz. Gbek, Clousiot'nun bacana aslyor. Clousiot boncuk boncuk terliyor ve birden Dur! diyor, simdi daha az acmaya baslad. Kemiin yerine oturmus olmas gerek. Tahtalar krk bacan iki yanna koyuyor ve teknedeki kenevir ipiyle balyoruz. Clousiot simdi daha rahat. Jesus drt gmlek, drt pantolon, drt tane de yn ceket alms. Maturette'le Clousiot giyiniyorlar, ben Arabn giysilerini deistirmiyorum. Rom iiyoruz. Hareketimizden bu yana devirdiimiz ikinci sise, iimizi styor. Gbek: Yolcu yolunda gerek, diyor. Sz verdiiniz bin kt nerede? Bir kseye ekilip az sonra, gcr

gcr bir binlikle dnyorum. Hosa kaln, sekiz gn bir yere kprdamak yok, diyor Jesus. Yedisinde buradayz. Sekizinde denize alrsnz. Bu sre iinde yelkeni, floku dikin tekneyi dzeltin, her seyi yerli yerine koyun, dmenin menteseleri takl deil, onlar da takn. On gn geer de geri dnmezsek kyde tutuklandk demektir. Dsin iinde nbetiye saldrma da olduundan, epey grlt kopmustur. te yandan Clousiot, tfei duvarn dibine brakmadn sylyor. Duvarn tesine frlatlms, nehrin bu kadar yaknda olduunu bilemediinden tfek suya dsms olmal. Bylesi daha iyi, diyor Jesus. Silh bulunmazsa insan avclar bizi silhl sanrlar. Sizin iin en byk tehlike onlardan gelecei iin de, korkacak bir sey kalmaz. Dnsan avclarnda bir tabanca, bir de ksa kl vardr, t85 teklilerden ekinecek ve fazla ileri gidemeyeceklerdir. Eyvallah. Gizlendiiniz yeri bulurlarsa tekneyi brakp sudan uzaklasncaya kadar ormanda yrmek ve pusulada kuzeyi bulup hep o ynde ilerlemek gerekli. Dki gnlk bir yrys sonunda, talihimiz varsa, Charvein adl lm kampna Taslayabiliriz.

Orada birine para verip Jesus'e bulunduumuz yeri bildirmek gerekli, iki eski mahkm uzaklasyor. Bir ka dakika sonra tekneleri gzden kayboldu, ne bir ses duyuluyor, ne bir sey grlebiliyor. Gn s, aalarn arasndan hi grlmemis bir sekilde szyor. Gnesi tepeden alan ve asadan en ufak bir sn geirmeyen kemerler altndayz sanki. Hava iyiden iyiye snyor. Maturette, Clousiot ve ben yalnzz. Dlk yaptmz sey glmek: isler tereyandan kl ekercesine oldu. Tek dert Clousiot'nn baca. Kendisine baklrsa, baca aa dallaryla sarldndan beri durumu ok daha iyi. Hemen kahve stabiliriz. Bir ates yakyor, birer kupa kahvenin iine ham seker koyup iiyoruz. ok gzel geliyor. Dnden beri o kadar byk g harcamsz ki, ne esyalara bakacak halimiz var, ne de tekneye gz gezdirecek. Gerekeni daha sonra yaparz, zgrz, zgr. Gyan'a varal tam otuz yedi gn oluyor. Bu isi basaryla sonulandrrsak mebbetliim pek ksa srms olacak. Sayn Baskan, Fransa'da mebbet hapis ka yl srer? diyor ve bir kahkaha koyuveriyorum. Mebbete mahkm Maturette de glyor. Clousiot:

Simdiden zafer sarklar sylemeyelim dostlar, diyor. Henz Kolombiya'dan ok uzaktayz. Yank aa ktklerinden yaplan bu tekne, denize pek dayanacak gibi gelmiyor bana. Cevap vermiyorum, ak konusmak gerekirse, son ana kadar bu kayn, bizi, esas teknenin bulunduu yere gtrecek bir yerli kay olduunu sanmstm. Yanldm anlaynca da, ilk anda dostlarm rktmemek iin bir sey sylememistim, te yandan, Jesus durumu garipsemediine gre, genellikle kamak iin kullanlan tekneleri hi bilmediimi gstermek istememistim. Bu ilk gn konusmak ve orman <tenen bu yabanc yere alsmakla geirdik. Maymunlarla esit e86 sit minik sincaplar tepemizde takla atp duruyorlard. Yaban ve kk bir domuz tr olan baquire srs nehir kysna, su iip ykanmaya indi. Saylar en az iki bin kadard. Suya dalyor, yzyor, sarkan

kk kkleri koparyorlard. Nereden kt anlaslmayan bir timsah grnd, bir domuzun bacan yakalad. Hayvan baslad barmaya, derken dierleri timsahn stne ullandlar, koca aznn kenarlarn srmaya koyuldular. Timsahn her kuyruk darbesinde bir domuz, saa ya da sola uuyordu. Bir tanesi kendinden geti ve arka st suda yzmeye koyuldu. Arkadaslar onu hemen yediler. Koyun sular kana buland. Bu grnt tam yirmi dakika srd, timsah suya dalp kat. Bir daha da kmad ortaya. iyi uyuduk, sabah kendimize kahve pisirdik. Soyunmus teknede bulduum Marsilya sabunuyla suya girip ykanmstm. Maturette, nesretle nce benim, ardndan da Clousiot'nn sakaln iyi kt tras etti. Maturette'in sakal yok. Giymek zere ceketimi aldmda stnden klla, mor-siyah koca bir rmcek dst. Kllar ok uzun ve platin rengi bir kk yuvarlakla son buluyor, rmcek en azndan yarm kilo gelmeli, kocaman bir sey, tiksintiyle eziyorum. Teknede, kk su fs dahil ne varsa dsar kardk. Ama

suyun rengi efltun, sanrm Jesus bozulmasn diye fazlaca permanganat koymus. Sk sk kapatlms siselerde kibrit pleri ve plerin yanmasn salayan ecza srlms kibrit kutu kenarlar vard. Pusula, bir okullu pusulas, yalnz kuzeyi, gneyi, douyu ve baty gsteriyor, derecesi yok. Direin ykseklii ancak iki buuk metre geldiinden, un torbalarn trapez biiminde dikip ucuna bir ip ekliyoruz, ikizkenar gen biiminde bir de flok yapyoruz, dalgalara kars teknenin basn yksek tutmay salayacak. Direi yuvasna yerlestirirken teknenin dibinin pek salam olmadn farkediyorum. Direin girdii yuva yenmis ve iyiden iyiye asnms. Dmenin salam durmasn salayacak kap menteselerini tutan vidalar takarken, tereyana girercesine gmlyor vidalar tahtaya. Bu tekne rms. Jesus namussuzu bizi lme gnderiyor. Dim kanyarak durumu dier87 lerine de gsteriyorum, onlardan bir sey saklamaya hakkm yok. Ne yapabiliriz? Jesus tekrar geldiinde, bize daha emin bir tekne bulmaya zorlarz. Bu is iin silhn kaparz, ben yanma bamla baltay alr, Jesus'la birlikte kyde yeni bir tekne aramaya karm. Bu aslnda byk bir kumar, ama tabutla denize

almaktan daha tehlikesiz. Yiyecek ynnden durumu muz daha iyi. Bir damacana zeytinya ile manyoka unu dolu kutular var. Bu kadaryla insan epey yol alr. Bu sabah garip bir olaya tank olduk: Kursun suratl bir maymun srs, kara ve kll suratl bir baska maymun srsyle dst. Kavga srasnda evreye srayan dallardan biri de bizim Maturette'in kafasn buldu, ceviz byklnde bir sis olusuver-di. Bes gn drt gecedir buradayz. Bu gece ortal seller gtrd. Yaban muz yapraklaryla yamurdan korunmaya alstk. Su parlak yapraklarn zerinden akp gidiyordu, ayaklarmzn dsnda bir yerimiz slanmad. Sabah kahve ierken Jesus'n ne byk bir cani olduunu dsnyordum. Tecrbesizliimizden yararlanp bize bu rms tekneyi sokmak ne korkun! Bes yz, ya da bin frank iin insan mutlak bir lme gnderiyor. Bize baska bir tekne bulmasn saladktan sonra, Jesus' ldrp ldrmeyeceimi dsnyorum. Alakargalarn lklar kck dnyamz allak bullak ediyor, ylesine tiz ve rahatsz edici sesler ki bunlar, Maturette'den palay kapp giderek bir gz atmasn istiyorum. Bes dakika sonra grnyor ve

pesinden gelmemi isaret ediyor. Teknenin bes yz metre kadar tesinde bir yere varyoruz ve iri bir horozdan iki kere byk, nefis bir sln havada asl buluyorum. Bir kementle tutulmus, tek bacandan bir dala bal, asa sarkyor. D paralayc sesleri kesmek iin bir pala darbesiyle boynunu uuruveriyorum. Hayvan elimle tartyorum, en azndan bes kilo arlnda. Horozlarnki gibi mahmuzlar var. Sln yemeye karar veriyoruz ama dsnnce, tuza birinin kurduu ve bunun gibi birka tane daha bulunmas gerektii aklmza geliyor. Bir gz atalm ba88 kalm. Geri dnyor ve garip bir seyle kk koyun on metre kadar gerisinde, otuz santim yksekliinde, birbirine gemis sarmask ve yapraklardan meydana getirilmis bir itle karslasyoruz. Bu it su boyunca ilerliyor. Zaman zaman bir kk kapya rasgeliniyor, kapdaki tahta paracklaryla gizlenmis pirin telden kement de ucundan, esnek bir aa dalna balanms. Hemen hayvann ite taklp geit bulmak iin it boyu ilerleyeceini anlyorum. Kapya rasladnda girecek bir aya tele taklacak ve esnek dal harekete getirecek. Ve hayvan, tuzaklar kuran avc gelene kadar da havada asl kalacak.

