Kemikli Lahana Sarması

kemikli lahana sarması

DS 61 D I G

DS 61

Beurer GmbH

•

Söﬂ inger Str.

•

Ulm, Germany

Tel.: +49 (0) / 39 89

•

Fax: +49 (0) / 39 89 - seafoodplus.info

•

Mail: [email&#;protected]

Inhalt

1. Zum Kennenlernen 2

2. Sicherheitshinweise 2

3. Gerätebeschreibung 3

4. Inbetriebnahme 3

5. Bedienung 3

6. Eigene Lebensmittel-Codes programmieren 4

7. Batterien wechseln 4

8. Aufbewahrung und Pflege 5

9. Was tun bei Problemen? 5

Technische Angaben 5

Garantie und Service 5

Lebensmittel-Codes 5

Lieferumfang

• Diät-Küchenwaage

• 3 x AAA Batterien

• Diese Gebrauchsanweisung

1. Zum Kennenlernen

Funktionen des Gerätes

Diese digitale Nährwert-Analysewaage dient zum Wiegen von Lebensmitteln sowie zur Ernährungskontrolle.

Das Gewicht wird in 1-Gramm-Schritten angezeigt. Die Waage ist für die Verwendung im privaten Bereich bestimmt. Sie können damit schnell und unkompliziert:

• das Gewicht von Lebensmitteln bis g messen (Wiegemodus),

• verschiedene Nährwerte (Eiweißgehalt, Fettgehalt, Cholesterin, Kohlenhydrat-Gehalt) von

Lebensmitteln bestimmen,

• den Energiewert von Lebensmitteln in Kilokalorien (kcal) oder Kilojoule (kJ) bestimmen,

• den Kohlenhydrat-Gehalt in BE (Broteinheiten) abrufen,

• die über einen bestimmten Zeitraum gewogenen

Lebensmittel speichern und die Summen anzeigen lassen (Speichermodus).

Außerdem verfügt die Nährwert-Analyse-Küchenwaage über folgende weitere Funktionen:

• 50 individuell belegbare Speicherplätze für

Lebensmittel,

• Zuwiege-Funktion (Tara-Funktion) für das Wiegen von Lebensmitteln direkt nacheinander oder in einer Schüssel,

• Umschaltmöglichkeit zwischen Gramm und Unzen,

• automatische Abschaltfunktion nach Sekunden,

• automatische Warnfunktion bei Überschreiten des oberen Wiegebereiches von g,

• Batteriewechsel-Anzeige bei schwachen Batterien.

2. Sicherheitshinweise

Bewahren Sie diese Gebrauchsanweisung auf und machen Sie diese auch anderen Anwendern zugänglich.

WARNUNG

• Beachten Sie, dass Sie keine Medikation (z. B.

Verabreichung von Insulin) vornehmen dürfen, die ausschließlich von den Nährwertangaben der

Nährwert-Analysewaage ableiten. Überprüfen Sie vor einer Medikamentengabe die Nährwertangaben mit einer zweiten Quelle (z. B. Literatur zum

Thema, Ernährungskurse).

Eine Plausibilitätsprüfung ist besonders wichtig im Hinblick auf mögliche Bedienungsfehler (z. B.

Vertippen bei der Eingabe) sowie mögliche Abweichungen der Lebensmittelnährwerte von den in der

Nährwert-Analysewaage hinterlegten Richtwerten.

Im Ernstfall könnte es zu einer Falschdosierung von Medikamenten kommen, für die wir keine Haftung übernehmen.

ACHTUNG

• Die in der Waage hinterlegten Werte für Fertig- und

Mischprodukte (z. B. Schwarzwälder Kirschtorte) können je nach Hersteller oder Zubereitung grö-

ßeren Abweichungen unterliegen. Bei Fertigprodukten wird daher empfohlen, die Werte mit den

Herstellerangaben auf der Verpackung zu vergleichen und bei Mischprodukten den Nährwert durch addieren der Einzelzutaten zu ermitteln.

• Die hinterlegten Nährwerte für die einzelnen

Lebensmittel sind nach bestem Wissen und gemäß dem Stand bei der Drucklegung der Gebrauchsanweisung in der Waage programmiert.

Wenn Lebensmittel keine Angaben enthalten

(Anzeige: ), addieren Sie diese nicht mit der

Summierfunktion. Das Endergebnis könnte falsch sein.

• Die Waage ist nicht dafür vorgesehen, Medikamente oder unerlaubte Materialien zu wiegen.

• Das Gerät ist nur zur Eigenanwendung, nicht für den medizinischen oder kommerziellen Gebrauch vorgesehen.

Batterien

• Batterien können bei Verschlucken lebensgefährlich sein. Bewahren Sie Batterien für Kleinkinder unerreichbar auf. Wurde eine Batterie verschluckt, muss sofort medizinische Hilfe in Anspruch genommen werden.

• Batterien nicht ins Feuer werfen. Explosionsgefahr!

• Batterien dürfen nicht geladen oder mit anderen

Mitteln reaktiviert, nicht auseinandergenommen oder kurzgeschlossen werden.

• Batterien entnehmen, wenn das Gerät längere Zeit nicht benutzt wird. So vermeiden Sie Schäden, die durch Auslaufen entstehen können.

Reparatur

• Sie dürfen das Gerät keinesfalls öffnen oder reparieren, da sonst eine einwandfreie Funktion nicht mehr gewährleistet ist. Bei Nichtbeachten erlischt die Garantie.

• Wenden Sie sich bei Reparaturen an den Kundenservice oder an einen autorisierten Händler.

3. Gerätebeschreibung

Nährwert-Analysewaage

6 5

1 Ein-/Aus-Taste

2 Speichern der Messung M+

3 Anzeigen der Summenwerte MR

4 Löschen des Speichers MC

5 Schalter zum Umstellen der Gewichtseinheiten g / oz unit

6 Tara-Taste tara

7 Display

Anzeige der Kilokalorien

Anzeige der Kilojoule

Anzeige des Kohlenhydratgehalts

Anzeige des Cholesteringehalts

Anzeige des Fettgehalts

Anzeige des Codes

Anzeige des Gewichts

Anzeige Anzahl der Speicherplätze

Anzeige des Eiweißgehalts

Anzeige der Broteinheiten

8 Nummerntasten 0 – 9 zur Eingabe des Lebensmittel-Codes

9 Batteriefach (Rückseite)

4. Inbetriebnahme

Gewichtseinheit ändern

Die Waage kann die Werte in den Gewichtseinheiten g (Gramm) oder oz (Unze) anzeigen. Die werksseitige

Einstellung ist Gramm. Sie können die Einheit über die unit-Taste umstellen.

Waage aufstellen

Stellen Sie die Waage auf einen ebenen und festen

Untergrund. Eine feste Standfläche ist Voraussetzung für eine korrekte Messung.

5. Bedienung

Wiegen

Waage einschalten

Das Display zeigt das Gewicht des Wiegegutes an.

Drücken Sie die Taste .

Wiegegut zuwiegen (Tara)

Um weitere Mengen zuzuwiegen, können Sie die

Waage auf „0 g“ stellen.

➔ Drücken Sie hierzu tara.

Lebensmittel-Code eintippen

➔ Suchen Sie aus der Lebensmittelliste (ab

Seite 6) den 3-stelligen Code zu ihrem Wiegegut und tippen Sie diesen über die Nummerntasten ein.

Falls Sie sich vertippt haben, füllen Sie den Code mit beliebigen Nummern bis drei Stellen auf. Tippen Sie den Code dann neu.

Das Display zeigt nun alle Nähr- und Energiewerte an.

Beachten Sie, dass aufgrund natürlicher Schwankungen der Nähr- und Energiewerte in Lebensmitteln nur ungefähre Angaben möglich sind.

Waage ausschalten

Die Waage schaltet sich Sekunden nach der letzten Wiege-Änderung automatisch ab.

Um manuell auszuschalten drücken Sie die Taste .

Wiegegut speichern

Sie können Gewicht, Nähr- und Energiewerte des aktuell gemessenen Lebensmittels speichern. Die

Waage addiert automatisch die Werte jeder gespeicherten Messung. Sie können sich Gesamtgewicht,

Gesamt-Nährwerte und Gesamt-Energiewerte jederzeit anzeigen lassen.

Die gespeicherten Daten bleiben bei Ein- und Ausschalten der Waage und bei einem Batteriewechsel erhalten.

Erste Messung speichern

Sie haben zuvor eine Messung durchgeführt und den

Lebensmittel-Code eingegeben.

➔ Drücken Sie die Speichertaste M+.

Das Display zeigt das Summenzeichen ΣM, den

Speicherplatz (z. B. 01) und das Gesamtgewicht an.

Weitere Messungen speichern

Ersetzen Sie das Wiegegut und wiederholen Sie den

Schritt 1.

Addierte Messwerte anzeigen

Rufen Sie, z. B. täglich, die gespeicherten Werte ab.

➔ Drücken Sie die Speichertaste MR.

Das Display zeigt das Summenzeichen ΣM, die

Anzahl der Speicherplätze (z. B. 02) und das gespeicherte Gesamtgewicht sowie die addierten Nähr- und

Energiewerte an.

Speicher löschen

Löschen Sie den Speicher regelmäßig, z. B. täglich.

➔ Drücken Sie die Speichertaste MC.

Das Symbol M erlischt. Der Speicher wurde gelöscht.

Nachfolgend werden die Werte für den Cholesterin-Gehalt (in 1-mg-Einteilung), den Kohlenhydrat-Gehalt (in 0,1-g-Einteilung), den Fett-Gehalt

(in 0,g-Einteilung) und den Eiweiß-Gehalt (in

0,g-Einteilung) abgefragt.

• Nach Eingabe des zugehörigen Wertes gelangen Sie durch Drücken der Taste MR zum jeweils nächsten abgefragten Wert. Nach Eingabe des letzten Wertes (für den Eiweiß-Gehalt) und Drücken der Taste MR schaltet sich das Gerät in den

Wiege-Modus.

Hinweis: Sollte Ihnen ein abgefragter Wert des

Lebensmittels nicht bekannt sein, belassen Sie den Wert bei „0“ und drücken die Taste MR, um den nächsten Wert einzugeben.

Beachten Sie bei ihrer Ernährungskontrolle, dass der bei „0“ belassene Wert nicht in die Addition eines Nähr- oder Energiewertes einfließt (siehe

„Addierte Messwerte anzeigen“).

• Kontrollieren Sie den eingegebenen Wert auf Plausibilität.

6. Eigene Lebensmittel-Codes programmieren

Das Gerät verfügt über gespeicherte Nähr- und

Energiewerte für Lebensmittel (Speicherplätze

– ). Sie können 50 weitere Speicherplätze

( – ) mit eigenen Lebensmitteln programmieren und diese in den freien Zeilen der Tabelle im Kapitel

„Lebensmittel-Codes“ eintragen. Dazu müssen Sie die

Nähr- und Energiewerte dieser Lebensmittel kennen.

7. Batterien wechseln

Für die Waage sind 3 x AAA Batterien erforderlich.

Wenn das Batteriewechsel-Symbol erscheint, sind die Batterien fast leer. Setzen Sie die Batterien im Batteriefach auf der Unterseite der Waage ein.

Achten Sie unbedingt darauf, dass die Batterien entsprechend der Kennzeichnung mit korrekter Polung eingelegt werden.

Hinweis

Die einzugebenden Nähr- und Energiewerte beziehen sich auf ein Gewicht von g des jeweiligen

Lebensmittels.

Gehen Sie zum Programmieren der zusätzlichen

Lebensmittel wie folgt vor:

• Schalten Sie das Gerät ein. Drücken Sie dazu die

Taste .

• Drücken Sie gleichzeitig die Tasten tara und MR für ca. drei Sekunden. Das Gerät wechselt in den

Programmier-Modus. Die Anzeige für den Lebensmittel-Code zeigt den Wert an. Die letzten beiden Ziffern blinken.

• Geben Sie den gewünschten Lebensmittel-Code

(Zahlen 50 – 99) ein und bestätigen Sie die Eingabe durch Drücken der Taste MR.

Im Anschluss wird der Energiewert des Lebensmittels abgefragt.

• Geben Sie mit den Zahlentasten den Energiewert des Lebensmittels (in 1-kcal-Einteilung) ein und bestätigen Sie die Eingabe durch Drücken der

Taste MR.

Hinweis

• Bei Batteriewechsel bleiben die gespeicherten

Messwerte erhalten.

• Verwenden Sie keine wiederaufladbaren Akkus.

• Verwenden Sie schwermetallfreie Batterien. Sie erkennen schwermetallhaltige

Batterien an diesen Zeichen:

Pb = Batterie enthält Blei,

Cd = Batterie enthält Cadmium,

Hg = Batterie enthält Quecksilber.

Entsorgung

Befolgen Sie die örtlichen Vorschriften bei der Entsorgung der Materialien.

• Verbrauchte Batterien gehören nicht in den

Hausmüll. Entsorgen Sie diese über Ihren

Elektrofachhändler oder Ihre örtliche Wertstoff-

Sammelstelle. Dazu sind Sie gesetzlich verpflichtet.

• Entsorgen Sie das Gerät gemäß der Elektro- und Elektronik-Altgeräte-Verordnung

/96/EC – WEEE (Waste Electrical and

Electronic Equipment). Bei Rückfragen wenden

Sie sich bitte an die für die Entsorgung zuständige kommunale Behörde.

8. Aufbewahrung und Pflege

Sie können die Waage mit einem angefeuchteten

Tuch reinigen, auf das Sie bei Bedarf etwas Spülmittel auftragen können.

Reinigen Sie regelmäßig die Oberseite der Wiegeplatte.

Die Genauigkeit der Messwerte und Lebensdauer des Gerätes hängt ab vom sorgfältigen Umgang.

ACHTUNG

• Stellen Sie sicher, dass keine Flüssigkeit auf die

Waage gelangt. Tauchen Sie die Waage niemals in

Wasser. Spülen Sie sie niemals unter fließendem

Wasser ab.

• Reinigen Sie die Waage nicht in der Spülmaschine!

• Stellen Sie keine Gegenstände auf die Waage, wenn sie nicht benutzt wird.

• Schützen Sie die Waage vor Stößen, Feuchtigkeit,

Staub, Chemikalien, starken Temperaturschwankungen und zu nahen Wärmequellen (Öfen, Heizungskörper).

• Setzen Sie die Waage nicht hohen Temperaturen oder starken elektromagnetischen Feldern (z. B.

Mobiltelefone) aus.

9. Was tun bei Problemen?

Display Ursache

Der Wiegebereich von

g wurde überschritten.

Behebung

Entfernen Sie das

Wiegegut von der

Wiegeplatte.

Der maximale Speicher von mindestens einem der

Nähr- oder Energiewerte wurde überschritten, z. B. mehr als kJ.

Löschen Sie den

Speicher mit Speichertaste MC.

Für dieses Lebensmittel liegt der angeforderte

Nähr- oder Energiewert nicht vor.

Im Speichermodus wird 0 addiert.

M blinkt Der maximale Speicher von mindestens einem der

Nähr- oder Energiewerte wurde überschritten, z. B. mehr als kJ.

Löschen Sie den

Speicher mit Speichertaste MC.

Minus-

Wert (-)

Keine

Die Batterie ist fast leer.

Wechseln Sie die

Batterie (siehe

Kapitel 7. Batterien wechseln,

Seite 4).

Das Wiegegut wurde aufgelegt, bevor die Waage eingeschaltet wurde.

Drücken Sie die

Taste .

Die Batterie ist vollständig leer.

Legen Sie eine neue Batterie ein

(siehe Kapitel

7. Batterien wechseln, Seite 4).

Technische Angaben

Datenbank Lebensmittel mit folgenden Nähr- und Energiewerten:

• Protein/Eiweiß in g (oz)

• Fett in g (oz)

• Cholesterin in mg (oz)

• Kohlenhydrate in g (oz) und BE

• Energie in kcal oder kJ

Einteilung

Nähr- und

Energiewerte

• Protein/Eiweiß: 0,1 g (0,01 oz)

• Fett: 0,1 g (0,01 oz)

• Cholesterin: 0,1 mg (0, oz)

• Kohlenhydrate: 0,1 g (0,01 oz)

• BE:

• Energie:

0,01

1 kcal/kJ

Garantie und Service

Sie erhalten 5 Jahre Garantie ab Kaufdatum auf

Material- und Fabrikationsfehler des Produktes.

Die Garantie gilt nicht:

• im Falle von Schäden, die auf unsachgemäßer

Bedienung beruhen,

• für Verschleißteile,

• für Mängel, die dem Kunden bereits bei Kauf bekannt waren,

• bei Eigenverschulden des Kunden.

Die gesetzlichen Gewährleistungen des Kunden bleiben durch die Garantie unberührt. Für Geltendmachung eines Garantiefalles innerhalb der Garantiezeit ist durch den Kunden der Nachweis des Kaufes zu führen.

Die Garantie ist innerhalb eines Zeitraumes von

5 Jahren ab Kaufdatum gegenüber der Beurer GmbH,

Söflinger Straße , Ulm, Germany, geltend zu machen. Der Kunde hat im Garantiefall das Recht zur Reparatur der Ware bei unseren eigenen oder bei von uns autorisierten Werkstätten. Weitergehende

Rechte werden dem Kunden (aufgrund der Garantie) nicht eingeräumt.

Lebensmittel-Codes

Abkürzungen i. D.

im Durchschnitt i. Tr.

in der Trockenmasse (z. B. bei der

Fett angabe von Käse)

Vol. % Alkohol Alkoholgehalt in Volumenprozent

Definitionen

Verzehrfertige

Anteile Käufliche Rohware minus Abfall

Trockenprodukt Pulverform wird abgewogen, d.h. in nicht zubereiteter Form. Es sei denn, es wird näher beschrieben oder anders formuliert, z. B. „aus Trockenprodukt“ oder „verzehrfertig“.

Alle Angaben beziehen sich auf verzehrfertige

Anteile. Es sei denn, es wird näher beschrieben oder anders formuliert.

Die Angaben auf Richtigkeit der

Lebensmittelliste sind ohne Gewähr.

Hinweis

Einige der aufgeführten Lebensmittel sind nicht in allen Lieferländern erhältlich. Sollten für Sie wichtige Lebensmittel nicht aufgeführt sein, haben Sie die Möglichkeit, diese auf den frei programmierbaren Speicherplätzen

( – ) abzuspeichern.

Milchprodukte

Ayran

Buttermilch

Crème fraîche, 30 % Fett

Crème fraîche, 40 % Fett

Dickmilch, fettarm

Dickmilch, vollfett

Fruchtjoghurt, fettarm

Fruchtjoghurt, mager

Fruchtjoghurt, vollfett

Fruchtquark, 20 % Fett i. Tr.

Grießbrei, Kirsch

Joghurt, fettarm, 1,5 % Fett

Joghurt, mager

Kakaotrunk aus Magermilch

Kefir

Kefir, mit Früchten

Kondensmilch, 10 % Fett

Kondensmilch, 4 % Fett

Kondensmilch, 7,5 % Fett

Kuhmilch (fettarm), 1,5 %

Kuhmilch (Vollmilch), 3,5 %

Magermilch

Milchpudding

Milchreis, Schoko

Milchshake

Molke, süß

Molkenpulver, Trockenprodukt

Rohmilch, Vorzugsmilch

Rohmilch, Milch-ab-Hof

Sahne (Kaffeerahm), 10 % Fett

Sahne, sauer (Sauerrahm)

Schlagsahne, 30 % Fett

Schmand, 24 % Fett

Speisequark mit Sahne,

40 % Fett i. Tr.

Speisequark, 20 % Fett i. Tr.

Speisequark, mager

Ziegenmilch

Käse

Appenzeller, 50 % Fett i. Tr.

Back-Camembert, 45 % Fett i. Tr.

Bavaria Blue, 70 % Fett i. Tr.

Bel Paese

Bergkäse, 45 % Fett i. Tr.

Blauschimmelkäse

( Edelpilzkäse), 50 % Fett i. Tr.

Brie, 50 % Fett i. Tr.

Butterkäse, 30 % Fett i. Tr.

Butterkäse, 50 % Fett i. Tr.

Cambozola, 70 % Fett i. Tr.

Camembert, 30 % Fett i. Tr.

Camembert, 45 % Fett i. Tr.

Camembert, 60 % Fett i. Tr.

Camembert, gebacken

Cheddar

Chester, 50 % Fett i. Tr.

Edamer, 30 % Fett i. Tr.

Edamer, 40 % Fett i. Tr.

Edelpilzkäse, 60 % Fett i. Tr.

Emmentaler, 45 % Fett i. Tr.

Fetakäse (Schafskäse),

45 % Fett i. Tr.

Frischkäse, körnig

Frischkäsezubereitung mit

Kräutern, 20 % Fett i. Tr.

Gorgonzola, 55 % Fett i. Tr.

Gouda, 45 % Fett i. Tr.

Gruyère, 45 % Fett i. Tr.

Hardanger, 45 % Fett i. Tr.

Hüttenkäse (Cottage-Käse),

20 % Fett i. Tr.

Jarlsberg, 45 % Fett i. Tr.

Käsepastete mit Walnüssen,

50 % Fett i. Tr.

Leerdamer, 45 % Fett i. Tr.

Limburger, 20 % Fett i. Tr.

Maasdamer, 45 % Fett i. Tr.

Maaslander, 50 % Fett i. Tr.

Mascarpone

Morbier, 40 % Fett i. Tr.

Mozzarella-Käse

Münsterkäse

Palmarello, 50 % Fett i. Tr.

Parmesan, 36 % Fett i. Tr.

Provolone

Pyrenäenkäse, 50 % Fett i. Tr.

Raclettekäse, 48 % Fett i. Tr.

Rauch-Schinken-Käse, 45 %

Fett i. Tr.

Reibekäse, 45 % Fett i. Tr.

Romadur-Käse, 20 % Fett i. Tr.

Roquefort-Käse

Rottaler, 45 % Fett i. Tr.

Rubiola, 75 % Fett i. Tr.

Sauermilch-Käse (Harzer,

Mainzer), 10 % Fett i. Tr.

Sbrinz, 48 % Fett i. Tr.

Schichtkäse, 10 % Fett i. Tr.

Schmelzkäse, 20 % Fett i. Tr.

Steppenkäse, 45 % Fett i. Tr.

Tête de Moine, 50 % Fett i. Tr.

Tilsiter, 30 % Fett i. Tr.

Tilsiter, 45 % Fett i. Tr.

Trappistenkäse, 45 % Fett i. Tr.

Weichkäse mit Nüssen,

70 % Fett i. Tr.

Weinbergkäse, 60 % Fett i. Tr.

Weißlacker, 50 % Fett. i. Tr.

Westberg, 45 % Fett i. Tr.

Ziegenkäse, Schnittkäse,

48 % Fett i. Tr.

Ziegenkäse, Weichkäse,

45 % Fett i. Tr.

Eier und Eigerichte

Hühnerei, gesamt ( g)

Hühnereidotter (Flüssigeigelb)

Hühnereiklar (Flüssigeiweiß)

Rührei

Spiegelei

Öle und Fette

Baumwollsaatöl

Butter (Süß- und Sauerrahmbutter)

Butter, halbfett

Butterschmalz

Distelöl, raffiniert

Erdnussöl, raffiniert

Kakaobutter

Kokosfett, raffiniert

Kürbiskernöl

Lebertran

Leinöl

Maiskeimöl (Maisöl), raffiniert

Margarine (Diätmargarine)

Margarine (Standardmargarine)

Mayonnaise, fettreich

Milchhalbfett

Olivenöl

Rapsöl (Rüböl)

Rindertalg

Salatmayonnaise (50 % Fett)

Schweineschmalz

Sesamöl

Sojaöl, raffiniert

Sonnenblumenöl, raffiniert

Walnussöl

Weizenkeimöl

Fleisch

Bündner Fleisch (Bünden-Fleisch)

Fleischextrakt

Frühstücksfleisch

Hackfleisch

(halb Rind und halb Schwein)

Hammel, Brust

Hammel, Keule (Schlegel)

Hammel, Lende

Hammelfleisch (Filet)

Hammelfleisch (Kotelett)

Hammelleber

Kalbfleisch (Bug, Schulter)

Kalbfleisch (Filet)

Kalbfleisch

(Hals, Nacken mit Knochen)

Kalbfleisch (Haxe mit Knochen)

Kalbfleisch

(Keule, Schlegel mit Knochen)

Kalbfleisch (reines Muskelfleisch)

Kalbfleisch

(Rückensteak mit Knochen)

Kalbsbries

Kalbsbrust

Kalbskotelett

Kalbsleber

Kalbsniere

Kalbsschnitzel

Kasseler vom Schwein

Lammfleisch (reines Muskelfleisch)

Ochsenschwanz

Pferdefleisch i. D.

Rind- / Schabefleisch (Tatar)

Rinderhackfleisch

Rinderkeule (Schlegel)

Rinderleber

Rinderzunge

Rindfleisch (Filet)

Rindfleisch (Hochrippe,

Rostbraten, dicke Rippe)

Rindfleisch (Hüfte, Schwanzstück)

Rindfleisch (Kamm, Hals)

Rindfleisch (Oberschale)

Rindfleisch (reines Muskelfleisch)

Rindfleisch (Roastbeef, Lende)

Rückenspeck vom Schwein

Schweinebug (Schulter)

Schweinefleisch (Bauch)

Schweinefleisch (Filet)

Schweinefleisch (Kasseler)

Schweinefleisch

(Kotelett mit Knochen)

Schweinefleisch

(reines Muskelfleisch)

Schweinefleisch

(Schnitzelfleisch, Oberschale)

Schweinefleisch, Hintereisbein

(Hinterhaxe)

Schweinehackfleisch

Schweineniere

Schweinerippchen, geschmort

Schweineschinken, gekocht

Schweinskeule

(Schlegel, Hinterschinken)

Ziegenfleisch i. D.

Zunge vom Schwein

Geflügel und Wild

Ente i. D.

Fasan i. D.

Gans i. D.

Hase i. D.

Hirschfleisch i. D.

Huhn (Brathuhn) i. D.

Huhn (Suppenhuhn) i. D.

Huhn, Brathuhn, Keule ( Schlegel), mit Haut

Huhn, Brust mit Haut

Hühnerleber

Kaninchenfleisch i. D.

Rebhuhn

Rehfleisch, Keule (Schlegel)

Reh-Rücken

Taube

Truthahn, Brust, ohne Haut

Truthahn, Keule (Schlegel), ohne Haut und Knochen

Truthahn, mit Haut, i. D.

Wachtel

Wildschwein

Wurst, Pasteten & Fleisch produkte

Bauernbratwurst

Bierschinken

Bierwurst

Bockwurst

Bratwurst (Schweinsbratwurst)

Cabanossi

Cervelatwurst

Corned Beef (deutsch)

Dosenwürstchen

Fleischkäse (Leberkäse)

Fleischwurst

Frankfurter Würstchen

Frikadelle, roh

Gänseleber-Pastete

Geflügelwurst, mager

Gelbwurst (Hirnwurst)

Jagdwurst

Kalbsbratwurst

Kalbsleberwurst

Knackwurst

Lachsschinken

Landjäger

Leberpastete

Leberwurst, mager

Lyoner

Mettwurst

(Braunschweiger Mettwurst)

Mortadella

Rotwurst (Blutwurst)

Salami (deutsch)

Schinken (Kochschinken)

Schinken (Lachsschinken)

Schinken, geräuchert

(Schinkenspeck)

Schinkenwurst, fein

Schwartenmagen (Presswurst, rot)

Schweinebauch, geräuchert

Speck, durchwachsen

Sülze / Aspik

Weißwurst

Wiener Würstchen

Fische, Krusten- und Weichtiere

Aal

Auster

Barsch (Flussbarsch)

Blauleng

Brasse

Bückling

Dornhai (Dornfisch)

Felchen (Renke)

Fischfilet

Flunder

Forelle (Bach-, Regenbogenforelle)

Garnele, Krabbe

Grenadier

Hecht

Heilbutt, schwarzer

(Grönland-Heilbutt)

Heilbutt, weißer

Hering (Atlantik)

Hering (Ostseehering)

Hummer

Kabeljau (Dorsch)

Kamm-Muschel

Karpfen

Katfisch (Steinbeißer)

Krabben

Krebs (Flusskrebs)

Krill (Antarktis)

Lachs (Salm)

Languste

Lengfisch

Makrele

Miesmuschel

Rotbarsch, Goldbarsch

Sardelle

Sardine

Schellfisch

Schleie

Scholle

Seehecht

Seelachs (Alaska-Seelachs)

Seeteufel (Anglerfisch)

Seezunge

Sprotte

Steinbutt

Stint

Thunfisch

Tintenfisch (Sepia)

Weinbergschnecke

Zander

Fischprodukte

Aal, geräuchert

Bückling, geräuchert

Hering, Brathering

Hering, mariniert (Bismarckhering)

Hering, Matjeshering

Heringsfilet in Tomatensauce

Kaviar, echt (Stör-Kaviar)

Kaviar-Ersatz (deutscher Kaviar)

Krabben in Dosen

Krebsfleisch in Dosen

Lachs, geräuchert, in Dosen

Makrele, geräuchert

Ölsardinen

Rotbarsch, geräuchert

Salzhering

Schellfisch, geräuchert

Schillerlocken

Seelachs, geräuchert

Stockfisch

Thunfisch in Öl

Getreide und Getreideprodukte

Amaranth

Apfelkuchen, gedeckt

Apfelstrudel

Apfeltasche

Bagel

Baguette

Berliner Pfannkuchen

Biskuit (Löffel-)

Blätterteig

Brötchen (Semmeln)

Brownies

Buchweizengrütze

Buchweizenmehl, Vollkorn

Butterkeks

Butterkuchen

Cerealien, mit Fruchtaroma

Cerealienriegel (mit Schokolade)

Cookies, Butter-

Corn Flakes

Corn Flakes, mit Nuss + Honig

Corn Flakes, Vollkorn

Couscous, gekocht

Couscous, roh

Diabetiker-Gebäck

Dinkelmehl, Vollkorn

Doughnut

Eierteigwaren (Nudeln), gekocht / abgetropft

Eierteigwaren (Nudeln,

Makkaroni, Spaghetti), roh

Früchtebrot

Früchtekuchen, engl.

Früchte-Müsli, ohne Zucker

Gerstengraupen

Gewürzkuchen (Dauerbackwaren)

Gingerbread

Glasnudeln, gekocht

Grahambrot

Grieß, Korn

Grießschnitten

Grünkernmehl

Grünkernbratlinge

Haferflocken, Instant

Hefegebäck, einfach

Hefeteig (Backmischung)

Hefezopf

Hirse, Korn

Käsekuchen

Kleieflocken, Hafer

Kleingebäck, gemischt

Knäckebrot

Laugenbrezel / -brötchen

Mais, ganzes Korn

Mais-Frühstücksflocken, ungesüßt

Maismehl

Mandelmakronen

Marmorkuchen

Mehl, Roggenvollkorn

Mehrkornbrot

Mohnkuchen

Mohnstriezel

Mokka-Sahnetorte

Muffin, Heidelbeer-

Müslikeks

Müsli-Mischung, Trocken produkt

Nusskuchen (Backmischung)

Nusskuchen

(Fein- / Dauerbackwaren)

Obstkuchen, Hefeteig

Obsttortenboden, verzehrfertig

Paniermehl

Pizzateig

Popcorn

Pumpernickel

Reis, poliert, gekocht, abgetropft

Reis, poliert, roh

Reis, unpoliert

Reismehl

Roggen, ganzes Korn

Roggenbrot

Roggenmehl, Type

Roggenmischbrot

Roggenschrot- und Vollkornbrot

Roggenvollkornbrot

Rührteig

Russisch Brot

Sachertorte

Sahnetorte

Schoko-Müsli

Schwarzwälder Kirschtorte

Shortbread

Spätzle

Speisekleie

Toastbrot

Tortellini, verzehrfertig

Tortenboden

Triticale

Vollkornbrot mit

Sonnenblumenkernen

Vollkorn-Fladenbrot

Vollkornkeks

Vollkornnudeln, roh

Vollkornzwieback

Waffelmischung

Weihnachtsstollen, sächsischer

Weißbrot

Weizen, ganzes Korn

Weizengrieß

Weizenkeime

Weizenkleie

Weizenmehl, Type

Weizenmischbrot

Weizenstärke

Weizentoastbrot

Weizenvollkornbrot

Wildreis, roh

Zitronenkuchen

Zwieback

Zwiebelkuchen

Kartoffeln und Kartoffelprodukte

Bratkartoffeln, verzehrfertig

Kartoffel, gekocht (mit Schale)

Kartoffelknödel,

Trocken produkt / Pulverform

Kartoffelknödel, halb und halb,

verzehrfertig

Kartoffelkroketten,

Trocken produkt / Pulverform

Kartoffeln, gebacken (mit Schale)

Kartoffeln, mit Schale (roh)

Kartoffelpuffer (Reibekuchen),

Trockenprodukt / Pulverform

Kartoffelpuffer (Reibekuchen),

tiefgekühlt / verzehrfertig

Kartoffelpüree

Kartoffelpüree,

Trocken produkt / Pulverform

Kartoffelstärke

Kartoffelsuppe,

Trocken produkt / Pulverform

Pellkartoffeln, gekocht

Pommes frites, verzehrfertig,

ungesalzen

Rösties, tiefgekühlt

Gemüse und Salate

Artischocke

Artischocken in Öl

Aubergine

Bambussprossen

Batate, Süßkartoffel

Bleichsellerie

Blumenkohl

Bohnen, grün

Bohnen, grün, in Dosen

Broccoli

Brunnenkresse

Chicorée

Chinakohl

Eisbergsalat

Endivie

Farmersalat

Feldsalat, Rapunzel

Fenchel, Blatt (Bologneser

Fenchel)

Fleischsalat, selbstgemacht

Frühlingszwiebel

Gartenkresse

Gewürzgurken

Grünkohl (Braunkohl)

Gurke

Heringssalat

Ingwer

Kartoffelsalat

Knoblauch, roh

Kohlrabi

Kopfsalat

Kürbis

Löwenzahn

Maiskölbchen

Mangold

Matjessalat

Meerrettich

Möhre, Karotte

Möhren (Karotten), in Dosen

Mungobohnensprossen

Nudelsalat, italienisch

Okra

Paprikafrüchte (Paprikaschote)

Pastinake

Petersilie, (Blatt-)

Porree, Lauch

Portulak

Radicchio

Radieschen

Rettich

Rhabarber

Rosenkohl

Rote Rübe, Rote Beete

Rotkohl (Blaukraut)

Rucola

Sauerampfer

Sauerkraut, abgetropft

Schnittlauch

Schwarzwurzel

Sellerie, Knolle

Sojasprossen / -keime

Spargel

Spinat

Spinat, tiefgefroren

Steckrübe

Suppengemüse

Tomate

Tomaten in Dosen

Topinambur

Tzatziki

Waldorfsalat

Wegerich (Breit-)

Weiße Rübe

Weißkohl (Weißkraut)

Weißkrautsalat

Wirsingkohl

Zucchini

Zuckermais

Zuckermais, in Dosen

Zwiebel

Pilze

Austernpilz

Butterpilz

Champignon ( Zuchtchampignon)

Champignons in Dosen

Hallimasch

Morchel (Speisemorchel)

Pfifferling (Eierschwammerl)

Pfifferling (Eierschwammerl), getrocknet

Rotkappe

Steinpilz

Steinpilz, getrocknet

Trüffel

Obst

Acerola

Ananas

Ananas in Dosen

Apfel

Apfel, getrocknet (geschwefelt)

Apfelmus

Apfelsine, Orange

Aprikose

Aprikose, getrocknet

Aprikosen in Dosen

Avocado

Banane

Banane, getrocknet

Baumtomate

Birne

Birnen in Dosen

Brombeere

Brotfrucht

Carissa

Chayote

Cherimoya (Anone)

Dattel, getrocknet

Erdbeere

Erdbeere, tiefgefroren

Feige

Feige, getrocknet

Granatapfel

Grapefruit (Pampelmuse)

Guave

Hagebutte

Heidelbeere (Blaubeere)

Heidelbeere (Blaubeere),

tiefgefroren, ungesüßt

Himbeere

Holunderbeere, schwarz

Honigmelone

Jackfrucht

Japanische Mispel

Johannisbeere, rot

Johannisbeere, schwarz

Kaki

Kaktusfeigen

Karambole, Sternfrucht

Kirsche, süß

Kirschen im Glas

Kiwi

Kumquat, roh

Limone, Limette

Litschi

Longan

Mandarine

Mango

Maulbeere

Mirabelle

Moosbeere

Nektarine

Olive, grün, mariniert

Olive, schwarz, mariniert

Papaya

Passionsfrucht

Pfirsich

Pfirsich, getrocknet

Pfirsiche in Dosen

Pflaume

Physalis

Preiselbeere (Kronsbeere)

Quitte

Rambutan

Reneklode (Reineclaude)

Sanddornbeere

Sharonfrucht

Stachelbeere

Sultaninen, getrocknet

Tamarinde

Wassermelone

Weinbeere, getrocknet (Rosine)

Weinbeere, Weintraube

Zitrone

Zuckermelone, Honigmelone

Nüsse

Cashewnuss

Edelkastanie (Marone)

Erdnuss

Erdnuss, geröstet und geschält

Haselnuss

Kokosnuss

Kokosraspel

Kürbiskerne

Macadamianuss (Australnuss)

Mandel, süß

Mohn, Samen (trocken)

Paranuss

Pekannuss

Pinienkerne

Pistazie (grüne Mandel)

Sesam, Samen (trocken)

Sonnenblumenkerne,

Samen (trocken)

Walnuss

Hülsenfrüchte und Samen

Bohne, Samen, weiß, trocken

Erbse, Samen, trocken

Erbse, Schote + Samen, grün

Erbsen, grün, in Dosen

Erbsen, grün, tiefgefroren, Samen

Kapern, eingelegt

Kichererbse, Samen, trocken

Kichererbse, Sprossen, frische

Kidneybohnen, in Dosen

Kuhbohne (Augenbohne), roh

Leinsamen, Lein

Limabohne, roh

Linse, Samen, gekocht

Linse, Samen, trocken

Mohn, Samen, trocken

Sesam, Samen, trocken

Sojabohne, Samen, trocken

Sojafleisch

Sojamilch

Sojasprossen

Sojawurst i. D.

Sonnenblumenkern

Straucherbse, roh

Alkoholfreie Getränke

Ananassaft

Apfeldicksaft

Apfelsaft, Handelsware

Apfelsaftschorle

Aprikosen-Nektar

Bier, alkoholfrei, international

Cappuccino

Cola

Cola, light

Eiskaffee

Eistee, Pfirsich

Grapefruitsaft, Handelsware

Himbeersirup

Holunderbeersaft

Johannisbeernektar, schwarz

Kaffee

Kaffee-Extrakt-Pulver (Instant-

Kaffee), Trocken produkt /

Pulverform

Kokosnussmilch

Latte Macchiato

Limonade, Cola-Mix

Mandarinensaft, frisch gepresst

Möhrensaft (Karottensaft)

Multi-Vitaminsaft

Orangenlimonade

Orangensaft, Apfelsinensaft, frisch gepresst

Orangensaft, Apfelsinensaft,

Handelsware

Roter Rübensaft

Sanddornbeerensaft

Sauerkirschsaft

Sojadrink, fruchtig

Tee, schwarzer

Tomatensaft

Traubensaft, Handelsware

Zitronensaft, frisch gepresst

Alkoholische Getränke

Alkoholfreies Bier, deutsch

Altbier (5 Vol. % Alkohol)

Amaretto (28 Vol. % Alkohol)

Apfelwein (Cidre, Cider)

Bier, Kölsch

Bier, Pilsener Lagerbier, normales Bier, deutsch

Bockbier, hell, untergärig

(7 Vol. % Alkohol)

Bowle, Erdbeer

Cuba Libre

Curacao (35 Vol. % Alkohol)

Dessertweine

(16 – 18 Vol. % Alkohol)

Doppelbockbier, dunkel

(8 Vol. % Alkohol)

Eierlikör

Exportbier, hell (5 Vol. % Alkohol)

Fruchtwein (8 – 10 Vol. % Alkohol)

Gin

Glühwein

Klarer Korn (32 Vol. % Alkohol)

Lagerbier (Vollbier), hell

(5 Vol. % Alkohol)

Leichtbier, untergärig

(2,5 – 3,0 Vol. % Alkohol)

Liköre (30 Vol. % Alkohol)

Maisbier (Weizenbier, obergärig)

Malzbier, Malztrunk

(0,04 – 0,6 Vol. % Alkohol)

Obstbranntwein

(40 – 45 Vol. % Alkohol)

Ouzo (38 Vol. % Alkohol)

Pina Colada

Portwein

Rotwein, schwer

Rum

Sangria

Sekt Orange

Sekt, weiß (deutscher Schaumwein)

Weinbrand, Brandy (Cognac)

Weißwein

Weizenvollbier, hefefrei

(5 Vol. % Alkohol)

Weizenvollbier, hefehaltig

(5 Vol. % Alkohol)

Wermut

Whisky

Wodka

Süßes

Ahornsirup,

Baiser

Bonbons, Hartkaramellen

Dessertsoße, Frucht,

verzehrfertig

Dessertsoße, Schoko,

verzehrfertig

Diabetiker-Pralinen

Diabetiker-Schokolade, Vollmilch

Diabetiker-Schokolade, Zartbitter

Diabetiker-Süße

Diätspeiseeis

Dominostein

Dresdner Stollen, mit Marzipan

Eiscreme

Eiscreme, Fürst-Pückler-Art

Eiscreme, Schoko

Eiscreme, Vanille

Elisen-Lebkuchen

Erdnusspaste (-mus)

Fondant

Frankfurter Kranz

Fruchtcreme, aus Trockenprodukt, verzehrfertig

Fruchteis

Frucht-Kaubonbon

Götterspeise, Gelee, aus Trockenprodukt, verzehrfertig mit Wasser

Götterspeise, Waldmeister,

Fertigprodukt

Gugelhupf

Gummibären

Honig (Blütenhonig)

Kaiserschmarrn

Kakaopulver, schwach entölt

Lakritze

Marzipan

Milchschokolade

Milchspeiseeis, mindestens 70 % Milch

Mohrenkopf

Mousse au Chocolat

Nougat

Nusskuchen mit Glasur

Nuss-Nougat-Creme

Plumpudding

Rohrzucker aus Zuckerrüben

( brauner Zucker)

Rote Grütze, aus Trockenprodukt, verzehrfertig mit Wasser

Russischer Zupfkuchen

Schoko- / Erdnussriegel

Schoko- / Karamellriegel

Schoko- / Kokosriegel

Schokokuss

Schokolade, milchfrei,

mindestens 40 % Kakao

Schokolade, weiß

Schokoladencreme, aus Trockenprodukt, verzehrfertig

Schokolinsen

Schokopudding, aus Trockenprodukt, verzehrfertig mit Milch

Softeis

Spekulatius

Tiramisu

Vanille-, Sahnepudding, aus

Trocken produkt, verzehrfertig mit Milch

Vanillecreme, aus Trockenprodukt, verzehrfertig

Vanillesoße, aus Trocken produkt, verzehrfertig mit Milch

Vollmilchschokolade

Vollmilchschokolade mit

Haselnüssen

Weingummi i. D.

Zimtstern

Zitronenkuchen

Zucker (Rohrzucker, Rübenzucker)

Saucen und Dressings

Barbecue-Sauce

Béchamelsauce

Bratensoße

Bratensoße, hell

Currysauce

French-Dressing

Gekörnte Brühe

Helle Sauce, gebunden

Italian-Dressing

Jägersauce

Ketchup

Kräuter-Butter-Sauce

Maggiwürze

Mango Chutney

Mayonnaise-Dressing

Meerrettich (Tube)

Pfeffer-Rahmsauce

Rahmsoße

Salatmayonnaise

Sauce Hollandaise

Sauce Süß-Sauer

Sauce für Gyrospfanne,

Trocken produkt / Pulverform

Sauce für Paprikagulasch,

Trocken produkt / Pulverform

Sauce für Sauerbraten,

Trocken produkt / Pulverform

Senf

Sojasauce

Thousand Island-Dressing

Tomatenmark

Tomatensauce, klassische Grundsauce

Tomatensauce, italienisch

Vinaigrette

Zigeunersauce

Zwiebelsauce

Konfitüren

Apfelgelee

Apfelsinenkonfitüre, Orangen-

Aprikosenkonfitüre

Brombeerkonfitüre

Diabetiker-Konfitüre, mit Fruchtzucker

Diabetiker-Konfitüre, mit Süßstoff / Fruchtzucker

Erdbeerkonfitüre

Himbeerkonfitüre

Johannisbeergelee, rot

Kirschkonfitüre

Pflaumenkonfitüre, ( Zwetschgen-)

Pflaumenmus

Quittengelee

Quittenkonfitüre

Suppen und Eintöpfe

Blumenkohl-Broccoli-Suppe, fettarm, Trockenprodukt /

Pulverform

Bohneneintopf, weiß

Champignoncremesuppe

Chili con carne

Chinesische Nudel-Suppe

Erbseneintopf mit Wurst

Flädlesuppe

Fränk. Grünkerncreme-Suppe

Gemüsebrühe

Gemüsesuppe, italienisch

Grießklößchen-Suppe

Gulaschsuppe

Hühnerbrühe, klar

Hühnersuppe mit Nudeln,

Trocken produkt / Pulverform

Kartoffelsuppe mit Wurst

Lauchcremesuppe

Linseneintopf mit Speck,

Trocken produkt / Pulverform

Linsensuppe

Nudelsuppe

Ochsenschwanzsuppe

Pichelsteiner Eintopf

Reistopf mit Fleischklößchen

Rindfleischsuppe

Spragelcremesuppe

Steinpilzrahmsuppe

Tomatencremesuppe

Tomatensuppe mit Reis,

Trocken produkt / Pulverform

Zwiebelsuppe

Fertigprodukte

Baguettes, Salami, tiefgekühlt

Bayrisch Kraut, tiefgekühlt

Bruschetta, Tomate, Basilikum, tiefgekühlt

Canneloni

Cevapcici

Cheeseburger

Chinapfanne,

Trockenprodukt/Pulverform

Cordon bleu

Döner Kebap

Eiersalat

Erbsen und Karotten, tiefgekühlt

Fischfilet in Kräutersauce,

tiefgekühlt

Fischfilet, Bordelaise, tiefgekühlt

Fischstäbchen

Flammkuchen, tiefgekühlt

Fleischsalat, Fertigprodukt

Frühlingsrolle, tiefgekühlt

Geflügelsalat, mit Sahne

Gemüse-Lasagne,

Trocken produkt / Pulverform

Gemüse-Mix, tiefgekühlt

Germknödel, tiefgekühlt

Geschnetzeltes Züricher Art,

Trocken produkt / Pulverform

Gulasch, ungarisch

Hähnchen süßsauer, tiefgekühlt

Hamburger

Hirschbraten in Rahmsoße,

tiefgekühlt

Hühnerfrikassee

Hühner-Nudeltopf, Trockenprodukt / Pulverform

Kartoffelbrei „Rheinische Art“,

Trockenprodukt / Pulverform

Kartoffel-Gratin

Kartoffel-Knödel (halb und halb)

Kartoffelsalat mit Mayonnaise

Käsespätzle

Kohlroulade mit Hackfleischfüllung

Kohlrouladen, bratfertig,

tiefgekühlt

Königsberger Klopse

Lachsfilet in Blätterteig, tiefgekühlt

Lasagne

Leipziger Allerlei, tiefgekühlt

Linseneintopf mit Wurst

Maultasche, gekocht

Nasi Goreng, tiefgekühlt

Nudelsalat mit Mayonnaise

Nudeltopf mit Rindsklößchen,

Trockenprodukt / Pulverform

Paprikaschote, gefüllt

Pfannengemüse, französisch,

tiefgekühlt

Pfannengemüse, italienisch,

tiefgekühlt

Pfannengemüse, mexikanisch,

tiefgekühlt

Pfannkuchen

Pizza Haiwaii, tiefgekühlt

Pizza Margherita, tiefgekühlt

Pizza Salami, tiefgekühlt

Pizza Schinken, tiefgekühlt

Quiche Lorraine, tiefgekühlt

Ravioli mit Tomatensauce

Rinderroulade

Risotto

Schollenfilet, paniert, tiefgekühlt

Semmelknödel, Fertigprodukt

Spaghetti alla Carbonara,

Trockenprodukt / Pulverform

Spaghetti Bolognese

Spaghetti Funghi, Trockenprodukt / Pulverform

Spaghetti mit Tomatensauce

Spare Ribs, gebacken, tiefgekühlt

Spinat, tiefgekühlt

Tafelspitz

Waldorfsalat mit Mayonnaise

Weißkohlsalat mit Öl

Wurst-Käse-Salat

Zwetschgenknödel, tiefgekühlt

Zwiebelringe, frittiert

Sonstiges

Bäckerhefe, gepresst

Bierhefe, getrocknet

Erdnusslocken

Gelatine (Speisegelatine)

Kartoffelchips, gesalzen,

ölgeröstet

Kartoffelsticks, gesalzen,

ölgeröstet

Kräcker

Puddingpulver, Trockenprodukt /

Pulverform

Salzstangen

Tofu

Tortilla Chips

Für eigene Eintragungen

1. Getting to know your instrument 14

2. Safety information 14

3. Instrument Description 15

4. Start-up 15

5. Operation 15

6. Programming your own food codes 16

7. Replacing the batteries 16

8. Storage and care 16

9. In the event of problems 17

Technical details 17

Food codes 17

Scope of supply

• Diet kitchen scales

• 3 x AAA batteries

• These instructions for use

2. Safety information

Keep these instructions carefully and also make them accessible to other users.

WARNING

• Please note that you must not take any medication (e.g. administration of insulin) based solely on the nutritional information of the nutritional analysis scale. Check the nutritional information against a second source before administering medication

(e.g. literature on the subject, nutritional courses).

A plausibility check is particularly important in view of possible operating errors (e.g. typing errors when entering information) as well as possible deviations of nutritional food values from the approximate values stored in the nutritional analysis scale. In serious cases, this could lead to errors in administering medication, for which we cannot assume liability.

1. Getting to know your instrument

Instrument functions

This digital nutritional analysis scale can be used to weigh foods or to monitor nutrition. Weight is displayed in 1 g graduations. The scales are designed for private use. The following functions can thus be performed quickly and easily:

• measuring the weight of foodstuffs up to g

(weighing mode),

• determining various nutritional values (protein content, fat content, cholesterol, carbohydrate content) of foodstuffs,

• determining the energy value of foodstuffs in kilocalories (kcal) or kilojoules (kJ),

• calculating the carbohydrate content in bread units

(BE),

• storing foodstuffs which have been weighed over a specific period and displaying the totals (storage mode).

Moreover, the nutritional analysis kitchen scale also includes the following additional functions:

• 50 individually allocable memory spaces for foods,

• Additional weighing function (tare function) for weighing foodstuffs directly one after the other in one bowl,

• Possibility to switch between grams and ounces,

• Automatic switch-off function after seconds,

• Automatic warning function when the upper weighing range limit of g is exceeded,

• ‚Change battery‘ display when batteries are low.

IMPORTANT

• The values stored in the scale for finished products and mixtures (e.g. Black Forest gateau) may be subject to relatively great deviations depending on the manufacturer or preparation. With finished products, we therefore recommend comparing the values with the information given by the manufacturer on the packaging and, with mixtures, we recommend calculating the nutritional value by addition of the separate ingredients.

• The stored nutritional values for the individual food items are programmed into the scale in good faith and in accordance with the applicable data at the time of printing the instructions for use.

If foods have no information (display: ), do not add these to the sum function. The end result could be incorrect.

• The scale is not intended to be used to weigh medication or unauthorised substances.

• The product is for private use only and is not intended for medical or commercial use.

Batteries

• Batteries can be fatal if swallowed. You should store the batteries where they are inaccessible to small children. If a battery has been swallowed, medical assistance must be obtained immediately.

• Never throw batteries into the fire. Danger of explosion!

• Batteries should not be charged or reactivated with any other means, nor should they be taken apart or shortcircuited.

• Remove the batteries if the instrument is not going to be used for a longer period. This prevents any damage as a result of leakage.

Repair

• Never open or repair the instrument, otherwise perfect functioning is no longer guaranteed. If these instructions are not heeded, the warranty becomes null and void.

• In the event of repairs, please contact customer service or an authorised dealer.

3. Instrument Description

Nutritional analysis scale

6 5

1 On/off button

2 M+ To store measurement

3 MR To display sum values

4 MC To clear memory

5 Switch to change the weight units (g/oz) unit

6 Tare button tara

7 Display

Displaying the carbohydrate content

Displaying the cholesterol content

Fat content display

Displaying the code

Displaying the number of memory spaces

Protein content display

Bread units display

8 Digital buttons 0 – 9 for entering the foodstuffs code

9 Battery compartment (back)

4. Start-up

Changing the weight unit

The scales can display values in the weight units g (grams) or oz (ounces). The default setting is in grams. You can adjust the unit using the unit button.

Positioning scales

Place the scales on a firm, even surface. A firm base is essential to correct measurement.

5. Operation

Weighing

Switching on scales

The display shows the weight of the item to be weighed. Press the button.

Weighing additional items (tare)

To weigh additional quantities you can reset the scales to 0 g.

➔ To do this, press tara.

Entering the foodstuffs code

➔ From the food list (page 17 onwards), find the

3-digit code for the material you want to weigh and enter this number using the digit buttons.

If you have entered the wrong number, fill in the code with any numbers up to three digits. Then reenter the code again.

The display now shows all nutritional and energy values.

Please note that, due to natural fluctuations in the nutritional and energy values of foodstuffs only approximate data is possible.

Switching off scales

The scales switch off automatically seconds after the last weighing change.

Press the button to switch off manually.

Saving weighed items

You can save the weight, nutritional and energy values of the foodstuff currently being measured. The scales automatically add up the values of each measurement stored. You can view the total weight, total nutritional values and total energy values at any time.

The saved data is retained even if the scales are switched on and off or if the battery is changed.

Saving the first measurement

You have previously done a measurement and entered the foodstuffs code.

➔ Press the memory button M+.

The display shows the summation symbol ΣM, the memory space (e.g. 01) and the total weight.

Saving other measurements

Substitute the item to be weighed and repeat step 1.

Displaying added measured values

To retrieve the saved values, e.g. on a daily basis:

➔ Press the memory button MR.

The display shows the summation symbol ΣM, the number of memory spaces (e.g. 02) and the total stored weight as well as the total nutritional and energy values.

Clear memory

Clear the memory regularly, e.g. on a daily basis.

➔ Press the memory button MC.

The symbol M clears. The memory has been cleared.

nutritional or energy value (see “Displaying added readings”).

• Please check that the entered value is plausible.

7. Replacing the batteries

The scale requires 3x AAA batteries. If the replace battery symbol appears, it means that the batteries are almost empty. Insert the batteries into the battery compartment on the underside of the scale.

Make sure that the batteries are inserted the correct way round.

6. Programming your own food codes

The appliance has stored nutritional and energy values for foods (memory locations – ).

You can program a further 50 memory locations

( – ) with your own types of food and enter these in the blank lines of the table in the section on

“Food codes”. To this purpose you have to know the nutritional and energy values of these foods.

Note

The nutritional and energy values to be entered relate to a weight of g of the specific type of food.

Please proceed as follows in order to program the additional types of food:

• Turn the appliance on. In order to do this, press the button .

• Press the buttons tara and MR simultaneously for approximately three seconds. The appliance changes to the programming mode. The display for the food code shows the value The last two figures flash.

• Enter the desired food code (figures 50 – 99) and confirm the input by pressing the button MR.

Then the energy value of the food is requested.

• Use the number buttons to enter the energy value of the food (in 1 kcal graduations) and confirm the input by pressing the button MR.

Next the values for the cholesterol content (in 1 mg graduations), the carbohydrate content (in g graduations), the fat content (in g graduations) and the protein content (in g graduations) are requested. After you have entered the appropriate value, press the button MR in order to move to the next requested value. After you have entered the last value (for the protein content) and pressed the button MR, the appliance switches to the weighing mode.

Note: If you do not know a requested value of the food, please leave the value on “0” and press the button MR in order to enter the next value. Please note that in your diet control the value that has been left as “0” is not included in the addition of a

Note

• When the batteries are changed, the stored results are seafoodplus.info the batteries are changed, the stored results are retained.

• Do not use rechargeable batteries.

• You should preferably use batteries with are free of heavy metal. You can recognise batteries containing heavy metal by the following symbols: Pb = Battery contains lead, Cd = Battery contains cadmium, Hg = Battery contains mercury.

Disposal

Follow local regulations regarding disposal of materials.

• Used batteries do not belong in domestic waste.

Dispose of them through your electrical dealer or your local recycling point. You have a legal obligation to do this.

• The appliance should be disposed of according to Regulation /96/ECWEEE (Waste

Electrical and Electronic Equipment). In case of queries, please contact the municipal authorities responsible for waste disposal in your area.

8. Storage and care

You can clean the scale with a damp cloth, using a little washing-up liquid if necessary.

Clean the weigh plate surface regularly.

Accuracy of readings and the instrument‘s service life depend on careful handling.

IMPORTANT

• Make sure that no liquid comes onto the scales.

Never immerse the scales in water. Never rinse them off under running water.

• Do not clean the scales in the dishwasher!

• Do not place any objects on the scales when not in use.

• Protect the scales from impact, moisture, dust, chemicals, major temperature fluctuations and keep away from heat sources (ovens, radiators).

• Do not expose the scales to high temperatures or strong electromagnetic fields (e.g. mobile telephones).

9. In the event of problems

Display Cause

EThe weighing range of g has been exceeded.

The maximum memory of at least one of the nutritional or energy values has been exceeded, e.g. over

kJ.

There is no nutritional or energy value for this foodstuff that has been requested.

0 is added in memory mode.

M is

flashing

Minus value (-)

No display

Remedy

Remove the item to be weighed from the weigh plate.

Clear the memory with memory button MC.

The maximum memory of at least one of the nutritional or energy values has been exceeded, e.g. over

kJ.

The battery is almost flat.

Clear the memory with memory button MC.

Replace the battery in the scale (see Chapter

7. Replacing the batteries, page 16).

The item to be weighed was placed on the scales before they were switched on.

The battery is completely flat.

Press the button.

Insert a new battery (see Chapter

7. Replacing the batteries, page 16).

Technical details

Database foodstuffs with the following nutritional and energy values:

• Protein in g (oz)

• Fat in g (oz)

• Cholesterol in mg (oz)

• Carbohydrates in g (oz) and BU

• Energy in kcal or kJ

Classification of nutritional and energy values

• Protein:

• Fat:

g ( oz)

• Cholesterol: mg ( g)

• Carbohydrates: g ( oz)

• BU:

• Energy:

1 kcal/kJ

Food codes

Abbreviations o.a.

i.d.m.

on average in dry matter (e.g. when indicating fat content of cheese) vol. % alcohol percent alcohol content by volume

Definitions ready to eat parts purchasable raw goods minus waste dried product powder is weighed. That is to say before it is prepared. Unless it is described in more detail or worded differently, e.g. ‘made with dried products’ or ‘ready to eat’.

All data refers to portions that are ready to eat. Unless it is described in more detail or worded differently.

We take no responsibility for the information on the accuracy of foods lists.

Note

Some of the foods listed are not available in certain countries. If a food that is important to you is not listed, you can set it up in the freely programmable memory locations ( – ).

Dairy Products

Ayran

Buttermilk

Crème fraîche, 30 % fat

Crème fraîche, 40 % fat

Soured milk, low-fat

Soured milk, full-fat

Fruit yoghurt, low-fat

Fruit yoghurt, full-fat

Fruit quark, 20 % fat i. d. m.

Semolina pudding, cherry

Yoghurt, low-fat, % fat

Yoghurt, low-fat

Cocoa drink made of skimmed milk

Kefir

Kefir, with fruits

Condensed milk, 10 % fat

Condensed milk, 4 % fat

Condensed milk, % fat

Cow‘s milk (low-fat), %

Cow‘s milk (full-fat), %

Skimmed milk

Milk pudding

Rice pudding, chocolate

Milkshake

Whey, sweet

Whey powder, dry product

Raw milk, certified milk

Raw milk, farm-gate milk

Cream (coffee cream), 10 % fat

Cream, sour (sour cream)

Whipped cream, 30 % fat

Heavy sour cream, 24 % fat

Farmer‘s cheese with cream,

40 % fat i. d. m.

Farmer‘s cheese, 20 % fat i. d. m.

Farmer‘s cheese, low-fat

Goat‘s milk

Cheese

Appenzeller, 50 % fat i. d. m.

Baking Camembert,

45 % fat i. d. m.

Bavaria Blue, 70 % fat i. d. m.

Bel Paese

Alpine cheese, 45 % fat i. d. m.

Blue mould cheese (blue-veined cheese), 50 % fat i. d. m.

Brie, 50 % fat i. d. m.

Mild, full-fat cheese,

30 % fat i. d. m.

Mild, full-fat cheese,

50 % fat i. d. m.

Cambozola, 70 % fat i. d. m.

Camembert, 30 % fat i. d. m.

Camembert, 45 % fat i. d. m.

Camembert, 60 % fat i. d. m.

Camembert, baked

Cheddar

Chester, 50 % fat i. d. m.

Edam, 30 % fat i. d. m.

Edam, 40 % fat i. d. m.

Blue-veined cheese,

60 % fat i. d. m.

Emmental, 45 % fat i. d. m.

Feta (sheep cheese),

45 % fat i. d. m.

Cream cheese, granular

Cream cheese prepared with herbs, 20 % fat i. d. m.

Gorgonzola, 55 % fat i. d. m.

Gouda, 45 % fat i. d. m.

Gruyère, 45 % fat i. d. m.

Hardanger, 45 % fat i. d. m.

Cottage cheese, 20 % fat i. d. m.

Jarlsberg, 45 % fat i. d. m.

Cheese pie with walnuts,

50 % fat i. d. m.

Leerdamer, 45 % fat i. d. m.

Limburger, 20 % fat i. d. m.

Maasdamer, 45 % fat i. d. m.

Maaslander, 50 % fat i. d. m.

Mascarpone

Morbier, 40 % fat i. d. m.

Mozzarella cheese

Münster cheese

Palmarello, 50 % fat i. d. m.

Parmesan, 36 % fat i. d. m.

Provolone

Pyrenean cheese, 50 % fat i. d. m.

Raclette cheese, 48 % fat i. d. m.

Smoked ham cheese,

45 % fat i. d. m.

Grating cheese, 45 % fat i. d. m.

Romadur cheese, 20 % fat i. d. m.

Roquefort cheese

Rottaler, 45 % fat i. d. m.

Rubiola, 75 % fat i. d. m.

Sour milk cheese (Harzer,

Mainzer), 10 % fat i. d. m.

Sbrinz, 48 % fat i. d. m.

Mixed cream cheese and cottage cheese, 10 % fat i. d. m.

Processed cheese,

20 % fat i. d. m.

Low-fat hard cheese,

45 % fat i. d. m.

Tête de Moine, 50 % fat i. d. m.

Tilsit, 30 % fat i. d. m.

Tilsit, 45 % fat i. d. m.

Trappista cheese, 45 % fat i. d. m.

Soft cheese with nuts,

70 % fat i. d. m.

Vineyard cheese, 60 % fat i. d. m.

Weisslacker, 50 % fat. i. d. m.

Westberg, 45 % fat i. d. m.

Goat‘s cheese, semi-hard cheese, 48 % fat i. d. m.

Goat‘s cheese, soft cheese,

45 % fat i. d. m.

Eggs and Egg Dishes

Hen‘s egg, complete ( g)

Hen‘s egg yolk (liquid yolk)

Hen‘s egg, clear (liquid yolk)

Scrambled egg

Fried egg

Oils and Fats

Cottonseed oil

Butter (sweet and sour cream butter)

Butter, medium fat

Clarified butter

Safflower oil, refined

Peanut oil, refined

Cocoa butter

Coconut oil, refined

Pumpkin seed oil

Cod liver oil

Linseed oil

Maize germ oil (corn oil), refined

Margarine (diet margarine)

Margarine (standard margarine)

Mayonnaise, high-fat

Half-fat butter

Olive oil

Rapeseed oil (colza oil)

Suet

Salad mayonnaise (50 % fat)

Lard

Sesame seed oil

Soya bean oil, refined

Sunflower oil, refined

Walnut oil

Wheat germ oil

Meat

Air-dried meat

Meat extract

Luncheon meat

Minced meat (half beef and half pork)

Mutton, breast

Mutton, leg

Mutton, loin

Mutton (fillet)

Mutton (chop)

Sheep liver

Veal (blade, shoulder)

Veal (fillet)

Veal (neck with bones)

Veal (knuckle with bones)

Veal (leg, with bones)

Veal (pure muscle)

Veal (loin eye muscle with bones)

Veal sweetbread

Breast of veal

Veal chop

Calf‘s liver

Calf‘s kidney

Escalope of veal

Smoked pork chop

Lamb (pure muscle meat)

Oxtail

Horsemeat o. a.

Beef / minced meat (tartate)

Ground beef

Leg of beef (Schlegel)

Beef liver

Ox tongue

Beef (fillet)

Beef (prime rib, roast joint, riblet)

Beef (hip, silverside)

Beef (crest, neck)

Beef (top round)

Beef (pure muscle meat)

Beef (roast beef, loin)

Back bacon

Blade of pork (shoulder)

Pork (belly)

Pork (fillet)

Smoked pork chop

Pork (chop with bones)

Pork (pure muscle meat)

Pork (schnitzel meat, top round)

Pork, hind hock (hind knuckle)

Minced pork

Pig‘s kidney

Ribs of pork, braised

Ham, boiled

Leg of pork (gammon)

Goat‘s meat o. a.

Tongue of pork

Poultry and Game

Duck o. a.

Pheasant o. a.

Goose o. a.

Hare o. a.

Venison o. a.

Chicken (roast chicken) o. a.

Chicken (boiling fowl) o. a.

Chicken, roast chicken, leg, with skin

Chicken, breast with skin

Chicken‘s livers

Rabbit meat o. a.

Partridge

Venison, leg

Saddle of venison

Pigeon

Turkey, breast, without skin

Turkey, leg, without skin and bones

Turkey, with skin, o. a.

Quail

Wild boar

Sausage, pâté & meat products

Farmer‘s sausage

Ham sausage

Beer sausage

Bockwurst (large Frankfurter)

Bratwurst (fried pork sausage)

Cabanossi

Cervelat sausage

Corned beef

Canned sausage

Meatloaf

Pork sausage

Frankfurter sausages

Rissole, raw

Goose liver pâté

Poultry sausage, low-fat

Pork and veal sausage

(brain sausage)

Chasseur sausage

Veal sausage

Calf liver pâté

Knackwurst

Smoked, rolled fillet of ham

Landjäger sausage

Liver pâté

Liver sausage, low-fat

Ring Bologna

Smoked pork / beef sausage

(Braunschweiger Mettwurst)

Mortadella

Blood sausage (black pudding)

Salami (German)

Ham (boiled ham)

Ham (smoked, rolled fillet of ham)

Ham, smoked (bacon)

Ham sausage, fine

Brawn (head cheese, red)

Pork belly, smoked

Bacon, streaky

Aspic

Bavarian veal sausage

Wiener

Fish, crustaceans and molluscs

Eel

Oyster

Perch

Blue ling

Bream

Kipper

Dogfish

Whitefish (vendace)

Fish fillet

Flounder

Trout (river trout, rainbow trout)

Shrimp, prawn

Grenadier

Hake

Halibut, black (Greenland halibut)

Halibut, white

Herring (Atlantic)

Herring (Baltic)

Lobster

Cod

Scallop

Carp

Catfish (wolf fish)

Prawns

Crab (crayfish)

Krill (Antarctic)

Salmon

Spiny lobster

Ling

Mackerel

Mussels

Rosefish, redfish

Anchovy

Sardine

Haddock

Tench

Plaice

European hake

Pollock (Alaska pollock)

Monkfish (angler fish)

Sole

Sprat

Turbot

Smelt

Tuna

Octopus (sepia)

Edible snail

Zander

Fish Products

Eel, smoked

Kipper, smoked

Herring, fried herring

Herring, marinated

(pickled herring)

Herring, young herring

Herring fillet in tomato sauce

Caviar, genuine (sturgeon caviar)

Mock caviar (German caviar)

Prawns in tins

Crabmeat in tins

Salmon, smoked, in tins

Mackerel, smoked

Sardines in oil

Rosefish, smoked

Salted herring

Haddock, smoked

Strips of smoked rock salmon

Pollock, smoked

Dried cod

Tuna in oil

Cereals and Cereal Products

Amaranth

Apple pie, covered

Apple strudel

Apple turnover

Bagel

Baguette

Berlin pancake

Sponge cake (sponge fingers)

Puff pastry

Rolls (buns)

Brownies

Buckwheat groats

Buckwheat flour, wholemeal

Shortbread

Butter cake

Cereals, with fruit aroma

Cereal bar (with chocolate)

Cookies, butter

Corn Flakes

Corn Flakes, with nut + honey

Corn Flakes, wholemeal

Couscous, boiled

Couscous, raw

Diabetic pastries

Spelt flour, wholemeal

Doughnut

Egg-based pasta (noodles), boiled /drained

Egg-based pasta (noodles,

macaroni, spaghetti), raw

Fruit loaf

Fruitcake, English

Fruit muesli, without sugar

Pearl barley

Spice cake (long-life bakery products)

Gingerbread

Glass noodles, boiled

Graham bread

Semolina, grain

Semolina slices

Unripe spelt grain meal

Spelt grain rissoles

Oats, Instant

Raised pastry, single

Yeast dough (mixture)

Plaited yeast bun

Millet, grain

Cheesecake

Bran flakes, oats

Small baked items, mixed

Crispbread

Soft pretzel / pretzel-style rolls

Maize, wholegrain

Maize breakfast flakes,

unsweetened

Cornmeal

Almond macaroons

Marble cake

Flour, wholemeal rye

Multigrain bread

Poppy-seed cake

Poppy-seed roll

Mocha cream torte

Muffin, blueberry

Muesli biscuit

Muesli mixture, dry product

Nut cake (baking mixture)

Nut cake (pastry / long-life bakery products)

Flan, yeast dough

Fruit flan base, ready-to-eat

Breadcrumbs

Pizza dough

Popcorn

Pumpernickel

rice, polished, boiled, drained

rice, polished, raw

rice, polished

Rice flour

Rye, wholegrain

Rye bread

Rye flour, type

Rye-wheat bread

Rye wholemeal bread and wholemeal bread

Rye wholegrain bread

Cake mixture

Russian bread

Sacher torte

Cream gateau

Chocolate muesli

Black Forest gateau

Shortbread

Spaetzle

Edible bran

Bread for toasting

Tortellini, ready-to-eat

Flan case

Triticale

Wholemeal bread with sunflower seeds

Wholemeal pita bread

Wholemeal biscuit

Wholemeal noodles, raw

Wholemeal rusks (zwieback)

Waffle mixture

Christmas stollen, Saxon

White bread

Wheat, wholegrain

Wheat semolina

Wheat germs

Wheat bran

Wheat flour, type

Wheat-rye bread

Wheat starch

Wheat bread for toasting

Wholemeal wheat bread

Wild rice, raw

Lemon cake

Zwieback (rusk)

Onion cake

Potatoes and Potato Products

Roast potatoes, ready-to-eat

Potato, boiled (with peel)

Potato dumplings, dry product / powder form

Potato dumplings, half and half, ready-to-eat

Potato croquettes, dry product / powder form

Potatoes, baked (with peel)

Potatoes, with peel (raw)

Potato fritters (potato / pancakes), dry product / powder form

Potato fritters (potato pancakes), deep-frozen / ready-to-eat

Mashed potatoes

Mashed potatoes, dry product / powder form

Potato starch

Potato soup, dry product / powder form

Unpeeled potatoes, boiled

Chips, ready-to-eat, unsalted

Fried grated potatoes,

deep-frozen

Vegetables and Salads

Artichoke

Artichokes in oil

Aubergine

Bamboo sprouts

Batata, sweet potato

Blanched celery

Cauliflower

Beans, green

Beans, green, in tins

Broccoli

Watercress

Chicory

Chinese cabbage

Iceberg lettuce

Endive

Farmer salad

Field salad, lamb‘s lettuce

Fennel, leaf (Florence fennel)

Cooked meat salad, home-made

Spring onion

Garden cress

Gherkins

Green cabbage (curly kale)

Cucumber

Herring salad

Ginger

Potato salad

Garlic, raw

Kohlrabi

Kopf salad

Pumpkin

Dandelion

Baby corn

Swiss chard

Matie salad

Horseradish

Carrots

Carrots, in tins

Mung bean sprouts

Noodle salad, Italian

Okra

Paprika fruits (pepper)

Parsnip

Parsley, (leaf)

Leek

Purslane

Radicchio

Small radish

Radish

Rhubarb

Sprouts

Beetroot

Red cabbage

Rocket

Sorrel

Sauerkraut, drained

Chives

Black salsify

Celeriac

Soya bean sprouts

Asparagus

Spinach

Spinach, deep-frozen

Swede

Bouquet garni

Tomato

Tomatoes in tins

Jerusalem artichoke

Tzatziki

Waldorf salad

Plantain (greater)

Turnip

White cabbage

White cabbage salad

Savoy cabbage

Zucchini

Sweet corn

Sweet corn, in tins

Onion

Mushrooms

Oyster mushroom

Slippery Jack

Champignon

(cultivated mushrooms)

Champignons in tins

Honey coloured agaric

Morel (common morel)

Chanterelle

Chanterelle, dried

Red cap

Edible boletus

Edible boletus, dried

Truffles

Fruit

Acerola

Pineapple

Pineapple in tins

Apple

Apple, dried (sulphurated)

Apple sauce

Orange

Apricot

Apricot, dried

Apricots in tins

Avocado

Banana

Banana, dried

Tree tomato

Pear

Pears in tins

Blackberry

Bread-fruit

Carissa

Chayote

Cherimoya (anone)

Date, dried

Strawberry

Strawberry, deep-frozen

Fig

Fig, dried

Pomegranate

Grapefruit

Guava

Rose hip

Bilberry (blueberry)

Bilberry (blueberry), deep-frozen, unsweetened

Raspberry

Elderberry, black

Honey melon

Jackfruit

Japanese medlar

Redcurrants

Blackcurrants

Kaki

Prickly pears

Carambola, star fruit

Cherry, sweet

Cherries in a jar

Kiwi

Kumquat, raw

Lime, sweet lime

Litchi

Longan

Mandarin

Mango

Mulberry

Mirabelle

Cranberry

Nectarine

Olive, green, marinated

Olive, black, marinated

Papaya

Passion fruit

Peach

Peach, dried

Peach, in tins

Plum

Cape gooseberry

Cranberries

Quince

Rambutan

Greengage

Sea buckthorn berry

Persimmon

Gooseberry

Sultans, dried

Tamarind

Watermelon

Grapes, dried (raisins)

Grapes

Lemon

Sugar melon, honey melon

Nuts

Cashew nut

Sweet chestnut

Peanut

Peanut, roasted and shelled

Hazelnut

Coconut

Coconut flakes

Pumpkin seeds

Macadamia nut (Australian nut)

Almond, sweet

Poppy, seeds (dry)

Brazil nut

Pecan nut

Pine nuts

Pistachio (green almond)

Sesame, seeds (dry)

Sunflower seeds (dry)

Walnut

Pulses and Seeds

Bean, seeds, white, dry

Pea, seeds, dry

Pea, pod + seeds, green

Peas, green, in tins

Peas, green, deep-frozen, seeds

Capers, pickled

Chickpea, seeds, dry

Chickpea, sprouts, fresh

Kidney beans, in tins

Cow pea (black-eyed pea), raw

Linseed, flax

Lima bean, raw

Lentil, seeds, boiled

Lentil, seeds, dry

Poppy, seeds, dry

Sesame, seeds, dry

Soya beans, seeds, dry

Soy meat

Soy milk

Soya bean sprouts

Soy sausage o. a.