Bu bulus epey canmz skt. it eni konu bakml olduuna gre eski deildi, ele gemek tehlikesiyle kars karsyaydk. Gndzleri ates yakmamamz gerekiyordu, naslsa avc da geceleri, gelmezdi. Tuzaklarn bulunduu yeri devaml gzetlemek iin nbet tutmaya karar verdik. Tekne dallarn altnda gizli naslsa, yiyeceklerimizle tm ara-gerelerimiz de sk ormanda. Ertesi sabah onda ben nbetiyim. Gece sln ve horozu andran hayvan yedik. Haslama mze de ok iyi geldi. Haslanms bile olsa, et nefisti. Her birimiz ikiser sahan devirdik. Evet, az nce de dediim gibi sabah ben nbetiydim ama, ok iri kara ve her biri koca koca yapraklar dev boyutlu yuvalarna tasyan manyoka karncalar merakm uyandrd. Nbeti mbeti unuttum gitti. Bu karncalarn boyu bir buuk santim kadar var, stelik de bacaklar epey uzun, yani yksekte duruyorlar. Her biri, koca koca yapraklar tasyabiliyor. Yapraklarn kopardklar bitkiye kadar peslerinden gidiyoruz ve orada byk bir rgt ile karslasyorum. Bir kere, paralar hazrlayan ve grevleri kesicilik olan karncalar var. Byk abuklukla

koca bir muz yapran kesiyor, inanlmaz bir ustalkla bu yapra paralara ayryorlar, paralar yere dsyor. Asada, ayn trden ama biraz daha deisik bir dizi karnca var. enelerinin bir yan gri izgili. Yarm halka olmus, tasyc karncalar denetliyorlar. Tasyclar sadan srayla geliyor ve soldaki karnca yuvasna gidiyorlar. Sraya girmeden nce yklerini srtlyor, ancak, yklenip sraya 89 girmekte gsterdikleri acelecilik yznden tkanmalara yol ayorlar. Bunun zerine de polis karncalar duruma hakim oluyor ve isilerden her birinin almas gereken yeri gsteriyorlar. Bir isi karncann ne su islediini anlayamadm ama sradan karld, jandarmalk grevini stlenen iki karnca da, basndan ve gvdesinin altndan onu kestiler. Polisler iki isi karncay durdurdular, isiler yklerini kenara braktlar, ayaklaryla yerde atklar ukura ldrlen karncann bas gvdesinin st ve alt paralar kondu, st toprakla rtld. Gvercinler Adas

Bu kck dnyaya bakmak ve askerleri izleyerek denetimlerini yuvann girisine kadar srdrp srdrmediklerini anlamak ylesine ilgimi uyandrmst ki, bir ses: Kprdarsan kendini l bil. Dn geri! deyince sasjrdm kaldm. Belden yukars plak, haki sortlu, ayanda bir ift krmz deri izme bulunan bir adamd bu. Elinde bir ifte tutuyordu. (Orta boylu ve tknazd, gneste iyice yanmst. Bas plakt, gzleri ve burnu koyu mavi, dvmeli bir maskeyle kaplyd. Tam alnnn ortasna da dvmeyle bir karafatma yaplmst. Silhl msn? Hayr. Yalnz msn? Hayr. Ka kisisiniz? . Beni arkadaslarnn yanna gtr. Gtremem, nk birinde tfek var, niyetini renmeden seni ldrmek istemem. yle mi? Kmldama yerinden ve alak sesle konus bakalm. Hastaneden kaan mahkm sizler misiniz? Evet. Kelebek hanginiz? Benim Eh yleyse, kasnla kyde gerek bir ihti-

90 ll yaptn herkese anlatabilirsin? Cezasn tamamlayp, kyde yasayan eski mahkmlardan yars tutukland. Yanma yaklast, tfeinin namlusunu yere eip elini uzatt ve: Ben maskeli gezen Brtanyal-ym, sana szm eden kt m hi? Hayr ama, insan avcs olmadnz ortada. Haklsn, hokko (*) yakalamak iin buralara tuzak kurarm. Kaplan, tuzaa dsenlerden birini yemis olacak, daha nce siz bulup mideye indirmediy-seniz tabi. Biz yedik. Kahve ier misin? Srtnda tasd antada bir termos var, bana biraz kahve veriyor, kendi de iiyor. Gel de dostlarmla tans, diyorum ona. Geliyor, bizimle oturuyor. Tfek numarasn anlaynca tatl tatl glyor. Bana: Neden inandm biliyor musun? diyor. Herkes yannza tfek aldnza inandndan hi bir insan avcs pesinize dsmek istemedi. Yirmi yldr Gyan'da yasadn sylyor bize, krek cehenneminden kurtulan da bes yl olmus. Krk bes yasnda. Yzne dmeyle byle bir maske yaptrmak enayiliini gsterdiinden Fransa'daki hayat artk

onu ilgilendirmiyor. Ormana baylyor ve ormanda geinip gidiyor. Geim kayna da ylan derisi, kaplan postu, kelebek kolleksiyonu. zellikle canl hokko av. Hani o yediimiz kus. Dki yz elli franga satyor tekini. Parasn vermeyi teklif ediyorum, kzyor ve reddediyor. Dste bize anlattklar: Bu yaban kus bir orman horozu. Tabi hayatnda ne tavuk grms, ne horoz, ne de insan. Bir tane yakaladm m hemen kye gtryor ve kmesi olan birine satyorum. Kmesi olanlar hokko ararlar hep. Tamam m. Hava kararrken hayvan koyarsn kmesin iine. Sabah kapy atn m bakarsn en nde durmus, sanki kan horozlarla tavuklar sayyor. Peslerinden gidiyor, onlar gibi karnn doyururken sana, soluna, yukar, asa, evresindeki sk aalklara bakyor. Esi bulunmaz bir oban kpei. Aksam (*) Hokko: Amerikan hindisi ya da kara hindi denilen bir esit Sri kus. 91 yine geiyor kapnn kenarna, bir ya da iki tavuun eksik geldiini nasl anlyor bilinmez. Anlyor ama. Ve gidip onlar buluyor. Dster horoz olsun, ister tavuk, saatinde kmese girmelerini salamak iin hepsini

gagalayarak ieri sokuyor. Fare, ylan, rmcek, krkayak, yan gibi ne kadar zararl hayvan varsa hepsini

ldryor. Havada bir yrtc kus grmesin, hemen btn hayvanlar otlarn arasna gizleyip canavara kars kyor. Bir daha ayrlmyor kmesten. Bu olaanst kusu, biz de adi bir horoz gibi yalayp yutmustuk. , Maske takan Brtanyal, Jesus, Gbek ve otuz kadar eski mahkmun Saint - Laurent jandarma nezarethanesine atldn anlatyor. Katmz binann evresinde dolasan biri olup olmad arastrlyor. Arap da jandarma nezarethanesinin hcrelerinden birinde. Tecrit edilmis, bizimle isbirlii yapmakla sulanyor. Basna vurduumuz iki darbe fazla iz yapmams, oysa aynaszlarn kellesinde sisler var. Mahkmlar karmakla urasmadm bildiklerinden bana ilismediler hi, diyor Brtanyal. Sonra da Jesus'n, namussuzun teki olduunu sylyor. Teknenin szn ettiimde bir gz atmak istiyor. Grr grmez de basyor kalay: Yahu, bu herif sizi dosdoru mezara gnderecekmis! Bu tekne, ak denizde bir saatten fazla gitmez,

ilk siddetli dalgada ikiye blnverir. Sakn bununla yola kmayn, intihar olur. yleyse ne yapalm? Mangrn var m? Var. Ne yapman gerektiini sana syleyeceim. Daha da iyisi, sana yardm edeceim. Bu yardm hak ediyorsun! Srf dostlarnla birlikte kurtulman salamak iin yardm edeceim hem. Ne pahasna olursa olsun, kye yaklasmayacaksnz bir kere. iyi bir tekne bulmak iin de Gvercinler Adasna gitmek zorundasnz. Bu adada asa yukar iki yz czzaml yasar. Orada gardiyan ya da musabbr gibi biri de yok, salkl kisiler gitmez. Gvercinler Adasna, doktor bile hi uramaz. Her gn sabah sekizde bir tekne, yirmi drt saatlik yiyeceklerini getirir. Hasta92 nede alsan hastabakc, adann czzaml iki hastabakcsna bir sandk il brakr, bu czzaml hastabakclar da rahatszlanan olursa onlara bakar. Na gardiyan, ne insan avcs, ne de papaz urar adaya. Czzamllar, elleriyle yaptklar ottan kulbelerde yasarlar. Bir araya geldikleri kocaman bir de toplant salonlar vardr. Gnlk yiyeceklerine renk katmalarn salayan rdek ve kaz gibi kmes

hayvanlar beslerler. Adann dsnda resmen bir sey karamazlar, satamazlar ama Saint - Laurent, Saint Jean ve Hollanda Gyan'mn Albina sehrindeki inlilerle el altndan is grr, kaaklk yaparlar. Hepsi de tehlikeli birer kaatildir. Birbirlerini ldrdkleri ender grlr, ama gizlice adadan ktklarndan esitli sular isler, islerini bitirince de adaya dnp sinerler. Bu tr gezilere kmak iin de, komsu kyde duran birka yelkenli tekneleri var. En byk su, tekne sahibi olmaktr. Aynaszlar, Gvercinler Adasna gelen ya da giden ufack bir kaya bile ates aarlar. Bu nedenle de, czzamllar, teknelerini tasla doldurup batrrlar. Tekneye ihtiya duyduklarnda dibe dalp taslar bosaltrlar, tekne de su yzne kar. Adada Fransa'nn her blgesinden ve her rktan insan vardr. Sonu: Elindeki tekne ancak Maroni rmanda yol alman salar, o da, fazla yklenmemek sartyla! Denize almak iin baska bir tekne edinmelisin, bu is iin de en iyisi Gvercinler Adasna gitmektir. Nasl gidebiliriz oraya? Syle. Ada grnene kadar ben sana nehirde yol gsteririm. Tek basna bulamaz, yolunu sasrrsn sen.