Sunflower seed

Pigeon pea, raw

Non-alcoholic Drinks

Pineapple juice

Apple juice

Apple juice, commercially available

Apple juice spritzer

Apricot nectar

Beer, non-alcoholic, international

Cappuccino

Coke

Coke, light

Iced cafe

Iced tea, peach

Grapefruit juice, commercially available

Raspberry syrup

Elderberry juice

Blackcurrant nectar

Coffee

Coffee extract powder (instant coffee), dry product / powder form

Coconut milk

Latte Macchiato

Lemonade, Cola Mix

Mandarin juice, freshly squeezed

Carrot juice

Multi-vitamin juice

Orangeade

Orange juice, freshly squeezed

Orange juice, commercially available

Beetroot juice

Sea buckthorn berry juice

Sour cherry juice

Soya drink, fruity

Tee, black

Tomato juice

Grape juice, commercially available

Lemon juice, freshly squeezed

Alcoholic Drinks

Alcohol-free beer, German

Top-fermented dark beer

(5 vol. % alcohol)

Amaretto (28 vol. % alcohol)

Apple wine (cider)

Beer, Koelsch (beer from

Cologne)

Beer, Pils, lager, normal beer,

German

Bock beer, light, bottom-

fermented (7 vol. % alcohol)

Punch, strawberry

Cuba Libre

Curacao (35 vol. % alcohol)

Dessert wines

(16 –18 vol. % alcohol)

Double bock beer, dark

(8 vol. % alcohol)

Advocaat

Export beer, light

(5 vol. % alcohol)

Fruit wine (8 –10 vol. % alcohol)

Gin

Mulled wine

Clear Korn (32 vol. % alcohol)

Lager (full-strength beer), light (5 vol. % alcohol)

Light, bottom-fermented

( – vol. % alcohol)

Liqueurs (30 vol. % alcohol)

Maize beer

(wheat beer, top-fermented)

Malt beer, malt drink

( – vol. % alcohol)

Fruit brandy

(40 – 45 vol. % alcohol)

Ouzo (38 vol. % alcohol)

Pina Colada

Port

Red wine, heavy

Rum

Sangria

Sparkling wine, orange

Sparkling wine, white

(German sparkling wine)

Brandy (Cognac)

White wine

Full wheat beer, yeast-free

(5 vol. % alcohol)

Full wheat beer, yeast-containing

(5 vol. % alcohol)

Vermouth

Whisky

Vodka

Sweet Items

Maple syrup,

Meringue

Bonbons, hard caramels

Dessert sauce, fruit, ready-to-eat

Dessert sauce, chocolate,

ready-to-eat

Diabetic chocolates

Diabetic chocolate, full-fat

Diabetic chocolate, plain

Diabetic sweetener

Diet ice cream

Dominostein

(German chocolate cake)

Dresden Stollen, with marzipan

Ice cream

Ice cream, Neapolitan-type

Ice cream, chocolate

Ice cream, vanilla

Gingerbread cake

Peanut butter (puree)

Fondant

Frankfurt Crown Cake

Fruit custard, made of dry

product, ready-to-eat

Fruit ice cream

Fruit chews

Ambrosia, jelly, made of dry product, ready-to-eat with water

Gelatine dessert (“jelly”),

ready-made product

Ring cake

Jelly babies

Honey (blossom honey)

Sugared pancake with raisins

Cocoa powder, slightly de-oiled

Licorice

Marzipan

Milk chocolate

Ice cream, at least 70 % milk

Chocolate marshmallow

Mousse au Chocolat

Nougat

Nut cake with icing

Nut nougat crème

Plum pudding

Cane sugar made from sugar beets (brown sugar)

Red fruit compote, made of dry product, ready-to-eat with water

Russian chocolate cheesecake

Chocolate / peanut bar

Chocolate / caramel bar

Chocolate / coconut bar

Chocolate-coated marshmallow

Chocolate, milk-free, at least 40 % cocoa

Chocolate, white

Chocolate crème, made of dry product, ready-to-eat

Chocolate buttons

Chocolate pudding, made of dry product, ready-to-eat with milk

Soft Ice cream

Almond biscuit

Tiramisu

Vanilla, cream pudding, made of dry product, ready-to-eat with milk

Vanilla crème, made of dry

product, ready-to-eat

Vanilla sauce / custard, made of dry product, ready-to-eat with milk

Full-milk chocolate

Full-milk chocolate with

hazelnuts

Wine gums o. a.

Cinnamon biscuit

Lemon cake

Sugar (cane sugar, beet sugar)

Sauces and Dressings

Barbecue sauce

Béchamel sauce

Gravy

Gravy, light

Curry sauce

French dressing

Instant broth

Light sauce, thickened

Italian dressing

Hunter‘s sauce

Ketchup

Herbal butter sauce

Maggi seasoning sauce

Mango chutney

Mayonnaise dressing

Horseradish (tube)

Pepper cream sauce

Cream sauce

Salad mayonnaise

Sauce hollandaise

Sweet and sour sauce

Sauce for gyros meat, dry product / powder form

Sauce for paprika goulash, dry product / powder form

Sauce for marinated beef, dry product / powder form

Mustard

Soy sauce

Thousand island dressing

Tomato puree

Tomato sauce, traditional basic sauce

Tomato sauce, Italian

Vinaigrette

Zingara sauce

Onion sauce

Jams

Apple jelly

Orange jam

Apricot jam

Blackberry jam

Diabetic jam, with fructose jam

Diabetic jam, with sweetener / fructose jam

Strawberry jam

Raspberry jam

Redcurrant jelly

Cherry jam

Plum jam, (damson)

Plum puree

Quince jelly

Quince jam

Soups and Stews

Cauliflower-broccoli soup,

low-fat, dry product / powder form

Bean stew, white

Cream of mushroom soup

Chilli con carne

Chinese noodle soup

Pea stew with sausage

Pancake soup

Cream of unripe spelt grain soup

Vegetable broth

Vegetable soup, Italian

Semolina dumpling soup

Goulash soup

Chicken broth, clear

Chicken soup with noodles, dry product / powder form

Potato soup with sausage

Cream of leek soup

Lentil stew with bacon, dry product / powder form

Lentil soup

Noodle soup

Oxtail soup

Bavarian meat stew

Rice pot with meatballs

Beef soup

Cream of asparagus soup

Cream of cep mushroom soup

Cream of tomato soup

Tomato soup with rice, dry product / powder form

Onion soup

Ready-to-Eat Products

Baguettes, salami, deep-frozen

Pickled Bavarian cabbage, deep-frozen

Bruschetta, tomato, basil,

deep-frozen

Cannelloni

Cevapcici

Cheeseburger

China pan, dry product / powder form

Cordon bleu

Döner kebab

Egg salad

Peas and carrots, deep-frozen

Fish fillet in herbal sauce,

deep-frozen

Fish fillet, bordelaise,

deep-frozen

Fish fingers

Tarte flambée, deep-frozen

Meat salad, ready-made product

Spring roll, deep-frozen

Poultry salad, with cream

Vegetable lasagne, dry product / powder form

Vegetable mix, deep-frozen

Yeast dumplings filled with plum sauce, deep-frozen

Meat cut into strips, Zurich style, dry product / powder form

Goulash, Hungarian

Sweet and sour chicken,

deep-frozen

Hamburger

Roast venison in cream sauce, deep-frozen

Chicken fricassee

Chicken noodle pot, dry product / powder form

“Rhenish” mashed potatoes, dry product / powder form

Potato gratin

Potato dumplings (half and half)

Potato salad with mayonnaise

Cheese spaetzle

Stuffed cabbage leaf with minced meat filling

Stuffed cabbage leaves,

oven-ready, deep-frozen

Meatballs in a white sauce with capers

Fillet of salmon in puff pastry, deep-frozen

Lasagne

Leipzig vegetable medley,

deep-frozen

Lentil stew with sausage

Pasta squares, boiled

Nasi goreng, deep-frozen

Noodle salad with mayonnaise

Noodle pot with beef dumplings, dry product / powder form

Pepper, filled

Pan-cooked vegetables, French, deep-frozen

Pan-cooked vegetables, Italian, deep-frozen

Pan-cooked vegetables,

Mexican, deep-frozen

Pancake

Pizza Hawaii, deep-frozen

Pizza Margherita, deep-frozen

Pizza salami, deep-frozen

Pizza Ham, deep-frozen

Quiche Lorraine, deep-frozen

Ravioli with tomato sauce

Roll of beef

Risotto

Fillet of plaice, in breadcrumbs, deep-frozen

Bread dumplings, ready-to-eat

Spaghetti alla carbonara, dry product / powder form

Spaghetti Bolognese

Spaghetti funghi, dry product / powder form

Spaghetti with tomato sauce

Spare ribs, baked, deep-frozen

Spinach, deep-frozen

Prime boiled beef

Waldorf salad with Mayonnaise

White cabbage salad with oil

Sausage and cheese salad

Plum dumplings, deep-frozen

Onion rings, fried

Miscellaneous

Baker‘s yeast, pressed

Brewer‘s yeast, dried

Peanut Flips

Gelatine (edible)

Potato crisps, salted, oil roasted

Potato sticks, salted, oil roasted

Crackers

Blancmange / custard powder, dry product / powder form

Salt sticks

Tofu

Tortilla chips

For your own entries

Sommaire

1. Premieres experiences 26

2. Remarques de securite 26

3. Description de l’appareil 27

4. Mise en service 27

5. Utilisation 27

6. Programmation de codes aliments propres 28

7. Changer les piles 28

8. Rangement et entretien 29

9. Que faire en cas de probleme ? 29

Donnees techniques 29

Codes aliments 29

Fourniture

• Balance de ménage de régime

• 3 piles AAA

• Le présent mode d’emploi

1. Premieres experiences

Fonctions de l’appareil

Cette balance d’analyse numérique des valeurs nutritionnelles sert à peser des aliments et au contrôle de l’alimentation. Le poids s’affiche par incréments de 1 gramme. La balance est prévue pour un usage privé. Elle permet rapidement et sans difficulté de :

• mesurer le poids des aliments jusqu’à g

(mode pesage),

• déterminer les différentes valeurs nutritionnelles

(protéines, lipides, cholestérol, glucides) de aliments,

• connaître la valeur énergétique de aliments en kilocalories (kcal) ou en kilojoules (kJ),

• consulter la teneur en glucides en Unités pain,

• enregistrer les aliments pesés pendant un temps donné et d’afficher le total (mode mémoire).

La balance de cuisine d’analyse des valeurs nutritivesdispose en outre des fonctionnalités suivantes :

• 50 emplacements de sauvegarde individuels disponibles pour les aliments,

• Fonction pesage cumulé (fonction tarage) pour le pesage d’aliments les uns à la suite des autres ou dans un récipient,

• Possibilité de commutation entre les grammes et les onces,

• Fonction désactivation automatique au bout de

secondes,

• Fonction avertissement automatique en cas de dépassement de la limite de pesée supérieure de

• Indication de la nécessité de changer les piles lorsqu’elles sont faibles.

2. Remarques de securite

Conservez le présent mode d’emploi et faites en sorte qu’il soit accessible aux autres utilisateurs.

AVERTISSEMENT

• Veillez à ne prendre aucun médicament (par ex. administration d’insuline) uniquement sur la base des données nutritionnelles de la balance d’analyse des valeurs nutritives. Avant toute administration de médicaments, vérifiez les données nutritionnelles à l’aide d’une deuxième source (par ex. documentation sur le thème, cours de nutrition).

Un contrôle de plausibilité est particulièrement important par rapport à d’éventuelles erreurs d’utilisation (par ex. erreur de saisie) et à des différences des valeurs nutritionnelles des aliments par rapport aux valeurs de référence enregistrées dans la balance d’analyse des valeurs nutritives. Dans les cas sérieux, cela pourrait entraîner de mauvais dosages des médicaments, pour lesquels nous déclinons toute responsabilité.

ATTENTION

• Les valeurs enregistrées dans la balance pour les produits finis et mélangés (par ex. gâteau forêt noire) peuvent présenter de grosses différences en fonction du fabricant ou de la préparation.

Pour les produits finis, nous recommandons donc de comparer les valeurs avec les indications du fabricant sur l’emballage et d’indiquer la valeur nutritionnelle des produits mélangés en additionnant chaque ingrédient.

• Les valeurs nutritionnelles indiquées pour chaque aliment sont programmées dans la balance d’après les meilleures connaissances et l’état actuel lors de l’impression du mode d’emploi.

Si les aliments ne contiennent aucune donnée

(affichage : ), ne les additionnez pas avec la fonction d’addition. Le résultat final pourrait être faux.

• La balance n’est pas prévue pour la pesée de médicaments ou de produits illégaux.

• Le produit est uniquement destiné à un usage domestique, il n’est pas prévu pour une utilisation médicale ou commerciale.

Piles

• Les piles avalées risquent de mettre la vie en danger. Laissez les piles hors de portée des jeunes enfants. Au cas où une pile a été avalée, faites immédiatement appel à un médecin.

• Ne jetez pas les piles au feu. Risque d’explosion !

• Les piles ne doivent être ni rechargées ni réactivées par d’autres méthodes ni démontées ni court-circuitées.

• Enlevez les piles si l’appareil n’est pas utilisé pendant une assez longue période. Vous éviterez ainsi les dommages liés aux fuites.

Réparations

• N’ouvrez ou ne réparez l’appareil en aucun cas.

Dans le cas contraire, nous ne pouvons pas garantir qu’il fonctionnera parfaitement. Le non respect de cette consigne annule la garantie.

• Pour toute réparation, adressez-vous au service après-vente ou à un dépositaire agréé.

3. Description de l’appareil

Balance d’analyse des valeurs nutritionnelles

6 5

1 Touche marche/arrêt

2 M+ Enregistrement de la mesure

3 MR Affichage des valeurs cumulées

4 MC Effacement de la mémoire

5 Interrupteur de changement d‘unité de poids g/oz unit

6 Touche tare tara

7 Affichage

Affichage en kilocalories

Affichage en kilojoules

Affichage de la teneur en glucides

Affichage de la teneur en cholestérol

Affichage des lipides

Affichage du code

Affichage du poids

mémoire

Affichage des protéines

Affichage des unités pain

8 Touches numériques 0 à 9 servant à entrer le code des aliments

9 Compartiment des piles (au dos)

4. Mise en service

Modification de l’unité de poids

La balance peut afficher les valeurs en g (gramme) ou en oz (onces). L’affichage en grammes est réglé en usine. Vous pouvez changer d’unité avec la touche unit.

Mise en place de la balance

Posez la balance sur un support plat et ferme. Une surface d’appui solide s’impose pour garantir une mesure correcte.

5. Utilisation

Effectuer une pesée

Mise sous tension de la balance

L’affichage indique le poids du produit pesé.

Appuyez sur la touche .

Pesage cumulé (tarage)

Pour peser différents produits en les additionnant, vous pouvez régler la balance sur 0 g.

➔ Appuyez sur la touche tara.

Entrée du code de l’aliment

➔ Cherchez dans la liste des aliments (page 30 et suivantes) le code à 3 chiffres correspondant

à l’aliment que vous pesez et tapez-le sur les touches numériques.

En cas d’erreur, inscrivez n’importe quel numéro de code puis tapez le code correct.

Toutes les valeurs nutritives énergétiques sont affichées.

Notez que, du fait de la variation naturelle des valeurs nutritionnelles et énergétiques des aliments, les indications fournies sont approximatives.

Mise hors tension de la balance

La balance s’éteint automatiquement secondes après le dernier pesage.

Pour éteindre manuellement, appuyez sur la touche .

Enregistrement d’un produit pesé

Vous pouvez enregistrer le poids, les valeurs nutritionnelles et énergétiques de l’aliment en cours de pesage. La balance additionne automatiquement les valeurs de chaque mesure enregistrée. Vous pouvez afficher le poids total, les valeurs nutritionnelles totales et les valeurs énergétiques totales à tout moment.

Les données enregistrées sont conservées même lorsque la balance est éteinte et lors du changement de piles.

Enregistrement de la première mesure

Vous venez de peser un aliment et vous avez déjà entré le code correspondant.

➔ Appuyez sur la touche mémoire M+.

Le symbole de somme ΣM, l‘emplacement de sauvegarde (par ex. 01) et le poids total sont affichés.

Enregistrement d’autres mesures

Prenez un nouveau produit à peser et recommencez les opérations de l’étape 1.

Affichage des valeurs mesurées ajoutées

Par exemple, chaque jour, appelez les valeurs enregistrées.

➔ Appuyez sur la touche mémoire MR.

Le symbole de somme ΣM, le nombre d‘emplacement de sauvegarde utilisés (par ex. 02) et le poids total sont affichés, ainsi que les valeurs nutritives et

énergétiques additionnées.

Effacer mémoire

Effacez la mémoire régulièrement, par exemple une fois par jour.

➔ Appuyez sur la touche mémoire MC.

Le symbole M disparaît. La mémoire a été effacée.

6. Programmation de codes aliments propres

L’appareil dispose de valeurs nutritives et énergétiques mémorisées pour aliments (emplacements de mémoire – ). Vous pouvez programmer avec des aliments propres 50 autres emplacements de mémoire ( – ) et inscrire ceux-ci dans les lignes vides du tableau au chapitre « Codes aliments ». Il vous faut pour cela connaître les valeurs nutritives et énergétiques de ces aliments.

Remarque

Les valeurs nutritives et énergétiques à saisir se rapportent à un poids de g de l’aliment correspondant.

Pour programmer des aliments supplémentaires, procédez comme suit :

• Allumez l’appareil. Appuyez pour ce faire sur la touche .

• Appuyez simultanément pendant env. 3 secondes sur les touches tara et MR. L’appareil passe au mode de programmation. L’affichage du code aliment 12 affiche Les deux derniers chiffres clignotent.

• Entrez le code aliment voulu (chiffres 50 – 99) et confirmez l’entrée par pression sur la touche MR.

Est demandée ensuite la valeur énergétique de l’aliment.

• A l’aide des touches numériques, saisissez la valeur énergétique de l’aliment (avec une précision par unités de 1 kcal) et confirmez l’entrée par pression sur la touche MR.

Sont demandées ensuite les valeurs de la teneur en cholestérol (avec une précision par unités de 1 mg), la teneur en glucides (avec une précision par unités de 0,1 g), la teneur en matières grasses (avec une précision par unités de 0,01 g) et la teneur en protéines (avec une précision par unités de 0,01 g).

• La valeur correspondante saisie, vous passez par pression de la touche MR à la valeur suivante demandée. La dernière valeur (de la teneur en protéines) saisie et après avoir appuyé sur la touche

MR, l’appareil se met en mode de pesée.

Avis : Si vous ne connaissez pas l’une des valeurs demandées pour l’aliment concerné, laissez la valeur à « 0 » et appuyez sur la touche MR pour saisir la valeur suivante. Lors du contrôle de votre alimentation, tenez compte du fait que la valeur laissée à « 0 » n’est pas incluse dans l’addition d’une valeur nutritive ou énergétique (voir « Affichage des valeurs mesurées additionnées »).

• Contrôlez la plausibilité de la valeur saisie.

7. Changer les piles

La balance nécessite 3 piles AAA. Lorsque le symbole « changement des piles » apparaît, c’est que les piles sont presque déchargées. Insérez les piles dans le compartiment à pile situé sous la balance.

Veillez impérativement à insérer les piles en respectant la polarité indiquée.

Remarque

• Lors du changement de piles, les valeurs mesurées enregistrées restent en mémoire.

• N’utilisez pas de piles rechargeables.

• Utilisez des piles sans métaux lourds. Vous reconnaîtrez les piles contenant des métaux lourds aux symboles suivants.

Pb = pile contenant du plomb,

Cd = pile contenant du cadmium,

Hg = pile contenant du mercure.

Elimination

Lors de l’élimination des matériaux, respectez les prescriptions locales.

• Les piles usées ne sont pas des ordures ménagères. Pour les éliminer, apportez-les à votre magasin d’électricité ou aux points de collecte du matériel recyclable proches de chez vous. La législation vous y oblige.

• Pour éliminer l’appareil, conformez-vous à la directive sur les appareils électriques et

électroniques /96/CE – DEEE (Déchets

des équipements électriques et électroniques).

Pour toute question, adressez-vous aux collectivités locales responsables de l’élimination de ces déchets.

8. Rangement et entretien

Vous pouvez nettoyer la balance à l’aide d’un chiffon légèrement humide sur lequel vous pouvez mettre, au besoin, un peu de produit vaisselle.

Nettoyez régulièrement la surface supérieure du plateau.

L’appareil doit être conservé dans un environnement approprié afin de garantir la précision des valeurs et d’optimiser la durée de vie du produit :

ATTENTION

• Veillez à ce qu’il n’aille pas de liquide sur la balance. Ne plongez jamais la balance dans l’eau.

Ne la rincez jamais sous l’eau courante.

• Ne lavez pas la balance au lavevaisselle !

• Ne posez aucun objet sur la balance lorsque vous ne l’utilisez pas.

• Mettez la balance à l’abri des chocs, de l’humidité, de la poussière, des produits chimiques, des fortes variations de température et évitez la proximité de sources de chaleur (fourneaux, radiateurs de chauffage).

• Ne soumettez pas la balance à des températures

élevées ou à de forts champs magnétiques (par exemple téléphones mobiles).

9. Que faire en cas de probleme ?

Affichage Cause

ELa limite de pesage de

g a été dépassée.

Remède

Retirez le produit pesé du plateau.

M clignote

La mémoire maximale d’au moins une des valeurs nutritionnelles ou énergétiques a été dépassée, par exemple plus de kJ.

Il n’existe pas de valeur nutritionnelle ou

énergétique pour cet aliment.

0 est ajouté en mode mémoire.

Effacez la mémoire avec la touche mémoire MC.

La mémoire maximale d’au moins une des valeurs nutritionnelles ou énergétiques a été dépassée, par exemple plus de kJ.

La pile est presque usée.

Effacez la mémoire avec la touche mémoire MC.

Changez la pile (voir

Chapitre 7. Changer les piles, page 28).

Affichage Cause

Valeur

négative

(-)

Le produit à peser a été posé avant la mise en marche de la balance.

Absence d’affichage

La pile est usée.

Remède

Appuyez sur la touche .

Insérez une nouvelle pile (voir Chapitre

7. Changer les piles, page 28).

Donnees techniques

Base de données

aliments avec les valeurs nutritionnelles et énergétiques suivantes :

• Protéines en g (oz)

• Lipides en g (oz)

• Cholestérol en mg (oz)

• Glucides en g (oz) et en unités pain

• Energie en kcal ou en kJ

Incréments des valeurs nutritionnelles et énergétiques

• Protéines : 0,1 g (0,01 oz)

• Lipides : 0,1 g (0,01 oz)

• Cholestérol : 0,1 mg (0, oz)

• Glucides : 0,1 g (0,01 oz)

• Unités pain : 0,01

• Énergie : 1 kcal/kJ

Codes aliments

Abréviations seafoodplus.info

en moyenne sur mat. sèche sur matière sèche (par exemple, indication du % de matière grasse des fromages)

% vol. d’alcool Teneur en alcool en pourcentage du volume

Définitions

Parties prêtes

à consommer

Produit sec

Matière brute achetée moins les résidus

La forme en poudre est pesée. C’est-

à-dire pas sous forme préparée. Sauf description plus détaillée ou autre formulation. Par ex. « du produit sec » ou « prêt à consommer ».

Toutes les indications se réfèrent au produit prêt à consommer. Sauf description plus détaillée ou autre formulation.

L’exactitude des données de la liste d’aliments n’est pas garantie.

Remarque

Certains des aliments mentionnés ne sont pas disponibles dans tous les pays de vente. Si des aliments importants pour vous ne sont pas mentionnés, vous pouvez les mémoriser sur les emplacements de mémoire pouvant être programmés à discrétion

( – ).

Produits laitiers

Ayran

Babeurre

Crème fraîche,

30 % de matières grasses

Crème fraîche,

40 % de matières grasses

Lait caillé, allégé

Lai caillé, riche en matières grasses

Yaourt aux fruits, allégé

Yaourt aux fruits, maigre

Yaourt aux fruits, riche en matières grasses

Fromage blanc aux fruits,

20 % de matières grasses / E. S.

Bouillie de semoule, aux cerises

Yaourt, allégé,

1,5 % de matières grasses

Yaourt, maigre

Boisson au cacao à base de lait

écrémé

Képhir

Képhir, aux fruits

Lait condensé,

10 % de matières grasses

Lait condensé,

4 % de matières grasses

Lait condensé,

7,5 % de matières grasses

Lait de vache (allégé), 1,5 %

Lait de vache (lait entier), 3,5 %

Lait écrémé

Flan au lait

Riz au lait, chocolat

Milk-shake

Petit-lait, sucré

Poudre de petit-lait, produit sec

Lait cru, lait sélectionné

Lait cru, lait de ferme

Crème (à café),

10 % de matières grasses

Crème, aigre (crème fleurette)

Chantilly,

30 % de matières grasses

Smetana,

24 % de matières grasses

Petit-suisse,

40 % de matières grasses / E. S.

Fromage blanc,

20 % de matières grasses / E. S.

Fromage blanc, maigre

Lait de chèvre

Fromages

Appenzell,

50 % de matières grasses / E. S.

Camembert à rôtir,

45 % de matières grasses / E. S.

Bleu de Bavière,

70 % de matières grasses / E. S.

Bel Paese

Fromage de montagne,

45 % de matières grasses / E. S.

Bleu (fromage à moisissure noble), 50 % de matières

grasses / E. S.

Brie,

50 % de matières grasses / E. S.

Fromage gras à pâte pressée,

30 % de matières grasses / E. S.

Fromage gras à pâte pressée,

50 % de matières grasses / E. S.

Cambozola,

70 % de matières grasses / E. S.

Camembert,

30 % de matières grasses / E. S.

Camembert,

45 % de matières grasses / E. S.

Camembert,

60 % de matières grasses / E. S.

Camembert, rôti

Cheddar

Chester,

50 % de matières grasses / E. S.

Edam,

30 % de matières grasses / E. S.

Edam,

40 % de matières grasses / E. S.

Fromage à moisissure noble,

60 % de matières grasses / E. S.

Emmental,

45 % de matières grasses / E. S.

Feta (brebis),

45 % de matières grasses / E. S.

Fromage frais, à caillots

Fromage frais aux herbes,

20 % de matières grasses / E. S.

Gorgonzola,

55 % de matières grasses / E. S.

Gouda,

45 % de matières grasses / E. S.

Gruyère,

45 % de matières grasses / E. S.

Hardang,

45 % de matières grasses / E. S.

Cottage cheese,

20 % de matières grasses / E. S.

Jarlsberg,

45 % de matières grasses / E. S.

Fromage aux noix,

50 % de matières grasses / E. S.

Leerdammer,

45 % de matières grasses / E. S.

Limbourg,

20 % de matières grasses / E. S.

Maasdam,

45 % de matières grasses / E. S.

Maasland,

50 % de matières grasses / E. S.

Mascarpone

Morbier,

40 % de matières grasses / E. S.

Mozzarella

Münster

Palmarello,

50 % de matières grasses / E. S.

Parmesan,

36 % de matières grasses / E. S.

Provolone

Fromage des Pyrénées,

50 % de matières grasses / E. S.

Raclette,

48 % de matières grasses / E. S.

Fromage au jambon fumé,

45 % de matières grasses / E. S.

Râpé,

45 % de matières grasses / E. S.

Romadur,

20 % de matières grasses / E. S.

Roquefort

Rottaler,

45 % de matières grasses / E. S.

Rubiola,

75 % de matières grasses / E. S.

Fromages à base de lait caillé

(Harzer, Mainzer),

10 % de matières grasses / E. S.

Sbrinz,

48 % de matières grasses / E. S.

Fromage frais sec en couches,

10 % de matières grasses / E. S.

Fromage fondu,

20 % de matières grasses / E. S.

Steppenkäse,

45 % de matières grasses / E. S.

Tête de Moine,

50 % de matières grasses / E. S.

Tilsit,

30 % de matières grasses / E. S.

Tilsit,

45 % de matières grasses / E. S.

Trappe,

45 % de matières grasses / E. S.

Fromage à pâte molle aux noix,

70 % de matières grasses / E. S.

Fromage vigneron,

60 % de matières grasses / E. S.

Fromage à la bière,

50 % de matières grasses / E. S.

Westberg,

45 % de matières grasses / E. S.

Chèvre, pâte non fraîche,

48 % de matières grasses / E. S.

Chèvre, pâte molle,

45 % de matières grasses / E. S.

OEufs et plats aux oeufs

OEuf de poule, entier ( g)

Jaune d’oeuf (jaune d’oeuf liquide)

Blanc d’oeuf (Blanc d’oeuf liquide)

OEufs brouillés

OEuf sur le plat

Huiles et matières grasses

Huile de graines de coton

Beurre (à base de crème non aigre ou aigre)

Demi-beurre

Beurre fondu

Huile de chardon, raffinée

Huile d’arachide, raffinée

Beurre de cacao

Beurre de coco, raffiné

Huile de graines de citrouille

Huile de foie de morue

Huile de graines de lin

Huile de maïs, raffinée

Margarine (margarine diététique)

Margarine (standard)

Mayonnaise, riche en matières grasses

Matières grasses du lait allégées

Huile d’olive

Huile de colza

Suif de boeuf

Dressing mayonnaise

(50 % de matières grasses)

Saindoux de porc

Huile de sésame

Huile de soja, raffinée

Huile de tournesol, raffinée

Huile de noix

Huile de germes de blé

Viandes

Viande des Grisons

Extrait de viande

Pâté allemand

Viande hachée (moitié boeuf, moitié porc)

Mouton, poitrine

Mouton, gigot

Mouton, faux-filet

Mouton (filet)

Mouton (côtelette)

Foie de mouton

Veau (épaule)

Veau (filet)

Veau (collet avec le carré découvert, échine avec os)

Veau (jarret avec os)

Veau (cuisse, cuissot avec os)

Veau (chair du muscle)

Veau (côtes couvertes)

Ris de veau

Poitrine de veau

Côtes de veau

Foie de veau

Rognons de veau

Escalope

Côte de porc salée et fumée

Agneau (chair du muscle)

Queue de boeuf

Viande de cheval

Hachis de boeuf (boeuf tartare)

Steak haché

Cuisse de boeuf

Foie de boeuf

Langue de boeuf

Boeuf (filet)

Boeuf (surlonge, rôti, poitrine)

Boeuf (culotte, quasi)

Boeuf (talon de collier, collier)

Boeuf (tende de tranche)

Boeuf (chair du muscle)

Boeuf (roastbeef, aloyau)

Gras du dos de porc

Epaule de porc

Porc (ventre)

Porc (filet)

Porc (salé et fumé)

Porc (côte avec os)

Porc (viande du muscle)

Porc (escalope, jambon démangé)

Porc, jambonneau arrière

( jarret arrière)

Porc haché

Rognons de porc

Poitrine, braisée

Jambon cuit

Jambon arrière

Viande de chèvre moy.

Langue de porc

Volailles et gibiers

Canard moy.

Faisan moy.

Oie moy.

Lièvre moy.

Viande de cerf moy.

Poulet moy.

Poularde moy.

Poulet, cuisse avec la peau

Blanc de poulet avec la peau

Foies de poulet

Viande de lapin moy.

Perdrix

Viande de chevreuil, cuisse

Selle de chevreuil

Pigeon

Dindonneau, blanc, sans la peau

Dindonneau, cuisse, sans la peau ni les os

Dindonneau, avec la peau, moy.

Caille

Sanglier

Charcuteries, pâtés & produits à base de viande

Saucisses paysannes

Mortadelle au jambon

Charcuterie au jambon

Saucisse à l’eau

Saucisse (porc)

Cabanossi

Salami

Corned Beef (allemand)

Petites saucisses en boîte

Pâté de chair à saucisse pressé bavarois

Cervelas

Saucisses de Francfort

Boulettes de viande, crues

Foie gras d’oie

Cervelas de volaille, maigre

Cervelas bavarois blanc

Saucisson à l’ail et à la

moutarde, cuit et fumé

Saucisse de veau

Pâté de veau

Saucisse porc et boeuf

Filet de porc fumé

Gendarme

Pâté de foie

Pâté de foie sous boyau, maigre

Saucisson de Lyon

Saucisse fumée à tartiner

Mortadelle

Boudin noir

Saucisson (allemand)

Jambon cuit

Jambon cru

Jambon cru fumé (lard maigre)

Mortadelle au jambon

Fromage de tête rouge

Lard de poitrine, fumé

Lard maigre

Charcuterie en aspic

Boudin blanc bavarois aux

herbes

Saucisses viennoises

Poissons, crustacés et mollusques

Anguille

Huître

Perche

Lingue bleue

Brème

Hareng saur

Aiguillat

Féra (corégone)

Filet de poisson

Flet

Truite (truite de rivière, truite

arc-en-ciel)

Crevette

Petit crabe

Brochet

Flétan noir (du Groenland)

Flétan blanc

Hareng (Atlantique)

Hareng (Baltique)

Homard

Cabillaud (morue)

Coquilles Saint-Jacques

Carpe

Loche

Crabes

Ecrevisse

Krill (Antarctique)

Saumon

Langouste

Lingue

Maquereau

Moules

Sébaste, rascasse du Nord

Anchois

Sardine

Eglefin

Tanche

Carrelet

Merlu

Colin (d’Alaska)

Lotte de mer

Sole

Sprat

Turbot

Eperlan

Thon

Calmar

Escargot

Sandre

Produits à base de poissons

Anguille fumée

Hareng fumé

Hareng, hareng frit mariné

Hareng mariné (à la Bismarck)

Hareng, jeune hareng mariné au sel

Filet de hareng en sauce tomate

Véritable caviar (d’esturgeon)

Faux caviar (caviar allemand)

Crevettes en boîte

Crabe en boîte

Saumon fumé en boîte

Maquereau fumé

Sardines à l’huile

Sébaste fumé

Hareng salé

Eglefin fumé

Filet d’aiguillat fumé

Colin fumé

Morue sèche

Thon à l’huile

Céréales et produits céréaliers

Amaranthe

Tarte aux pommes couverte

Strudel aux pommes

Chausson aux pommes

Bagel

Pain

Crêpes berlinoises

Biscuit (à la cuillère)

Pâte feuilletée

Petits pains

Brownies

Gruau de sarrasin

Farine de sarrasin, complète

Petit beurre

Gâteau au levain garni de flocons de beurre et de sucre

Céréales, arôme fruits

Barres de céréales (au chocolat)

Cookies, au beurre

Flocons de maïs

Flocons de maïs, noisettes et miel

Flocons de maïs, complets

Couscous, cuit

Couscous, non cuit

Petits gâteaux pour diabétiques

Farine d’épeautre, complète

Doughnut

Pâtes alimentaires aux oeufs, cuites / égouttées

Pâtes alimentaires aux oeufs

(nouilles, macaronis, spaghettis), non cuites

Pain de fruits secs

Cake aux fruits secs

Céréales aux fruits, sans sucre

Orge perlée

Pain d’épices

Biscuits gingembre cannelle

Vermicelle chinois, cuit

Pain complet au froment

Semoule en grains

Croquettes de semoule

Farine de graines d’épeautre vert

Grillade d’épeautre vert

Flocons d’avoine, instantanés

Viennoiserie

Pâte levée

(préparation instantanée pour)

Brioche tressée

Grains de millet

Gâteau au fromage blanc

Flocons de son, avoine

Petits gâteaux, mélange

Pain suédois croustillant

Bretzel / petit pain au sel

Maïs, grains entiers

Flocons de maïs petit-déjeuner, non sucrés

Farine de maïs

Macarons

Gâteau marbré

Farine, seigle complet

Pain multi céréales

Gâteau aux graines de pavot

Rouleau aux graines de pavot

Tarte à la crème moka

Muffin, aux myrtilles

Petits gâteaux aux céréales

Mélange de céréales, produit sec

Gâteaux aux noisettes

(préparation instantanée pour)

Gâteaux aux noisettes

(pâtisseries longue conservation)

Tartes aux fruits, pâte levée

Pâte à tarte, prête à la consommation

Chapelure

Pâte à pizza

Pop-corn

Pain noir de Westphalie

Riz, poli, cuit, égoutté

Riz, poli, non cuit

Riz, non poli

Farine de riz

Seigle, grains entiers

Pain de seigle

Farine de seigle, type

Pain bis

Pain de seigle concassé et pain complet

Pain de seigle complet

Quatre-quarts et génoise

Petits gâteaux ABC

Gâteau au chocolat Sacher

Gâteau à la crème

Céréales au chocolat

Forêt-Noire

Biscuits sablés écossais

Nouilles souabes

Son alimentaire

Pain de mie

Tortellinis, prêts à la consommation

Fond de tarte

Triticale

Pain complet aux graines de tournesol

Fougace à la farine complète

Petits gâteaux à la farine

complète

Pâtes alimentaires complètes, non cuites

Biscottes complètes

Mélange de gaufrettes

Gâteau brioché saxon de Noël

Pain blanc allemand

Froment, grains entiers

Semoule de froment

Germes de blé

Son de blé

Farine de froment, type

Pain principalement de froment

Amidon de froment

Pain de mie au froment

Pain de froment complet

Riz sauvage, non cuit

Gâteau au citron

Biscottes

Tarte à l’oignon

Pommes de terre et produits à base de pommes de terre

Pommes de terre sautées, prêtes

à la consommation

Pomme de terre bouillie dans la peau

Quenelles de pommes de terre, produit sec / en poudre

Quenelles de pommes de terre,

à base de pomme de terre cuite et de pomme de terre crue, prêtes à la consommation

Croquettes de pommes de terre produit sec / en poudre

Pommes de terre au four (dans la peau)

Pommes de terre, avec la peau

(crues)

Galette de pommes de terre, produit sec / en poudre

Galette de pommes de terre, surgelée / prête à la consommation

Purée de pommes de terre

Purée de pommes de terre,

produit sec / en poudre

Fécule de pomme de terre

Soupe de pommes de terre,

produit sec / en poudre

Pommes de terre bouillies dans la peau, cuites

Frites, prêtes à la onsommation, non salées

Röstie bernois, surgelé

Légumes et salades

Artichaut

Artichauts à l’huile

Aubergine

Pousses de bambou

Patate douce

Céleri en branches

Chou-fleur

Haricots, verts

Haricots, verts, en boîte

Brocoli

Cresson

Endives

Chou chinois

Laitue d’hiver

Chicorée

Salade carotte, céleri, oeufs, mayonnaise

Mâche, raiponce

Fenouil, feuilles

(fenouil de Bologne)

Salade de cervelas, faite maison

Oignons printaniers

Cresson alénois

Cornichons à la russe

Chou de Milan

Concombre

Salade de hareng

Gingembre

Salade de pommes de terre

Ail, cru

Chou-rave

Laitue

Citrouille

Pissenlit

Petit épi de maïs

Bette

Salade de jeune hareng mariné

Raifort

Carotte

Carottes (en boîte)

Pousse de haricots mungo

Salade de pâtes, à l’italienne

Gombo

Poivrons

Panais

Persil

Poireau

Pourpier

Chicorée rouge

Radis

Radis noir

Rhubarbe

Choux de Bruxelles

Betterave rouge

Chou rouge

Roquette

Oseille

Choucroute, égouttée

Ciboulette

Salsifis

Céleri-rave

Pousses / germes de soja

Asperges

Epinards

Epinards, surgelés

Navet

Légumes potagers

Tomate

Tomates en boîte

Topinambours

Tsatsiki

Salade Waldorf

Plantain

Rave

Chou blanc

Salade de chou blanc

Chou frisé

Courgettes

Maïs doux

Maïs doux, en boîte

Oignons

Champignons

Pleurote

Bolet jaune

Champignon de Paris

( champignon de couche)

Champignons de Paris en boîte

Armillaire

Morille

Girolle (chanterelle)

Girolle (chanterelle), séchée

Bolet orangé

Cèpe

Cèpe, séché

Truffe

Fruits

Cerise des Barbades

Ananas

Ananas en boîte

Pomme

Pomme, séchée (soufrée)

Compote de pommes

Orange

Abricot

Abricot, séché

Abricots en boîte

Avocat

Banane

Banane, séchée

Tomate

Poire

Poires en boîte

Mûre

Fruit à pain

Prune du Natal

Chayotte

Cherimoya

Datte, séchée

Fraise

Fraise, surgelée

Figue

Figue, séchée

Grenade

Pamplemousse

Goyave

Cynorrhodon

Myrtille

Myrtille, surgelée, non sucrée

Framboise

Baie de sureau

Melon miel

Fruit du jacquier

Nèfle du Japon

Groseille

Cassis

Kaki

Figues de Barbarie

Carambole

Bigarreau

Cerises en bocal

Kiwi

Kumquat, cru

Citron vert

Litchi

Longane

Clémentine

Mangue

Mûre

Mirabelle

Canneberge

Brugnon

Olive, verte, marinée

Olive, noire, marinée

Papaye

Fruit de la passion

Pêche

Pêche, séchée

Pêches en boîte

Prune

Physalis

Airelles rouges

Coing

Litchi chevelu

Reine-claude

Argousier

Kaki

Groseille à maquereau

Raisins secs de Smyrne

Tamarin

Pastèque

Raisin sec

Raisin

Citron

Melon miel

Noix et noisettes

Noix de cajou

Châtaigne

Cacahuète

Cacahuète, grillée et épluchée

Noisette

Noix de coco

Noix de coco râpée

Graines de citrouille

Noix de macadamia

Amande, douce

Pavot, graines (séchées)

Noix du Brésil

Noix de Pécan

Pignons

Pistache

Sésame, graines (séchées)

Graines de tournesol, graines

(séchées)

Noix

Féculents et graines

Haricots blancs secs

Petits pois écossés secs

Petits pois, écosse + petits pois, verts

Petits pois, verts, en boîte

Petits pois, verts, surgelées,

écossés

Câpres, macérées

Pois chiches, graines, secs

Pois chiches, pousses, fraîches

Haricots rouges, en boîte

Dolique, crue

Lin

Haricot de Lima, cru

Lentille, graines, cuite

Lentille, graines, sèches

Pavot, graines, séchées

Sésame, graines, séchées

Graine de soja, graines, séchées

Soja remplaçant la viande

Lait de soja

Pousses de soja

Saucisse de soja moy.

Graines de tournesol

Pois d’ambrevade, cru

Boissons sans alcool

Jus d’ananas

Jus dense de pomme

Jus de pomme, commercial

Mélange de jus de pomme et d’eau minérale gazeuse

Nectar d’abricot

Bière, sans alcool, internationale

Cappuccino

Cola

Cola, light

Café liégeois

Thé glacé, pêche

Jus de pamplemousse,

commercial

Sirop de framboise

Jus de baie de sureau

Nectar de cassis

Café

Café soluble (instantané), produit sec / en poudre

Lait de noix de coco

Latte Macchiato

Limonade, Boisson mélange coca

Jus de clémentine, pressé frais

Jus de carotte

Jus multivitamines

Limonade à l’orange

Jus d’orange, pressé frais

Jus d’orange, commercial

Jus de betteraves rouges

Jus d’argousier

Jus de griottes

Boisson au soja, aux fruits

Thé

Jus de tomate

Jus de raisin, commercial

Jus de citron, pressé frais

Boissons alcoolisées

Bière sans alcool, allemande

Bière maltée à haute fermentation (5 % vol.)

Amaretto (28 % vol.)

Cidre

Bière blonde de la région de

Cologne

Bière de garde « Lager » de la région de Pilsen, bière normale, allemande

Bière forte, blonde,

à basse fermentation (7 % vol.)

Boisson alcoolisée à base de vin, aux fraises

Cuba Libre

Curaçao (35 % vol.)

Vins de liqueur (16 –18 % vol.)

Double bière forte, brune (8 % vol.)

Liqueur au jaune d’oeuf

Bière d’exportation, blonde (5 % vol.)

Vin de fruits (8 –10 % vol.)

Gin

Vin chaud

Alcool de grains clair (32 % vol.)

Bière de garde « Lager » (bière à teneur de moût élevée), blonde

(5 % vol.)

Bière légère, à basse fermentation (2,5 – 3,0 % vol.)

Liqueurs (30 % vol.)

Bière de maïs (bière blanche,

à haute fermentation)

Bière de malt (0,04 – 0,6 % vol.)

Eau-de-vie de fruits

(40 – 45 % vol.)

Ouzo (38 % vol.)

Pina Colada

Porto

Vin rouge, lourd

Rhum

Sangria

Vin mousseux / jus d’orange

Vin mousseux allemand

Cognac

Vin blanc

Bière de froment à teneur de moût élevée, sans levure

(5 % vol.)

Bière de froment à teneur de moût élevée, contenant de la levure (5 % vol.)

Vermouth

Whisky

Vodka

Desserts et confiseries

Sirop d’érable

Meringue

Bonbons, caramels durs

Coulis de fruits, prêt à la consommation

Sauce au chocolat, prête à la consommation

Chocolats pour diabétiques

Chocolat pour diabétiques, au lait

Chocolat pour diabétiques, noir

Edulcorant pour diabétiques

Glace de régime

Bouchée de pain d’épice fourré nappé de chocolat

Gâteau de Noël de Dresde, à la pâte d’amandes

Crème glacée

Tranche napolitaine

Crème glacée, chocolat

Crème glacée, vanille

Pain d’épice Elise

Pâte de cacahuète

Fondant

Gâteau à la crème au beurre enrobé d’amandes et de croquant

Bavarois, à partir de produit sec, prêt à la consommation

Glace aux fruits

Gomme à mâcher aux fruits

Dessert gélifié, à partir de produit sec, prêt à la consommation avec de l’eau

Dessert gélifié, aspérule, tout prêt

Kouglof

Oursons gélifiés

Miel (miel de fleurs)

Kaiserschmarrn

Poudre de cacao, faiblement dégraissé

Réglisse

Pâte d’amandes

Chocolat au lait

Glace au lait, au moins 70 % de lait

Tête de nègre

Mousse au chocolat

Praliné

Gâteau aux noisettes avec

glaçage

Pâte à tartiner aux noisettes et cacao

Plum-pudding

Sucre de canne

Compote de fruits rouges refroidie, à partir de produit sec, prête

à la consommation avec de l’eau

Russischer Zupfkuchen

Barre de chocolat / cacahuète

Barre de chocolat / caramel

Barre de chocolat / noix de coco

Bouchées de mousse enrobée de chocolat

Chocolat, sans lait, à au moins

40 % cacao

Chocolat, blanc

Crème au chocolat, à partir de produit sec, prête à la consommation

Bonbons au chocolat enrobés de sucre

Flan au chocolat, à partir de produit sec, prêt à la consommation avec du lait

Glace à l’italienne

Spéculoos

Tiramisu

Flan à la vanille, flan à la crème,

à partir de produit sec, prêt à la consommation avec du lait

Crème à la vanille, à partir de produit sec, prête à la consommation

Sauce à la vanille, à partir de produit sec, prête à la consommation avec du lait

Chocolat au lait

Chocolat au lait aux noisettes

Bonbon gélifié moy.

Biscuit à la cannelle en forme d’étoile

Gâteau au citron

Sucre (sucre de canne, sucre de betterave)

Sauces

Sauce Barbecue

Sauce Béchamel

Jus de viande

Jus de viande, clair

Sauce au curry

French-Dressing

Mélange pour bouillon instantané

Sauce blanche, épaissie

Italian-Dressing

Sauce chasseur

Ketchup

Sauce au beurre persillée

Arôme Maggi

Chutney mangue

Sauce style mayonnaise

Raifort (tube)

Sauce au poivre

Sauce à la crème

Mayonnaise pour salade

Sauce hollandaise

Sauce aigre-douce

Sauce pour poêle gyros, produit sec / en poudre

Sauce pour goulasch hongrois, produit sec / en poudre

Sauce pour rôti de boeuf mariné au vinaigre, produit sec / en poudre

Moutarde

Sauce au soja

Sauce cocktail

Concentré de tomates

Sauce tomate, sauce de base classique

Sauce tomate, à l’italienne

Vinaigrette

Sauce piquante

Sauce à l’oignon

Confitures

Gelée de pomme

Marmelade d’orange

Confiture d’abricot

Confiture de mûre

Confiture pour diabétiques, au fructose

Confiture pour diabétiques, à l’édulcorant / au fructose

Confiture de fraise

Confiture de framboise

Gelée de groseilles

Confiture de cerises

Confiture de prune, (quetsche)

Compote de prune

Gelée de coing

Confiture de coing

Potages, potées et plats uniques

Crème de brocoli et chou-fleur, allégé, produit sec / en poudre

Cassoulet

Crème de champignons

Chili con carne

Soupe de nouilles chinoises

Cassolette de petits pois à la saucisse

Soupe aux célestines

Crème d’épeautre vert franconienne

Bouillon de légumes

Minestrone

Bouillon aux noques de semoule

Goulasch

Bouillon de poule

Bouillon de poule aux pâtes alimentaires, produit sec / en poudre

Soupe aux pommes de terre à la saucisse

Crème de poireau

Lentilles au lard, produit sec / en poudre

Lentilles

Soupe au vermicelle

Oxtail

Potée de Pichelstein

Soupe au riz aux boulettes de viande

Consommé de boeuf

Crème d’asperges

Crème de cèpes

Velouté de tomates

Soupe à la tomate au riz, produit sec / en poudre

Soupe à l’oignon

Plats cuisinés

Baguettes, saucisson, surgelées

Choucroute bavaroise, surgelée

Bruschetta, tomate, basilic,

surgelée

Cannelloni

Cevapcici

Cheeseburger

Poêlée chinoise de légumes, produit sec / en poudre

Escalope Cordon bleu

Döner Kebab

OEufs en salade

Petits pois / carottes, surgelés

Filet de poisson sauce aux

herbes, surgelé

Filet de poisson à la bordelaise, surgelé

Bâtonnet de poisson pané

Tarte alsacienne flambée,

surgelée

Cervelas en salade

Rouleau de printemps, surgelé

Salade de volaille, à la crème

Lasagne de légumes, produit sec / en poudre

Légumes mélangés, surgelés

Boules prune-pavot cuites à l’étuvée, surgelées

Emincé zurichois, produit sec / en poudre

Goulasch, hongrois

Poulet aigre-doux, surgelé

Hamburger

Rôti de cerf à la crème, surgelé

Blanquette

Bouillon de poule aux pâtes, produit sec / en poudre

Purée de pommes de terre « à la rhénane », produit sec / en poudre

Gratin dauphinois

Quenelles de pommes de terre,

à base de pomme de terre cuite et de pomme de terre crue

Salade de pommes de terre à la mayonnaise

Nouilles souabes au fromage

Chou farci

Choux farcis, prêts à la cuisson, surgelés

Boulettes de viande en sauce aux câpres

Filet de saumon en pâte feuilletée, surgelé

Lasagne

Potée de Leipzig, surgelée

Saucisses aux lentilles

Raviole souabe, cuite

Nasi Goreng, surgelé

Salade de pâtes à la mayonnaise

Potée de nouilles aux boulettes de boeuf, produit sec / en poudre

Poivron farci

Poêle de légumes à la française, surgelée

Poêle de légumes à l’italienne, surgelée

Poêle de légumes à la mexicaine, surgelée

Crêpes

Pizza Hawaii, surgelée

Pizza Margherita, surgelée

Pizza saucisson, surgelée

Pizza jambon, surgelée

Quiche Lorraine, surgelée

Raviolis en sauce tomate

Paupiette de boeuf

Riz pilaf

Filet de carrelet, pané, surgelé

Quenelles de pain, produit cuisiné

Spaghettis alla Carbonara, produit sec / en poudre

Spaghettis bolognaise

Spaghettis Funghi, produit sec / en poudre

Spaghettis à la tomate

Travers de porc à la texane, au four, surgelés

Epinards, surgelés

Pointe de culotte bouillie

Salade Waldorf à la mayonnaise

Salade de chou blanc à l‘huile

Cervelas et fromage en salade

Boules aux quetsches cuites à l’étuvée, surgelées

Rondelles d’oignons, frites

Autres

Levure de boulanger, pressée

Levure de bière, sèche

Cacahuètes soufflées

Gélatine

Chips, salés, frits à l’huile

Sticks de pommes de terre, salés, frits à l’huile

Gâteaux salés

Poudre pour flan, produit sec / en poudre

Sticks salés

Tofu

Tortillas

Entrées propres

Contenido

1. Para conocer el producto 39

2. Instrucciones de seguridad 39

3. Descripción del aparato 40

4. Puesta en marcha 40

5. Manejo 40

6. Programar códigos propios de alimentos 41

7. Cómo cambiar la pila 41

8. Almacenamiento y cuidado 42

9. ¿Qué hacer si hay problemas? 42

Datos técnicos 42

Códigos de alimentos 42

Volumen de suministro

• Báscula de cocina para dietas

• 3 pilas AAA

• Estas instrucciones para el uso

1. Para conocer el producto

Funciones del aparato

Esta báscula digital analizadora del valor nutritivo sirve para pesar alimentos y para llevar un control sobre la alimentación.

El peso se indica en pasos de 1 gramo. La báscula debe usarse exclusivamente en el sector privado. Ud. puede usar el presente aparato de forma fácil y rápida para:

• medir el peso de alimentos de hasta g

(modo de pesaje).

• Determinar los valores nutritivos (contenidos de proteínas, grasa, colesterol, hidratos de carbono) de alimentos diferentes.

• determinar el valor calórico de alimentos diferentes en kilocalorías (kcal) o en kilojoules (kJ).

• activar el contenido de hidratos de carbono en BE

(unidades de pan).

• memorizar los alimentos pesados en un espacio de tiempo determinado y visualizar las sumas correspondientes (modo de almacenamiento).

La báscula de cocina analizadora de valor nutritivodispone además de las siguientes funciones:

• 50 espacios de memoria a los que se pueden asignar alimentos de forma individual,

• Dos funciones de pesaje con tara (función de tara) para pesar alimentos directamente uno después del otro o bien en un platillo,

• Posibilidad de conmutación entre gramos y onzas,

• Función de desconexión automática después de

segundos,

• Función de advertencia automática, si se sobrepasa el límite de peso superior de gramos,

• Indicación de cambio de pilas, poco antes de agotarse las pilas.

2. Instrucciones de seguridad

Guarde el presente manual de instrucciones para el uso y póngala a disposición de los otros eventuales usuarios.

ADVERTENCIA

• Tenga en cuenta que no debe administrarse ninguna medicación (p. ej. insulina) basada exclusivamente en los datos de valores nutritivos de la balanza analizadora de valor nutritivo. Antes de administrar una dosis de medicamentos compruebe los datos de valores nutritivos con una segunda fuente (p. ej. bibliografía especializada o cursos de alimentación).

Es muy importante realizar una comprobación lógica de los datos con vistas a posibles fallos operativos (p. ej. error al introducir datos) y posibles desviaciones de los valores nutritivos de los alimentos respecto a los valores orientativos almacenados en la balanza analizadora de valor nutritivo. En casos graves podría producirse una dosificación errónea de los medicamentos, de la cual no asumimos ninguna responsabilidad.

ATENCION

• Los valores almacenados en la báscula para productos elaborados o mezclas (p. ej. tarta Selva

Negra) pueden estar sujetos a grandes variaciones en función del fabricante o de la preparación.

Por lo tanto, en el caso de los productos elaborados se recomienda comparar los valores con las indicaciones incluidas en el envase por el fabricante y en el caso de las mezclas se recomienda calcular el valor nutritivo sumando los ingredientes que las constituyen.

• Los valores nutritivos almacenados para cada alimento están programados en la báscula de buena fe y según las condiciones presentes en el momento de la impresión del manual de instrucciones.

Si los alimentos no contienen datos (indicación:

), no los sume con la función de sumar. El resultado final podría ser erróneo.

• La báscula no está pensada para pesar medicamentos o materiales no permitidos.

• El producto solo está dispuesto para el uso propio, no para el uso médico o comercial.

Pilas

• Las pilas pueden significar peligro mortal, si se tragan. Guarde las pilas en lugares inaccesibles para niños pequeños. Si se ha tragado una pila, será necesario consultar inmediatamente a un médico.

• No echar las pilas al fuego. ¡Peligro de explosión!

• Las pilas no deben recargarse ni reactivarse mediante otros medios; no deben desarmarse ni deben ser cortocircuitadas.

• Sacar las pilas, si el aparato no se usará por un prolongado espacio de tiempo. De esta manera se evitan daños que podrían ser causados por fugas en la pilas.

Reparación

• En ningún caso debe Vd. abrir el aparato, ya que de lo contrario no se podrá garantizar un correcto funcionamiento. Si se abre el aparato, caducará la garantía.

• En casos de reparación, sírvase ditigirse al servicio postventa o uno de los distribuidores autorizados.

3. Descripción del aparato

Báscula analizadora de valor nutritivo

Indicación del código

Indicación del peso memoria

Indicación del contenido de proteínas

Indicación de las unidades de pan

8 Botones numéricos 0 – 9 para entrar el código de alimento

9 Compartimento de pilas (lado trasero)

4. Puesta en marcha

Cambiar la unidad de peso

La báscula puede indicar los valores en las unidades de peso g (gramos) o bien oz (onzas). El ajuste de fábrica es gramos. Utilizando la tecla unit puede cambiar la unidad de peso.

Emplazar la báscula

Coloque la báscula sobre una superficie plana y firme. Una superficie firme es imprescindible para obtener una correcta medición.

6 5

1 Botón de encendido y apagado

2 M+ Memorizar la medición

3 MR Indicaciones de los valores de sumas

4 MC Borrado de la memoria

5 Interruptor para cambiar entre unidades de peso g/oz unit

6 Tecla “Tara” tara

7 Pantalla

Indicación de kilocalorías

Indicación de kilojoules bono

Indicación del contenido en colesterol

Indicación del contenido de grasa

5. Manejo

Pesado

Conectar la báscula

La pantalla indica el peso del producto.

Presionar el botón .

Pesar el producto (tara)

Para continuar pesando otros produtos, puede Vd. colocar la báscula en 0 g.

➔ Pulse para ello la tecla tara.

Entrar el código de alimento

➔ Localice en el listado de alimentos (página 43 en adelante) el código de tres números correspondiente al alimento que está pesando e introduzca el código utilizando el teclado numérico.

Si Vd. se equivocó, entre un código de hasta tres cifras con cualquier número. Ahora entre el código correcto nuevamente.

En la pantalla se muestran todos los valores nutriticionales y energéticos.

Observe que, debido a fluctuaciones naturales del valor nutritivo y del valor calórico en los alimentos, los valores indicados son sólo aproximados.

Desconectar la báscula

segundos después de la última modificación de peso, la báscula se desconecta automáticamente.

Para apagar la báscula manualmente pulse la tecla .

Memorizar el producto pesado

Vd. puede memorizar el peso, el valor nutritivo y el valor calórico del alimento pesado actualmente. La báscula suma automáticamente los valores de cada medición memorizada. Vd. puede visualizar en cual-

quier momento el peso total, los valores totales nutritivo y calórico.

Los datos memorizados permanecen almacenados después de conectarse y desconectarse la báscula y después de cambiar las pilas.

Memorizar la primera medición

Vd. ha llevado a cabo anteriormente una medición y ha entrado el código de alimento.

➔ Presione el botón de memorización M+.

La pantalla muestra el símbolo para sumatorio ΣM, el espacio de memoria (p. ej. 01) y el peso total.

Memorizar otras mediciones

Reemplace el producto a pesar y repita el paso 1.

Visualizar los valores sumados

Active, por ejemplo diariamente, los valores memorizados.

➔ Presione el botón de memorización MR.

La pantalla muestra el símbolo para sumatorio ΣM, el número de espacios de memoria (p. ej. 02) y el peso total memorizado, así como la suma de los valores nutricionales y energéticos.

Borrar memoria

Borre Vd. la memoria periódicamente, por ejemplo diariamente.

➔ Presione el botón de memorización MC.

El símbolo M se borra. La memoria ha sido borrada.

A continuación se le preguntará el valor energético del alimento.

• Con las teclas numéricas introduzca el valor energético del alimento (en divisiones de 1 kcal) y confirme la introducción pulsando la tecla MR.

A continuación se le pedirán los valores del contenido en colesterol (en divisiones de 1 mg), en hidratos de carbono (en divisiones de 0,1 g), en grasa

(en divisiones de 0,01 g) y el contenido en proteínas

(en divisiones de 0,01 g).

• Una vez introducido el valor correspondiente, pulsando la tecla MR accederá al siguiente valor solicitado. Tras haber introducido el último valor

(contenido en proteínas) y pulsado la tecla MR el aparato vuelve al modo de pesaje.

Nota: si desconociera uno de los valores solicitados del alimento, deje el valor “0” y pulse la tecla

MR para introducir el siguiente valor.

Tenga en cuenta para el control de su alimentación, que el valor que se ha dejado como “0” no será considerado al sumar los valores nutritivos o energéticos (véase “Visualizar valores de medición añadidos”).

• Compruebe la plausibilidad del valor introducido.

7. Cómo cambiar la pila

Esta báscula lleva 3 pilas AAA. Si aparece el símbolo del cambio de pilas , significa que las pilas están prácticamente agotadas. Coloque las pilas en el compartimento para pilas que se encuentra en la parte inferior de la báscula. Compruebe que las pilas se hayan colocado según la polaridad indicada.

6. Programar códigos propios de alimentos

El aparato dispone de valores nutritivos y energéticos memorizados de alimentos (posiciones de memoria – ). Usted puede programar 50 posiciones de memoria adicionales ( – ) con alimentos propios, e introducirlos en las celdas vacías de la tabla, en el capítulo “Códigos de alimentos”.

Para ello deberá conocer los valores nutritivos y energéticos de dichos alimentos.

Nota los valores nutritivos y energéticos se referirán siempre a un peso de g del alimento correspondiente.

Proceda de la manera siguiente para programar los alimentos adicionales:

• Conecte el aparato. Para ello, pulse la tecla .

• Pulse simultáneamente las teclas tara y MR durante aprox. 3 segundos. El aparato cambia al modo de programación. El indicador del código de alimentos mostrará el valor Las dos últimas cifras parpadean.

• Introduzca el código de alimento deseado (números 50 – 99) y confirme la introducción pulsando la tecla MR.

Indicación

• Al cambiar las pilas, se conservan los valores de medición memorizados.

• No utilizar pilas recargables.

• Utilice pilas exentas de metales pesados. Las pilas que contienen metales pesados llevan el siguiente símbolo:

Pb = la pila contiene plomo

Cd = la pila contiene cadmio

Hg = la pila contiene mercurio

Eliminación de desechos

Siga las prescripciones de las autoridades locales respecto a la eliminación de los materiales.

• Las pilas gastadas no deben ser desechadas en la basura doméstica. Entregue las pilas gastadas a su vendedor especializado en equipos eléctricos o bien al punto de recogida local de materias de Svalor. Usted está obligado por ley a desechar correctamente las pilas.

• Elimine el aparato de acuerdo con la Directiva

/96/CE sobre Residuos de aparatos eléctricos y Selectrónicos (WEEE = Waste

Electrical and Electronic Equipment). Si tiene

alguna duda diríjase a las autoridades comunales competentes para la eliminación de desechos.

8. Almacenamiento y cuidado

Limpie la báscula con un paño ligeramente humedecido, al que puede añadir un poco de líquido lavavajillas en caso necesario.

Limpie periódicamente el lado superior de la placa de pesaje.

La exactitud de los valores de medición y la vida útil del aparato dependen de su cuidadoso manejo:

ATENCION

• Asegúrese que la báscula no entre en contacto con líquidos. Nunca sumerja la báscula en agua.

Nunca lave la báscula bajo agua corriente.

• ¡Nunca lave la báscula en la máquina lavavajillas!

• No deposite objetos sobre la báscula, si no la va a usar.

• Proteja la báscula contra golpes, humedad, polvo, productos químicos, altas fluctuaciones de temperatura y contra fuentes de calor muy cercanas

(estufas, radiadores).

• No exponga la báscula a temperaturas altas o a campos magnéticos fuertes (por ejemplo, teléfonos celulares).

9. ¿Qué hacer si hay problemas?

Pantalla Causa

ESe ha sobrepasado el límite de pesaje de

M parpadea

Por lo menos uno de los valores nutritivos o calóricos ha sobrepasado el límite de capacidad de la memoria, por ejemplo, más de

kJ.

No existe el valor nutritivo o calórico requerido para este alimento.

En el modo de memorización se suma 0.

Borre la memoria con el botón de memoria MC.

Por lo menos uno de los valores nutritivos o calóricos ha sobrepasado el límite de capacidad de la memoria, por ejemplo, más de

kJ.

La pila está prácticamente agotada.

Remedio

Saque el producto a pesar de la placa de pesaje.

Borre la memoria con el botón de memoria MC.

Cambie la pila (consulte cómo cambiar la pila en el cápítulo 7, página 41).

Presione el botón .

Valor menos

(-)

Se colocó el producto a pesar antes de haber conectado la báscula.

Pantalla Causa

La pantalla está vacía

La pila está completamente agotada.

Remedio

Coloque una pila nueva (consulte cómo cambiar la pila en el cápítulo 7, página 41).

Datos técnicos

Base de datos

alimentos con los siguientes valores nutritivos y calóricos:

• Proteína/albúminan g (oz)

• Grasa en (oz)

• Colesterol en mg (oz)

• Hidratos de carbono en g (oz) y BE

• Energía en kcal o kJ

Divisiones para los valores nutritivos y calóricos

• Proteína/albúmina: 0,1 g (0,01 oz)

• Grasa: 0,1 g (0,01 oz)

• Colesterol: 0,1 mg

(0, oz)

• Hidratos de carbono: 0,1 g (0,01 oz)

• BE: 0,01

• Energía: 1 kcal/kJ

Códigos de alimentos

Abreviaciones e.p.

e.m.s.

en promedio en masa seca (por ejemplo, en la especificación de grasa de quesos)

Vol. % alcohol Contenido de alcohol en porcentajes

Definiciónes

Porciones listas para el consumo

Productos crudos a la venta menos desecho

Producto seco Se pesa en forma de polvo. Es decir, sin estar preparado. A menos que se describa con mayor detalle o se formule de otra forma. P. ej. “de producto seco” o “listo para el consumo”.

Todas las especificaciones se refieren a porciones listas para ser consumidas. A menos que se describa con mayor detalle o se formule de otra forma.

Los datos de la lista de alimentos se ofrecen sin garantía de su exactitud.

Indicación algunos de los alimentos indicados no están disponibles en todos los países distribuidores. Si no se incluyen alimentos que a Ud. le parecen importantes, tiene la posibilidad de guardarlos en las posiciones de memoria libre programable ( – ).

Productos lácteos

Ayran

Suero de mantequilla

Crème fraîche, 30 % grasa

Crème fraîche, 40 % grasa

Leche agria, baja en grasas

Leche agria, grasa

Yogur de frutas, bajo en grasas

Yogur de frutas, semigraso

Yogur de frutas, graso

Queso quark de frutas, 20 % grasas mat. sec.

Papilla de sémola, cereza

Yogur, bajo en grasas, 1,5 % grasa

Yogur, semigraso

Bebida de cacao con leche semidesnatada

Kefir

Kefir, con frutos

Leche condensada, 10 % grasa

Leche condensada, 4 % grasa

Leche condensada, 7,5 % grasa

Leche de vaca (baja en grasas),

1,5 %

Leche de vaca (entera), 3,5 %

Leche semidesnatada

Pudin de leche

Arroz con leche, chocolate

Batido de leche

Suero de leche, dulce

Suero en polvo, producto seco

Leche cruda, leche sin procesos de calentamiento

Leche cruda, leche de granja

Nata (crema para café),

10 % grasa

Nata, agria (crema agria)

Nata para montar, 30 % grasa

Smetana, 24 % grasa

Requesón con nata,

40 % grasa mat. sec.

Requesón, 20 % grasa mat. sec.

Requesón, semigraso

Leche de cabra

Queso

Queso Appenzel, 50 % grasa mat. sec.

Camembert, 45 % grasa mat. sec.

Bavaria Blue, 70 % grasa mat. sec.

Bel Paese

Queso alpino, 45 % grasa mat. sec.

Queso azul, 50 % grasa mat. sec.

Brie, 50 % grasa mat. sec.

Queso mantecoso, 30 % grasa mat. sec.

Queso mantecoso, 50 % grasa mat. sec.

Cambozola, 70 % grasa mat. sec.

Camembert, 30 % grasa mat. sec.

Camembert, 45 % grasa mat. sec.

Camembert, 60 % grasa mat. sec.

Camembert, cocinado

Cheddar

Chester, 50 % grasa mat. sec.

Queso Edam, 30 % grasa mat. sec.

Queso Edam, 40 % grasa mat. sec.

Queso azul, 60 % grasa mat. sec.

Queso Emmental, 45 % grasa mat. sec.

Queso Feta (queso de oveja),

45 % grasa mat. sec.

Queso fresco, granulado

Preparado de queso fresco con hierbas, 20 % grasa mat. sec.

Gorgonzola, 55 % grasa mat. sec.

Gouda, 45 % grasa mat. sec.

Gruyère, 45 % grasa mat. sec.

Queso de Hardang, 45 % grasa mat. sec.

Queso Cottage, 20 % grasa mat. sec.

Queso Jarlsberg, 45 % grasa mat. sec.

Pasta de queso con nueces,

50 % grasa mat. sec.

Queso Leerdamer, 45 % grasa mat. sec.

Queso Limberger, 20 % grasa mat. sec.

Queso maasdam, 45 % grasa mat. sec.

Queso de Maasland, 50 % grasa mat. sec.

Queso mascarpone

Queso Morbier, 40 % grasa mat. sec.

Mozzarella

Queso munster

Palmarello, 50 % grasa mat. sec.

Parmesano, 36 % grasa mat. sec.

Provolone Val Padana

Queso de los Pirineos,

50 % grasa mat. sec.

Queso raclette, 48 % grasa mat. sec.

Queso con jamón ahumado,

45 % grasa mat. sec.

Queso para rallar, 45 % grasa mat. sec.

Queso romadur, 20 % grasa mat. sec.

Roquefort

Queso rottaler, 45 % grasa mat. sec.

Queso Robiola, 75 % grasa mat. sec.

Queso de leche agria (Harzer,

Mainzer), 10 % grasa mat. sec.

Sbrinz, 48 % grasa mat. sec.

Requesón sin batir, 10 % grasa mat. sec.

Queso para fundir, 20 % grasa mat. sec.

Queso de estepa, 45 % grasa mat. sec.

Tête de Moine, 50 % grasa mat. sec.

Queso Tilsit, 30 % grasa mat. sec.

Queso Tilsit, 45 % grasa mat. sec.

Queso trapista, 45 % grasa mat. sec.

Queso blando con nueces,

70 % grasa mat. sec.

Queso Vignotte, 60 % grasa mat. sec.

Queso Weißlacker, 50 % grasa. mat. sec.

Westberg, 45 % grasa mat. sec.

Queso de cabra, queso en lonchas, 48 % grasa mat. sec.

Queso de cabra, queso blando,

45 % grasa mat. sec.

Huevos y platos con huevo

Huevo de gallina, completo

( g)

Yema de huevo de gallina (yema líquida)

Clara de huevo de gallina

(clara líquida)

Huevos revueltos

Huevo frito

Aceites y grasas

Aceite de semilla de algodón

Mantequilla (mantequilla de nata dulce y ácida)

Mantequilla, semigrasa

Mantequilla derretida

Aceite de cardo, refinado

Aceite de cacahuete, refinado

Mantequilla de cacao

Grasa de coco, refinada

Aceite de pipa de calabaza

Aceite de hígado de bacalao

Aceite de linaza

Aceite de maíz, refinado

Margarina (margarina dietética)

Margarina (margarina estándar)

Mayonesa, rica en grasas

Margarina de leche

Aceite de oliva

Aceite de colza

Grasa de vaca

Mayonesa para ensalada

(50 % grasa)

Manteca de cerdo

Aceite de sésamo

Aceite de soja, refinado

Aceite de girasol, refinado

Aceite de nuez

Aceite de germen de trigo

Carne

Carne de los grisones (Cantón de los Grisones)

Extracto de carne

Carne de cerdo en conserva

Carne picada (mitad ternera y mitad cerdo)

Carnero, pecho

Carnero, pierna

Carnero, lomo

Carne de carnero (filete)

Carne de carnero (chuleta)

Hígado de carnero

Carne de ternera (espaldilla)

Carne de ternera (filete)

Carne de ternera (pescuezo, con hueso)

Carne de ternera (codillo con hueso)

Carne de ternera (pierna con hueso)

Carne de ternera (pura carne muscular)

Carne de ternera (solomillo bajo con hueso)

Mollejas de ternera

Pecho de ternera

Chuletas de ternera

Hígado de ternera

Riñones de ternera

Escalope de ternera

Lacón cocido y ahumado

Carne de cordero (pura carne muscular)

Rabo de buey

Carne de caballo v. m.

Carne vacuna/carne picada de vaca (steak tartare)

Carne vacuna picada

Pierna de vacuno

Hígado de vacuno

Lengua de vacuno

Carne de vacuno (filete)

Carne de vacuno (lomo alto,

rosbif, costillas)

Carne de vacuno (cadera, rabo)

Carne de vacuno (morrillo, pescuezo)

Carne de vacuno (babilla)

Carne de vacuno (pura carne muscular)

Carne de vacuno (rosbif, lomo)

Tocino de cerdo

Paleta de cerdo (hombro)

Carne de cerdo (panceta)

Carne de cerdo (filete)

Carne de cerdo (lacón)

Carne de cerdo (chuleta con hueso)

Carne de cerdo (pura carne muscular)

Carne de cerdo (escalope de cerdo, jamón)

Carne de cerdo, lacón trasero

(pata trasera)

Carne picada de cerdo

Riñones de cerdo

Costillas de cerdo, estofadas

Jamón de cerdo, cocido

Pierna de cerdo (muslo, jamón)

Carne de cabra v. m.

Lengua de cerdo

Aves y caza

Pato v. m.

Faisán v. m.

Ganso v. m.

Liebre v. m.

Carne de ciervo v. m.

Pollo (pollo asado) v. m.

Pollo (para sopa) v. m.

Pollo, pollo asado, muslo (pata), con piel

Pollo, pechuga con piel

Hígado de pollo

Carne de conejo v. m.

Perdiz

Carne de corzo, pierna (muslo)

Espalda de corzo

Paloma

Pavo, pechuga, sin piel

Pavo, muslo (pata), sin piel ni hueso

Pavo, con piel, v. m.

Codorniz

Jabalí

Embutido, patés y productos cárnicos

Salchicha alemana campesina

Chopped alemán

Bierwurst (embutido de carne mixta)

Salchicha Bockwurst

Salchicha Bratwurst

Cabanossi

Salchicha de Servela

Corned Beef (alemán)

Salchichas enlatadas

Paté de carne horneada

Salchicha cocida

Salchichitas Frankfurt

Albóndiga, cruda

Pasta de hígado de ganso

Embutido de ave, semigraso

Embutido Gelbwurst

Embutido Jagdwurst

Salchicha de ternera

Paté de hígado de ternera

Salchicha knacker

Jamón salado y ahumado

(Lachsschinken)

Salchicha ahumada Landjäger

Paté de hígado

Paté de hígado, semigraso

Cervelas

Tripa rellena de carne picada

(Mettwurst)

Mortadela

Embutido de sangre (Blutwurst)

Salami (alemán)

Jamón cocido

Jamón salado y ahumado

(Lachsschinken)

Jamón, ahumado (panceta)

Fiambre de jamón, fino

Embuchado (mondejo, rojo)

Panceta, ahumada

Tocino, entreverado

Carne en gelatina/gelatina de carne

Salchicha blanca (Weißwurst)

Salchichas tipo vienés

Pescado, crustáceos y moluscos

Anguila

Ostra

Perca (de río)

Escolano azul

Brema

Arenque ahumado

Mielga (galludo)

Corégono

Filete de pescado

Platija

Trucha (de río, arco iris)

Gamba, cangrejo de mar

Granadero

Lucio

Rodaballo, negro (rodaballo de

Groenlandia)

Rodaballo, blanco

Arenque (Atlántico)

Arenque (Mar Báltico)

Bogavante

Bacalao (abadejo)

Vieira

Carpa

Anarichádido (Cobitis taenia)

Cangrejo de mar

Cangrejo (de río)

Krill (Antártida)

Salmón

Langosta

Maruca

Caballa

Mejillón

Gallineta

Anchoa

Sardina

Eglefino

Tenca

Platija

Merluza

Abadejo (Alaska)

Rape

Lenguado

Espadín

Rodaballo

Eperlano

Atún

Sepia

Caracol de viña

Lucio

Productos de pescado

Anguila, ahumada

Arenque, ahumado

Arenque, frito

Arenque, marinado (arenque

Bismarck)

Arenque, fresco

Filete de arenque con salsa de tomate

Caviar, auténtico (caviar de esturión)

Sustituto de caviar (caviar alemán)

Cangrejos de mar enlatados

Carne de cangrejo enlatada

Salmón, ahumado, enlatado

Caballa, ahumada

Sardinas en aceite

Gallineta, ahumada

Arenque salado

Eglefino, ahumado

Tiras de mielga ahumada

Abadejo, ahumado

Bacalao secado al aire

Atún en aceite

Cereales y derivados

Amaranto

Pastel de manzana, cubierto

Apfelstrudel

Empanadilla de manzana

Bagel

Baguette

Buñuelo berlinés

Bizcocho (lenguas de gato)

Hojaldre

Panecillo

Brownies

Sémola de alforfón

Harina de alforfón, integral

Galletas de mantequilla

Pastel de mantequilla

Cereales, con aroma frutal

Barrita de cereales (con chocolate)

Cookies, de mantequilla

Copos de maíz

Copos de maíz, con nueces+miel

Copos de maíz, integral

Couscous, cocinado

Couscous, crudo

Galletas para diabéticos

Harina de escanda, integral

Dónut

Pastas al huevo (pasta), cocidas/escurridas

Pastas al huevo (pasta, macarrones, espagueti), crudas

Pan de frutas

Pastel de frutas, ingl.