Nehrin az asa yukar yzelli kilometre geride, dolaysyla da geriye doru gitmemiz gerekecek. Ada, Saint - Lourent'dan da elli kilometre uzak. Seni mmkn olduu kadar yakna getireceim. Sonra yanmza alacamz bir yerli kayna atlayp geri dnerim, sen adada basnn aresine bakarsn. Neden bizlerle birlikte adaya gelmiyorsun? Hayatm, dedi Brtanyal, cezaevi ynetmeliinin teknesinin urad iskeleye bir kere ayak bastm. Gndz gzyle grdklerim bana yetti ve artt bile. Kusura bakma dostum, hayatta bir daha bu adaya ayak basmam. te yandan onlarn yaknnda dur93 ma*, cuzzamara KonusmaK ve pazarlk etmek dayanabileceim bir sey deil. Dolaysyla sana faydadan ok zararm dokunur. Ne zaman yola kyoruz? Hava kararrken. Saat ka Brtanyal? . Peki yleyse, ben biraz uyuyacam. Hayr, neyin var neyin yoksa tekneye yklemen ve dzene koyman gerekir. Ne gerei var. Bos tekneyle gider, sonra dner burada mallarmza bekilik eden Clousiot'yu alrm.

 Dmknsz. Gndz gzyle bile olsa asla bulamazsn buray, stelik gndz, nehirde grnme-melisin de. Henz pesinizi brakmadlar. Nehirde dolasmak ok tehlikeli. Aksam oluyordu. Gitti kay getirdi, bizim teknenin arkasna baladk. Clousiot, dmen yerine kullandmz krei kapan Brtanyal'nn yannda, Ma-turette ortada, ben ndeyim. Glkle koydan kyoruz, rmaa vardmzda karanlk iyiden iyiye kyor. Koyu krmz, koca bir gnes deniz ynnden

ufku atese veriyor. Koca bir senlik atesinin binlerce sn, birbirinden daha parlak, krmzdan da krmz sardan da sar olmak, renklerin birbirine karst yerlerde daha da alacal bulacal bir hal almak iin bousuyor. Yirmi kilometre nmzde, gmss ve pembe parltlarla denize dklen heybetli nehrin az, aka grlebiliyor. Brtanyal: Cezirin sonu, diyor. Bir saat sonra med kendini hissettirecek, ondan yararlanarak Ma-roni'yi kacak, bylece zorlanmadan, ykselen sularn itmesiyle adaya abucak varabileceiz. Karanlk birden kveriyor. Dleri, diyor Brtanyal. Btn gcnle krek ek ki nehrin ortasn bulalm. Artk sigara imeyin. Krekler sulara gmlyor, olduka abuk, fas fus, fas, fus, aknty asyoruz. Brtanyalyla krekte ok iyi anlastk, teklemeden ekiyoruz. Maturette elinden geleni yapyor. Nehrin ortasn tuttuka, ykselen sularn bizi ittiini daha iyi hissediyoruz. Hzla kayyo94 TUZ delSIKIIK ner yam cuae u uuyuauyui. Ykselen sularn gc artyor ve bizi gitgide daha hzla itiyor. Alt saat sonra adann ok yakmndayz,

doru stne gidiyoruz. Asa yukar nehrin ortasnda belki biraz saa doru koca bir leke. iste oras diyor Brtanyal alak sesle. Hava pek karanlk deil, ama nehri kaplayan sis yznden bizi farketmek epey g olmal. Yaklasyoruz. Kayalarn biimi iyiden iyiye seildiinde, Brtanyal teknesine atlyor ve abucak zyor ipi. Alak sesle: Talihiniz ak olsun dostlar! demekle yetiniyor. Saol. Bir sey deil canm. Brtanyalnn idaresinden kan tekne doru adann stne dsyor. Biraz dzeltmeye ve ynn deistirmeye alsyorum ama basaramyorum, akntnn srklemesiyle sulara sarkan bitkilerin iine dalveriyorum. Krekle frenlemeye alsmama ramen ylesine hzla geldik ki, dallar ve aa yapraklar yerine bir kayaya raslasam tekneyi paralayacak, yiyecek, ara-gere, her seyi yitirecektik. Ivlaturette suya atlyor, tekneyi ekiyor ve kendimizi koca bir bitki rtsnn altnda buluyoruz. ekiyor, ekiyor, balyoruz tekneyi. Biraz rom iiyoruz, sonra ben dostlarm teknede brakp trmanyorum. Pusula elimde, bir sr dal krp yola kmadan nce yanma aldm un torbas paralarn saa sola

ilistirerek ilerliyorum. Bir sk gryor, birden sesler duyuyor ve kulbe farkediyorum. ilerliyor, kendimi nasl tantacam kestiremeden ellerine dsmeyi tasarlyorum. Bir sigara yakyoru. Isn zerime tutulduu sra, kk bir kpek de havlayarak saldryor, bacaklarm srmak iin atlyor, zplyor. Allah vere de kpek czzaml olmasa, diyorum kendi kendime. Hay enayi hay, hi kpekte czzam olur mu? Kim o? Kim var orada? Marel, sen misin? Krekten kaan biri var. Burada isin ne? Malmz m almaya geldin? Yoksa ok malmz m var sanyorsun? Hayr, yardma ihtiyacm var. Bedava m, yoksa pesin para karsl m? 95 u eneni De tsayKus. Kulbelerden drt glge frlyor. Ar ar yaklas arkadas, bahse girerim, tfekli kaak sensin. Tfek yanndaysa yere brak, burada senin iin en ufak tehlike yok. Evet, o adam benim ama tfek yanmda deil. Yryorum, iyice yanlarna yaklastm, hava karanlk ve yz hatlarn seemiyorum. Sersem sersem elimi uzatyorum, tabi kimse bana dokunmuyor. Byle bir

hareketin burada yaplmadn neden sonra anlyorum: Hastalklarn bana da bulastrmak istemiyorlar. Kulbeye girelim, diyor Baykus. Bu kulbe, masann stne konmus bir ya kandiliyle aydnlatlyor. Otur. Arkalksz, saman kapl bir iskemleye kyorum. Baykus ya kandili daha yakyor ve birini tam nmdeki masann stne brakyor. Hindistancezivi yayla yaklan bu kandilin fitilinden kan koku mide bulandrc. Ben oturuyorum, onlar bes kisi ayakta, yzlerini gremiyorum, nmde lmba yandndan benim yzm seiliyor, onlarn da istedii bu. Baykus enesini tutmasn hatrlatan ses: Ylan bal, diyor, git bak bakalm byk eve. Oraya getirmemizi isteyip istemediklerini anla. Toussaint da kabul ediyorsa, cevabn abuk getir. Dostum, burada sana hi bir sey ikram edemeyiz. i yumurta imek istersen baska tabi. nme, ii yumurta dolu bir sepet koyuyor. Yemem, saolun. Samda, ok yaknma biri oturuyor ve o an, ilk kez bir czzaml yz gryorum. Korkun bir sey, basm

evirmemek ve duyduum tiksintiyi ona gstermemek iin byk aba harcyorum. Burun erimis gitmis, ne kemik kalms ne et. Yalnz suratn ortasnda bir delik var. Dikkat edilsin, iki delik demiyorum, tek, iki franklk byklnde bir delik. Alt dudann sa yan yenmis, upuzun ve sar dis, akta st ene kemiine girip kyor.. Bir tek kula var, Sargl elini masann stne koyuyor. Bu, adamn sa eli. iki parmakl sol eliyle kaln ve upuzun bir puro 96

tutuyor Puroyu herhalde olgunlasmams ttn yapraandan yapmslar, nk rengi yesilimtrak. Sol gznn gz kapa var, sada o da yok. Derin bir yara qzden baslayarak btn aln geip sk, ak dsms , salarn arasnda kayboluyor. ok bouk bir sesle: Sana yardm ederiz dost, diyor. Benim gibi olman istemem. Saol. Adm Korkusuz Jean, Paris'in ds mahallelerindenim. Gyan'a geldiimde senden yakskl salkl ve ok daha glydm. On ylda bak ne hale geldim. Sana bakan yok mu? Var. Sumogra ya inelerine baslayal beri daya iyiyim. Bak. Basn evirip yznn sol yann gsteriyor: Bu taraf kurumaya baslad. Byk bir acma hissi duyuyor ve dostluumu belirtmek iin sol yanana dokunmaya kalkyorum. Hemen kendini arkaya atyor ve: Bana dokunmak istediin iin tesekkr ederim, diyor, ama bir czzam-lya asla dokunma, sahanndan yemek yiyip kupasndan su imeye yeltenme. Simdilik bir tek czzaml yz grms durumdaym, bakslarmdan kamamak yrekliliini gsteren czzamlnn yz.