Musli de frutas, sin azúcar

Cebada mondada

Pastel aromático (bollería industrial)

Pan de jengibre

Fideos celofán, cocidos

Pan Graham

Sémola, grano

Postre dulce de sémola

Harina de escanda

Croquetas de harina de escanda

Copos de avena, instantáneos

Bollería con levadura, simple

Masa de levadura (preparado para pastel)

Pastel trenzado

Mijo, grano

Tarta de queso

Copos de salvado, avena

Pastas, mezcladas

Pan sueco crujiente

Brezel/pan salado

Maíz, grano entero

Copos de maíz, sin endulzar

Harina de maíz

Macaroon de almendra

Bizcocho marmolado

Harina, centeno integral

Pan multicereal

Pastel de adormidera

Arrollado de amapola

Tarta de nata y moka

Muffin, de arándanos

Galletas de musli

Mezcla de musli, producto seco

Pastel de nueces (preparado para pastel)

Pastel de nueces (bollería fina/ industrial)

Pastel de frutas, masa de levadura

Base de tarta de frutas, lista para consumir

Harina de empanar

Masa de pizza

Palomitas

Pumpernickel

Arroz, pulido, cocido, escurrido

Arroz, pulido, crudo

Arroz, sin pulir

Harina de arroz

Centeno, grano entero

Pan de centeno

Harina de centeno, tipo

Pan de centeno y trigo

Pan de centeno y pan integral

Pan integral de centeno

Masa de bizcocho

Pan ruso

Tarta Sacher

Tarta de nata

Musli de chocolate

Tarta Selva Negra

Shortbread

Spätzle (pasta sueva al huevo)

Salvado alimenticio

Pan para tostar

Tortellini, listos para consumir

Base para tarta

Triticale

Pan integral con pipas de girasol

Pan ácimo integral

Galletas integrales

Pasta integral, cruda

Pan tostado integral

Mezcla para gofres

Bizcocho de Navidad, sajón

Pan blanco

Trigo, grano entero

Sémola de trigo

Brotes de trigo

Salvado de trigo

Harina de trigo, tipo

Pan de centeno y trigo

Almidón de trigo

Pan para tostar de trigo

Pan de trigo integral

Arroz salvaje, crudo

Pastel de limón

Pan tostado

Pastel de cebolla

Patatas y productos de patata

Patatas cocidas y salteadas,

listas para consumir

Patatas, cocidas (con piel)

Bolas de patata (Knödel),

producto seco/en polvo

Bolas de patata (Knödel), mitad y mitad, listas para consumir

Croquetas de patata, producto seco/en polvo

Patatas, al horno (con piel)

Patatas, con piel (crudas)

Tortitas de patata (Reibekuchen), producto seco/en polvo

Tortitas de patata (Reibekuchen), ultracongeladas/listas para consumir

Puré de patata

Puré de patata, producto seco/ en polvo

Almidón de patata

Sopa de patata, producto seco/ en polvo

Patatas con piel, cocidas

Patatas fritas, listas para consumir, sin sal

Rösti, ultracongelado

Verduras y ensaladas

Alcachofas

Alcachofas en aceite

Berenjena

Brotes de bambú

Batata, boniato

Apio

Coliflor

Judías, verdes

Judías, verdes, enlatadas

Brócoli

Berro de fuente

Achicoria

Col china

Lechuga iceberg

Endivia

Ensalada Farmersalat

Canónigos, ruiponte

Hinojo, hoja (hinojo de Bolonia)

Ensalada Fleischsalat, artesanal

Cebolleta

Berro

Pepinillos

Col rizada

Pepino

Ensalada de arenque

Jengibre

Ensalada de patata

Ajo, crudo

Colinabo

Lechuga

Calabaza

Diente de león

Mazorquitas

Acelga

Ensalada Matjessalat

Rábano rusticano

Zanahoria, carlota

Zanahorias (carlotas), enlatadas

Brotes de fríjol verde

Ensalada de pasta, italiana

Gombo

Guindilla

Pastinaca

Perejil, (rizado)

Puerro

Verdolaga

Repollo morado

Rabanitos

Rábano largo

Ruibarbo

Coles de bruselas

Remolacha

Lombarda

Rúcula

Acedera

Choucroute, escurrida

Cebollino

Escorzonera

Apio, tubérculo

Brotes de soja

Espárragos

Espinacas

Espinacas, ultracongeladas

Nabicol

Verduras para sopa

Tomate

Tomates enlatados

Tupinambo

Tzatziki

Ensalada Waldorf

Llantén

Nabo

Repollo

Ensalada blanca Weißkraut

Col de Saboya

Calabacín

Maíz dulce

Maíz dulce, enlatado

Cebolla

Setas

Champiñón ostra

Boleto anillado

Champiñón (cultivado)

Champiñones enlatados

Seta miel

Colmenillas (morchella)

Rebozuelo (chantarela)

Rebozuelo (chantarela), seco

Leccinum

Boletos

Boletos, secos

Trufas

Fruta

Acerola

Benim adim kirmizi (Cagdas Turkce edebiyat)

ÖN KAPAKTAKİ at ve arka kapağın yüzeyi, Caminin Heft Evreng'inin 'da Sultan İbrahim Mirza tarafından yaptırılmış ya

Author: Orhan Pamuk

86 downloads Views 3MB Size Report

This content was uploaded by our users and we assume good faith they have the permission to share this book. If you own the copyright to this book and it is wrongfully on our website, we offer a simple DMCA procedure to remove your content from our site. Start by pressing the button below!

Report copyright / DMCA form

ÖN KAPAKTAKİ at ve arka kapağın yüzeyi, Caminin Heft Evreng'inin 'da Sultan İbrahim Mirza tarafından yaptırılmış yazmasının, Marianna Shreve Simpson tarafından Sultan İbrahim Mirza's Haft Awrang adlı kitabında yayımlanmış fotoğraflarından- yorgan altındaki sevgililer, mavi topraktaki çiçek, parmağı ağzında Safevi genci ve Çin-Türkmen tarzı bulutlar, Firdevsi'nin Şehnamesinin 'de Safevi Şahı Tahmasp tarafından yaptırılmasına başlanmış yazmasının Stuart Cary Welch'in A King’s Book of Kings adlı kitabında yayımlanmış ayrıntı fotoğraflarından; kapağın üst ve alt çerçeveleri Şükrü Bitlisi'nin Selimnamesi'nin 'de yapılmış bir yazmasının cildinin ve ön kapaktaki kadının gözleri, yıllarında Tebriz'de hazırlanmış bir Miraçname nüshasının, Filiz Çağman, Zeren Tanındı ve J.M. Rogers'ın The Topkapı Saray Museum, The Albuıns and Illustrated Manııscripts adlı kitabındaki fotoğraflarından alındı.

İletişim Yayınları • Çağdaş Türkçe Edebiyat 74 ISBN © İletişim Yayıncılık A. Ş. 1. BASKI İstanbul, Aralık ( adet)

KAPAK VE SAYFA TASARIMI Hakkı Mısırlıoğlu DİZGİ ve UYGULAMA Hüsnü Abbas KAPAK, K BASKI ve CİLT Mart Matbaacılık

İletişim Yayınları Klodfarer Cad. iletişim Han No. 7 Cağaloglu istanbul Tel: 22 • Fax: 12 58 e-mail: [email&#;protected] • web: seafoodplus.info

Rüya'ya

Bir adam öldürdüler ve aralarında tartıştılar. Kuran, Bakara, 72

Körle gören bir olmaz. Kuran, Fâtır, 19

Doğu da Batı da Allah'ındır Kuran, Bakara,

İÇİNDEKİLER

1. B e n Ö l ü y ü m 6 2. B e n i m A d ı m K a r a 8 3. B e n , K ö p e k 10 4. K a t i l D i y e c e k l e r B a n a 12 5. B e n E n i ş t e n i z i m 16 6. B e n , O r h a n 19 7. B e n i m A d ı m K a r a 22 8. B e n i m A d ı m E s t e r 24 9. B e n , Ş e k ü r e 26 B e n B i r A ğ a c ı m 30 B e n i m A d ı m K a r a 32 B a n a K e l e b e k D e r l e r 37 B a n a L e y l e k D e r l e r 41 B a n a Z e y t i n D e r l e r 44 B e n i m A d ı m E s t e r 47 B e n , Ş e k ü r e 50 B e n E n i ş t e n i z i m 53 K a t i l D i y e c e k l e r B a n a 56 B e n , P a r a 59 B e n i m A d ı m K a r a 62 B e n E n i ş t e n i z i m 64 B e n i m A d ı m K a r a 67 K a t i l D i y e c e k l e r B a n a 70 B e n i m A d ı m Ö l ü m 73 B e n i m A d ı m E s t e r 75 B e n , Ş e k ü r e 79 B e n i m A d ı m K a r a 86 K a t i l D i y e c e k l e r B a n a 89 B e n E n i ş t e n i z i m 95 B e n , Ş e k ü r e B e n i m A d ı m K ı r m ı z ı B e n , Ş e k ü r e B e n i m A d ı m K a r a B e n , Ş e k ü r e B e n , A t B e n i m A d ı m K a r a B e n E n i ş t e n i z i m Ü s t a t O s m a n , B e n B e n i m A d ı m E s t e r B e n i m A d ı m K a r a Ü s t a t O s m a n , B e n B e n i m A d ı m K a r a B a n a Z e y t i n D e r l e r B a n a K e l e b e k D e r l e r B a n a L e y l e k D e r l e r

K a t i l D i y e c e k l e r B a n a B e n , Ş e y t a n B e n , Ş e k ü r e B e n i m A d ı m K a r a B i z , İ k i A b d a l Ü s t a t O s m a n , B e n B e n i m A d ı m K a r a B e n i m A d ı m E s t e r B e n , K a d ı n B a n a K e l e b e k D e r l e r B a n a L e y l e k D e r l e r B a n a Z e y t i n D e r l e r K a t i l D i y e c e k l e r B a n a B e n , Ş e k ü r e

1

1. B e n Ö l ü y ü m

Şimdi bir ölüyüm ben, bir ceset, bir kuyunun dibinde. Son nefesimi vereli çok oldu, kalbim çoktan durdu, ama alçak katilim hariç kimse başıma gelenleri bilmiyor. O ise, iğrenç rezil, beni öldürdüğünden iyice emin olmak için nefesimi dinledi, nabzıma baktı, sonra böğrüme bir tekme attı, beni kuyuya taşıdı, kaldırıp aşağı bıraktı. Taşla önceden kırdığı kafatasım kuyuya düşerken parça parça oldu, yüzüm, alnım, yanaklarım ezildi yok oldu; kemiklerim kırıldı, ağzım kanla doldu. Dört gün oldu eve dönmeyeli: Karım, çocuklarım beni arıyorlardır. Kızım ağlaya ağlaya tükenmiş, bahçe kapısına bakıyordur; hepsinin gözü yolda, kapıdadır. Gerçekten kapıda mıdır, onu da bilmiyorum. Belki de alışmışlardır, ne kötü! Çünkü insana buradayken, arkada bıraktığı hayatın eskiden olduğu gibi sürüp gitmekte olduğu duygusu geliyor. Ben doğmadan önce arkamda sınırsız bir zaman vardı. Ben öldükten sonra da, bitip tükenmeyecek bir zaman! Yaşarken hiç düşünmezdim bunları; ışıklar içinde yaşayıp giderdim, iki karanlık zamanın arasında. Mutluydum, mutluymuşum; şimdi anlıyorum: Padişahımızın nakkaşhanesinde en iyi tezhipleri ben yapardım ve ustalığı bana yaklaşabilecek başka bir müzehhip de yoktu. Dışarıda yaptığım işlerle elime ayda dokuz yüz akçe geçerdi. Bunlar da tabii, ölümümü daha da dayanılmaz kılıyor. Yalnızca nakış ve tezhip yapardım; sayfa kenarlarını süsler, çerçeve içine renkler, renkli yapraklar, dallar, güller, çiçekler, kuşlar çizerdim: Kıvrım kıvrım Çin usûlü bulutlar, birbirinin içine geçen yapraklar, renk ormanları ve içlerinde gizlenmiş ceylanlar, kadırgalar, padişahlar, ağaçlar, saraylar, atlar, avcılar Eskiden bazen bir tabak içine nakış yapardım; bazen bir aynanın arkasına, bir kaşığın içine, bazen Boğaziçi'nde bir yalının, bir konağın tavanına, bazen bir sandığın üzerine Son yıllarda ise yalnızca kitap sayfaları üzerinde çalışıyordum, çünkü Padişahımız çok para veriyordu nakışlı kitaplara. Ölümle karşılaşınca paranın hayatta hiç önemli olmadığım anladım, diyecek değilim. İnsan hayatta değilken bile paranın önemini biliyor. Şimdi bu durumumda benim sesimi işitiyor olmanıza, bu mucizeye bakıp şöyle düşüneceğinizi biliyorum: Bırak şimdi yaşarken kaç para kazandığını. Bize orada gördüklerini anlat. Ölümden sonra ne var, ruhun nerede, Cennet ve Cehennem nasıl, orada neler görüyorsun? Ölüm nasıl bir şey, canın yanıyor mu? Haklısınız. Yaşarken insanın öte tarafta neler olup bittiğini çok merak ettiğim biliyorum. Sırf bu merakı yüzünden kanlı savaş meydanlarında cesetler arasında gezmen birinin hikâyesini anlatmışlardı Can çekişmekte olan yaralı cengâverler arasında ölüp de dirilen birine rastlarım da, o da bana öbür dünyanın sırlarını verir diye aranan bu adamı Timur'un askerleri düşman sanıp bir kılıç darbesiyle ikiye biçmişler de, o da, öte dünyada insanın ikiye bölündüğünü sanmış. Böyle bir şey yok. Hatta dünyada ikiye bölünen ruhların burada birleştiğini bile söyleyebilirim. Ama, dinsiz kâfirlerin, zındıkların ve Şeytan'a uyan küfürbazların iddialarının tersine bir öbür dünya da, şükür var. Oradan size sesleniyor olmam bunun kanıtı. Öldüm, ama gördüğünüz gibi yok olmadım. Öte yandan, Kuran-ı Kerim'de sözü edilen ve altlarından ırmaklar akan altından, gümüşten Cennet köşklerine, dolgun meyvalı iri yapraklı ağaçlara, bakire güzellere rastlayamadığımı söylemek zorundayım. Oysa Vakıa suresinde anlatılan Cennetteki o iri gözlü hurileri pek çok kereler nasıl da keyiflenerek resmettiğimi şimdi çok iyi hatırlıyorum. Kuran-ı Kerim'in değil de, İbni Arabi gibi geniş hayallilerin ballandırarak anlattıkları sütten, şaraptan, tatlı sudan ve baldan yapılmış o dört ırmağa da tabii hiç rastlayamadım. Haklı olarak öte dünyanın umut ve hayalleriyle yaşayan pek çok kişiyi inançsızlığa sürüklemek istemediğim için bütün bunların kendi özel durumumla ilgili olduğunu hemen belirtmem gerekir: Ölümden sonraki hayat konusunda biraz olsun malumatı olan her mümin, benim durumumdaki bir huzursuzun Cennet'in ırmaklarını görmekte zorlanacağını kabul eder. Kısaca: Nakkaşlar bölüğünde ve üstatlar arasında Zarif Efendi diye bilinen ben öldüm, ama gömülmedim. Bu yüzden de, ruhum gövdemi bütünüyle terk edemedi. Cennet, Cehennem, neresiyse kaderim, ruhumun oralara

yaklaşabilmesi için gövdemin pisliğinden çıkabilmesi gerekir. Başkalarının başına da gelen bu istisnai durumum, ruhuma korkunç acılar veriyor. Kafatasımın paramparça olmasını, gövdemin yarısının buz gibi bir suda kırıklar ve yaralar içinde çürümesini duymuyorum da, gövdemi terk etmek için çırpman ruhumun derin azabını hissediyorum. Sanki bütün âlem benim içimde bir yerde sıkışarak daralmaya başlıyor. Bu daralma hissini, o eşsiz ölüm anımda hissettiğim şaşırtıcı genişlik hissiyle karşılaştırabilirim ancak. O hiç beklemediğim taş darbesiyle kafatasım kenarından kırıldığında, o alçağın beni öldürmek istediğini hemen anladım da, öldürebileceğine inanamadım. Umutla dopdoluymuşum, ama nakkaşhane ile evim arasındaki solgun hayatımı yaşarken hiç farketmezmişim bunu. Hayata parmaklarım, tırnaklarım ve onu ısırdığım dişlerimle tutkuyla sarıldım. Başıma yediğim diğer darbelerin acısıyla sizlerin canını sıkmayayım. Öleceğimi kederle anladığım zaman, içimi inanılmaz bir genişlik hissi sardı. Geçiş anım, bu genişlik hissiyle yaşadım: Bu yana varmam, insanın kendi rüyasında kendini uyur gibi görmesi gibi yumuşacık oldu. En son, alçak katilimin karlı, çamurlu ayakkabılarını gördüm. Gözlerimi uyur gibi kapadım ve tatlı bir geçişle bu yana vardım. Şimdiki şikâyetim, dişlerimin kanlı ağzıma leblebi gibi dökülmesinden, yüzümün tanınmayacak kadar ezilmesinden, ya da bir kuyunun dibine sıkışıp kalmış olmaktan değil; hâlâ yaşıyor sanılmaktan. Beni sevenlerin sık sık beni düşünüp, İstanbul'un bir kösesinde aptalca bir meşgaleyle hâlâ oyalanıyor olduğumu, hatta başka bir kadının peşinden gittiğimi hayal etmeleri huzursuz ruhuma büsbütün azap veriyor. Bir an önce cesedimi bulsunlar, namazımı kılıp, cenazemi kaldırıp beni gömsünler artık! Daha önemlisi, katilim bulunsun! O alçak bulunmadıkça, istiyorlarsa en muhteşem mezara gömsünler beni, huzursuzluk içinde mezarımda döne döne bekleyeceğimi, hepinize inançsızlık aşılayacağımı bilmenizi isterim. Katilim olacak orospu çocuğunu bulun, ben de size öte dünyada göreceklerimi tek tek anlatayım! Ama katilimi bulduktan sonra ona mengene aletiyle işkence edip kemiklerinden sekiz onunu, tercihan göğüs kemiklerini, yavaş yavaş çıtırdatarak kırmanız, sonra da o iğrenç ve yağlı saçlarım, işkencecilerin bu iş için yapılmış şişleriyle kafatasının derisini delerek, tek tek ve bağırtarak yolmanız gerekir. Onca öfke duyduğum katilim kim, hiç beklenmedik bir şekilde beni niye öldürdü? Merak edin bunları. Âlem beş para etmez alçak katillerle dolu, ha biri, ha diğeri mi diyorsunuz? O zaman sizi şimdiden uyarıyorum: Ölümümün arkasında dinimize, geleneklerimize, âlemi görüş şeklimize karşı iğrenç bir kumpas var. Açın gözlerinizi, inandığınız ve yaşadığınız hayatın, İslam'ın düşmanları beni neden öldürdü, bir gün sizi neden öldürebilir öğrenin. Bütün sözlerini gözyaşlarıyla dinlediğim büyük vaiz Erzurumlu Nusret Hoca'nın dedikleri bir bir çıkıyor. Başımıza gelenlerin, hikâye edilip bir kitapta yazılsa bile, en usta nakkaşlârca bile asla resimlen enleyeceğini de söyleyeyim size. Tıpkı Kuran-ı Kerim gibi, -yanlış anlaşılmasın, hâşa!- bu kitabın sarsıcı gücü asla resimlenemez oluşundan da gelir. Bunu anlayabildiğinizden kuşkuluyum. Bakın, ben de çıraklığımda derinlerdeki gerçekten, ötelerden gelen seslen korkar da dikkatimi vermez, alay ederdim böyle şeylerle. Sonum bu rezil kuyunun dibi oldu! Sizin de başınıza gelebilir bu; gözünüzü dört açın. Şimdi iyice çürürsem, iğrenç kokumdan beni belki bulurlar diye umutlanmaktan başka yapacak hiçbir şeyim yok. Bir de rezil katilime, bulunduğunda, hayırsever birinin edeceği işkenceleri hayal etmekten başka.

2

2. B e n i m A d ı m K a r a

İstanbul'a, doğup büyüdüğüm şehre, on iki yıl sonra bir uyurgezer gibi girdim. Ölecekler için toprak çekti derler, beni de ölüm çekmişti. İlk başta şehre girdiğimde yalnızca ölüm var sanmıştım, sonra aşk ile de karşılaştım. Ama aşk, o ara, İstanbul'a ilk girdiğimde, şehirdeki hatıralarım kadar uzak ve unutulmuş bir şeydi. On iki yıl önce İstanbul'da teyzemin çocuk yaştaki kızına âşık olmuştum. İstanbul'u terk ettikten yalnızca dört yıl sonra, Acem ülkesinin bitip tükenmez bozkırında, karlı dağlarında ve kederli şehirlerinde gezer, mektup taşır, vergi toplarken, İstanbul'da kalan çocuk sevgilimin yüzünü yavaş yavaş unuttuğumu farkettim. Telaşa kapılıp bu yüzü hatırlamaya çok gayret ettim ama, ne kadar çok severseniz sevin, insanın hiç görmediği bir yüzü yavaş yavaş unutacağını da anladım. Doğu'da kâtiplikler ve yolculuklarla paşaların hizmetinde geçirdiğim yılların altıncısında hayalimde canlandırdığım yüzün İstanbul'daki sevgilimin yüzü olmadığım biliyordum artık. Altıncı yılda yanlış hatırladığım yüzü, daha sonra, sekizinci yılda bir kere daha unutup, yine bambaşka bir şey olarak hatırladığımı da biliyordum. On iki yıl sonra, otuz altı yaşımda şehrime geri döndüğümde, sevgilimin yüzünü böyle böyle çoktan unutmuş olduğumun acıyla farkındaydım. Dostlarımın, akrabalarımın, mahallemdeki tanıdıkların çoğu bu on iki yılda ölmüşlerdi. Haliç'e bakan mezarlığa gittim, annem ve yokluğumda ölen amcalarım için dua ettim. Çamurlu toprağın kokusu hatıralarımla karıştı; birisi annemin mezarının kenarında bir testi kırmıştı, nedense kırık parçalara bakarken ağlamaya başladım. Ölülere mi, onca yıldan sonra tuhaf bir şekilde hâlâ hayatımın başında olmama mı, yoksa tam tersini sezdiğim, hayat yolculuğumun sonuna geldiğimi hissettiğim için mi ağlıyordum, bilmiyorum. Belli belirsiz bir kar atıştırmaya başlamıştı. Oradan oraya savrulan tek tük tanelere dalıp gitmiştim, kendi hayatımın belirsizlikleri içinde yolumu kaybetmiştim ki, baktım mezarlığın karanlık bir köşesinde karanlık bir köpek bana bakıyor. Gözyaşlarım dindi. Burnumu sildim. Kara köpeğin bana dostlukla kuyruğunu salladığını görüp mezarlıktan çıktım. Daha sonra, baba tarafından akrabalarımdan birinin eskiden oturduğu evlerden birini kiralayıp mahalleye yerleştim. Ev sahibesi kadın, savaşta Safevi askerlerinin öldürdüğü oğluna benzetti beni. Eve çekidüzen verecek, yemeklerimi yapacaktı. İstanbul'a değil de, dünyanın öbür ucundaki Arap şehirlerinden birine geçici olarak yerleşmişim de şehir nasıl bir yerdir diye meraklanıyormuşum gibi sokaklara çıktım, uzun uzun, doya doya yürüdüm. Sokaklar mı darlaşmıştı, yoksa bana mı öyle geliyordu? Kimi yerlerde, birbirlerine karşılıklı uzanmış evler arasına sıkışmış sokaklarda, üzerleri yüklü atlara çarpmamak için duvarlara, kapılara sürüne sürüne yürümek zorunda kaldım. Zenginler de artmış mıydı, yoksa bana mı öyle geliyordu. Gösterişli bir araba gördüm, böylesi ne Arabistan'da, ne Acem ülkesinde vardır; mağrur atların çektiği bir kale gibiydi. Çemberlitaş'ın orada, Tavukpazarı'ndan gelen pis kokunun içinde birbirlerine sokulmuş, paçavralar içinde arsız dilenciler gördüm. Biri kördü ve yağan kara bakıp gülümsüyordu. Eskiden İstanbul daha fakir, daha küçük, daha mutluydu deseler inanmazdım belki, ama kalbim böyle diyordu. Çünkü arkamda bıraktığım sevgilimin evi yerli yerinde ıhlamur ve kestane ağaçlarının içindeydi, ama kapıdan sordum bir başkası oturuyordu artık orada. Sevgilimin annesi, teyzem, ölmüş, Eniştem ile kızı taşınmışlar ve böyle durumlarda kalbinizi ve hayallerinizi nasıl da acımasızca kırdıklarını hiç farketmeyen kapıdaki adamların söylediği gibi, başlarından bazı felaketler geçmişti. Size şimdi bunları anlatmayayım da eski bahçedeki ıhlamur ağacının dallarından küçük parmağım büyüklüğünde buz parçacıkları sarktığını, sıcak, yemyeşil ve güneşli yaz günlerini hatırladığım bahçenin kederden, kardan ve bakımsızlıktan insanın aklına ölümü getirdiğini söyleyeyim. Akrabalarımın başlarına gelenlerin bir kısmını Eniştemin bana, Tebriz'e yolladığı mektuptan biliyordum zaten. O mektupta, Eniştem beni İstanbul'a çağırmış, Padişahımız için gizli bir kitap hazırladığını, benim ona yardım etmemi istediğim yazmıştı. Benim, bir dönem Tebriz'de Osmanlı paşaları, valiler, İstanbul'daki ricacılar için kitaplar hazırlattığımı Eniştem işitmişti. Tebriz'de yaptığım, kitap sipariş eden ricacılardan peşin para alıp, savaşlardan ve Osmanlı askerinden şikâyetçi nakkaşlardan ve hattatlardan hâlâ şehri terk edip Kazvin'e ve diğer

Acem şehirlerine gitmemiş olanları bulmak ve parasızlık ve ilgisizlikten şikâyetçi bu büyük üstatlara sayfaları yazdırtıp, nakşettirip, ciltlettirip kitabı İstanbul'a yollamaktı. Gençliğimde Eniştemin bana geçirdiği nakış ve güzel kitap aşkı olmasaydı hiç giremezdim bu işlere. Eniştemin bir zamanlar oturduğu sokağın çarşıya açılan ucundaki berber ustası, hâlâ dükkânında, aynı aynalar, usturalar, ibrikler, sabun telleri arasındaydı. Göz göze geldik, ama beni tanıdı mı bilemiyorum. İçine sıcak su doldurduğu baş yıkama kabının, tavandan sarkan zincirin ucunda hâlâ aynı yayı çizerek ileri geri sallandığım görmek neşelendirdi beni. Gençliğimde yürüdüğüm kimi mahalleler, kimi sokaklar, on iki yılda yanıp, kül ve duman olup uçmuştu da yerlerinde köpeklerin yol kestiği, meczupların çocukları korkuttuğu yangın yerleri açılmış, kimine de benim gibi uzaklardan geleni şaşırtan zengin konakları yapılmıştı. Bunların bazılarının pencerelerine en pahalısından, renkli Venedik camları takmışlardı. Yüksek duvarların üzerinden sarkan cumbalardan, yokluğumda İstanbul'da iki katlı pek çok zengin evi yapıldığını gördüm. Başka pek çok şehirde olduğu gibi İstanbul'da da paranın hiç mi hiç değeri kalmamıştı artık. Benim Doğu'ya gittiğim yıllarda bir akçeye dört yüz dirhemlik kocaman bir ekmek çıkaran fırınlar şimdi aynı paraya bunun yarısı ve üstelik tadı tuzu insanın çocukluğunu hiç mi hiç hatırlatmayan bir ekmek veriyorlardı. Rahmetli annem on iki yumurta için üç akçe saymak gerektiğini görseydi tavuklar şımarıp kafamıza sıçmadan başka bir diyara kaçalım, derdi, ama biliyordum bu düşük para her yeri sarmıştı. Felemenk'ten, Venedik'ten gelen tüccar gemilerinin sandık sandık bu kalp paralarla dolu olduğu söyleniyordu. Darphanede eskiden yüz dirhem gümüşten beş yüz akçe kesilirken şimdi Safeviler ile bitip tükenmeyen savaşlar yüzünden sekiz yüz akçe kesilmeye başlanmış, Yeniçeriler, aldıkları akçenin Haliç'e düştüğünde, sebze iskelesinden denize dökülen kuru fasulyeler misali suda yüzdüğünü görüp isyan etmişler ve düşman kalesiymiş gibi Padişahımızın sarayını muhasara etmişlerdi. Beyazıt Camii'nde vaaz veren ve Hazreti Muhammed soyundan bir seyyid olduğunu ilan eden Nusret adlı bir vaiz de işte bütün bu ahlaksızlık, pahalılık, cinayetler, soygunlar sırasında nam salmıştı. Erzurumi denen vaiz, son on yıl içerisinde İstanbul'u kasıp kavuran bütün felaketleri, Bahçekapı ve Kazancılar Mahallesi yangınlarını, şehre her girişinde on binlerce ölü alan vebayı, Safevilere karşı savaşta onca can verilmesine karşın bir sonuç almamasını, Batı'da Hıristiyanların isyanlar çıkarıp küçük Osmanlı kalelerini geri almalarını, Hazreti Muhammed'in yolundan sapılmasıyla, Kuran-ı Kerim'in emirlerinden uzaklaşılması, Hıristiyanların hoş görülüp, serbestçe şarap satılıp tekkelerde çalgı çalınmasıyla açıklıyordu. Bana Erzurumlu vaizden heyecanla bahsedip bu haberleri veren turşucu, çarşı pazarı saran kalp paranın, yeni dukaların, aslanlı sahte Florinlerin, gümüşü gittikçe azalan akçelerin tıpkı sokakları dolduran Çerkezler, Abazalar, Mingeryahlar, Boşnaklar, Gürcüler, Ermeniler gibi insanı kesin ve geri dönüşü zor bir ahlaksızlığa sürüklediğini söyledi. Ahlaksızlar, isyankârlar kahvehanelerde toplanıyorlarmış, sabahlara kadar dedikodu ediyorlarmış. Ne idüğü belirsiz cascavlaklar, afyonkeş meczuplar, Kalenderi kalıntıları Allah'ın yolu budur diye tekkelerde sabahlara kadar musikiyle oynayıp, oralarına buralarına şişler sokup, her türlü edepsizliği yaptıktan sonra birbirlerini ve küçük oğlanları beceriyorlarmış. Tatlı bir ud sesi duydum da onu mu arayıp izledim, yoksa anılarım ve isteklerim dediğim akıl karışıklığı zehir turşucuya daha fazla dayanamayıp bana bir çıkış yolu mu sezdirdi, bilmiyorum. Bildiğim, bir şehri severseniz, orada çok gezerseniz, yıllar sonra o şehrin sokaklarını yalnız ruhunuz değil, gövdeniz de kendiliğinden öyle bir tanır ki, karın kederli kederli serpiştirdiği bir keder anında bacaklarınız sizi kendiliğinden sevdiğiniz bir tepeye çıkarır. Böylece Nalbant Çarşısı'ndan ayrılıp Süleymaniye Camii'nin hemen yanından Haliç'e yağan karı seyrettim: Kuzeye bakan damlarda, kubbelerin poyraz alan köşelerinde kar şimdiden tutmuştu. Şehre giren bir geminin bana pır pır selam yollayarak indirilen yelkenleri Haliç'in yüzeyiyle aynı kurşuni sis rengindeydi. Servi ve çınar ağaçları, damların görünüşü, akşamüstünün hüznü, aşağı mahallelerin iç sesleri, satıcıların bağırışları ve cami avlusunda oynayan çocukların çığlıkları kafamda birleşip, bana hiç şaşmayacak bir şekilde bundan sonra hayatınım şehrinden başka bir yerde yaşayamayacağımı duyuruyordu. Bir an, sevgilimin yıllardır unuttuğum yüzü gözlerimin önünde beliriverecek sandım. Yokuştan aşağı indim. Kalabalıkların içine girdim. Akşam ezanından sonra bir ciğerci dükkanında karnımı doyurdum. Boş dükkanın kedi besler gibi şefkatle lokmalarımı izleyerek beni besleyen sahibinin anlattıklarını dikkatle dinledim. Ondan aldığım ilham ve tarifle, sokakların iyice kararmasından sonra Esir Pazarı'nın arkalarındaki dar sokaklardan birine saptım, burada kahvehaneyi buldum. İçerisi kalabalık ve sıcaktı. Tebriz'de, Acem şehirlerinde pek çok benzerlerini gördüğüm ve orada meddah değil de perdedar denen hikayeci arkada ocağın yanında bir yükseltiye yerleşmiş, tek bir resim, kaba kâğıda aceleyle, ama hünerle yapılmış bir köpek resmi açıp asmış, arada bir resimdeki köpeği işaret ede ede hikâyesini o köpeğin ağzından anlatıyordu.

3

3. B e n , K ö p e k

Gördüğünüz gibi, azı dişlerim o kadar sivri ve uzundur ki ağzıma zorlukla sığarlar. Bunun bana korkutucu bir görüntü verdiğini biliyorum, ama hoşuma gidiyor. Bir keresinde bir kasap azı dişlerimin büyüklüğüne bakıp: "Ayol bu köpek değil domuz" demişti. Bacağından öyle bir ısırdım ki onu, dişlerimin ucunda, yağlı etinin bittiği yerde uyluk kemiğinin sertliğini hissettim. Bir köpek için hiçbir şey, içten gelen bir öfke ve hırsla berbat bir düşmanın etine dişlerini daldırmak kadar zevkli olamaz. Böyle bir fırsat önümde belirdiğinde, ısırılmayı hak eden kurbanım salak salak önümden geçerken zevkten gözlerim kararır, dişlerim sanki sızlayarak kamaşır ve farkına varmadan gırtlağımdan sizleri korkutan hırlamalar çıkarmaya başlarım. Bir köpeğim ben ve sizler benim kadar makul yaratıklar olmadığınız için hiç köpek konuşur mu diyorsunuz. Ama öte yandan da ölülerin konuştuğu, kahramanların bilmedikleri kelimeleri kullandığı bir hikâyeye inanır gözüküyorsunuz. Köpekler konuşur, ama dinlemesini bilene. Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, bir zamanlar bir payitahtın en büyük camilerinden birine, hadi diyelim ki adı Beyazıt Camii olsun, bir taşra şehrinden bir görgüsüz vaiz gelmiş. Adını belki saklamalı, mesela Husret Hoca demeli ona, ama başka ne yalan söylemeli, kalın kafalı bir vaizmiş bu adam. Ama kafasında ne kadar az çekirdek varsa dilinde de, maşallah, o kadar kudret varmış. Her cuma cemaati öyle bir coşturur, öyle bir ağlatırmış ki gözleri kuruyup bayılanlar, fenalık geçirenler olurmuş. Aman, sakin yanlış anlaşılmasın; dili kuvvetli öteki vaizler gibi ağlamazmış o hiç; tam tersi, herkes ağlarken onun kirpiği bile oynamaz, cemaati azarlar gibi konuşmaya daha da kuvvet verirmiş. Azarlanmayı sevdiklerinden olsa gerek, bütün bostancılar, hassa gılmanları, helvacılar, ayak takımından kalabalıklar ve kendi gibi pek çok vaiz bu adama kul köle olmuşlar. Eh, o da köpek değil ya, çiğ süt emmiş insanoğluymuş; bu hayran kalabalığı karşısında kendinden iyice geçmiş ve bakmış ki cemaati ağlatmak kadar korkutmanın da bir tadı var, üstelik bu işte de daha çok ekmek var, kantarın topunu iyice kaçırıp demeğe getirmiş ki: Pahalılığın, vebanın, yenilgilerin tek sebebi, Hazreti Peygamberimiz zamanındaki İslam'ı unutup, Müslümanlık diye başka kitaplara ve yalanlara kanıp inanmamızdır. Hazreti Muhammed zamanında mevlit okutmak mı vardı? Ölüye kırk töreni yapmak, ruhu için helva ve lokma döktürmek mi vardı? Hazreti Muhammed zamanında Kuran-ı Kerim'i şarkı gibi makamla okumak mı vardı? Minareye çıkıp sesim ne kadar güzel, Arapçam nasıl da Arap gibi deyip kibir kibir kibirlenerek, zenne gibi kırıta kırı ta makamla ezan okumak mı vardı? Mezarlara gidip yakarıyorlar, ölülerden medet umuyorlar, türbelere gidip putperestler gibi taşa tapıyorlar, bez bağlıyorlar, adak adıyorlar. Bu akılları veren tarikatçılar mı vardı Hazreti Muhammed zamanında? Tarikatçıların akıl hocası İbni Arabi, Firavun'un imanla öldüğüne yemin edip günahkâr olmuştur. Tarikatçılar, Mevleviler, Halvetiler, Kalenderiler, çalgı çalarak Kuran-ı Kerim okuyup, çocuk oğlan hep birlikte, dua ediyoruz diye raks edip oynayanlar, bunlar kâfirdir. Tekkeler yıkılmalı, temelleri yedi arşın kazılmalı, çıkan toprak denize dökülmeli ki ancak oralarda namaz kılınabilinsin. Daha da azıtıp ağzından salyalar saçarak bu Husret Hoca, ey müminler, kahve içmek haramdır, demekteymiş. Peygamberimiz Hazretleri bunun zihni uyuşturduğunu, mideyi deldiğini, bel fıtığı ve kısırlık yaptığını bildikleri ve kahvenin Şeytan'ın oyunu olduğunu anladıkları için içmemişlerdir. Ayrıca, şimdi kahvehaneler keyif ehlinin, zevk düşkünü zenginlerin, dizdize oturup her türlü edepsizliği yaptığı yerlerdir ve hatta tekkelerden önce kahvehaneler kapatılmalıdır. Fukaranın kahve içecek parası mı var? Kahvelere gidiyor, kahveyle kafayı buluyor, ipin ucunu öyle bir kaçırıyorlar ki, orada itin köpeğin konuştuklarını sahi zannedip dinliyorlar; köpektir işte bana ve dinimize küfreder, diyormuş bu Husret Hoca. Müsaadenizle, bu vaiz efendinin son sözünü cevaplamak istiyorum. Hacı-hoca-vaiz-imam takımının, biz köpekleri hiç sevmemeleri malumunuzdur elbette. Bana kalırsa, mesele Hazreti Muhammed'in üzerinde uyuyakalan bir kediyi uyandırmamak için eteğini kesmesiyle ilgili. Kediye gösterilen bu zarafetin bizlere

gösterilmediği hatırlanarak ve nankör olduğu en aptal âdemoğlu tarafından bile bilinen bu mahlukla ezeli savaşımız yüzünden Rusulullah'ın köpeklere bir düşmanlığı vardı, denmek isteniyor. Abdest bozar diye camilere sokulmayışımız, yüzyıllardır cami avlularında kayyımların sırıklı süpürgelerinden yediğimiz dayaklar, kötü niyetlerle yapılmış bu yanlış tefsirin sonucudur. Sizlere Kuran-ı Kerim'in en güzel surelerinden Kehf suresini hatırlatmak isterim. Bu güzel kahvede, aramızda Kuran-ı Kerim okumaz kitapsızlar bulunduğundan değil, şöyle hafızaları tazeleyelim diye: Bu surede putperestler arasında yaşamaktan bıkmış yedi genç hikâye edilir. Bunlar bir mağaraya sığınırlar ve uyurlar. Allah bunların kulaklarına birer mühür vurur ve onları tam üç yüz dokuz sene uyutur. Uyandıklarında aradan şu kadar sene geçtiğini bu yedi gençten birisi insanlar arasına karıştığında, elindeki geçer olmayan sikkeden anlar; çok şaşırırlar. İnsanoğlunun Allah'a bağlılığını, onun mucizelerini, zamanın geçiciliğini, derin bir uykunun tatlılığını anlatan surenin haddim olmayarak sizlere hatırlatacağım on sekizinci ayetinde bu yedi gencin uyuduğu Eshabı Kehf nam mağaranın girişinde yatan köpekten bahis vardır. Tabii ki, herkes Kuran-ı Kerim'de kendi adının geçmesiyle gururlanabilir. Bir köpek olarak bu sureyle övünüyor ve düşmanlarına it kopuk, diyen Erzurumilerin akıllarını inşallah başlarına getirir diyorum. O zaman köpeklere karşı bu düşmanlığın aslı esası nedir? Köpek murdardır niye dersiniz, evinize köpek girerse niye her yeri baştan aşağı yıkar, şartlarsınız? Bize dokunanın niye abdesti bozulur, kaftanınızın ucu bir köpeğin nemli tüylerine şöyle bir dokunsa niye o kaftanı kafadan çatlak asabi karılar gibi yedi kere yıkamayı şart koşarsınız? Bir köpek tencereyi yaladı diye o tencerenin ya atılması ya kalaylanması gerektiği yalanını ancak kalaycılar çıkarabilir. Belki de kediler. Ne zaman ki köyden, kırdan, göçebelikten vazgeçilip şehire oturuldu, çoban köpekleri köyde kaldı, o zaman biz köpekler murdar olduk. İslamiyet'ten önce on iki aydan biri it ayı idi. Şimdi ise it oldu bir uğursuz. Kendi dertlerimle şu akşam vakti biraz kıssa, biraz hisse almak isteyen siz dostlarımı üzmek istemem, benim kızgınlığım vaiz efendinin kahvehanelerimize atıp tutmasına. Bu Erzurumlu Husret'in babasının belirsiz olduğunu söylesem ne buyurulur? Bana da demişlerdir ki, sen ne biçim köpeksin, ustan bir kahvede resim asmış hikâye anlatır bir meddahtır diye sen onu korumak için, hoşt, vaiz efendiye dil uzatıyorsun. Hâşâ, dil uzatmıyorum. Ben kahvehanelerimizi çok severim. Bilir misiniz ki resmim böyle ucuz bir kâğıt üzerine nakşolunduğu için ya da bir köpek olduğum için üzülmüyorum da, ben sizlerle birlikte adam gibi oturup kahve içemediğime hayıflanıyorum. Bizler kahvemiz ve kahvehanelerimiz için ölürüz Ama o da ne Ustam, bak bana cezveden kahve veriyor. Hiç resim kahve içer mi? demeyin; bakın bakın, köpek lıkır lıkır kahve içiyor. Ooh, aman çok iyi geldi, içimi ısıttı, gözlerimi keskinleştirdi, zihnimi açtı ve bakın aklıma ne geldi. Venedik Doçu, Padişahımız Hazretleri'nin kızları Nurhayat Sultan'a hediye olarak Çin ipeğinden top top kumaşlardan, üzeri mavi çiçekli Çin çömleklerinden başka ne yollamış biliyor musunuz? Tüyleri ipekten, samurdan yumuşak işveli bir Frenk köpeği. Bu köpek öyle nazlıymış ki, bir de kırmızı ipekten elbisesi varmış. Bizim arkadaşlardan biri onu becermiş de ondan biliyorum: Bu köpek cima ederken bile elbisesiz yapamıyormuş. Bu Frenk ülkesinde zaten köpeklerin hepsi böyle elbise giyermiş. Orada sözümona kibarlar kibarı bir Frenk karısı çıplak bir köpek mi görmüş, yoksa köpeğinkini mi görmüş bilemiyorum artık, "Ayy hayvan çıplak!" diye düşüp bayılmış, diye hikâye ederler. Frenk gâvurlarının ülkesinde zaten her köpeğin bir sahibi varmış. Zavallı köpekler boyunlarında zincir, en sefil köleler gibi zincirlenmiş olarak tek tek sürüklene sürüklene sokaklarda gezdirilirlermiş. Bu adamlar sonra bu zavallı köpekleri zorla evlerine sokarlar, hatta yataklarına da alırlarmış onları. Bir köpek diğeriyle değil koklaşıp sevişsin, çift bile gezemezmiş. Zincirler içinde o zavallı halleriyle sokakta rastlaşırlarsa hüzünlü gözlerle birbirlerini uzaktan süzerlermiş, o kadar. Bizim İstanbul sokaklarında sürüler, cemaatler halinde serbestçe gezen köpekler olmamız, efendi sahip tanımadan icabında yol kesmemiz, keyfimizin çektiği sıcak köşeye kıvrılıp, gölgeye yatıp mışıl mışıl uyumamız, istediğimiz yere sıçıp istediğimizi ısırmamız, gâvurların akıllarının alacağı şeyler değil. Acaba bu yüzden mi Erzurumlu'nun hayranları İstanbul sokaklarında sadaka için dualarla köpeklere et atılmasına, bunun için vakıflar kurulmasına karşılar, diye düşünmedim değil. Eğer bunların niyeti köpeklere düşmanlıktan başka ayrıca gâvurluk etmekse, köpek milletine düşmanlığın zaten gâvurluğun ta kendisi olduğunu hatırlatırım. Bu rezillerin umarım uzak olmayan idamlarında, bazen ibret olsun diye yaptıkları gibi cellat arkadaşlar bizleri de parça yiyelim diye çağırırlar. Şunu anlatayım son olarak: Bundan önceki efendim çok adil bir insandı. Gece soyguna çıktığımızda işi bölüşürdük: Ben havlamaya başlayınca, o kurbanın gırtlağını keser, böylece herifin çığlığı duyulmazdı. Karşılığında da cezalandırdığı suçluları keser, kaynatır, bana verirdi de yerdim. Ben çiğ et sevmem. Erzurumlu vaizin celladı bunu da artık inşallah düşünür de o pisin etini çiğ çiğ yeyip midemi bozmam.

4

4. K a t i l D i y e c e k l e r B a n a

O budalayı öldürmeden az önce bile, herhangi birinin canını alacağını bana söylense inanmazdım. Bu yüzden yapmış olduğum şey bazen ufukta kaybolan yabancı bir kalyon gibi benden gittikçe uzaklaşıyor. Bazen hiçbir cinayet işlememişim gibi de hissediyorum. Zavallı Zarif kardeşimi hiç de istemeden gebertmemin üzerinden dört gün geçti, ve şimdiden duruma biraz alıştım. Önüme çıkı veren berbat meseleyi adam öldürmeden çözebilmeyi çok isterdim, ama hemen de anladım başka bir yol olmadığını. İşi hemen orada bitirdim; bütün sorumluluğu yüklendim. Bir akılsızın iftirası yüzünden bütün nakkaşlar camiasının tehlikeye atılmasına izin vermedim. Yine de ama katilliğe alışmak zor. Evde duramıyorum, sokağa çıkıyorum, sokakta duramıyorum, öteki sokağa yürüyorum, sonra o sokaktan sonrakine yürüyorum ve insanların yüzlerine baktıkça görüyorum ki ellerine daha cinayet işleme fırsatı geçilmemiş oldukları için pek çok kişi masum zannediyor kendini. Bu küçük talih ve kader meselesi yüzünden, insanların çoğunun benden daha ahlaklı ya da iyi olduğuna inanmak zor. Olsa olsa henüz cinayet işlemedikleri için biraz daha aptal suratlı oluyorlar ve bütün aptallar gibi iyi niyetli gözüküyorlar. Gözünde bir zekâ ışıltısı, yüzünde ruhundan yansıyan bir gölge gördüğüm herkesin gizli bir katil olduğunu anlamam için o zavallıyı öldürdükten sonra, İstanbul sokaklarında dört gün yürümem yetti. Yalnızca aptallar masumdur. Bu akşam mesela, Esir Pazarı'nın arkalarındaki kahvehanede sıcak kahvem ile ısınır, arkadaki köpek resmine bakıp köpeğin anlattıklarına herkesle birlikte kendimi koyuvererek gülerken, yanımda oturan bir herifin de benim gibi katilin teki olduğu duygusuna kapıldım. O da benim gibi meddaha gülebiliyordu, ama kolunun benim kolumun yanıbaşında kardeş kardeş durmasından mı, fincanı tutan kıpır kıpır parmaklarının huzursuzluğundan mı neden bilmiyorum, onun da benim soyumdan olduğuna hükmediverdim ve birden dönüp suratına dik dik baktım. Hemen korktu, yüzü allak bullak oldu. Kahve dağılırken bir tanıdığı onun koluna girmiş: "Artık Nusret Hocacılar burayı basar," diyordu. Ötekini kaş göz işaretiyle susturdu. Onların korkuları bana da bulaştı. Kimse kimseye güvenmiyor, her an karşısındakinden bir alçaklık bekliyor herkes. Hava daha da soğumuş ve sokakların köşelerinde, duvar diplerinde kar iyice tutmuş, yükselmiş. Kör karanlıkta gövdem yolunu dar sokakları ancak hissederek buluyor. Bazen de, kepenkleri iyice çekili, pencereleri kapkara tahtayla kaplı evlerin bir yerinden içerde hâlâ yanan bir kandilin soluk ışığı dışarı sızıp karda yansıyor, çoğu zaman ise hiçbir ışık, hiçbir şey göremiyorum da bekçilerin sopalarının taşlara vuruşuna, çılgın köpek sürülerinin ulumalarına, evlerin içlerinden gelen iniltilere kulak verip yolumu buluyorum. Bazen, gece yarıları şehrin dar ve korkutucu sokakları karın sanki kendi içinden sızan harika bir ışıkla aydınlanıyor ve karanlıkta, yıkıntılar ve ağaçlar arasında yüzlerce yıldır İstanbul'u tekinsiz kılan hayaletleri gördüğümü sanıyorum. Bazen de, evlerin içinden mutsuzların uğultusu geliyor; ya harıl harıl öksürüyor, ya burunlarını çekiyor, ya rüyalarında ağlayarak çığlık atıyor, ya da karı kocalar, yanıbaşlarında çocukları ağlarken birbirlerini boğazlamaya girişiyorlar. Katil olmadan önceki mutlu hayatımı hatırlamak, neşelenmek için bir iki akşam bu kahvede meddahı dinlemeye geldim. Bütün ömrümü birlikte geçirdiğim nakkaş kardeşlerimin çoğu her akşam gelirler. Tâ çocukluktan beri birlikte nakşettiğimiz bir budalaya kıydım kıyalı hiçbirini görmek istemiyorum artık. Birbirlerini görüp dedikodu etmeden yapamayan kardeşlerimin hayatında, buradaki rezil eğlence havasında beni utandıran çok şey var. Beni burnu büyük bulup iğnelemesinler diye bir iki resim de ben yaptım meddah için, ama bunun kıskançlığı durduracağını da sanmam. Ama kıskanmakta çok da haklılar.. Renk karıştırmakta, cetvel çekmekte, sayfa istifinde, konu seçiminde, yüz çizmekte, kalabalık savaş ve av meclislerini yerleştirmekte, hayvanları, padişahları, gemileri, atları, savaşçıları, âşıkları resmetmekte, nakşın içine ruhun şiirini dökmekte, hatta, tezhipte de en usta benim. Bunu size

övünmek için değil beni anlayın diye söylüyorum. Kıskançlık, zamanla usta nakkaşın hayatında boya kadar vazgeçilmez bir malzeme olur. Huzursuzluktan gittikçe uzayan yürüyüşlerimin ortasında bazen saf mı saf, masum mu masum din kardeşlerimden birisiyle gözgöze geliyorum ve birden şu tuhaf düşünce beliriyor içimde: Şimdi katil olduğumu düşünürsem, karşımdaki bunu yüzümden anlayacak. Böylece hemen kendimi başka şeyler düşünmeye zorluyorum; tıpkı ilk gençlik yıllarımda namaz kılarken kadınları düşünmemek için utanç içinde kıvranarak kendimi zorladığım gibi. Ama çiftleşmeyi aklımdan bir türlü çıkaramadığım o gençlik buhranlarının tersine, işlediğim cinayeti unutabiliyorum. Bütün bunları durumumla ilişkili olduğu için anlattığımı anlıyorsunuzdur. Bir şeyi aklımdan bile geçirirsem her şeyi anlarsınız. Bu da aranızda bir hayalet gibi gezinen adsız, hüviyetsiz bir katil olmaktan çıkarır da beni, yakayı ele vermiş, yüzü belirgin, kafası vurulacak sıradan bir suçlu durumuna düşürür. İzin verin de her şeyi düşünmeyeyim; kendime bir şeyler saklayayım: Sizin gibi ince kişiler de ayak izlerine bakarak hırsızı bulur gibi, kelimelerimden ve renklerimden benim kim olduğumu keşfe çalışsınlar. Bu da bizi şimdi çok revaçta olan üslup konusuna getiriyor: Nakkaşın kendi şahsi usûlü, kendine mahsus bir rengi, sesi, var mıdır, olmalı mıdır? Ustalar ustası, nakşın piri Behzat'ın bir resmini ele alalım. Bir cinayet resmi olduğu için, benim durumuma da iyi uyan bu harika şeye, acımasız bir taht kavgasında öldürülmüş bir Acem şehzadesinin kütüphanesinden çıkmış Herat işi doksan yıllık bir kusursuz kitabın Hüsrev ile Şirin'in hikâyesini anlatır sayfalarında rastlamıştım. Hüsrev ile Şirin'in sonunu bilirsiniz; Firdevsi'nin değil de Nizami'nin anlattığını diyorum: İki âşık ne maceralar ve fırtınalardan sonra evlenirler, ama Hüsrev'in önceki karısından olan çocuğu genç Şiruye Şeytan gibidir, onları rahat bırakmaz. Babasının tahtında ve genç karısı Şirin'de gözü vardır bu şehzadenin. Nizami'nin "Ağzı aslanlar gibi pis kokardı," dediği Şiruye, bir yolunu bulup babasını esir alır ve tahtına oturur. Bir gece, babasının Şirinle yattığı odaya girer, karanlıkta dokuna dokuna onları yatakta bulur ve hançeriyle babasını ciğerinden bıçaklar. Babanın kanı sabaha kadar akacak ve yanında huzurla uyuyan güzel Şirin ile paylaştıkları yatakta ölecektir. Büyük üstat Behzat'ın resmi, bu hikâye kadar yıllardır içinde taşıdığım gerçek bir korkuyu da işliyordu: Gece yarısı karanlıkta uyanıp, göz gözü görmez odada tıkırtılar çıkaran başka birisi olduğunu farketmenin dehşeti! O başka birisinin bir elinde bir hançer olduğunu, öbür eliyle de sizin boğazınıza sarıldığını düşünün. Odadaki ince ince işlenmiş duvar, pencere ve çerçeve süslerinin, sıkılmış gırtlağınızdan çıkan sessiz çığlığın rengindeki kızıl halının kıvrım ve yuvarlaklarının ve katilinizin sizi öldürürken çıplak ve iğrenç ayağıyla acımasızca bastığı harika yorgana inanılmaz bir incelikle ve neşeyle işlenmiş sarı ve mor çiçeklerin hepsi, aynı amaca hizmet ederler: Bir yandan bakmakta olduğunuz resmin güzelliğini vurgularken, bir yandan da içinde ölmekte olduğunuz odanın, terketmekte olduğunuz dünyanın ne de güzel bir yer olduğunu hatırlatırlar. Resmin ve dünyanın güzelliğinin sizin ölümünüze kayıtsızlığı, ölürken yanınızda karınız da olsa yapayalnız oluşunuz resme bakarken kafanıza dank eden asıl manadır. "Behzat'ın," demişti yirmi yıl önce benimle birlikte titreyen ellerimdeki kitaba bakan ihtiyar usta. Yüzü yanı başımızdaki mumdan değil, görme zevkinden aydınlanmıştı. "O kadar Behzat'ın ki, imzaya gerek yok." Behzat da bunu bildiği için imzasını resmin gizli bir köşesine bile atmamıştı. İhtiyar ustaya göre Behzat'ın bu tutumunda bir utanç ve sıkılma vardı. Gerçek hüner ve ustalık hem erişilmez bir harika resmetmek, hem de bu harikada nakkaşın kimliğini ele veren hiçbir iz bırakmamaktır. Zavallı kurbanımı can havliyle bulduğum sıradan ve kaba bir usûlle öldürdüm. Eserimden geriye beni ele verecek kişisel herhangi bir iz kalıp kalmadığını araştırmak için geceleri bu yangın verine geldikçe üslup sorunları kafama daha da çok üşüşmeye başladı. Üslup diye tutturdukları şey, kişisel bir iz bırakmamıza yol açan bir hatadır yalnızca. Yağan karın aydınlığı olmasaydı da burayı bulurdum: Burası, yirmi beş yıllık arkadaşımı katlettiğim yangın yeri. Kar, benim imzam olarak görülebilecek bütün izleri örtüp yok etmiş. Bu, Allah'ın da üslup ve imza konusunda benimle ve Behzat'la aynı fikirde olduğunu kanıtlıyor. Dört gece önce, o akılsızın ileri sürdüğü gibi bağışlanmaz bir günahı, farkında olmadan bile olsa, kitabı nakşederken işlemiş olsaydık, Allah biz nakkaşlara bu sevgiyi göstermezdi. O gece, Zarif Efendi'yle bu yangın yerine girdiğimizde kar yağmıyordu daha. Uzaklardan yankılanarak gelen köpek ulumalarını işitiyorduk. "Niye buraya geldik?" diye soruyordu zavallı. "Bu vakitte bana burada ne göstereceksin?" "İleride bir kuyu, ondan on iki adım ötede de yıllardır biriktirdiğim gömülü param var," dedim. "Bu anlattıklarımı kimseye söylemezsen Enişte Efendi de, ben de seni sevindiririz."

"Demek baştan beri ne yaptığını bildiğini kabul ediyorsun" dedi hevesle. "Ediyorum," diye çaresizlikle yalan söyledim. "Yaptığınız resim çok büyük bir günahtır biliyor musun?" dedi saflıkla. "Kimsenin cüret edemediği bir küfür, bir zındıklık. Cehennem'in en dibinde yanacaksınız. Azabınız, acılarınız hiç dinmeyecek. Beni de ortak ettiniz." Bu sözleri işitirken dehşetle anlıyordum ki, pek çok kişi ona inanacaktı. Niye? Çünkü bu sözlerin öyle bir gücü, öyle bir çekimi vardı ki, ister istemez insan ilgi duyuyor, başka alçaklar hakkında gerçek çıksın istiyordu. Yaptırdığı kitabın gizliliği ve verdiği paralar yüzünden Enişte Efendi hakkında bu tür dedikodular zaten çok çıkıyordu; Ayrıca Başnakkaş Üstat Osman da ondan nefret ediyordu. Müzebhip biraderimin iftirasını bile bile bu gerçeklerin üzerine kurnazca oturttuğunu da düşünmüştüm. Ne kadar samimiydi? Bizi birbirimize düşüren iddialarını ona tekrarlattım. Lafı evirip çevirerek gevelemedi. Sanki, birlikte geçirdiğimiz çıraklık yıllarımızda kendimizi Üstat Osman'ın dayağından korumak için bir kabahati örtmeye çağırıyordu beni. İçtenliğini o sırada inanılır buluyordum. Çıraklığında da gözlerini böyle kocaman açardı, ama o zamanlar tezhipten küçülmemişti daha onlar. Ama ona sevgi duymak istemedim hiç, çünkü her şeyi başkalarına anlatmaya hazırdı. "Bak," dedim zorlama-bir pişkinlikle. "Tezhip yaparız, kenar süsü buluruz, cetvel çeker, sayfaları renkli altınla parıl parıl süsler, en güzel resimleri biz yapar, dolapları, kutuları şenlendiririz. Yıllardır bunları yapıyoruz. Bu bizim işimiz. Bize resim sipariş ederler, şu çerçevenin içine bir gemi, bir ceylan, bir padişah oturt, şöyle kuşlar, bunun gibi adamlar olsun, hikâyenin şu meclisi, filanca şöyle dursun, derler, biz de yaparız. Bak, bu sefer 'içinden gelen bir at çiz şuraya,' dedi Enişte Efendi. Üç gün içimden gelen at resminin ne olduğunu anlamak için eski büyük üstatlar gibi yüzlerce kere at çizdim." Elimi alıştırmak için kaba Semerkand kâğıda çizdiğim bir dizi atı çıkarıp gösterdim ona. İlgilenip kâğıdı aldı ve solgun ay ışığında gözlerini yaklaştırıp siyah beyaz atları seyretmeye başladı. "Şirazlı, Heratlı eski üstatlar," dedim, "Allah'ın istediği ve gördüğü hakiki bir at resmi çizebilmek için nakkaşın elli yıl,biç durmadan at çizmesi gerektiğini söyler ve zaten en iyi at resminin karanlıkta çizileceğini eklerlerdi. Çünkü elli yılda gerçek nakkaş çalışa çalışa kör olur ve eli çizdiği atı ezberler." Yüzünde tâ çocukluk yıllarımızda onda gördüğüm masum bakış benim çizdiğim atlara dalıp gitmişti. "Bize sipariş ederler, biz de en gizli, en erişilmez atı eski üstatların çizdiği gibi çizmeye çalışırız, o kadar. Sipariş ettikleri şeyden sonra bizi sorumlu tutmaları haksızlık." "Bilmiyorum bu doğru mu?" dedi. "Bizim de sorumluluklarımız, irademiz var. Ben Allah hariç kimseden korkmuyorum. O da bize, iyiyle kötüyü ayırdedelim diye bir akıl vermiş." Yerinde bir cevaptı. "Allah her şeyi görür, bilir" dedim Arapça olarak. "Senin, benim, bizlerin bu işi bilmeden yaptığımızı da anlayacaktır. Enişte Efendi'yi kime ihbar edeceksin? Bu işin arkasında Padişahımız Hazretleri'nin iradesi olduğuna inanmıyor musun?" Sustu. Düşündüm: Gerçekten bu kadar kuş beyinli miydi, yoksa içten bir Allah korkusundan soğukkanlılığını kaybetmiş de saçmalıyor muydu? Kuyunun yanında durduk. Karanlıkta bir an gözlerini görür gibi oldum da anladım korktuğunu. Ona acıdım. Ok yaydan çıkmıştı bir kere. Karşımdakinin yalnızca akılsız bir korkak değil, bir rezil olduğunu bir kere daha kanıtlaması için Allah'a dua ettim. "Buradan on iki adım sayıp kazacaksın," dedim. "Sonra siz ne yapacaksınız?" "Söylerim Enişte Efendi'ye, resimleri yakar. Başka ne yapabiliriz ki? Erzurumlu Nusret Hoca'nın cemaatinden böyle bir laf olduğunu duyarlarsa ne bizi sağ koyarlar, ne de nakkaşhane kalır. Onlardan hiç tanıdığın var mı? Bu parayı şimdi sen kabul et ki bizi onlara, ihbar etmeyeceğini anlayalım." "Para neyin içinde?" "Eski bir turşu küpünün içinde yetmiş beş tane Venedik altını var." Venedik dukalarım anladım da bu turşu küpü niye gelmişti aklıma? O kadar saçmaydı ki, inandırıcı oldu. Böylece, Allah'ın benim yanımda olduğunu bir kere daha anladım, çünkü her yıl daha da paragöz olan çıraklık arkadaşım gösterdiğim yönde on iki adımı saymaya hevesle başlamıştı bile.

Aklımda o an iki şey vardı. Toprağın altında Venedik altını maltını yok hiç! Para veremezsem bu alçak budala bizi mahvedecek! Bir an, o alçak budalaya çıraklığımızda bazen yaptığım gibi sarılıp öpmek geldi içimden, ama yıllar bizi birbirimizden o kadar uzaklaştırmıştı ki! Aklım toprağın nasıl kazıtacağına takılmıştı. Tırnaklarımızla mı? Bütün bunları düşünmem, buna düşünmek denebilirse bir göz kırpması kadar sürdü, sürmedi. Kuyunun yanı başında duran kayayı telaşla iki elimle kavradım. O daha yedinci sekizinci adımındayken yetişip başının arka kısmına bütün gücümle indirdim. Taş kafasına öyle hızla ve sert bir şekilde indi ki bir an sanki kendi kafama inmiş gibi irkildim, acıdım hatta. Ama yaptığım şeye dertleneceğime, başladığım işi bir an önce bitirmek istiyordum. Çünkü yerde öyle bir şekilde debelenmeye başlamıştı ki, insan ister istemez daha da telaşlanıyordu. Onu kuyudan aşağıya attıktan çok sonradır ki, yaptığım işte bir nakkaşın inceliğine hiç mi hiç yakışmayacak kaba bir yan olduğunu düşünebildim.

5

5. B e n E n i ş t e n i z i m

Ben Kara'nın Enişte Efendisiyim, ama başkaları da Enişte der bana. Bir zamanlar, annesi bana Kara'nın öyle seslenmesini isterdi, sonra bunu yalnız Kara değil, herkes kullanır oldu. Kara, evimize gidip gelmeye bundan otuz yıl önce, Aksaray'ın arkalarında kestane ve ıhlamur ağaçlarının gölgelediği o karanlık ve nemli sokağa yerleşmemizden sonra başladı. O bundan önceki evimizdi. Yazları ben Mahmut Paşa ile sefere çıkarsam, sonbaharda İstanbul'a döndüğümde Kara'yı annesiyle bizim eve sığınmış bulurdum. Rahmetli anası, benim rahmetli hanımın ablasıydı. Bazen de, kış akşamları eve döndüğümde anasıyla benimkini birbirlerine sarılmış gözleri yaşlı dertleşirlerken görürdüm. Hiçbirinde tutunamadığı küçük ve ücra medreselerde müderrislik eden babası huysuzdu, öfkeliydi ve iyice de içerdi. Kara, o zamanlar altı yaşındaydı, annesi ağlıyor diye ağlar, annesi sustu diye susar, bana, Eniştesine korkuyla bakardı. Şimdi onu karşımda kararlı, kemale ermiş ve saygılı bir yeğen olarak görmekten memnunum. Bana gösterdiği saygı, elimi öpüşündeki dikkat, hediye getirdiği Moğol hokkasını verirken "yalnızca kırmızı mürekkep için," deyişi, karşımda dizlerini dikkatlice birleştirmiş olarak derli toplu oturuşu, bütün bunlar, yalnız onun olmak istediği aklı başında, yetişkin adam olduğunu değil, benim de olmak istediğim ihtiyar adam olduğumu bana bir kere daha hatırlatıyor. Bir iki kere gördüğüm babasına benziyor: Uzun boylu, ince, biraz asabice el kol hareketleri var, ama bu ona yakışıyor. Ellerini dizlerine koyuşu, ben önemli bir şey söylerken "anlıyorum, hürmetle dinliyorum", diyen bakışlarla gözlerimin içine içine istekle bakışı ve sözlerimin veznine uygun gizli bir makamla başını sallayışı çok yerinde. Bu yaşıma geldim, gerçek saygının yürekten değil, küçük kurallardan ve boyun eğmekten kaynaklandığını bilirim. Anasının, bizim evimizde oğluna bir gelecek gördüğü için her bahaneyle onu buraya sık sık getirdiği yıllarda kitaplardan hoşlandığını keşfetmem bizi birbirimize bağladı ve ev halkının yakıştırdığı sözle, bana çıraklık etti. Ona Şirazlı nakkaşların ufuk çizgisini resmin tâ yukarısına çekmekle Şiraz'da yeni bir usûlü ortaya çıkarttıklarını anlatırdım. Leylasının aşkından deliren Mecnun'u herkes çöllerde perişan resmederken, büyük usta Behzat'ın nasıl onu yemek pişiren, üfleyerek odunları tutuşturmaya çalışan, çadırlar arasında yürüyen kadınların kalabalığı içinde, ama daha da yalnız gösterebildiğini anlatırdım. Hüsrev'in gece yarısı gölde yıkanan Şirin'i çırılçıplak seyrettiği anı resimleyen nakkaşların çoğunun Nizami'nin şiirini okumayıp âşıkların atlarını ve elbiselerini akıllarına esen renklerle boyamalarının ne kadar gülünç olduğunu söyler, resimlediği metni şöyle dikkatle ve akıllıca okuyamayacak kadar ilgisizse o nakkaşın eline kalemi fırçayı almasının paradan başka hiçbir nedeni olmayacağını anlatırdım. Şimdi Kara'nın başka bir temel bilgiyi de edinmiş olduğunu sevinçle görüyorum: Nakış ve sanatta hayâl kırıklığına uğramak istemiyorsan eğer, sakın onu mesleğin olarak görme. Ne kadar hünerin ve yeteneğin olursa olsun parayı ve iktidarı başka yerlerde ara ki, hüner ve emeğinin karşılığını alamayınca sanata küsmeyesin. İstanbul'daki ve taşradaki paşalara ve zenginlere kitaplar yaptırdığı için tek tek tanıdığı Tebriz'in üstat nakkaş ve hattatlarının yoksulluk ve umutsuzluk içinde olduğunu anlattı. Yalnız Tebriz'de değil, Meşhed'de, Halep'te parasızlık ve ilgisizlikten pek çok nakkaş kitap nakşetmeyi bırakmış ve tek yapraklık resimler yapmaya, Frenk seyyahlarını eğlendirecek acayiplikleri resmetmeye ve açık saçık resimler çizmeye başlamışlar. Şah Abbas'ın, Tebriz'de barış antlaşması sırasında Padişahımıza hediye verdiği kitabın şimdiden parçalanıp sayfalarının başka bir kitap için kullanılmaya başlandığını işitmiş. Hint Padişahı Ekber yeni bir büyük kitap için öyle paralar saçmaya başlamış ki, Tebriz ve Kazvin'in en parlak nakkaşları ellerindeki işi bırakıp onun sarayına koşmuşlar. Bütün bunları bana anlatırken arada tatlılıkla başka hikâyeler sıkıştırıyor: Mesela düzmece bir Mehdi'nin eğlenceli hikâyesini, ya da Safevilerin barış olsun diye Özbeklere rehin verdiği aptal şehzadenin üç gün içinde ateşlenerek ölüvermesi üzerine o tarafta çıkan telaşı tarif ediyor ve bana gülümsüyor. Ama gözlerine düşen bir gölgeden anlıyorum ki, ikimizi de korkutan o bahsedilmesi zor mesele hâlâ bitmemiş.

Evimize girip çıkan, bizim hakkımızda anlatılanları işiten, uzaktan da olsa onun varlığından haberdar her genç erkek gibi Kara da tabii ki tek ve güzel kızım Şeküre'ye âşık olmuştu. Güzeller güzeli kızıma o zamanlar, çoğu onu hiç mi hiç görmeden, herkes âşık olduğu için bu benim gözümde üzerinde durulacak tehlikeli bir şey değildi belki. Ama Kara'nınki eve girip çıkan, evde kabul ve sevgi gören ve Şeküre'yi görme fırsatı bulan bir gencin kara sevdasıydı. Umduğum gibi sevdasını içine gömmeyi başaramadı ve içindeki şiddetli yangını doğrudan kızıma açmak gibi yanlış bir iş yaptı. Bunun üzerine evimizden ayağını kesmek zorunda kaldı. İstanbul'u terk etmesinden üç yıl sonra kızımın en güzel yaşında, bir sipahi ile evlendiğini, bu aklı bir karış havada savaşçının kızıma iki oğlan çocuk doğurttuktan sonra sefere çıkıp bir daha dönmediğini ve dört yıldır ondan kimsenin haber dahi almadığını şimdi Kara'nın da bildiğini sanıyorum. Böyle dedikodu ve havadisler İstanbul'da çabuk yayıldığı için değil, aramızdaki sessizlik anlarında gözümün içine bakışından her şeyi çoktan öğrendiğini seziyorum. Hatta şu anda, rahlenin üzerinde açık duran Kitab-ur Ruh'a göz atarken, evin içinde gezen çocukların seslerine kulak kesildiğini, çünkü iki yıldır kızımın iki oğluyla birlikte baba evine geri dönmüş olduğunu bildiğini de anlıyorum. Kara'nın yokluğunda yaptırdığım bu yeni evden önce hiç söz etmedik. Büyük bir ihtimalle, servet ve itibar sahibi olmayı aklına koymuş istekli bir gencin hissedebileceği gibi Kara, bu konulardan söz açmayı çok ayıp bir şey olarak görüyor. Ama yine de daha eve girer girmez merdivenlerde ikinci katın her zaman daha kuru olduğunu, kemiklerimdeki ağrılara ikinci kata taşınmanın iyi geldiğini söyledim. İkinci kat, derken tuhaf bir utanç duyuyordum, ama şunu bilmenizi de isterim: Benden çok az serveti olanlar, küçük bir tımarı olan basit sipahiler bile yakında iki katlı ev yaptırabiliyor olacaklar. Biz kışları nakış odası olarak kullandığım odadaydık. Bitişikteki odadaki Şeküre'nin varlığını Kara'nın hissettiğini sezdim. Onu İstanbul'a çağırmak için Tebriz'e yolladığım mektupta anlattığım asıl konuya girdim hemen. "Tıpkı senin Tebriz'deki hattatlar ve nakkaşlarla yaptığın gibi ben de bir kitap hazırlatıyordum," dedim. "Benim siparişçim Âlemin Temeli Padişahımız Hazretleri'dir. Kitap gizli olduğundan, Padişahımız benim için Hazinedarbaşı'ndan gizli bir para çıkarttı. Padişahımızın nakkaşhanesinin en usta nakkaşlarıyla tek tek anlaştım. Onların kimine bir köpeği, kimine bir ağacı, kimine kenar süsleriyle ufuktaki bulutları, kimine atları resimlettiriyordum. Resmettirdiğim şeyler, tıpkı Venedikli üstatların resimlerindeki gibi, Padişahımızın bütün âlemini temsil etsin istiyordum. Ama bunlar Venediklilerin yaptığı gibi malın mülkün değil, tabii ki iç zenginliğinin ve Padişahımızın âleminin sevinçlerinin ve korkularının resimleri olacaktı. Para'yı resmettirdiysem küçümsemek içindir, Şeytan'ı ve Ölüm'ü korkuyoruz diye koydum. Bilmiyorum dedikodular ne diyor. Ağaçlarının ölümsüzlüğü, atlarının yorgunluğu, köpeklerinin arsızlığı Padişahımız Hazretleri'ni ve âlemini temsil etsin istedim. Leylek, Zeytin, Zarif ve Kelebek takma adlı nakkaşlarım da keyiflerince konu seçsin istedim. En soğuk, en uğursuz kış geceleri bile Padişahımın nakkaşlarından biri kitap için resmettiği şeyi göstermeye gizlice bana gelirdi." "Nasıl resimler yapıyorduk ve neden öyle yapıyorduk, onu şimdi tam söyleyemem. Senden sakladığım, söyleyemeyeceğim için değil. Resimlerin neyi anlattığım sanki tam ben de bilmediğim için. Ama onların nasıl resimler olması gerektiğini biliyorum." Kara'nın benim mektubumdan dört ay sonra İstanbul'a döndüğünü eski evimizin sokağındaki berberden işitmiş, onu eve ben çağırmıştım. Hikâyemde bizi birbirimize bağlayacak bir dert ve bir mutluluk vaadi olduğunu biliyordum. "Her resim bir hikâye anlatır," dedim. "Okuduğumuz kitabı güzelleştirmek için nakkaş, hikâyenin en güzel meclisini resmeder. Âşıkların birbirini ilk defa görüşü; kahraman Rüstem'in şeytani canavarın kafasını kesişi; öldürdüğü yabancının kendi oğlu olduğunu anlayan Rüstem'in kederi; aşkından aklını kaçıran Mecnun ıssız ve vahşi tabiatın içinde aslanlar, kaplanlar, geyikler, çakallar arasında; İskender savaştan önce kuşlardan geleceği okumak için gittiği ormanda kendi çulluğunun koca bir kartal tarafından paralandığını görünce dertleniyor Bu hikâyeleri okurken yorulan gözümüz resme bakarak dinlenir. Eğer hikâyede aklımızın ve hayal gücümüzün canlandırmakta zorlandığı bir şey varsa, resim hemen imdada yetişir. Resim hikâyenin renklerle çiçeklenişidir. Kimse hikâyesi olmayan bir resim düşünemez." "Düşünemez sanırdım," diye ekledim sanki bir pişmanlıkla. "Ama bu yapılabiliyormuş. İki yıl önce Padişahımızın elçisi olarak bir kere daha Venedik'e gitmiştim. Hep İtalyan üstatlarının yaptığı yüz resimlerine bakıyordum. Resmedilenin hangi hikâyenin hangi meclisi olduğunu bilmeden, ama anlamaya ve hikâyeyi çıkarmaya çalışarak. Günün birinde, bir saray duvarında bir resimle karşılaşınca tutulup kaldım." "Resim her şeyden çok, birinin, benim gibi birinin resmiydi. Bir kâfir elbette, bizim gibi biri değil. Ama ona baktıkça ona benzediğimi hissediyordum. Üstelik, bana hiç mi hiç de benzemiyordu. Kemiksiz, yuvarlak bir yüz,

elmacık kemikleri hiç yok, buna karşılık, benim masallardık çeneden onda hiç iz yok. Bana hiç benzemiyor, ama nedense baktıkça sanki benim resmimmiş gibi yüreğimi oynatıyor." "Bana sarayını gezdiren Venedikli beyden, duvardaki resmin bir dostunun, kendi gibi bir soylu beyin resmi olduğunu öğrendim. Hayatında kendi için önemli ne varsa, hepsini kendi resmine koydurtmuştu: Arkadaki açık pencereden gözüken manzaradaki çiftlik, köy ve renkleri birbirine karışarak hakiki gibi gözüken orman. Önündeki masada, saat, kitaplar, zaman, kötülük, hayat, kalem, harita, pusula, kutular, içlerinde altın paralar, başka şeyler, ıvır zıvır, kimbilir pek çok resimde olduğu gibi anlamadığım ve sezdiğim şeyler Cinin, Şeytan'ın gölgesi ve sonra babasının yanında güzeller güzeli rüya gibi kızı." "Hangi hikâyeyi süslemek ve tamamlamak için bu resim yapılmıştı? Resme bakarken anlıyordum ki bu resmin hikâyesi kendisiydi. Bir hikâyenin uzantısı değildi de resim, kendisi için bir şeydi." "Karşısında öyle şaşakaldığım resim hiç aklımdan çıkmadı. Saraydan çıktım, misafir kaldığım eve döndüm ve bütün gece o resmi düşündüm. Ben de öyle resmedilebilmek isterdim. Hayır, benim haddim değil, Padişahımız öyle resmedilmeli! Padişahımızı sahip olduğu şeylerle, âlemini gösteren ve kuşatan her şeyle birlikte resmetmeli. Bu fikirle bir kitap resmedilebilir, diye düşündüm." "Venedikli beyin resmini öyle bir şekilde yapmıştı ki İtalyan üstadı, o resmin o beyin resmi olduğunu hemen anlıyordun. O adamı hiç görmemişsen ve kalabalık içinde o adamı bul deseler, binlerce adam içinden o resim sayesinde onu bulup çıkarabilirdin, İtalyan üstatları herhangi bir adamı, bir diğerinden kıyafetleri ve nişanlarıyla değil, yüzünün şekliyle ayırabilecek gibi resmetmenin usûllerini ve hünerini bulmuşlar. Portre dedikleri şey bu." "Yüzün bir kere olsun böyle resmedilmişse artık hiç kimse unutturamaz seni. Sen çok uzaklardayken bile, resmine bir bakan, seni yakınındaymış gibi içinde hisseder. Yaşarken seni hiç görmemiş olanlar bile, senin ölümünden yıllar sonra, sanki sen karşılarındaymışsın gibi seninle göz göze gelebilirler." Uzun bir süre sustuk. Sofadan sokağa bakan ve aşağı kısmındaki kepenklerini hiç açmadığımız küçük pencerenin balmumlu kumaşla yeni kapladığım üst kısmından içeriye dışarının soğuğu renginde ürpertici bir ışık geliyordu. "Bir nakkaşım vardı," dedim. "Padişahımın bu gizli kitabı için, öteki nakkaşlar gibi, gizlice bana gelir, sabahlara kadar çalışırdık. En iyi tezhibi o yapardı. Zavallı Zarif Efendi bir gece buradan çıktı, ama evine hiç dönmemiş. Öldürmüşlerdir usta müzehhibimi diye korkuyorum."