 Nerede o? Kapnn esiinde, cceden kabaca bir kk adamn glgesi: Toussaint ve dierleri onu grmek istiyorlar. Merkeze getir. Korkusuz Jean doruluyor ve bana : Pesimden pel," diyor. Drt, bes kisi nden, ben Korkusuz Jean'la yanyana, dierleri de arkamzdan karanla dalveriyoruz. dakika kadar sonra bir kk alana vardmzda, ay s alan andran bu yeri aydnlatyor. Buras adann dmdz tepesi. Ortada bir ev var. Dki penceresi aydnlk. Kapnn nnde yirmi kadar adam bizi tekliyor, onlara doru yryoruz. Kapya vardmzda, bize yol vermek iin kenara ekiliyorlar. On metre uzunluunda ve drt metre eninde, diktrtgen biiminde bir salon buras, iinde odun yaklan smineyi andrr bir de oca var. Ocak, hepsi de ayn ykseklikte, drt koca tasla evrilmis. kelebek 97/7 ierisini iki byk lks lmbas aydnlatyor. Aralksz iskemlede oturan, yas belirsiz, bembeyaz yzl bir adam. Ardndaki sraya bes alt kisi ilismis. Simsiyah gzleri var. Ben Korsikal Toussaint'im, diyor. Sen de Kelebek olmalsn.

 Evet. Burada haberler abuk duyulur, senin harekete gemen kadar abuk. Tfei nereye gizledin? Irmaa attk. Neresine? Tam hastahane duvarnn karssna, katmz yerin altna. yleyse bulunabilir! Sanrm, nk oralarda su pek derin deil. Nereden biliyorsun? Yaral arkadasm tekneye tasmak iin suya girmek zorunda kaldk. Nesi var? Bir baca krk. Ne yaptn ona? Ortadan blnms kaln dallan bacann iki yanna koyup bir esit al yaptm. Ac ekiyor mu? ekiyor. Nerede? Teknenin iinde. Yardm istediini sylemissin. Nasl bir yardm istiyorsun? Dstediim bir tekne. Yani sana bir tekne vermemizi mi istiyorsun? Evet bedelini deyecek kadar da param var. Peki, sana kendi teknemi satacam. ok iyi ve yepyeni durumda, geen hafta Albina'dan arakladm.

Tekne deil, neredeyse bir transatlantik. Tek eksii var, salmas. Salmas yok amma sana iki saat iinde esasl bir salma uydururuz. Geri kalan her seyi tamam, yekesiyle birlikte dmeni, drt metre yksekliinde bir direi ve yepyeni bir keten yelkeni var. Ka para verirsin? Buradaki fiyatlardan hi haberim yok, sen ne istediini syle? 98 deyebilirsen bin frank deyemezsen git yarn aksam tfei bul getir. Ben de karslnda sana tekneyi veririm. Hayr. Para demek daha iyi. .Oldu, anlastk. Pire, kahve versene!

Beni almaya gelen, cceden biraz kabaca Pire, ocan stndeki duvara akl tahtaya doru yneldi. Tertemiz ve prl prl bir teneke masrapa ald, iine kahve koyup atese oturttu. Az sonra atesten ald, taslarn yaknnda duran kupalara kahve bosaltt. Tousaint eilerek yerdeki kupalar alyor ve arkasnda oturanlara geiriyordu. Pire masrapay bana uzatt ve : Korkmadan iebilirsin, dedi, nk bu masrapa konuklarmz iindir. Hastalardan hi biri bununla kahve imez. Masrapay kaptm, bir yudum kahve itim ve dizimin stne koydum. Tam o sra, masrapaya yapsk parma farkettim. Ne olduunu anlayamadan baknrken Pire : Hay Allah dedi, yine bir parmam gitti. Nereye dst krolasca? Burada, dedim masrapann stn gstererek. Pire marman masrapann zerinden alp atese att, masrapay bana uzatarak : Rahata iebilirsin, dedi, benimki kuru cz-zam. Paralar halinde kopuyorum, rmyorum, bulasc da deil. Yank et kokusu geldi burnuma. Herhalde Pire'nin parma, diyorum kendi kendime. Sular ekilinceye kadar burada kalmak zorundasn. Hava kararana dek beklemen gerekli, diyor, Tousaint.

Dostlarna haber ver. Yaraly kulbelerden birine tas, neyin var neyin yoksa kyya kar ve tekneyi batr. Sana kimse yardm edemez, nedenini de anlams olmalsn. Hzla dostlarmn yanna dnyorum. Clousiot'yu srtlayp bir kulbeye tasyoruz. Bir saat sonra her sey kyya indirilmis, ara-ge-re byk bir zenle dizilmis. Pire, tekneyle kreklerden birinin kendisine verilmesini istiyor. Veriyorum tekneyi, iyi bildii bir yerde batryor. Gece abuk geiyor. Kulbede mzden baska kimse yok. Toussaint'in gnderdii yeni battaniyelerin zerinde 99 yatyoruz. Kaln ktlar iinde geldi bu battaniyeler. Yatarken, Maturette'le Clousiot'ya, adaya ayak bastmdan bu yana olup bitenleri ve Toussaint'le yaptm anlasmay ayrntlaryla anlatyorum. Clousiot, hi dsnmeden, sersemce bir lf ediyor: Demek kasmz alt bin bes yz franga mal oldu. Sana bu parann yarsn vereyim Kelebek yani zerimdeki bin frang." ingene hesaplarnn sras deil. Param olduu srece harcarm. Bittiinde gereini dsnrz. Hi bir czzaml kulbemizden ieri admn atmyor. Gn doduunda Toussaint grlyor : Gnaydn.

Rahata kabilirsiniz dsar. Burada kimse sizi rahatsz etmez. Adann yukarsnda, bir hindistancevizi aacnn tepesine kardmz nbeti de evreyi kolluyor. Nehirde aynasz dolu teknelerin dolasp dolasmadna bakyor. Simdilik grnrde bir sey yok. Aata beyaz bir bez asl durduu srece ortalkta kimse grnmyor demektir. Bir sey fark edince aatan inip haber verecek. Elinizle kavun koparp cannz istediinde yiyebilirsiniz. Toussaint, diyorum ona, salma ne olacak? Revir kaplarndan biriyle salma yapacaz. Kap, ar ylan aac tahtasndandr. Salma iki kanattan kar. Karanlktan yararlanarak tekneyi tepeye kardk bile. Gelip grebilirsin. Teknenin durduu yere gidiyoruz. Bes metre uzunluunda, nefis bir sey bu. Biri direin gemesi iin ortasnda delinmis, iki oturacak yeri var. Olduka da ar, Maturette'le birlikte yerinden oynatmaya epey glk ekiyoruz. Yelken ve ipler yepyeni. Yanna, su fs ve br ykleri balamak iin halkalar mhlanms, ise koyuluyoruz, lende, tersine evrilmis teknenin kndan basna kadar uzanan salma uzun vidalarla omurgaya kenetleniyor.

evremizde toplanan czzamllar, ses karmadan alsmalarmz izliyorlar. Toussaint ne yapmak gerektiini anlatyor, biz de sylediklerini uyguluyoruz. Toussaint'in yznde hi yara yok, normal bir yz gibi geliyor insana konustuunda yalnz yz nn solyan hareket ediyor. Anlatyor durumunu, Pire'nin hastal gibi onunki de kuru czzam. Gs ve sol kolu felli, ksa bir sre sonra sa bacann da hareketsiz kalacan sanyor. Sa gz, cam gibi hareketsiz. Bu gzle grebiliyor ama oynatamyor. alsrken Toussaint ile konusuyorum. Baska azn aan yok. Yalnz bir kere, salmay omurgaya sk sk vidalamaktan faydalandmz, revirin esyalarndan sklen menteseleri almak zereyken, cz-zamllardan biri: simdilik dokunma, brak orada kalsn, diyor. Menteselerden birini skerken elimi kestim, iyice sildiim halde zerinde kan izleri var. Bir baska czzaml menteselerin stne rom dkp iki kere yakyor. Simdi, diyor adam, alabilirsin. Biz alsrken, Toussaint de, czzamllardan birine dnyor: Sen bu yolculuu ka kere yaptn? Kele-bek'le iki arkadas

bir sey bilmiyorlar. Onlara bildiin kadarn anlat. Adam hemen baslyor bize bilgi vermeye : Aksamn ilk saatlarnda sular ekilir. Cezir saat te baslar. Altya doru, hava kararrken baslayan aknt seni saat iinde, nehrin aznn yz kilometre kadar yaknna getirir. Durman gerektiinde saat dokuz olacak. Kydaki aalardan birine tekneyi balayarak alt saat sreyle sularn ykselmesini bekleyecek ve sabahn n bulacaksn. Tam te de yola kma; aknt hemen kaybolmaz. Sabahn drt buuunda rman ortasn bul. Elli kilometrelik yolu alabilmek iin, gn doana kadar bir buuk saatin kalyor. Bu bir buuk saatlik srede ne ya-pabilirsen yaparsn. Saat altda, gn doarken denize alman gerekli. O sra aynaszlar seni grse bile pesinden yetisemezler, tam sularn ykseldii sra varrlar nehrin azna. Geemezler, oysa sen en tehlikeli yer olan nehrin azn tam zamannda asms olursun.

Seni grdklerinde onlarn bir kilometre ilerisinde olmalsn, iste bu bir kilometre hayatn kurtaracaktr. Teknede bir yelken var. Buraya geldiin kaykta durum nasld? Bir yelken bir de flok vard. Simdiki tekne ar, iki flok birden ekebilir. Birini trinketa olarak, teknenin burnundan direin al tna ekebilirsin, brn de nden balon gibi sisirir ve burnun iyice kalkmasn salarsn. Btn yelkenleri fora et, nehrin denize karst yerde her zaman azgn dalgalara doru ilerle. Teknenin dengesini salamak iin arkadaslarn iine yatr, sen de dmen yekesine sk sk yaps. Yelkeni tutan ipi sakn bacana dolama, tekne bordasna zel olarak ip iin mhlanan halkadan geir ve bir kere bileine dolayarak tut. Rzgrn siddetiyle gelen dalgann iyiden iyiye kabardn ve teknenin yana yatarak alabora olma tehlikesi geirdiini grrsen brak ipi mipi, greceksin teknen hemen dorulacak. Eer arkadan yelkene hakim olamazsan brak rzgrda alkalansn dursun, sen burundan flok ve trinketa ile rzgr alarak ilerle. Ancak

mavi sulara vardnda yelkeni dzeltebilir yeniden hzlanabilirsin. Yolu biliyor musun? Hayr. Sadece Venezzuella ile Kolombiya'nn kuzey-douya rasladndan haberim var. Tamam ama, dikkat et de karaya vurma. Tam karsna rastlayan Hollanda Gyan' ile ingiliz Gyan', kaaklar Fransz Gyan'na iade ederler. Trinidad seni geri vermez, ama on bes gnde topraklarn terketmeye mecbur eder. Venezzuella ise bir, iki yol isinde alstrdktan sonra geri gnderir. Anlatlanlar can kulayla dinliyordum. Zaman zaman kamay denediini syledi sonra, ama czzaml olduundan hemen iade ediliyordu. Dngiliz Gyan'mn baskenti Georgetown'dan ileri gitmemisti. Czzam yalnz ayaklarnda farkedilebiliyordu, hi parma kalmamst, stelik de ayaklar plakt. Toussaint verilen tleri tekrarlamam istedi, hi teklemeden anlattm. Tam o sra Korkusuz Jean : Peki, dedi, ak denizde rotas ne olacak?" Kimse konusmadan anlattm : gn kuzey-kuzey-dou yapacam. Akntnn da etkisiyle aslnda bu kuzey-kuzey olacak. Drdnc gn kuzey-batya kracam, dorudan doruya baty tutabileceim bylece.

 Aferin, dedi czzaml. Ben, son kasmda iki gn kuzey-douyU tuttum ve Dngiliz Gyan'na dstm. gn kuzeyle, Trinidad ya da Barbados'un kuzeyinsen geersin, bir rpda, farkna bile varmadan Venezella'y asar ve Curaao, ya da Kolombiya'ya varrsn. Korkusuz Jean sordu : Toussaint, tekneni kaa sattn? bine, dedi Toussaint. Pahal m? Hayr, bunun iin sormadm. Btn istediim fiyat renmekti. Bu paray deyebilir misin Kelebek? Evet. Baska paran kalyor mu? Hayr, btn paramz bu kadar. O da dostum Clousiot'nun paras. Toussaint, sana tabancam sataym, dedi. Korkusuz Jean. Bu adamlara yardm etmek istiyorum. Kaa alrsn? Bin franga, dedi Toussaint. Ben de onlara yardm etmek istiyorum. Korkusuz Jean'a bakan Maturette : Yaptnz iyilie ok tesekkr ederiz, dedi. Saolun, diye lfa karst Clousiot da. Ve ben, o an, yalan sylemenin utanc iinde :

 Hayr, dedim, senden byle bir sey kabul edemeyiz. Hem hi gerei de yok. Korkusuz Jean yzme bakt ve : Hi olmaz olur mu, dedi, fin frank ok para. Oysa tekneyi size bu fiyata vermekle Toussaint en azndan iki bin frank zarara giriyor. Gerekten essiz bir tekne bu. O size byle bir dostluk ettiine gre, ben de bir seyler yapmalym. iste on an gzler yasartc, bir sey oluyor: Baykusun yere brakt sapkann iine czzamllar para atmaya koyuluyorlar. Kt ve maden para yayor. Drt yandan czzaml kyor, her biri de bir sey brakyor. Utanca bouluyorum. Clousiot'nun bin frangndan baska paramz olduunu da syleyemem! Ne yapmal Ulu Tanrm, bu kadar byk bir soylulua kars benim yaptm alaklk. Yalvarrm, yapmayn bu fedakrl! El yerine iki parmaksz kt kalms, bastan ayaa ryen bir zenci : Para, yasamamza yaramyor, dedi. Hi utan duymadan kabul et. Para yalnz kumarda, bir de ara sra Albina'dan gelen czaml karlar la yatmakta isimize yaryor. Bu cmle iimi ferahlatyor ve param olduunu itiraf etmeme engel oluyor. Czzamllar iki yz yumurta hasladlar. Yumurtalar, zerinde krmz bir ha bulunan sandkla getiriyorlar.

O sandk, sabah iine il doldurulup adaya braklan sandk. Srttan bal, en azndan otuz kilo eken iki, canl deniz kaplumbaas, yaprak halinde ttn, kibrit p ve eczal ktlarla dolu iki sise, elli kilo kadar eken bir uval pirin, iki uval mangal kmr, revirde kullandklar bir primus oca, bir damacana da gazya veriyorlar ayrca. Bu sefil topluluk durumumuza acyor ve basarmza katkda bulunmak istiyor. Sanki onlar da bizimle birlikte kayorlar. Tekneyi geldiimiz yerin yaknna ektiler. Sapkada biriken para

sayld, sekiz yz on frank kt. Toussaint'e sadece bin iki yz frank borcum kalyor. Clousiot tpn bana veriyor, herkesin nnde ayorum tp. Dinde bir binlik, drt tane de bes yzlk var. Toussaint'e bin bes yz frank uzatyorum, yzn geri veriyor ve ardndan : Tabancay da al, diyor. Sana armaan ediyorum. Her seyi gze aldnz, son anda silhnz olmad iin basarszla uramanz hakszlk olur. Kullanmak zorunda kalmayacanz umarm. nce ona, ardndan tekilere nasl tesekkr edeceimi bilemiyorum. Hastabakc da, iinde pamuk, alkol, aspirin, gazl bez, tendrdiyot, makas, flster bulunan bir kutu hazrlad. Bir baska czzaml, iyice rendelenmis ince tahtalar ve yepyeni, kd almams iki sarg bezi getiriyor. Clousiot'nun bacandaki tahtalar ve sargy deistirmem iin uzatyor bana. Bese doru yamur baslad. Korkusuz Jean : Talihiniz varms, diyor. Hemen yola kabilir ve yarm saat

kazanabilirsiniz, bu yamurda sizi kimse grmez. Sabahn drt buuunda yola knca da, nehrin azna ok daha az yolunuz kalms olur. Saati nasl reneceim? diye soruyorum ona. Ykselip alalsna gre, sular sana saati bildirecek, cevabn veriyor. Tekneyi suya indiriyoruz. Bizi buraya kadar getiren kaykla ilgisi yok. Btn ykmzle birlikte iine bindiimizde, bordas, suyun en az krk santim stnde kalyor. Yelkenle sarl direk teknenin iine yatrlms, denize alrken takacaz onu. Dmeni ve yekesini takyoruz, oturabilmem iin nme sarmasklardan yaplma bir minder konuyor. Sargsn deistirmek istemeyen Clousiot iin de, teknenin dibinde battaniyelerden bir yuva hazrladk. Ayaklarmn dibinde, benimle tatl su fsnn arasnda. Maturette teknenin burnuna geiyor. Kaykta, hi duymadm byk bir gven hissi iime doluyor hemen. Yamur devam ediyor. Irman ortasn bulmam gerekli ama biraz daha sola, Hollanda Gyan' kysndan yana kaymalym. Korkusuz Jean : Talihiniz ak olsun! diyor. Toussaint de, tekneyi ayaiyle itiyor suya.

 Saol Toussaint, sagol Jean, hepinize binlerce tesekkr! Dki buuk saat nce baslayan ve gitgide hzlanan akntya kaplarak abucak gzden kayboluyoruz. Yamur devaml yayor, on metre ileriyi grmek imknsz, nmzde iki kk ada olduundan, Maturette burundan iyice sarkms, kayalara arpmamz nlemek iin gzn ileri dikmis. Hava iyiden iyiye karard. Bizimle birlikte, ama neyse ki biraz daha yavas giden koca bir aa, ksa sre dallaryla yolumuzu kesiyor. Kolayca kurtuluyor ve en azndan saatte otuz kilometreyle ilerliyoruz. Sigara ve rom iiyoruz. Czzamllar bize hasrla rtl alt chianti sisesi verdiler, ama siseler rom dolu. Garip bir durum, hi birimiz czzamllarda dikkatimizi eken iren yaralardan sz etmiyoruz. Konusmamzn tek konusu, onlarn iyilii, cmertlii, drstl, bizi Gvercinler Adasna gtren maske takan Brtanya-lya raslamamzn ne byk bir ksmet olduu. Yamur hzn gitgide artryor, iliklerime kadar slandm ama yn ceket o kadar iyi ki, slansa da insan scak tutuyor. smyoruz, yalnz dmeni tutan el yamur altnda uyusuyor. Su sra, diyor Maturette, saatta krk kilometreyi asan bir hzla gidiyoruz. Sence, yola kal ne kadar oluyor?