6

6. B e n , O r h a n

"Öldürmüşler midir?" dedi Kara. Uzun boylu, ince ve biraz da korkutucuydu bu Kara. Onlara doğru gidiyordum ki, "Öldürmüşlerdir," dedi dedem ve beni gördü. "Ne yapıyorsun sen burada?" Ama öyle bir bakıyordu ki bana, hiç çekinmeden gidip kucağına çıkıp oturdum, ama hemen beni indirdi. "Kara'nın elini öp," dedi. Elini öptüm. Kokusuzdu. "Çok sevimli," dedi Kara beni yanağımdan öptü. "İleride aslan gibi olacak." "Bu Orhan, altı yaşında. Bir de büyüğü var, Şevket, yedi yaşında. İnatçıdır o çok." "Aksaray'daki sokağa gittim," dedi Kara. "Soğuktu, her yer kar ve buz içindeydi, ama sanki hiçbir şey değişmemişti." "Her şey değişti, bozuldu her şey," dedi dedem. "Hem de çok." Bana döndü. "Ağabeyin nerede?" "Ustanın yanında." "Sen niye buradasın?" "Ustam bana, aferin, sen artık git." dedi. "Yolu tek başına mı geldin?" dedi dedem. "Seni ağabeyin getirmeli." Sonra Kara'ya dedi ki: "Haftada iki kere Kuran mektebinden sonra gittikleri bir ciltçi dostum var, çıraklık ediyor, ciltçilik öğreniyorlar." "Deden gibi nakış yapmayı da seviyor musun?" dedi Kara. Sustum. "Peki," dedi dedem. "Hadi bakalım sen şimdi." Mangaldan yayılan sıcaklık o kadar tatlıydı ki yanlarından hiç ayrılmak istemedim. Boya ve zamk kokusunu koklayarak bir an durdum. Kahve de kokuyordu. "Başka türlü nakşetmek, başka türlü görmek midir?" dedi dedem. "Zavallı müzehhibi bu yüzden öldürdüler. Üstelik o eski usul tezhip yapardı. Öldürüldüğünü bile bilmiyorum, yalnıza kayıp. Padişahımız için Üstat Başnakkaş Osman'ın emrinde bunlar bir surname resimliyorlar. Hepsi evlerinde çalışır. Üstat Osman nakkaşhanededir. Önce oraya gitmeni ve her şeyi kendi gözünle görmeni istiyorum. Ötekiler, aralarında tartışıp birbirlerini öldürmüşlerdir diye de korkuyorum. Yıllar önce ustaları Başnakkaş Osman'ın verdiği takma adlarla: Kelebek, Zeytin, Leylek.. Onları gider evlerinde görürsün" Merdivenlerden ineceğime gerisin geri döndüm. Hayriye'nin geceleri uyuduğu gömme dolaplı odadan bir tıkırtı geliyordu, oraya girdim. İçeride Hayriye değil, annem vardı. Beni görünce utandı. Gövdesinin yarısı dolabın içindeydi. "Neredeydin sen?" dedi. Ama biliyordu nerede olduğumu. Dolabın içinde bir delik vardır, oradan dedemin nakış odası, onun kapısı açıksa sofa, sonra sofanın öbür tarafında dedemin yattığı odanın içi gözükür, tabi onun da kapısı açıksa. "Dedemin yanındaydım," dedim. "Anne sen ne yapıyorsun burada?"

"Sana misafir var, yanına girilmeyecek, demedim mi?" Bağırıyordu, ama çok yüksek sesle değil, çünkü misafir duymasın istiyordu. "Ne yapıyorlardı?" diye sordu sonra, tatlı sesiyle. "Oturmuşlardı. Boyalarla değil ama. Dedem anlatıyordu, öbürü dinliyordu." "Nasıl oturmuştu?" Birden hop yere oturdum, misafiri taklit ettim: Ben şimdi çok ciddi bir adamım bak anne; ben şimdi kaşlarımı çatmış dedemi dinliyorum, ve mevlit dinler gibi kafamı makamla ciddi ciddi misafir gibi sallıyorum. "Git aşağı," dedi annem. "Hayriye'yi çağır bana. Hemen." Oturdu, kucağına aldığı yazı tahtasının üzerindeki bir küçük kâğıda yazmaya başladı. "Anne ne yazıyorsun sen?" "Çabuk aşağı git Hayriye'yi çağır demedim mi sana." Mutfağa gittim. Ağabeyim gelmiş. Hayriye, önüne misafirin pilavından bir sahan koymuş. "Kalleş," dedi ağabeyim. "Bırakıp beni ustayla, gittin. Bütün kıvırmayı ben yaptım. Parmaklarım mosmor oldu." "Hayriye, annem çağırıyor." "Yemeğim bitince seni dövücem," dedi ağabeyim. "Tembelliğinin, kalleşliğinin cezasını çekeceksin." Hayriye çıkınca ağabeyim pilavını bile bitirmeden kalkıp üzerime geldi. Kaçamadım. Kolumu yakaladı bileğimden, bükmeye başladı. "Yapma Şevket yapma, canım çok acıyor." "Bir daha işi yıkıp kaçacak mısın?" "Kaçmayacağım." "Yemin et." "Yemin ederim." "Kuran üzerine et." "Kuran üzerine ederim." Ama bırakmadı. Beni sininin yanına çekti, çökertti. Bir yandan pilavını kaşıklıyor, bir yandan, benden o kadar kuvvetli ki, kolumu daha da büküyor. "Yine kardeşine işkence etme zalim," dedi Hayriye. Örtünmüş sokağa çıkıyordu. "Bırak onu." "Sen karışma esir kızı," dedi ağabeyim. Kolumu hâlâ büküyordu. "Nereye gidiyorsun sen?" "Limon alacağım," dedi Hayriye. "Yalancı," dedi ağabeyim, "dolap limon dolu." Kolumu gevşettiği için birden kendimi kurtardım, tekme attım, Şamdanı sapından tuttum, ama üzerime atılıp beni altına aldı. Şamdana vurdu, sini devrildi. "Allahın belaları!" dedi annem. Misafir duymasın diye bağırmıyordu. Kara'ya gözükmeden sofayı geçip merdivenden aşağı nasıl inmişti? Bizi ayırdı. "Siz insanı rezil edersiniz, piç kuruları." "Orhan yalan söyledi bugün," dedi Şevket. "Beni ustamın yanında bütün işle bırakıp kaçtı." "Sus," dedi annem, ona bir tokat attı. Hafifçe vurmuştu, ağabeyim de ağlamadı. "Ben babamı istiyorum," dedi. "Babam dönünce Hasan Amca'nın kırmızı kılıcını çekecek ve biz bu evden Hasan Amca'nın yanına döneceğiz." "Sus," dedi annem. Birden öyle öfkelendi ki Şevket'i kolundan tuttuğu gibi çekti sürükleyerek, taşlığın ucundaki karanlığa götürdü. Ben de peşlerinden gitmiştim. Annem kapıyı açtı, beni de görünce: "Girin ikiniz de içeri," dedi. "Ama anne ben bir şey yapmadım," dedim, ama girdim içeri Annem kapıyı üzerimize kapadı, içerisi kör karanlık değildi, nar ağacına bakan kepenklerin aralığından içeriye hafif bir ışık vuruyordu, ama korktum.

"Anne kapıyı aç," dedim. "Üşüyorum." "Ağlama korkak," dedi Şevket, "Açar şimdi." Annem kapıyı açtı. "Misafir gidene kadar uslu duracak mısınız?" dedi. "Peki o zaman, Kara gidene kadar mutfakta ocağın başında oturursunuz, yukarı çıkmayacaksınız." "Orada sıkılırız," dedi Şevket. "Hayriye nereye gitti?" "Her şeye karışıyorsun, çok oluyorsun sen," dedi annem. Ahırda bir atın hafifçe kişnediğini duyduk. Sonra bir daha duyduk. Dedenin atı değil, Kara'nın atıydı bu. Bir panayır günü ya dîni bir bayram sabahı başlıyormuş gibi bir neşe geçti aramızdan. Annem gülümsedi, sanki bizim de gülümsememizi isteyerek. İki adım atıp ahırın bu yana bakan kapısını açtı. "Drrsss," diye seslendi içeri doğru. Döndü, bizi Hayriye'nin yağ kokan fareli mutfağına sokup oturttu. "Sakın misafir gidene kadar buradan çıkayım demeyin Kavga da etmeyin aranızda ki kimse sizin şımarık, huysuz çocuklar olduğunuzu düşünmesin." "Anne," dedim kapıyı kapamadan önce. "Anne, bir şey söyleyeceğim. Dedemin zavallı müzehhibini öldürmüşler."

7

7. B e n i m A d ı m K a r a

Çocuğunu ilk gördüğümde, yıllardır Şeküre'nin yüzünün nesini yanlış hatırladığımı hemen anladım. Orhan'ın yüzü gibi Şeküre'ninki de inceydi, çenesi de hatırladığımdan daha uzundu. Bu yüzden sevgilimin ağzı, tabii ki yıllar boyunca düşündüğümden daha küçük ve dar olmalıydı. On iki yıl boyunca, o şehir senin bu şehir benim gezerken hayalimde Şeküre'nin ağzım istekle genişletmiş, dudaklarını daha derli toplu, ama iri ve parlak bir vişne gibi daha etli ve dayanılmaz hayal etmiştim. Şeküre'nin yüzünün İtalyan üstatlarının usulleriyle yapılmış bir resmi olsaydı yanımda, demek ki, on iki yıl süren yolculuğumun ortalarında bir yerde geride bıraktığım sevgilimin yüzünü artık hiç mi hiç hatırlayamıyorum diye kendimi yersiz yurtsuz hissetmeyecektim hiç. Çünkü içinizde kalbinize nakşeylediğiniz bir sevgilinin yüzü yaşıyorsa eğer, dünya hâlâ sizin evinizdir. Şeküre'nin oğlunu görmek, onunla konuşmak ve yüzüne yakından bakıp öpmek içimde uğursuzlara, katillere, günahkârlara özgü bir huzursuzluk başlattı hemen. İçimden bir ses, "Haydi, şimdi Şeküre'yi git gör." diyordu bana. Bir ara, Eniştemin yanından hiçbir şey demeden çıkayım, sofaya açılan kapıları -göz ucuyla saymıştım, biri merdivenlerinki beş karanlık kapı- hepsini Şeküre'yi bulana kadar tek tek açayım diye düşündüm. Ama yüreğimden geçenleri zamansız ve hesapsızca açıverdiğim için sevgilimden on iki yıl uzak kalmıştım ben. Sessizce ve sinsice bekledim ve Şeküre'nin kimbilir ne kadar sık oturduğu minderlere, dokunduğu eşyalara bakıp Eniştemi dinledim. Sultan'ın bu kitabı Hicret'in bininci yıldönümüne yetiştirmek istediğini anlattı bana. Cihanpenah Padişahımız takvimin bininci yılında, kendisinin ve devletinin Frenklerin usûllerini de onlar kadar kullanabileceğini göstermek istiyordu. Padişah ayrıca bir de surname yaptırttığı için çok meşgul olduğunu bildiği usta nakkaşların evlerinden çıkmamalarını, nakkaşhanenin kalabalığında değil, evlerinde çalışmalarını buyurmuştu. Onların gizlice Enişteme geldiklerinden de haberdardı tabii. "Başnakkaş Üstat Osman'ı görürsün," dedi Eniştem. "Kör olmuş diyorlar, bunamış diyorlar: Bence hem kör hem bunaktır." Usta bir nakkaş olmamasına, aslında bu onun zanaatı hiç olmamasına rağmen Eniştemin Padişah'ın izni ve teşvikiyle bir kitap yaptırıp denetlemesi elbette yaşlı Üstat Başnakkaş Osman ile arasını açacaktı. Çocukluğumu hatırlayarak evin içindeki eşyalara verdim, dikkatimi. Yerdeki Kula işi mavi kilimi, bakır sürahiyi, kahve tepsisini ve bakracı, tâ Çin'den Portekiz üzerinden geldiğini rahmetli teyzemin kaç kere iftiharla söylediği kahve fincanlarını on iki yıl önceden de hatırlıyordum. Bu eşyalar, tıpkı kenardaki sedef kakmalı rahle, duvardaki kavukluk, yumuşaklığını hatırlayarak dokunduğum kırmızı kadife yastık gibi Şeküre'yle çocukluğumuzu geçirdiğimiz Aksaray'daki evden kalmaydı ve o evdeki mutlululuk ve resim günlerimin ışıltısından hâlâ birşeyler taşıyorlardı. Mutluluk ve resim. Bunları hikâyeme ve kederime dikkat gösterecek sevgili okurlarımın benim âlemimin başlangıç noktası olarak hep akıllarında tutmalarını isterim. Bir zamanlar burada kitaplar, kalemler ve resimler arasında çok mutluydum. Sonra âşık oldum da bu Cennet'ten kovuldum. Gençliğimde hayatı ve dünyayı iyimserlikle benimsememe yol açtığı için Şeküre'ye ve ona olan aşkıma çok şey borçlu olduğumu aşk sürgünlüğü çektiğim yıllarda çok düşünmüşümdür. Bir çocuk saflığıyla, aşkıma karşılık alacağımdan kuşkum olmadığı için, aşırı iyimserdim ve dünyayı da iyimserlikle kabul edip iyi bir yer olarak görüyordum. Kitapları, Eniştemin o zamanlar bana oku dediği şeyleri, medresede öğretilenleri, nakşı ve resmetmeyi işte bu iyimserlikle benimseyerek sevdim. Eğitimimin güneşli ve şenlikli bu ilk ve en zengin yarısını Şeküre'ye duyduğum aşka borçlu olduğum kadar, onu berbat eden karanlık bilgilerimi de reddedilmeye borçluyum: Buz gibi gecelerde, han odalarında ocağın sönen aleviyle birlikte yok olup gitme isteği, seviştikten sonra rüyalarımda sık sık yanımdaki

kadınla birlikte ıssız bir uçuruma düştüğümü görmem ve "beş para etmez herifin tekiyim" fikri Şeküre'den bana mirastır. "Ölümden sonra," dedi Eniştem çok sonra, "ruhlarımızın bu dünyada yataklarında mışıl mışıl uyumakta olanların ruhlarıyla buluşabileceğini biliyor muydun?" "Bilmiyordum." "Ölümden sonra bir uzun yolculuk var, bu yüzden ölmekten korkmuyorum. Korktuğum Padişahımızın kitabını bitiremeden ölmek." Aklımın bir yanı kendimi Enişteme göre daha güçlü, daha aklı başında ve sağlam bulurken, diğer yanı da on iki yıl önce kızının benimle evlenmesine izin vermeyen bu adama gelirken aldığım kaftanın pahalılığına, merdivenden şimdi inip ahırdan çıkarıp bineceğim atın gümüş koşumlarına ve işlemeli eğer takımına takılmıştı. Nakkaşlar arasında öğrendiğim her.şeyi ona yetiştireceğimi söyledim. Elini öptüm, merdivenleri indim, avluya çıktım, kar soğuğunu üzerimde hissettim de ne bir çocuk ne de yaşlı bir adam olduğumu hatırladım: Dünyayı mutlulukla tenimde hissediyordum. Ahırın kapısını kaparken bir rüzgâr esti. Taşlıktan avluya geçerken geminden tutup çektiğim beyaz atım benimle birlikte ürperdi: Onun geniş damarlı güçlü bacaklarım, sabırsızlığını, o zor zaptedilir halini kendimin bildim. Sokağa çıkar çıkmaz, tam bir hamlede atımın üzerine atlamak üzereydim ki, tam bir daha hiç dönmem diyen masalsı atlı gibi dar sokaklardan kaybolacaktım ki, nereden çıktığını hiç anlayamadığım koskocaman bir kadın, baştan aşağı pembeler giyen bir Yahudi, elinde bohçası üzerime geldi. O kadar büyük ve genişti ki, dolap gibiydi. Ama hareketli, canlı, hatta işveliydi de. "Aslanım, delikanlım, hakikaten dedikleri kadar yakışıklıymışsın sen," dedi. "Evli misin, bekâr mısın, gizli sevgilin için İstanbul'un en başta gelen bohçacısı Ester'den ipek mendil alır mısın?" "Yok." "Atlastan bir kızıl kuşak?" "Yok." "Yok, yok, deme bakayım! Senin gibi bir aslanın nişanlısı, gizli sevgilisi olmaz mı hiç? Kaç gözü yaşlı kız senin için cayır cayır yanıyordur kimbilir?" Bir anda gövdesi bir cambazın narin gövdesi gibi uzadı ve şaşırtıcı bir zarafetle bana sokuldu. Aynı anda yoktan var eden hokkabazın hüneriyle, elinde bir mektup belirdi. Mektubu kaşla göz arasında kaptım ve sanki yıllardır bu an için terbiye edilmişim gibi hünerle kuşağımın içine soktum. Koca bir mektuptu ve kuşağımın içinde belimle göbeğimin arasında buz gibi tenimin üzerinde şimdiden ateş gibi hissediyordum onu. "Atına bin, rahvan sür onu," dedi bohçacı Ester. "Bu duvarla birlikte sağa sokağa dön, istifini hiç bozmadan git, ama nar ağacının yanına gelince dön ve çıktığın eve bak, karşındaki penceresine." Yoluna devam edip bir anda kayboldu. Ata bindim, ama hayatında ilk defa ata binen acemi gibi. Kalbim koşar gibi atıyordu, aklım telaşa kapılmıştı, ellerim atın koşumlarını nasıl tutacağım şaşırmıştı, ama bacaklarım atın gövdesini sıkı sıkıya sarınca sağlam bir akıl ve hüner hakim oldu atıma ve bana ve Ester'in dediği gibi, tamı tamına rahvan yürüdü akıllı atım ve sağa sokağa da döndük ne güzel! O zaman hissettim belki de gerçekten yakışıklı olduğumu. Masallardaki gibi her kepengin, her kafesin arkasından mahalleli bir kadın beni seyrediyordu ve ben yeniden aynı yangınla yanmak üzere olduğumu hissediyordum. Bu muydu istediğim? Onca yıllık hastalığa geri mi dönüyordum? Birden güneş açılıverdi de şaşırdım. Nar ağacı nerede? İşte bu kederli, cılız ağaç mı? Evet o! Atımın üzerinde hafifçe yan döndüm: Tam karşımda bir pencere vardı, ama kimse yoktu orada. Cadaloz Ester beni aldattı! Diyordum ki, birden, buzla kaplı kepenk patlar gibi açıldı ve orada güneşte ışıl ışıl parlayan pencerenin çerçevesi içinde gördüm on iki yıl sonra, güzel yüzü karlı dallar arasından. Kara gözlüm bana mı bakıyordu, benden ötede başka bir hayata mı? Hüzünlü müydü, gülümsüyor muydu, yoksa hüzünle mi gülümsüyordu anlayamadım. Ahmak atım, yüreğime uyma sen, yavaşlasana! Yine de eğerimin üzerinde pervasızca geri döndüm, sonuna kadar özlemle baktım, beyaz dalların arkasındaki zarif ve ince yüzü kayboluncaya kadar. Benim atımın üzerinde, onun da pencerede duruşumuzun Hüsrev'in Şirin'in penceresinin altına geldiği o binlerce kere resmedilmiş meclise -aramızda ama biraz arkada kederli bir ağaç da vardı- ne kadar da çok benzediğini çok sonra, bana verdiği mektubu açtıktan, içindeki resmi gördükten sonra anladığımda sevdiğimiz bayıldığımız o kitaplarda resmedildiği gibi aşktan cayır cayır yanmaktaydım.

8

8. B e n i m A d ı m E s t e r

Kara'ya verdiğim mektupta neler yazdığım hepinizin merak ettiğini biliyorum. Bu bende de bir merak olduğu için hepsini öğrendim. İstiyorsanız hikâyenizin sayfalarını geri geri çeviriyormuş gibi yapın da bakın ben ona o mektubu vermeden daha önce neler oldu, bir anlatayım. Şimdi, akşamüstündeyiz, Haliç'in çıkışındaki bizim Yahudi mahalleciğimizdeki evimizde kocam Nesim'le oturuyoruz da ocağa of-puf iki ihtiyar, odun atarak ısınmaya çalışıyoruz. Bakmayın şimdi kendime ihtiyar deyivermeme, ipek mendillerin, eldivenlerin, çarşafların, Portekiz gemisinden çıkma renkli gömlekliklerin arasına yüzüktü, küpeydi, gerdanlıktı gibi hem pahalısından hem ucuzundan karıları heyecanlandıracak incikboncuk da koydum mu, takarım bohçamı koluma İstanbul kazan Ester kepçe, girmediğim sokak kalmaz. Kapıdan kapıya taşımadığım mektup, dedikodu yoktur ve bu İstanbul'un kızlarının yarısını ben evlendirdim, ama şimdi bu sözü övünmek için açmamıştım. Diyordum ki, akşamüstü oturuyorduk, tık tık, kapı çaldı, gittim açtım, karşımda bu salak cariye Hayriye. Elinde de mektup. Soğuktan mı, heyecandan mı anlayamadım titreye titreye bana Şeküremin ne istediğini anlatıyor. Önce bu mektup Hasan'a götürülecek sandım da şaşırdım. Güzel Şeküre'nin savaştan bir türlü dönmeyen kocası -bana kalırsa postu çoktan deldirtmiştir o bahtsız- var ya. İşte evine dönmez savaşçı kocanın bir de gözü dönmüş kardeşi var; Hasan'dır adı. Ama anladım ki Şeküre'nin mektubu Hasan'a değil, bir başkasınaymış. Ne yazıyor mektupta, Ester meraktan kuduracak. Sonunda mektubu okumayı başardım. Sizlerle de öyle fazla tanışmıyoruz. Açıkçası, birden bir utanma sıkılma geldi üzerime. Mektubu nasıl okudum size söylemeyeceğim Belki benim merakımı -siz de en azından berberler kadar meraklı değil misiniz sanki- ayıplar, bor görürsünüz beni. Ben size yalnızca mektubu bana okurlarken işittiğimi söyleyivereyim. Şöyle yazmıştı şeker Şeküre: "Kara Efendi, babamla olan yakınlığına dayanarak evime geliyorsun. Ama zannetme ki benden herhangi bir işaret alacaksın. Sen gittiğinden beri çok şey oldu. Evlendim, aslan gibi iki çocuğum var. Bir tanesi Orhan, demin içeri girmiş de görmüşsün. Ben dört yıldır kocamı bekliyorum ve başka da bir şey düşünmüyorum. Kendimi iki çocuk ve ihtiyar bir babayla kimsesiz, çaresiz ve güçsüz hissedebilirim, bir erkeğin gücüne ve koruyuculuğuna ihtiyacım olabilir, ama kimse bu durumumdan yararlanabileceğini sanmasın. Bu yüzden lütfen bir daha kapımızı çalma. Bir kere zaten mahcup etmiştin ve o zaman benim, babamın gözünde kendimi temize çıkarmam için ne kadar çile çekmem gerekmişti! Sana bu mektupla birlikte, aklı bir karış havada bir gençken nakşedip bana yolladığın resmi de geri gönderiyorum. Hiçbir umut beslemeyesin, hiçbir yanlış işaret almayasın diye. İnsanların bir resme bakıp âşık olabileceklerini sanmak yalanmış. Ayağın evimizden kesilsin, en iyisi budur" Zavallı Şeküreciğim, bir erkek, bey, paşa değil ki altına gösterişli mührünü vursun! Kâğıdın dibine adının ilk harfini, küçük, ürkek bir kuş gibi atmış, o kadar. Mühür, dedim. Ben bu mühürlü mektupları nasıl açıp kapıyorum diye merak ediyorsunuzdur. Mühürlü değil ki mektuplar. Bu Ester cahil bir Yahudidir, bizim yazımızı sökemez diye düşünüyor canım Şekürem. Doğru, ben sizin yazınızı okuyamam, ama başkasına okuturum. Mektubunuzu ise pekâlâ kendim okurum. Aklınız mı karıştı? Şöyle izah edeyim ki en kalın kafalınız da anlasın. Bir mektup diyeceğini yalnız yazıyla demez. Mektup tıpkı kitap gibi, koklayarak, dokunarak, elleyerek de okunur. Bu yüzden akıllı olanlar, oku bakalım, mektup ne diyor, derler. Aptallar da; oku bakalım, ne yazıyor, derler. Hüner yalnız yazıyı değil, mektubun tümünü okumakta. Dinleyin bakalım Şeküre başka ne demiş, 1. Mektubu gizlice yolluyorsam da, mektup taşımayı iş ve huy edinmiş Ester ile yollamakla öyle fazla bir gizlilik maksadım yoktur, diyor.

2. Kâğıdın muska böreği gibi fazla fazla katlanması da gizlilik ve sır anlamına geliyor. Oysa mektup açık. Üstelik yanında koca bir resim var. Maksat sırrımızı aman herkesten saklayalım, gibi yapmak. Bu da, aşkı geri çevirme mektubundan çok, aşka davet mektubuna yakışır. 3. Ki mektubun kokusu da bunu doğruluyor. Eline alanın kararsız kalacağı kadar belirsiz (acaba bilerek mi koku sürülmüş?) ama kayıtsız kalamayacağı kadar çekici (bu bir ıtır kokusu mu yoksa onun elinin kokusu mu?) bu koku, mektubu bana okuyan zavallının aklını başından almaya yetti. Sanırım Kara'nın da aynı şekilde aklını başından alacaktır. 4. Okumaz yazmaz bir Ester'im ben, ama hattın akışından, bu kalemin, aman acele ediyorum, önemsemeden dikkatsizce yazıveriyorum demesine rağmen, harflerin hep birlikte tatlı bir rüzgâra kapılmış gibi zarifane titreyişlerinden, içinden içinden tam tersini söylediği anlaşılıyor. Orhan'dan söz ederken "demin" diyerek şimdi yazıldığını ima etmesine rağmen, belli ki bir müsvette yapılmış, çünkü dikkat seziliyor her satırda. 5. Mektupla yollanan resim, ben Yahudi Ester'in bile bildiği masaldaki güzel Şirin'in yakışıklı Hüsrev'in resmine bakıp âşık olmasını anlatıyor. İstanbul'un hülyalı kadınlarının hepsi bayılırlar bu hikâyeye, ama ilk defa resminin yollandığını görüyorum. Siz okuryazar talihlilerin sık sık başına gelir: Okuması olmayan biri yalvarır da ona gelmiş bir mektubu okursunuz. Yazılanlar el kadar sarsıcı, heyecan verici, huzursuz edicidir ki, mektup sahibi kendi mahremiyetine ortak olmanızdan da mahcup, utana sıkıla yazıyı bir daha okumanızı rica eder. Yine okursunuz. Sonunda mektup o kadar çok okunur ki ikiniz de ezberlersiniz. Bundan sonra mektubu ellerine alır, bu lafı şurada mı ediyor, şunu burada mı demiş, diye size sorar ve parmağınızın ucuyla sizin gösterdiğiniz noktaya oradaki harfleri anlamadan bakarlar. Okuyamadıkları ama ezberledikleri sözlerin harflerin kıvrılışına bakarken bazen, bazen öyle içlenirim ki ben, kendimin de okuma yazma bilmediğini unutur da mektuplara gözyaşı döken bu okumasız yazmasız kızları öpmek gelir içimden. Bir de şu uğursuzlar vardır, sakın benzemeyin onlara: Kız mektubunu eline alıp ona yeniden dokunmak, nerede hangi sözün dendiğini anlamadan bakmak istediğinde ona, "Ne yapacaksın, okuman yok, daha neye bakacaksın," diyen bu hayvanların, kimisi sanki kendisinmiş gibi kızın mektubunu geri bile vermezler de onlarla kavga edip mektubu geri almak bazen bana, Ester'e düşer. Böyle iyi bir karıyımdır işte ben Ester, seversem sizi, size de yardım ederim

9

9. B e n , Ş e k ü r e

Kara, beyaz atının üzerinde, tam karşımdan geçerken ben niye! orada penceredeydim? Tam o anda, bir sezgiyle niye kepengi açmıştım da karlı nar dallarının arasından onu görünce öyle uzun uzun bakmıştım? Bunları size tam söyleyemem. Hayriye ile Ester'e ben haber saldım; Kara'nın oradan geçeceğini biliyordum elbette. Nar ağacına bakan gömme dolaplı odaya, o ara, ben tek başıma sandıklardaki çarşaflara bakmak için çıkmıştım. İçimden öyle geldiği için kepengi o an coşkuyla bütün gücümle itince önce odaya güneş doldu: Pencerede durdum ve Kara ile güneşten gözlerim kamaşır gibi göz göze geldim; çok güzeldi. Büyümüş, olgunlaşmış, gençliğindeki o sarsak sallantılı halini üzerinden atmış da yakışıklı olmuş. Bak Şeküre, dedi yüreğim bana, Kara yalnızca yakışıklı değil, gözlerinin içine bak, yüreği çocuk gibi, ne kadar temiz, ne kadar yalnız. Evlen onunla. Ama ben ona tam tersini yazdığım bir mektup gönderdim. Benden on iki yaş büyük olmasına rağmen, ben on ikisindeyken, ondan daha yetişkin olduğumu bilirdim. O zamanlar karşımda bir erkek gibi dimdik durup, şunu yapacağım, bunu yapacağım, şuradan atlayıp, buraya tırmanacağım diyeceğine, her şeyden utanmış olarak önündeki kitabın ve resmin içine gömülür, gizlenirdi. Sonra o da bana âşık oldu. Bir resim çizip aşkını ifade etti. İkimiz de büyümüştük artık. On iki yaşıma geldiğimde Kara'nın benim gözlerimin içine bakamadığını, sanki göz göze gelirsek bana âşık olduğunu anlayacağımdan korktuğunu sezdim. "Şu fildişi saplı bıçağı verir misin?" derdi mesela, ama bıçağa bakardı da sonra gözünü kaldırıp benim gözümün içine bakamazdı. "Vişne şerbeti güzel mi?" diye sorarsam mesela, bani hepimizin ağzımız doluyken yaptığı gibi tatlı bir gülümseme, bir yüz ifadesiyle güzel olduğunu ifade edemezdi. Bir sağırla konuşur gibi bütün gücüyle "Evet," diye bağırırdı. Çünkü korkudan suratıma bakamazdı. Çok güzeldim o zamanlar. Bütün erkekler, uzaktan, perdeler, kapılar ve kumaşların kalabalığı arasından da olsa, bir kere beni görebilmiş olanlar hemen âşık olurlardı bana. Bunları övünmek için değil, hikâyemi anlayın da kederimi paylaşın diye söylüyorum. Herkesin bildiği Hüsrev ile Şirin'in hikâyesinde bir an vardır, Kara ile ben çok konuşmuştuk bunu. Hüsrev ile Şirin'i birbirlerine âşık etmeye niyetlidir Şapur. Bir gün, Şseafoodplus.infoleriyle birlikte kır gezintisine çıktığında, altlarında oturup dinlendikleri ağaçlardan birinin dalma Şapur gizlice Hüsrev'in resmini asar. Şirin yakışıklı Hüsrev'in o güzel bahçenin bir ağacına asılı resmim görünce âşık olur ona. Bu ânı, nakkaşların dediği gibi bu meclisi, Şirin'in Hüsrev'in dala asılı resmine hayranlık ve şaşkınlıkla bakışını gösterir çok resim yapılmıştır. Kara babamla çalışırken pek çok kere görüp bir iki kere de baka baka istinsah etmişti bu resmi tam aynısı gibi. Sonra bana âşık olunca bir kere de kendi için yeniden yapmış. Ama resimdeki Hüsrev ile Şirin'in yerine kendisiyle beni, Kara ile Şeküre'yi resmetmiş. Resimdeki kız ile erkeğin bizler olduğunu altındaki yazı olmasaydı bir tek ben anlayabilirdim, çünkü bazen şakalaşırken beni ve kendini aynı hatlarla, renklerle resmederdi: Ben maviler içinde; kendisi de kırmızı olurdu. Bu yetmiyormuş gibi, bir de Hüsrev'in ve Şirin'in resimlerinin altına adlarımızı yazmıştı. Resmi bir suç gibi, benim görebileceğim bir yere bırakmış kaçmıştı. Resme bakışımı, ondan sonra ne yapacağımı seyrettiğini hatırlıyorum. Şirin gibi ona âşık olamayacağımı çok iyi bildiğim için önce hiç renk vermedim. Tâ Uludağ'dan getirildiği söylenen buzlarla soğutulan vişne şuruplarıyla serinlemeye çalıştığımız o yaz gününün akşamı, Kara evine döndükten sonra, onun bana ilam aşk ettiğini babama söyledim. Kara o zamanlar medreseden yeni çıkmıştı. Kenar mahallelerde müderrislik ediyor, kendi isteğinden çok babamın zorlamasıyla pek güçlü, pek itibarlı olan Naim Paşa'ya intisap etmeye çalışıyordu. Babama göre aklı bir karış havadaydı. Naim Paşa'nın yanına girebilmesi, en azından bir katiplikle işe başlayabilmesi için dertlenen ve Kara'nın da bunun için pek bir şey yapmadığını, yani akılsızlık ettiğini söyleyen babam, o akşam bizi kastederek, "Gözü çok daha yukarılardaymış meğer fakir yeğenin," demişti. Anneme aldırmayarak, şöyle de demişti: "Sandığımızdan da akıllıymış meğer." Ondan sonraki günlerde babam neler yaptı, ben Kara'dan nasıl uzak durdum, önce evimizden, sonra bütün bütün semtimizden; ayağı nasıl kesildi, bütün bunları kederle hatırlıyorum, ama size anlatmak istemiyorum: Babamı ve beni sevmezsiniz diye. İnanın bana, başka çaremiz yoktu. Umutsuz aşk umutsuz olduğunu anlar,