 Syliyeyim, diyor Clousiot. Bekle biraz : saat bir eyrek. ldrdn m? Nereden biliyorsun? Hareketimizden bu yana durmadan saydm. Otuz dokuz karton paras var elimde. Her birini beser dakikadan hesaplasan saat bir eyrekten beri yoldayz demektir. Yanlmadysam, on bos - yirmi dakika sonra duracak ve gerilemeye baslayacaz. Dmeni saa kryorum, nehri ortadan geip Hollanda Gyan' kylarna yanasmak niyetindeyim. Biz kyya demeden aknt durdu. Artk ne ilerliyor, ne de geriliyoruz. Yamur devam ediyor. Sigara imiyor, konusmuyor, fsldasyoruz : Krei al da ek biraz. Ben bile, dmeni sa bacamla tutup krek ekiyorum. Hafife dokunuyoruz kyya, dallara yapsp tekneyi aalarn altna ekiyoruz. Bitki rtsnn karanl iindeyiz. Irmak kursun, sisle kapl. Med ve ceziri hesaplamadan rman nerde bitip denizin nerede basladn sylemek imknsz. Byk yolculuk baslyor Sularn ykselmesi alt saat devam ediyor. Bir buuk saat da bekleme sresi koysak yedi saat uyuyabilirim

demektir. ok heyecanlym ama uyumam gerektiini de biliyorum. Denize aldmda, bir daha uyuma frsat kimbilir ne zaman kacak? Fyla direk arasna uzanyorum, Maturette, oturacak yerle fnn arasna, adr gibi, bir battaniye geriyor ve ben, rtnn altnda uyuyor, uyuyorum. Bu deliksiz uykuyu ne bir ds, ne yamur, ne de rahatsz yatsm blebiliyor. Uyuyor, Maturette drtene kadar uyuyorum : Kelebek, hareket saati geldi sanyoruz. Sularn ekilmesi baslyal ok oluyor. Teknenin burnu denize dnk, aknt parmaklarmn altnda hzla yol alyor. Yamur durmus, ay s yz metre kadar ilerisini, ot, aa kt ve bir takm karaltlar srkleyen rma grmemizi salyor. Irmakla

denizin ayrld izgiyi semeye alsyorum. Bulunduumuz yerde rzgr yok, acaba rman ortas rzgrl m? Siddetli mi rzgr? Aalarn altndan kyoruz, tekne koca bir kke bal. Gki 06 yzne bakarak deniz kysn, rman bitip denizin baslad yeri kestirebiliyorum. Sandmzdan ok daha fazla yol almsz, rman azna on kilometre bir sey kaldn sanyorum. Rom sisesinden okkal birer yudum ekiyorum. Buraya m takacaktk direi? Evet, direi kaldryoruz, yuvasna smsk oturuyor. Yelkeni amadan, direin evresine dolayarak ykseltiyorum. Gerekli grdm an Maturette tarafndan ekilmek zere trinketa ile flok da hazr. Yelkeni amak iin onu diree balayan ipi sarmak yeterli. Bu isi ben, oturduum yerden yapacam. Maturette elinde bir krekle ne geti, ben de br krei kapp arkada yerimi aldm. Kyy btn gcmzle itmemiz ve hzla ayrlmamz gerekiyor, yoksa aknt bizi yine ayn yere atacak. Dikkat! Tanr'nn yardmyla ileri! Tanr'nn yardmyla, diye tekrarlyor Clousiot.

 Kendimi senin ellerine tevdi ediyorum, diye tamamlyor Maturette. Ve kopuyoruz kydan. Birlikte baslyoruz krek ekmeye krei sulara iyice gmp aslyorum, Maturette de btn gcn harcyor. Kolayca uzaklasyoruz. Kydan yirmi metre almadan aknt bizi yz metre ileri srklyor. Birden rzgr duyuyoruz ve bizi rman ortasna itiyor. Trinketa ile floku ek ve sk bala. Rzgr iki kk yelkene doluyor tekne bir yars at gibi sahlanp ok gibi ileri atlyor. Saat yola kmadan nce hesapladmzdan daha ileri olmal, nk rmak birden gn gibi aydnlanyor, iki kilometre kadar solumuzda kalan Hollanda Gyan' kylarn kolayca seebilmek mmkn. Tam karsmzda, dalgalarn beyaz kpkleri grlebiliyor. Hay Allah, ge kaldk! diyor Clousiot. Denize alacak kadar zaman bulabileceimizi sanyor musun? Bilmem. Denizdeki dalgalar ne kadar yksek, tepeleri de amma kpkl bak! Sakn yanlms olmayalm. imknsz, ben denize doru hzla inen bir takm seyler gryorum.

Maturette : Alamayacaz, diyor, zamannda yetisemiyeceiz rman azna. Kapa eneni de flokla trinketa iplerinin yannda otur. Sen de kes sesini Clousiot! Piyuuuuuv Piyuuuuuv zerimize ates ediliyor, ikincisinin nereden geldiini kolayca anladm. Bizim aynaszlardan gelmiyor, Hollanda Gyan'ndan geliyor bu kursunlar. Yelkeni fora ediyorum, birden yle sisiyor ki neredeyse bileimden ekip beni de gtrecek. Tekne krk bes dereceden de fazla yatyor. Mmkn olduu kadar ok rzgr alyorum, g de deil, naslsa bol bol esiyor. Piyuuuv piyuuuv piyuuuu, sonra sesler kesiliyor. Hollanda kylarndan uzaklasp, Fransa kylarna yaklastk, ates bu nedenle kesildi herhalde. Siddetli rzgra kaplms, basdndrc bir hzla gidiyoruz. ,0 kadar hzl gidiyoruz ki, rman azna varyoruz birden, birka dakika sonra Fransz kylarna deeceiz neredeyse. Kyya doru bir takm adamlarn kosustuu aka grlyor. Hafife dnyorum, mmkn olduu kadar hafif, btn gcmle de yelkenin ipine aslyorum, nmz dmdz, flokla trinketann da yeri kendiliinden deisiveriyor. Gemi

kydan uzaklasyor, yelkeni brakyoruz. Offff, nihayet kurtulduk! On dakika sonra ilk dalga yolumuzu kesmeye alsyor, onu kolayca asyoruz. Sonra teknenin rmakta kard fst fst sesi taka-taka-tak oluveriyor. Dyice yksek olmalarna ramen, dalgalar, birdirbir oynayan bir ocuk evikliiyle asyoruz. Taka taka-tak, gemi titremeden, sallanmadan inip kyor. Yksek bir dalgann zerinden asp suya arparken omurgann kard tak sesinden baska sey yok. Yasasn! Yasasn! Kurtulduk! Aldk denize! diye haykryor Clousiot cierlerini paralarcasna. Ve gcmzn esitli unsurlara kars elde ettii bu zaferi aydnlatmak iin Tanr, gz kamastrc bir tanyeri sunuyor bizlere. Dalgalar, hep ayn dzenle birbirini izliyor. Denizde ilerledike gitgide alalyorlar. Su ok amurlu. Tam karsda, kuzeyde kapkara. Daha sonra masmavi kesilecek,. Pusulaya bakma gereini duymuyorum, gnes sa omuzumun stnde, dosdoru gidiyorum ama tekne daha az yatyor, nk yelkenin ipini gevsettim. Pek siskin deil simdi. Byk serven baslyor. Clousiot doruluyor. evresini iyi grebilmek iin basn ve gvdesini dsar karmak istiyor. Maturette,

srtn fya dayayp tam karsma oturmasna yardm ediyor. Sonra bir sigara yakp bana uzatyor, karslkl tttryoruz. ikiyi ver de denize alsmz bir slatalm! diyor Clousiot. Maturette teneke kupaya rom dolduruyor, tokusturuyoruz. Maturette solumda oturuyor, baksyoruz, ikisinin de yz mutlulukla aydnlanms, benimki de onlarnkine benziyor herhalde. Derken Clousiot: Kaptan, diyor, ltfen nereye gittiimizi syler misiniz? Tanr'nn izniyle Kolombiya'ya.

 Allah belm versin ki Tanr izin verir, diyor Clousiot. Gnes hzla ykseliyor, kurumamz g olmuyor. Hastane gmlei Araplarn bornosuna dnd. Islandndan da bas serin tutuyor ve gnes arpmasn nlyor. Deniz masmavi, dalgalar metre yksekliinde ve iyice uzun, rahata yolculuk etmemizi salyorlar. Rzgrn siddeti devam ediyor, kydan hzla uzaklasyoruz. Arada bir ardma gz atyor, karann ufukta gitgide kaybolusunu izliyorum. Bu yesil bitki rts, biz uzaklastka gzelliinin srrn ortaya koyuyor. Ardma bakarken kt karsladmz bir dalga bana grevimi ve gerek arkadaslarmn, gerekse kendi hayatmn sorumluluunu yklendiimi hatrlatyor. Bir pilv yapalm bakalm, diyor Maturette. Ben frna gz kulak olurum, diye atlyor Clousiot, sen de tencereye bakarsn. Benzin damacanas ne iyice yerlestirilmis. Teknenin burnunda bu yzden sigara imek yasak. Yal pirin iyi kokuyor, iki kutu sardalya ile karstrp scak scak yiyoruz, stne de bir kahve. Bir yudum rom atalm

m? Dstemiyorum, hava ok scak. stelik ikiye ok dskn de deilim. Clousiot bana durmadan sigara saryor, yakp uzatyor. Teknede yedi imiz ilk yemek ok iyi geti. Gnesin vard yerden, saatin onu bulduu sonucunu karyoruz. Ak denizde henz bes saat yol almsz, ama teknenin altndaki denizin ok derin olduu hissediliyor. Dalgalarn ykseklii iyice azald, teknenin dibi suya arpmadan, onlar ikiye blerek ilerliyoruz. Hava nefis. Gndz, insann devaml puslaya ihtiya duymadn anlyorum. Zaman zaman puslann ibresine bakarak gnesin yerini buluyor ve rotam buna gre dzenliyoruz, bylesi daha kolay. Devaml gnese bakmak gzlerimi ok yoruyor. Bir gnes gzl edinmeyi dsnmediim iin ok pismanm. Birden Clousiot: Hastanede sana raslams olmam ne byk ksmet! diyor. Ksmetli olan yalnz sen deilsin ki, senin gelmen de benim iin byk ksmet saylr. Dega ile Femandez'i dsnyorum evet demis olsalard, su sra bizimle birlikte olacaklard. Pek emin deilim, diyor Clousiot. Arabi istediin an kousa ekmek ikimizin basaraca is deildi. Doru, Maturette'in de bize faydalar dokundu. Kabiliyetli, yrekli ve becerikli olduu iin kendisini

yanmza aldma ok memnunum. Saolun, diyor Maturette de, gen yasm ve kadns davranslarma ramen bana gvendiiniz iin ikinize de tesekkr ederim. Olaylar karssnda elimden geldiince salam durmaya alsacam. Ya Franios Sierra, Galgani ile birlikte gelmelerini ne kadar isterdim diyorum. Durum yle deisik ki Kelebek, dediklerini gereklestirmek imkanszlast. Eer Jesus namuslu bir herif olsayd da bize salam tekne bulsayd bir yere siner ve beklerdik. Jesus onlar da karp bize getirirdi. Hem seni tanyorlar, kendilerine haber verme-diysen, bunu, aresizlikten yapamadn anlayacaklardr. Sormay hep unutuyorum Maturette, nasl oluyor da sen, hastane kousunda tutuluyordun? Hcre cezasna arptrldmdan haberim yoktu. Hem boazm ard iin, hem de biraz gezinmek amasyla revire ktm. Doktor beni grnce : Fisinde adalarda hcre cezas ekeceini okudum dedi. Neden? Bilmem ki doktor, dedim. Hem hcre cezas ne demek? Bir sey deil, bir sey deil, dedi doktor. Hastaneye yat bakalm. Ben de kendimi kousta buldum, iste bu kadar. Demek adam sana yardm etmek istemis, diyor Clousiot.

 "Doktorun neden yardm etmek istediini anlayabilene askolsun. Herhalde simdi : Korunmak iin hastaneye yatrdm olan, sandm kadar enayi deilmis. Baksanza, nasl kat, diyordur. Sama sapan seyler konusuyoruz. Kimbilir diyorum ekili adam Julot'ya ne zaman raslarz? Ormanda gizlenmiyorsa simdi ok uzaklarda olmal. Clousiot: Giderken yastmn altna bir not braktm, diyor, zerinde, Adres brakmadan ayrld yazyor. Basyoruz kahkahay. Bes gn kazasz belsz yol alyoruz. Gndzleri gnes, yol gsteriyor. Gece pusladan faydalanyorum. Altnc gnn sabah parlak bir gnes bizi selmlyor, deniz birden duruldu, uan balklar yaknmzdan geiyorlar. Yorgunluktan bitiim. Gece Maturette uyumama engel olmak iin yzmde, deniz suyuna batrlms amasr gezdiriyor, yine de ara sra dalp gidiyoruz. O zaman da Clousiot, sigarayla bir yanm yakp beni uyandryor. Deniz arsaf gibi olduundan uyumaya karar veriyorum. Yelkenle floku indiriyoruz, yalnz trinketay muhafaza ediyoruz. Teknenin dibinde, basmn stne gerilen battaniye ile gnes snlarndan korunarak kle gibi uyuyorum. Maturette'in sarsmasyla uyanyorum. Saat on iki, ya da bir

oldu, diyor. Ama ortalk serinlemeye baslad. Ufuk, rzgrn geldii yn kara bulutlarla kapl. Yerimden kalkp dmenin basna geiyorum. Yalnz floku ektik, przsz denizde kayyoruz. Arkam kapkara, rzgr gitgide sertlesiyor. Trinketa ile flok, tekneyi hzla ilerletmeye yetiyor. Diree sarl yelkeni sk sk balyorum. Sk durun, frtna geliyor! diyorum dostlarma. Koca koca yamur taneleri stmze dsmeye baslad. Basdndrc bir hzla bize doru gelen

bu karanlk, bir eyrek saatte ufuktan yaknmza vard. Evet geliyor, akl almayacak kadar zorlu bir rzgr stmze saldryor. Tepesinde kpkl dalgalar byk bir hzla olusuveriyor, gnes karard, bardaktan bosanrcasna yamur yayor, gz gz grmyor ve tekneye arpan dalgalar deniz suyunu yzmde kam gibi saklatyor. Frtna bu, lgna dnen doann btn gmbrts, grlemesi, simsei, yamuru, dalgalar, evremizde dolanp kkreyen rzgrn uultusuyla ilk frtnam. Ceviz kabuu gibi srklenen tekne, inanlmayacak kadar ykselip yle derinlere iniyor ki, insana, bu ukurdan asla kamayacakms gibi geliyor. Yine de, bu akl almaz dalslara ramen tekne yeniden ykseliyor, yeni bir dalgann tepesinden asp ilerliyor, ilerliyor. Dmen yekesini iki elimle tutuyorum. Yaklastn grdm bir dalgaya dayanmann daha iyi olacan dsnerek burundan almak zere tekneyi dorulttuumda acele ediyorum anlaslan, tekneye su doluyor herhalde. Sinirleniyorum, istemeden bir dalgay yandan alyorum. ok tehlikeli bir sey bu, tekne ylesine yana yatyor ki neredeyse devrilecek.

Ama bu arada, ald suyun byk bir blmn de dsar atyor. Yasa! diye haykryor Clousiot. isini biliyorsun. Kelebek! Aldn suyu nasl da bosalttn! Grdn m! diyorum dostuma. Tecrbesizliim yznden, ak denizde alabora olup batma tehlikesi geirdiimizi bir bilse! Dalgalara kars koymaktan, belirli bir ynde ilerlemeye alsmaktan vazgeiyorum artk, sadece tekneyi dengeli tutmaa yneliyor abalarm. Dalgalarla birlikte inip kyoruz artk. Bulusumun byk nem tasdn ve bylece tehlikenin yzde doksann ortadan kaldrdm anlyorum. Yamur duruyor, rzgr hep ayn siddette esiyor ama simdi nm ve arkam rahata grebiliyorum. Ardm aydnlk nm kapkara, bu iki ucun tam ortasndayz. Saat bese doru her sey geip gitti. Gnes yeniden bizi styor, rzgr normal, dalgalar eskisi kadar yksek deil. Yelkeni ekiyorum. Dostlar, bos tencerelerle teknenin iindeki suyu bosalttlar. Battaniyeleri karyoruz. Diree balannca rzgrda abucak kuruyacaklar. Pirin, un, ya, bol kahve, esasl bir yudum da rom. Gnes, bu masmavi denizi iyice

aydnlatarak unutulmaz bir grnt haline getirdikten sonra batyor. Gkyz koyu krmz, bir blm suya gmlen bu gnes, birka beyaz bulutuyla gkyzne ve denize koca koca sar diller uzatyor, dalgalar ykselirken, mavi, sonra yesil tepeleri de zerinden yansyan snn rengine gre krmz, pembe ya da sar. Alslmams tatllkta bir huzur her yanma yaylyor, kendime gvenebileceimi anlyorum. Ucuz atlattm, stelik bu ksa frtnann bana byk faydas dokundu. Tek basma, tekneyi nasl ynetmek gerektiini rendim. Geceye byk bir i rahatlyla gireceim. Clousiot, tekneyi bosaltmak iin yaptm numaray grdn m? Dostum, o numaray yapmasan da ikinci bir dalga stmze gelse oktan batmstk. Dorusu bij iste ok ustasn. Yelken kullanmay deniz kuvvetlerinde mi rendin? diye soruyor Maturette. Evet gryor musun, deniz kuvvetlerinde askerlik yapmann da adama faydas dokunuyormus. Rotamzn epey dsna dsms olmalyz. By'e bir rzgr ve lgn dalgalarla, drt satta yolundan ne kadar

saptn anlayabilirsen anla? En iyisi kuzey baty tutmak, tamam. Bu kez efltun olan son kvlcmlarn da satktan sonra gnesin denizde kaybolmasyla karanlk basveriyor. Alt gn daha kazasz belsz yol alyoruz. Bir ka ufak frtnaya ve sresi saati asmayan yamura rastladmz oluyor ama hi biri, ilk patrtnn bitmek bilmez uzunluunda deil. Sabah saat on. En ufak bir esinti yok, deniz arsaf gibi. Drt saata yakn uyuyorum. Uyandmda dudaklarm alev alev. Ne dudaklarmn, ne de burnumun derisi kalms. Sap eliminki de soyulmus, clk yara gibi. Maturette ile Clousiot'nun da benden fark yok. Gnde iki kere ellerimize ve yzmze ya sryoruz ama yetmiyorkelebek /8 Gnese baklacak oursa, saai ogeaen surumun Tropiklerin gnesi ya hemen kurutuveriyor. iki buuu. Yemek yiyorum, deniz sabahki gibi olduundan yelkeni tepemize gerip glgede oturmak istiyoruz. Maturette'in bulas ykad yan balk doldu. Palay kapp Maturette'den, suya birka pirin tanesi atmasn sylyorum. Bu taneler slandndan sismeye ve mayalanmaya baslams. Balklar, pirin tanelerinin dst yere birikiyor, neredeyse suyun yzndeler, bir tanesinin bas grnyor, palay

vurduum gibi karn havada kveriyor. On kiloluk bir balk bu. Temizliyor, tuzlu suda haslyoruz. Aksam manyoka unuyla birlikte yiyoruz. Denize alal on bir gn oluyor. Bu sre iinde, ok uzamzdan geen bir gemiden baskasna raslamadk. Nerede olduumuzu iyiden iyiye merak etmeye baslyorum artk. Ak denizdeyiz ama Trinidad'a ya da ingiliz adalarna ne kadar uzaklktayz acaba? Dyi insan lfnn stne gelirmis Gerekten de, tam nmzde kara bir nokta bydke byyor. Bir gemi mi, yahut ak denizde giden bir sa-lupa m? Yanlmsm, stmze geliyormus. Bir gemi bu, artk iyice seilebiliyor. Rzgr olmadndan yelkenlerimiz

acnacak bir halde sarkms, gemi her halde bizi grmedi. Birden ddk sesi geliyor, sonra kere uluyor gemi, yolunu deistirip doru bize yneliyor. Allah vere de fazla sokulmasa, diyor Clousiot. Tehlike yok, deniz arsaf gibi. Bu bir tanker. Yaklastka gvertesindeki kalabal seebiliyoruz. Ak denizde, bir ceviz kabuuna dolan kisinin ne halt ettiini merak ediyorlar herhalde. Yavasa bizden yana sokuluyor, svari, dier kaptanlar, tayfalar, ahbas seilebiliyor. Derken rengrenk giysili kadnlarla renkli gmlekli adamlar gverteye kyor. Bunlar yolcu, belli. Bir tankerde yolcu bulunmas pek grlmemis sey ya. Tanker yavas yavas yaklasyor, svari bizimle Dngilizce konusuyor : Where are you coming from? Frene Guyane. Franszca biliyor musunuz? diye soruyor kadnlardan biri. Evet madam. Ak denizde isiniz ne? Rasgele gidiyoruz iste. Kadn svariyle konustuktan sonra : Kaptan gemiye binmenizi teklif etti, diyor teknenizi de yukar

ekecekler. Saolsun ama syleyin kendisine teknemizden memnunuz. Neden yardm istemiyorsunuz? Biz kaak mahkmlarz, yolumuz sizinkinden ok farkl. Nereye gidiyorsunuz? Martinique adasna ya da daha ileriye. Neredeyiz? Ak denizde. Antil adalarna varmak iin ne yapmamz gerekiyor? ingiliz deniz haritalarn okuyabilir misiniz? Evet. Ksa bir sre sonra iple, bir Dngiliz ak deniz haritas, karton karton sigara, ekmek ve kzarms bir but iniyor. Haritaya bakn. Bakyor ve : Dngiliz Antille-rine varmak iin batya dnp drtte bir gney yapmam gerekli deil mi? diyorum. Tamam. Asa yukar ka mil? Dki gn sonra orada olursunuz, diyor kaptan. Eyvallah. Hepinize tesekkr ederiz! Svari, gsterdiiniz yreklilikten tr sizi kutluyor.

 Saolsun, elveda! Tanker yavas yavas uzaklasyor, neredeyse syryor bizim tekneyi, pervanelerin anaforundan ekilip biraz uzaklasyorum, tam o sra tayfalardan biri bana bir denizci kasketi atyor. Kasket teknenin ortasna dsyor. Bir srmal seriti ve nnde iki apas olan bu kasketle, iki gn sonra kazasz belsz Trinidad'a varyoruz. Trinidad Karay grmeden ok nce, kuslar, iyiden iyiye yaklastmz haber veriyorlar. evremizde dolan maya basladklarnda saat sabahn yedi buuu. Geliyoruz arkadas! Geliyoruz! Yolculuun ilk blmn tamamladk, hem de en tehlikeli blmn. Yasasn zgrlk! Her birimiz, ocuksu lklarla sevincimizi dsa vuruyoruz. Yzlerimiz, yanklar geirmek iin gemiden armaan edilen kakao yayla kapl. Dokuza doru toprak grnyor. Siddetli saylmayacak, serin bir rzgr bizi pek alkantl olmayan denizde gtryor. Ancak leden sonra drde doru, uzun, kck beyaz evlerle dolu, tepesi hindistancevizi aalaryla kapl bir adann ayrntlarn seebiliyoruz. Aslnda bunun bir ada m yoksa yarmada m

olduunu, evlerde insan bulunup bulunmadn kestirmek simdilik imknsz. Teknemizin yneldii kumsala doru kosusan insanlar seebilmek iin daha bir saat gemesi gerekli. Yirmi dakikadan ksa bir srede, karmakarsk bir kalabalk olusuyor. Bu kck ky bizi karslamak iin deniz kysna ylms. Sonradan adann San Fernando olduunu reneceiz. Kyya yz metre kala demir atyorum, hemen tutuyor. Kydakilerin tepkisini lmek ve suyun dibi mercan kayalklaryla kaplysa teknemi delmemek iin yapyorum bu isi. Yelkenleri toplayp bekliyoruz. Kk bir kayk bize doru geliyor, iinde krek eken iki zenciyle koloniyal sapkal bir beyaz var. Beyaz adam, tertemiz bir Franszcayla : Trini-dad'a hosgeldiniz, diyor. Zencilerin az kulaklarna varyor. iyi dileinizden tr tesekkr ederiz efendim. Denizin dibi mercan kayalklaryla m kapl acaba? Yoksa kumluk mu?

 Kumluk, tehlikesizce kyya yanasabilirsiniz. Demiri ekiyorum ve dalgalar bizi yavasa kumsala itiyor. Karaya deer demez en az on kisi suya atlyor ve tekneyi ekip kyya alveriyorlar. Bize bakyor, oksayc hareketlerle dokunuyor. Zenci ya da Kzlderili kadnlar el hareketleriyle davet ediyorlar. Herkes bizi evinde misafir etmek istiyor. Beyaz adamn bana franszca anlatt bu. Maturette bir avu kum alp pmek zere azna gtryor. Herkes lgna dnyor. Clousiot'nun durumunu anlattm Be yaz, onu hemen kumsaln yaknndaki evine tastyor. Yarna kadar her seyi teknenin iinde brakabileceimizi sylyor. Kimse dokunmaz, diyor. Kalabalk bana kaptan adn takt, yeni adma ok glyorum. Hepsi : Good captain, long ride on small boat (iyi kaptan, kck gemiyle dnyann yolunu geldi! diyor. Hava karard. Teknenin biraz daha yukar ekilip sk sk balanmasn saladktan sonra Ingilizin pesinden evinin yolunu tutuyorum, ingiliz smrgelerinde grlen bir Bungalow bu; bir ka tahta basamak,

maden bir kap. ingilizin ardndan ieri giriyorum, Maturette de pesimden geliyor. Girer girmez de, bir koltua yerlesmis kzn arasnda sisinen Clou-siot'yu gryorum. Karmla kzm, diyor adam. ingiltere'de okuyan bir de olum var. Kadn franszca : Evimize hos geldiniz diyor. Oturun beyler, diyor. Saolun efendim, bizim iin rahatsz olmayn. Bize iki hasr koltuk gsteren gen kz : Neden? Merak etmeyin, nereden geldiinizi biliyoruz ve tekrar ediyoruz : Evimize hos geldiniz. Adam avukat, ad da Mr. Bowen. Yazhanesi, krk kilometre tedeki Trinidad'n baskenti Port of Spain'de. Bize stl ay, kzarms ekmek, tereya ve reel getiriyorlar, zgr birer insan olarak geirdiimiz ilk gece bu, hayat boyu unutamayacam. Ne gemisimle ilgili bir sey konusuluyor, ne de merakl sorularla karslasyoruz, btn renmek istedikleri ka gndr ak denizde olduumuz : yolculuumuzun nasl getii! Clousiot'nun ac ekip ekmedii, polise ertesi gn m, yoksa bir gn sonra m haber verilmesini

istediimizi, hayatta esimiz, yaknlarmz, ocuklarmz olup olmad. Onlara mektup yazarsak postaya verebileceklerini de sylyorlar. Ne demeli : Gerek kumsalda biriken halkn ve gerekse, kaaa szle anlatlamayaeak bir yaknlk gsteren bu ailenin karslama treni mthis bir sey. Mr. Bowen bir doktorla konusuyor, doktor ertesi gn leden sonra yaraly getirmesini sylyor. I Rrntgeni alnacak ve ne yapmak gerektii anlaslacak. Mr. Bowen Prof of Spain'e, Salvation Army (*) komutanna telefon ediyor. Adam otellerinde bize bir oda hazrlayacaklarn, istediimiz zaman gelebileceimizi, salamsa tekneye iyi bakmamz, yolculua devam etmek iin ona ihtiyacmz olacan sylyor. Krek mahkmu mu? yoksa srgn m olduumuzu soruyor. Krek mahkmuyuz, diyoruz. Krek mahkmu olusumuz avukatn hosuna gitmis gibi. Ykanp tras olmak ister misiniz? diye soruyor gen kz bana. Reddetmeye kalkmayn, bizim iin rahatszlk sz konusu deil naslsa. Banyoda size uyacan sandmz elbiseler duruyor.