kural tanımaz gönül dünyanın kaç bucak olduğunu kavrar da böyle zamanlarda makul insanlar kibarca "bizi birbirimize uygun bulmadılar" diyerek kısa keserler ya haklı olarak: Öyleydi işte. Annemin birkaç kere "Bari çocuğun kalbini kırmayın," dediğini hatırlatayım. Annemin çocuk dediği Kara yirmi dört, ben ise onun yarı yaşındaydım. Babam Kara'nın aşk ilanını küstahça bulduğu için annemin ricasını kasten yerine getirmemiş de olabilir. İstanbul'dan gittiği haberini aldığımızda onu büsbütün unutmadıysak bile gönlümüzden tamamen çıkarmıştık. Yıllarca hiçbir şehirden haberini de almadığımız için, yapıp da bana gösterdiği resmi çocukluk hatıralarımızın ve çocukça arkadaşlığımızın bir nişanesi olarak saklamamın yerinde olduğunu düşünmüşümdür. Önceleri babam, sonraları da savaşçı kocam resmi bulup huzursuz olmasın, kıskanmasın diye altındaki Şeküre ile Kara kelimelerinin üstünü babamın Hasan Paşa mürekkebi sanki damlamış da damladan çiçekler yapılmış gibi ustaca örtmüştüm. Bugün ona o resmi geri yolladığıma göre, aranızda pencerede onun karşısına çıkıvermiş olmamı benim aleyhime yorumlamaya çalışanlar varsa, belki biraz utanır, belki biraz düşünürler. Onun karşısına on iki yıl sonra birdenbire çıktıktan sonra orada, pencerenin önünde, akşam güneşinin kızıl ışıkları içinde bir süre kaldım da, bahçenin bu ışıkta hafifçe kırmızımsı bir renge, turunç rengine bürünüşüne, iyice üşüyene kadar hayranlıkla baktım Hiç rüzgâr yoktu. Sokaktan geçen biri ya da babam beni açık pencerede görseydi, ya da Kara atıyla geri dönüp önümden geçseydi ne derlerdi umurumda değildi. Haftada bir güle oynaya hamama gittiğim Ziver Paşa'nın kızlarından o hem sürekli gülen, eğlenen, hem de en olmadık zamanda en şaşırtıcı lafı eden Mesrure bir keresinde, hiçbir zaman tam ne düşündüğünü insanın kendisinin bile bilemeyeceğini söylemişti bana. Ben şöyle düşünürüm: Bazen bir şey söylüyorum, onu düşünmüş olduğumu söylerken anlıyorum, ama anladığını vakit tam tersim inançla düşünüyorum. Babamın eve çağırdığı ve hepsini tek tek dikizlediğimi sizden saklamayacağım nakkaşlardan zavallı Zarif Efendi'nin kocam gibi kayıp olmasına üzüldüm. En çirkin ve fakir ruhluları da oydu. Kepengi kapadım, odadan çıktım, aşağıya mutfağa indim. "Anne, Şevket seni dinlemedi," dedi Orhan. "Kara ahırdan atını alırken mutfaktan çıktı da delikten onu seyretti." "Ne var!" dedi Şevket elinde havanın eli. "Annem de dolabın içindeki delikten seyrediyordu onu." "Hayriye," dedim. "Akşama bunlara badem ezmeli, şekerli ekmek kızartırsın az yağda." Orhan tepinerek sevindi de, Şevket hiç ses etmedi. Yukarı merdivenleri çıkarken ikisi de bağıra bağıra arkamdan yetişip, paldır küldür, bir neşeyle itişerek yanımdan geçerlerken: "Yavaş, yavaş," dedim ben de kahkahalar atarak. "Kör olasıcalar." Birer tatlı yumruk indirdim narin sırtlarına. Ne kadar güzeldir akşamüstü evde çocuklarla birlikte olmak! Babam sessizce kitabına vermişti kendini. "Misafiriniz gitti," dedim. "Umarım sıkmamıştır sizi." "Yok," dedi. "Eğlendirdi beni. Eskisi gibi Eniştesine saygılı." "İyi." "Ama ihtiyatlı ve hesaplı da." Bunu, benim tepkimi ölçmekten çok Kara'yı küçümser bir havayla, konuyu kapatmak için söylemişti. Başka zaman olsaydı sivri dilimle bir cevap yetiştirirdim. Bu sefer, hâlâ beyaz atı üzerinde ilerlediğini hissettiğim o adamı düşündüm de ürperdim. Sonra, dolaplı odada nasıl oldu bilmiyorum Orhan ile birbirimize sarılmış bulduk kendimizi. Şevket de sokuldu; bir an aralarında itiştiler. Kavgaya tutuştular zannediyordum ki sedire yuvarlanmış bulduk kendimizi. Köpek yavruları gibi onları sevdim; başlarının arkasından, saçlarından öptüm, göğsüme bastırdım onları, ağırlıklarım memelerimin üzerinde hissettim. "Hımmn" dedim. "Saçlarınız kokuyor sizin. Hayriye ile hamama gidersiniz yarın." "Ben artık Hayriye ile hamama gitmek istemiyorum," dedi Şevket. "Çok mu büyüdün sen," dedim. "Anne niye bu güzel mor gömleğini giydin?" dedi Şevket. İçeri odaya gittim, mor gömleği çıkardım. Hep giydiğim soluk yeşili geçirdim üzerime. Giyinirken üşüdüm, ürperdim, ama tenimin ateş gibi olduğunu, dahası gövdemin canlılığını, diriliğini hissettim. Yanaklarımda bir parça allık vardı, çocuklarla itişir, öpüşürken silinip dağılmıştır, ama onu da tükürüp avucumun içiyle iyice yaydım. Biliyor musunuz, hısım akrabalar, hamamda gördüğüm kadınlar, beni gören herkes yirmi dört yaşında

iki çocuklu geçkin bir kadın değil de. on altı yaşında bir genç kız gibi olduğumu söylerler. Onlara inanmanızı, sizin de inanmanızı istiyorum, anladınız mı, yoksa hiç anlatmayacağım. Sizinle konuşmamı yadırgamayın. Babamın kitaplarındaki resimlere yıllardır bakar, içlerinde hep kadınları, güzelleri ararım. Seyrek de olsa vardırlar ve hep mahcup, utangaç, önlerine, en fazla özür diler gibi birbirlerine bakarlar. Erkekler, savaşçılar ve padişahlar gibi başlarını kaldırıp dimdik dünyaya baktıkları hiç olmaz. Ama aceleyle nakışlanmış ucuz kitaplarda, ressamın dikkatsizliği yüzünden bazı kadınların gözleri yere, hatta resmin içinde başka bir şeye, ne bileyim bir kadehe ya da sevgiliye bakmaz da, doğrudan okuyucuya bakar. Kimdir baktıkları o okuyucu, diye düşünürüm hep. Tâ Timur zamanından kalma iki yüz yıllık kitaplarla, meraklı gâvurların altınları verip tâ memleketlerine götürdükleri ciltler aklıma gelince ürperirim: Belki de benim şu hikâyemi öyle tâ uzaklardan biri, bir gün dinleyecektir. Kitaplara geçme isteği bu değil mı, bütün padişahlar, vezirler, kendilerini anlatan, kendilerine adanmış kitapları yazanlara keseler dolusu altını bu ürperti için vermiyorlar mı? Bu ürpertiyi içimde duyduğumda, ben de, tıpkı bir gözü kitabın içindeki hayata, bir gözü de kitabın dışına bakan o güzel kadınlar gibi, beni kimbilir tâ hangi yerden ve zamandan seyretmekte olan sizlerle de konuşmak isterim. Ben güzelim, akıllıyım ve beni seyrediyor olmanız da hoşuma gidiyor. Arada bir bir iki yalan söylesem de, bu benim hakkımda yanlış bir fikir edinmeyesiniz diyedir. Belki sezmişsinizdir, babam beni çok sever. Benden önce üç oğlu olmuş, ama Allah onların canını teker teker almış da ben kıza dokunmamış. Babam üzerime titrer, ama onun seçtiği bir adamla evlenmedim ben; kendi görüp beğendiğim bir sipahiye vardım. Babama kalsa beni vereceği adam hem en büyük âlim olacak, hem nakıştan, sanattan anlayacak, hem güç iktidar sahibi olacak, hem de Karun gibi zengin olacaktı ki, böyle bir şey onun kitaplarında bile olmayacağı için ben yıllarca evde oturup bekleyecektim. Kocamın yakışıklılığı dillere destandı, kendim de aracılarla haber salıp bir fırsatını bulup hamam dönüşü karşıma çıkıverince gördüm, gözlerinden ateş çıkıyordu, hemen âşık oldum. Esmerdi, bembeyaz tenli, yeşil gözlü bir güzeldi; güçlü kolları vardı, ama aslında uyuyakalmış çocuk gibi hep masum ve sessizdi. Belki de, bütün gücünü savaşlarda adam öldürerek, ganimet toplayarak tükettiği için, bana belli belirsiz kan kokar gibi gelirdi, ama evde hamın gibi yumuşacık ve sakin dururdu. Babamın yoksul bir savaşçı diye önce istemediği ve ben kendimi öldürürüm dediğim için beni vermeye razı olduğu bu adam, savaştan savaşa kahramanca koşarak en büyük yiğitlikleri yaparak on bin akçelik bir tımar sahibi oldu ki herkes bizi kıskanırdı. Dört yıl önce Safevilerle savaştan dönen orduyla birlikte geri gelmemesine önceleri aldırmadım. Çünkü savaştıkça ustalaşıyor, kendi başına işler çeviriyor, daha büyük ganimetler getiriyor, daha büyük tımarlara çıkıyor, daha çok asker yetiştiriyordu. Ordunun yürüyüş kolundan ayrılıp kendi adamlarıyla birlikte dağlara doğru gittiğini söyleyen şahitler de vardı. Önceleri hep şimdi dönecek diye umdum, ama iki yılda yavaş yavaş yokluğuna alıştım, İstanbul'da benim gibi kocası kayıp ne kadar çok savaşçı karısı olduğunu anlayınca durumumu kabullendim. Geceleri yataklarımızda çocuklarla birlikte birbirimize sarılır ağlaşırdık. Ağlaşmasınlar diye onlara bir yalan atar, mesela filanca söylemiş, kanıtı var, babanız bahar gelmeden dönüyor der, daha sonra benim yalanım onların ağzından, başkalarının kulağına değişe dolaşa, dönüp bana "Müjde" diye geri gelince herkesten önce ben inanırdım. Kocamın gün görmemiş, ama çelebi ruhlu Abaza babası ve onun gibi yeşil gözlü kardeşiyle birlikte Çarşıkapı'da bir kira evinde oturuyorduk. Evin orta direği kocam kaybolunca sıkıntılar; başladı. Kayınpeder büyük oğlunun savaşa savaşa zenginleşmesi üzerine bıraktığı aynacılık işine o yaştan sonra geri döndü. Kocamın gümrükte çalışan bekâr kardeşi Hasan, eve getirip bıraktığı para çoğaldıkça erkeklik taslamaya başladı. Ev işlerini gören cariye kızı, kirayı verememekten korktukları bir kış, alelacele esir pazarına götürüp sattılar ve benden onun gördüğü mutfak işlerini görmemi, çamaşırı yıkamamı, hatta çarşı pazara çıkıp alışveriş etmemi istediler. Ben bu işleri görecek kadın mıyım, demedim, yüreğime taş basıp hepsini yaptım. Ama artık geceleri odasına alacak bir cariyesi olmayan kayınbirader Hasan, benim kapımı zorlamaya başlayınca ne yapacağımı şaşırdım. Elbette hemen buraya, baba evine dönebilirdim, ama kadıya göre kocam hukuken yaşadığına göre, onları öfkelendirirsem beni çocuklarla birlikte zorla kayınpederimin yanına, yani kocamın evine geri götürmekle kalmaz, bunu yaparken beni ve beni alıkoyan babamı cezalandırıp aşağılayabilirlerdi. Aslına bakılırsa, kocamdan daha insancıl ve makul bulduğum ve tabii ki bana çok fena âşık olduğunu bildiğim Hasan ile sevişebilirdim. Ama bunu düşüncesizce yapmak beni sonunda onun karısı değil, Allah korusun, cariyesi olmaya götürürdü. Çünkü, mirastan payımı istemeye kalkarım, hatta belki de, onları terk eder, çocuklarla babamın yanına dönerim diye korktukları için, kocamın kadı gözünde öldüğünü onlar da kabul etmeye razı değillerdi hiç. Kocam kadıya göre ölmemişse, Hasan ile evlenemezdim tabii, ama başka birisiyle de evlenemeyeceğini için ve bu durum da o eve ve evliliğe beni bağladığı için kocamın "kayıp" olması, sürüp gitmekte olan o belirsiz durum, onlara göre

tercih edilebilir bir şeydi. Çünkü unutmayın ki, onların ev işlerini görüyor, yemeklerinden çamaşırlarına her işlerini yapıyordum ve biri de bana deli gibi âşıktı. Kayınpederim ve Hasan için en iyi çözüm, benim Hasan ile evlenmemdi, ama bunun için önce şahitleri ayarlamak, sonra kadıyı ikna etmek şarttı. O zaman kayıp kocamın en yakınları, babası ve kardeşi de rıza gösterdiğine göre, kocamın artık ölüden sayılmasına karşı çıkan biri olmayacağına göre, kadı da, biz bu adamın savaşta ölüsünü gördük, diyen yalancı şahitlere üç beş akçeye inanır gözükecekti. En büyük sorun, dul düştükten sonra evi terketmeyeceğime, miras hakkı, ya da evlenmek için para istemeyeceğime, daha önemlisi kendi seçimim ile Hasan ile evleneceğime onu inandırabilmemdi. Bu konuda ona güven vermek için onunla sevişmem ve bunu boşanabilmek için değil -inandırıcı olacak bir şekilde- ona âşık olduğum için yapmam gerektiğini elbette anlamıştım. Gayret etsem Hasan'a âşık olabilirdim. Hasan kayıp kocamdan sekiz yaş küçüktü, kocam evdeyken kardeşim gibiydi ve bu duygu beni ona yaklaştırmıştı. İddiasız, ama tutkulu oluşunu, çocuklarımla oynamayı sevişini ve bana bazen sanki o susuzluktan ölen birisi, ben de bir bardak soğuk vişne şerbetiymişim gibi özlemle bakışını seviyordum. Ama bana çamaşır yıkatan, cariyeler, köleler gibi çarşı pazar gezip alışveriş etmemden gocunmayan birine âşık olabilmem için çok gayret etmem gerektiğini de biliyordum. Babamın evine gidip gidip tencerelere, kap kaçağa, fincanlara bakıp uzun uzun ağladığım ve geceleri birbirimize destek olmak için çocuklarla koyun koyuna uyuduğumuz o günlerde Hasan bana o fırsatı vermedi. Benim de ona âşık olabileceğime, evlenebilmemiz için gerekli bu tek yolun gerçekleşebileceğine inanamadığı, kendine güveni olmadığı için edepsizlikler etti. Bir iki kere beni sıkıştırmaya, öpmeye, ellemeye kalktı, kocamın hiç dönmeyeceğini beni öldüreceğini söyledi, tehditler savurdu, çocuk gibi ağladı ve aceleciliği ve telaşıyla efsanelerde anlatılan gerçek ve soylu aşka vakit tanımadığı için onunla evlenemeyeceğimi anladım. Bir gece çocuklarla birlikte yattığımız odanın kapısını zorlayınca hemen kalktım, çocukların korkmasına aldırmadan avazım çıktığı kadar bağırıp eve kötü cinlerin girdiğini söyledim. Kayınpederi uyandırdım ve daha hevesinin şiddeti geçmemiş olan Hasan'ı cin korkuları ve çığlıklarım arasında babasına teşhir ettim. Benim abuk sabuk ulumalarım, ipe sapa gelmez cin laflarım arasında, aklı başında ihtiyar, berbat gerçeği, oğlunun sarhoş olduğunu ve diğer oğlunun iki çocuklu karısına edepsizce yaklaştığını utançla farketti. Sabaha kadar uyumayacağımı, cine karşı oğullarımı kapının önünde oturup bekleyeceğimi söyleyince ses etmedi. Sabah hasta babama bakmak için uzun bir zamanlığına, çocuklarla birlikte baba evine döneceğimi ilan edince yenilgiyi kabullendi. Kocamın satmayıp savaşlardan bana getirdiği Macar'dan ganimeti zilli saati, en asabi Arap atının sinirinden yapılmış kamçıyı, çocukların taşlarını savaş oyunları oynarken kullandıkları Tebriz yapımı fildişinden satranç takımını ve satılmasın diye ne kavgalar ettiğim Nahcivan savaşından ganimet gümüş şamdanları evlilik hayatımın nişaneleri olarak alıp baba evine geri döndüm. Gaib kocamın evini terk etmem, beklediğim gibi, Hasan'ın bana olan saplantılı, saygısız aşkını, çaresiz, ama saygıdeğer bir yangına dönüştürdü. Babasının kendisini desteklemeyeceğini bildiği için, beni tehdit etmek yerine, köşelerinde kuşların, gözü yaşlı aslanların ve mahzun ceylanların oturduğu aşk mektupları yollamaya başladı. Bir nakkaş ve şair ruhlu dostu yazıp resimlemiyorsa eğer, Hasanla aynı çatı altında yaşarken farkedemediğim zengin hayal âlemini gösteren bu mektupları son zamanlarda yeniden yeniden okumaya başladığımı sizden saklamayacağım. Son mektuplarında Hasan’ın beni ev işlerine köle etmeyeceğini, çünkü çok para kazandığını anlatması, saygılı, tatlı ve şakacı dili ve çocukların bitip tükenmez kavgalarıyla istekleri ve babamın şikayetleri kafamı kazan gibi yaptığı için penceremin kepengini sanki dünyaya bir "oh" diyebilmek için de açmıştım. Hayriye akşam sofrasını kurmadan önce babama Arabistan'dan gelen en iyi hurma çiçeğinden ılık bir kavi yaptım, içine bir kaşık bal koyup azıcık limon suyuyla karıştırdım, sessizce yanına girdim ve Kitab-ur Ruh'u okurken, tam da istediği gibi, kendimi hiç farkettirmeden, bir ruh gibi önüne koydum. Öyle kederli ve cılız bir sesle, "Kar yağıyor mu?" diye sordu ki bana, bunun zavallı babamın hayatında göreceği son kar olduğunu hemen anladım.

10

B e n B i r A ğ a c ı m

Ben bir ağacım, çok yalnızım. Yağmur yağdıkça ağlıyorum. Allah rızası için kulak verin şu anlatacaklarıma. Kahvelerinizi için, uykunuz kaçsın, gözleriniz açılsın, bana cin gibi bakın da size niye bu kadar yalnız olduğumu anlatayım. 1. Üstat meddahın arkasında bir ağaç resmi olsun diye aharsız kaba kâğıda alelacele resmedildiğimi söylüyorlardır. Doğru. Şimdi yanımda ne başka narin ağaçlar, ne yedi yapraklı bozkır otları, ne kimi zaman Şeytan'a ve insana benzeyen lüle lüle karanlık kayalar, ne de gökte kıvrım kıvrım Çin bulutları var. Bir yer, bir gök, bir ben, bir de ufuk çizgisi. Ama hikâyem daha karışık. 2. Bir ağaç olarak illaki bir kitabın parçası olmam şart değil. Ama bir ağaç resmi olarak herhangi bir kitabın sayfası değilim diye huzurum kaçıyor. Bir kitapta bir şey göstermiyorsam putataparlar ve kâfirler gibi resmimin duvara asılıp bana secde edilip tapılacağı geliyor aklıma. Erzurumi Hocacılar duymasın, bundan gizlice övünüyorum ve sonra utançla çok korkuyorum. 3. Yalnızlığımın asıl sebebi ise hangi hikâyenin parçası olduğumu benim de bilmemem. Bir hikâyenin parçası olacaktım, ama bir yaprak gibi düştüm oradan. Onu anlatayım:

AĞAÇTAN DÜŞEN YAPRAK GİBİ HİKÂYEMDEN DÜŞÜŞÜMÜN HİKÂYESİ Acem Şahı Tahmasp, ki hem Osmanlı'nın baş düşmanıydı, hem de cihanın en nakışsever padişahıydı, bundan kırk yıl önce bunamaya başlayınca ilk iş eğlenceydi, şaraptı, musikiydi, şiirdi, nakıştı, bunlardan soğudu. Kahveyi de bırakınca kafası durdu; asık suratlı, karanlık ihtiyarların evhamlarıyla Osmanlı'nın askerinden uzak olsun diye payitahtını o zaman Acem mülkü olan Tebriz'de Kazvin'e taşıdı. Daha da yaşlanınca bir gün cin çarpmasıyla buhrana kapılıp, şaraba, oğlancılığa ve nakşetmeye tövbeler tövbesi dedi ki bu yüce şahın kahve zevkinden sonra aklıselimini de kaybettiğinin iyi bir ispatıdır. Böylece, Tebriz'de yirmi yıldır cihanın en büyük harikaların yapan mucize elli ciltçiler, hattatlar, müzehhipler, nakkaşlar çil yavrusu gibi şehir şehir dağıldılar. Bunların en parlaklarını, Şal Tahmasp'ın yeğeni ve damadı, Sultan İbrahim Mirza, vali olduğu Meşhed'e çağırdı ve onları nakkaşhanesine yerleştirip Timur zamanında Herat'ta en büyük şair olan Câmi'nin Heft Evreng'in yedi mesnevisini yazdırıp nakışlı, resimli harika bir kitap yaptırmaya başladı. Akıllı ve hoş yeğenini hem seven hem kıskanan, kızını ona verdiği için pişmanlık duyan Şah Tahmasp bu harika kitabı işitince haset etti ve öfkeyle yeğenini Meşhed valiliğinden Kain şehrine, sonra yine bir öfkeyle daha küçük Sebzivar şehrine sürdü. Meşhed'deki hattatlar ve nakkaşlar da böylece başka şehirlere, başka memleketlere, başka sultanların, şehzadelerin nakkaşhanelerine dağıldılar. Ama bir mucizeyle Sultan İbrahim Mirza'nın harika kitabı yarıda kalmadı; çünkü hakikatli bir kitapdarı vardı. Bu adam atına atlar, hüner, en iyi tezhibi yapan usta oradadır diye ta Şiraz'a gider, oradan en zarif nestalik hattı yazan hattat için iki sayfayı alır Isfahan'a götürür, sonra dağları geçip ta Buhara'ya çıkıp Özbek Han'ının yanında nakşeden büyük üstat nakkaşa resmin istifini yaptırır, insanlarını çizdirir; Herat'a inip bu sefer yarı kör eski üstatlardan birine otların ve yaprakların kıvrım kıvrım kıvrılışını ezberden nakşettirir; Herat'ta başka bir hattata uğrayıp resmin içindeki kapının üstündeki levhadaki yazıyı altın rika ile yazdırıp hadi yine güneye, Kain'e gider ve altı ay yolculuk ederek yarılayabildiği sayfayı Sultan İbrahim Mirza'ya gösterip aferini alırdı. Bu gidişle kitabın hiç bitmeyeceğini anladılar ve Tatar ulaklar tuttular. Her birinin eline üzerine işlenip yazılacak sayfayla birlikle sanatçıya istenilen şeyi tarif eden birer mektup verdiler. Böylece bütün Acem ülkesinin, Horasan'ın, Özbek memleketinin, Mavaünnehir'in yanından kitap sayfalarını taşıyan ulaklar geçti.

Ulaklar gibi kitabın yapımı da hızlandı. Bazen elli dokuzuncu yaprakla yüz altmış ikinci yaprak karlı bir gece kurt ulumalarının işitildiği bir kervansarayda karşılaşır, yarenlik ederken aynı kitap için çalıştıklarını anlayıp, odalarından çıkarıp getirdikleri sayfaların hangi mesnevinin neresine düştüğünü, birbirlerine göre yerlerini anlamaya çalışırlardı. Bugün bitirildiğini kederle işittiğim bu kitabın bir sayfasında da ben olacaktım. Ne yazık ki soğuk bir kış günü beni taşıyarak kayalık geçitlerden geçen Tatar ulağın yolunu haramiler kesti. Önce dövdüler zavallı Tatar'ı, sonra harami usulünce soydular, ırzına geçip imansızca öldürdüler. Bu yüzden ben de bilmiyorum hangi sahifeden düştüğümü. Sizden ricam bana bakıp bunu söylemeniz: Acaba Leyla'yı çadırında çoban kılığında ziyaret eden Mecnun'a gölge mi olacaktım? Umutsuz inançsızın ruhundaki karanlığı anlatayım diye gecenin içine mi karışacaktım? Bütün cihandan kaçıp denizler aşıp, kuşlar, meyvelerle dolu bir adada huzur bulan iki sevgilinin mutluluğuna eşlik etmek isterdim! Diyar-ı Hind'i fethederken basma güneş geçip günlerce burnu kanaya kanaya ölen İskender'in son anlarına gölge olmak isterdim. Yoksa oğluna aşk ve hayat nasihatları veren babanın gücünü ve yaşını ima etmeye mi yarayacaktım? Hangi hikâyeye mana ve zarafet katacaktım? Ulağı öldürüp, beni yanlarına alıp dağ şehir demeden gezdiren haramilerden biri, arada bir kıymetimi biliyor, bir ağaç resmine bakmanın, bir ağaca bakmaktan daha hoş olduğunu anlayacak kadar incelik gösteriyordu, ama bu ağacın hangi hikâyenin parçası olduğunu bilmediği için çabuk sıkılıyordu benden. Beni şehir şehir gezdirdikten sonra korktuğum gibi yırtıp atmadı bu haydut, bir handa ince bir adama bir testi şaraba sattı. Geceleri bazen ağır bir mum ışığında bana bakardı bu zavallı ince adam. Kederden ölünce mallarını sattılar. Beni alan üstat meddah sayesinde tâ İstanbul'a kadar geldim. Şimdi çok mutluyum, bu gece burada Osmanlı Padişahı'nın siz mucize elli, kartal gözlü, çelik iradeli, zarif bilekli, hassas ruhlu nakkaşları ve hattatları arasında olmakta şeref duyuyorum ve Allah aşkına, bir üstat nakkaşın duvara assın diye beni kötü kâğıda alelacele çizdiğini söyleyenlere inanmayın diye yalvarıyorum. Bakın ne yalanlar, ne iftiralar, ne pervasız yakıştırmalar daha var: Dün gece hani buraya duvara bir köpek resmini asıp bu edepsiz köpeğin serüvenlerini hikâye etmişti ya üstadım, bu arada, Erzurumlu bir Husret Hoca'nın serüvenlerini anlatmıştı ya! Şimdi Erzurumlu Nusret Hoca Hazretleri'ni sevenler bunu yanlış anlamış; sözümona biz ona laf dokunduruyormuşuz. Biz büyük vaiz Efendimiz Hazretleri'ne babası belirsiz diyebilir miyiz? Hâşa! Hiç aklımızdan geçer mi? Bu nasıl bir fitne sokmak, ne pervasız bir yakıştırmadır! Madem Erzurumlu Husret, Erzurumlu Nusret ile karışıyor, ben size Sivaslı Şaşı Nedret Hoca'nın ağaç hikâyesini anlatayım. Bu Sivaslı Şaşı Nedret Hoca da güzel oğlanları sevmekle nakşetmeyi lanetlemekten başka, kahvenin Şeytan işi olduğunu, içenin Cehennem'e gideceğim söylüyormuş. E Sivaslı, sen benim şu koca dalımın nasıl eğildiğini unuttun mu? Size anlatayım, ama kimseye söylemeyeceğinize yemin edin, çünkü Allah kuru iftiradan saklasın. Bir sabah bir baktım, maşallahı var, minare boylu, aslan pençe dev gibi bir adam ile yukarıda adı geçen benim bu dala çıkıp gül yapraklarımın arasına gizlenmiş, afedersiniz takır takır iş görüyorlar. Sonradan Şeytan olduğunu anladığım dev bizimkini becerirken güzel kulağını hem şefkatle öpüyor, hem de içine fısıldıyor: "Kahve haramdır; kahve günahtır" diye. Kahvenin zararına inanan, güz dinimizin buyruklarına değil Şeytan'a inanır ona göre. Bir de son olarak Frenk nakkaşlarından söz edeceğim ki, onlara özenen soysuz varsa ibret alsın. Şimdi bu Frenk nakkaşları, kralların, papazların, beylerin, hatta hanımların yüzlerini öyle bir nakşediyorlar ki, o kişiyi resmine bakıp sokakta tanıyabiliyorsun. Bunların karıları zaten sokakta serbest gezer, artık gerisini siz düşünün. Ama bu da yetmemiş, işleri daha ileri götürmüşler. Pezevenklikte değil, nakışta diyorum Bir büyük üstat Frenk nakkaşı ile başka büyük bir nakkaş ustası bir Frenk çayırında yürürler ve ustalık ve sanat üzerine konuşurlarmış. Karşılarına bir orman çıkmış. Daha usta olanı, ötekine şöyle demiş: "Yeni usûllerle resmetmek öyle bir hüner gerektirir ki" demiş, "bu ormandaki ağaçlardan birini resmettin mi, resme bakan meraklı buraya gelip, isterse o ağacı diğerlerinden ayırt edip bulur." Ben fakir, gördüğünüz ağaç resmi, böyle bir akılla resmedilmediğim için Allahıma şükrediyorum. Frenk usullerince resmedilseydim beni sahici bir ağaç sanan İstanbul'un bütün köpekleri üzerime işer diye korktuğumdan değil. Ben bir ağacın kendisi değil, manası olmak istiyorum.

11

B e n i m A d ı m K a r a

Geç vakit başlayan kar sabaha kadar yağdı. Şeküre'nin mektubunu bütün gece yeniden yeniden okudum. Boş evin boş odasında aşağı yukarı sinirli sinirli yürürken şamdana sokuluyor, soluk mumun titreyen ışığında sevgilimin öfkeli harflerinin asabi titreyişlerini, bana yalan söylemek için attıkları taklaları, sağdan sola kıvırta kıvırta ilerleyişlerini seyrediyordum. Derken gözümü önünde kepengin birden açılışı ve sevgilimin karşıma çıkıveren yüzü ve kederli gülümseyişi beliriyordu. Son altı yedi yıldır aklımın içinde Şeküre'dir diye değiştire değiştire taşıdığım ve vişne rengindeki ağızları gittikçe genişleyen yüzlerin hepsini, onun gerçek yüzünü görünce unutmuştum. Gece vakti bir ara evlilik düşlerine kaptırdım kendimi. Hayalimde aşkımdan hiç şüphem yoktu, aşkımın karşılık gördüğünden de. Böylece büyük bir mutluluk içinde evleniyorduk biz, ama merdivenli bir evde hayallerimdeki mutluluk tuzla buz oluyordu. Doğru dürüst bir iş bulamıyor, karımla kavga edip söz geçiremiyordum. Bu karanlık hayalleri Arabistan'daki bekâr gecelerim sırasına okuduğum Gazzali'nin Ihya-ı Ulum'unun evliliğin zararları kısmından apardığımı anlayınca, gecenin ortasında, aynı sayfalara evliliğin yararları konusunda daha fazla laf olduğu geldi aklıma Ama kendimi onca zorlamama rağmen kaç kere okuduğum bu faydaların yalnızca ikisini hatırlayabildim. Erkek evlenince evini birisi düzene sokuyordu, ama hayalimdeki merdivenli evde hiç düzen yoktu. İkincisi, suçlu suçlu otuz bir çekmekten ve daha da suçlulukla karanlık arka sokaklarda pezevenklerin arkasından orospu peşinde sürüklenmekten kurtuluyordum. Bu kurtuluş düşüncesi, gecenin ilerlemiş bir saatinde aklıma yine otuz bir çekmeyi getirdi. Bir saflık isteğiyle, takıntıyı bir an önce kafamdan çıkarmak için her zamanki alışkanlıkla odanın bir köşesine çekildim, ama bir süre sonra otuz bir çekemediğimi anladım. On iki yıldan sonra ben yine âşık olmuştum! Bu şaşmaz kanıt yüreğime öyle bir heyecan ve korku saldı ki mumun ışığı gibi neredeyse titreye titreye yürüdüm odada. Pencereye çıkıp kendini gösterecekse Şeküre, bir de tam tersi mantığı harekete geçirdiği o mektuba ne gerek vardı ki? Kızı beni o kadar istemiyorsa, babası niye çağırıyor, bunlar, baba kız bana oyun mu oynuyorlardı? Odada aşağı yukarı yürüyor, kapının, duvarın, gıcırdayan döşemenin her soruma gacır gucur bir cevap vermeye çalışarak benim gibi kekelediğini hissediyordum. Yıllar önce yaptığım o resme, Şirin'in bir ağacın dalına asılı Hüsrev'in resmini görüp ona tutuluşunu anlatır resme baktım. Tebriz'den gelip Eniştemin eline yeni geçmiş vasat bir kitaptaki aynı resimden aldığım ilhamla yapmıştım onu. Resme bakmak, ne sonraki yıllarda her hatırlayışımda olduğu gibi utandırdı beni (resmin ve aşk ilanının basitliği yüzünden) ne de mutlu gençlik hatıralarıma geri götürdü. Sabaha doğru aklım duruma hakim oldu da, resmi bana geri yollamasını, Şeküre'nin benim için ustaca kurmakta olduğu bir aşk satrancının bir hamlesi olarak gördüm. Oturdum, şamdanın ışığında Şeküre'ye bir cevap mektubu yazdım. Biraz uyuduktan sonra sabah mektubu göğsümün üzerine koydum ve sokaklara çıktım, uzun uzun yürüdüm. Kar İstanbul'un dar sokaklarını genişletmiş, şehri de kalabalığından arındırmıştı. Her şey çocukluğumda olduğu gibi daha sessiz ve hareketsizdi. Çocukluğumun karlı kış günlerinde zannettiğim gibi, İstanbul'un anılarını, kubbelerini, bahçelerini kargalar sarmış gibi geldi bana. Karın üzerindeki ayak seslerimi dinleyerek ağzımdan çıkan buhara bakarak hızla yürüyor, Eniştemin gitmemi istediği saray nakkaşhanesinin de sokaklar gibi sessiz olduğunu düşünerek heyecanlanıyordum. Yahudi mahallesine girmeden mektubumu Şeküre'ye ulaştıracak Ester'e bir çocukla haber saldım, öğle namazından önce buluşmak için yer söyledim. Ayasofya'nın arkasındaki nakkaşhane binasına erkenden gittim. Çocukluğumda bir ara çıraklık ettiğim, Enişte'nin aracılığıyla girip çıktığım nakkaşhane binasının görünüşünde, saçaklardan sarkan buzlar hariç hiçbir değişiklik yoktu. Genç ve yakışıklı bir çırak önde, ben arkada, zamk ve çiriş kokuları içerisinde başları dönmüş yaşlı cilt ustalarının, erken yaşta kamburu çıkmış usta nakkaşların, gözleri ocağın alevlerine kederle takıldığı için

dizlerinin üzerindeki kâselere bakmadan boya karıştıran gençlerin arasından geçtik. Bir köşede kucağındaki devekuşu yumurtasını özenle boyayan bir ihtiyar, bir çekmeceyi neşeyle nakşeden bir amca, onları saygıyla izleyen genç bir çırağı gördüm. Açık bir kapıdan, ustalarının azarladığı genç öğrencilerin yaptıkları yanlışı anlamak için kıpkırmızı yüzlerini önlerindeki kâğıtlara değdirircesine yaklaştırdıklarını gördüm. Bir başka hücrede kederli ve hüzünlü bir çırak renkleri, kâğıtları, nakşı unutmuş, benim az önce heyecanla yürüdüğüm sokağa bakıyordu. Açık hücre kapılarının önünde nakış istinsah eden, kalıp boya hazırlayan, kalemlerini sivrilten nakkaşlar ben yabancıya yan gözle düşmanca baktılar. Buzlu merdivenleri çıktık. Nakkaşhane binasının ikinci katlı dört yanından dolanan revakının altından yürüdük. Aşağıda kat kaplı iç avluda çocuk yaşta iki öğrenci, kalın aba kumaştan cübbelerine rağmen belli ki soğuktan tir tir titreyerek bir şeyi, belki verilecek bir cezayı bekliyorlardı. İlk gençliğimizde tembellik eden ya da pahalı boyaları ziyan eden öğrencilere atılan dayakları, ayaklarını kanatıncaya kadar tabanlarına vurulan sopaları hatırladım. Sıcak bir odaya girdik. Dizlerinin üzerine rahatça oturmuş nakkaşlar gördüm, ama hayallerimin ustaları değil, çıraklıktan yeni çıkmış gençlerdi bunlar. Bir zamanlar bende fazlasıyla saygı heyecan uyandıran bu oda, Üstat Osman'ın takma adlar verdiği büyük ustalar artık evlerinde çalıştıkları için bir büyük zengin padişahın nakkaşhanesi değil de, Doğu'da ıssız dağlar içinde yitip gitmiş bir kervansarayın büyükçe bir odasına benziyordu şimdi. Hemen kenarda, bir piştahtanın başında on beş yıl sonra ilk defa gördüğüm Başnakkaş Üstat Osman, bir gölgeden çok bir hortlakmış gibi geldi bana. Yolculuklarım sırasında ne zaman nakşetmeyi, resmetmeyi düşlesem, Behzat gibi hayallerim içinde hayranlıkla beliren büyük usta, Ayasofya tarafına bakan pencereden gelen kar beyazı ışığın içinde beyaz kıyafetleriyle sanki çoktan öteki dünyanın hayaletlerine karışmıştı bile. Üzerinin benlerle kaplanmış olduğunu gördüğüm elini öptüm, kendimi hatırlattım. Eniştemin beni buraya çocukluğumda soktuğunu, ama benim kalemi tercih edip çıktığımı, yıllarımı yollarda, Doğu şehirlerinde paşalara katiplik, defterdar katipliği ederek geçirdiğimi, Serhat Paşa ve öteki paşalarla birlikte Tebriz'de hattat ve nakkaşları tanıyıp kitaplar hazırlattığımı, Bağdat ve Halep'te, Van'da ve Tiflis'te bulunduğumu, savaşlar gördüğümü söyledim. "Ah, Tiflis!" dedi büyük üstat penceredeki muşambadan süzülüp karlı bahçeden içeri vuran ışığa bakarak. "Orada şimdi kar mı yağıyor?" Sanatında ustalaşa ustalaşa körleşen ve bir yaştan sonra yarı evliya yarı bunak hayatı süren ve bitip tükenmez efsaneleri anlatılan eski Acem üstatları gibi davranıyordu, ama cin gibi gözlerinden Eniştemden şiddetle nefret ettiğini, benden şüphelendiğini görebildim hemen. Yine de ona Arap çöllerinde karın, burada olduğu gibi yalnızca Ayasofya Camii'ne değil, hatıralara da yağdığım anlattım. Tiflis kalesine kar yağdığı zaman çamaşır yıkayan kadınların çiçek renginde şarkılar söylediğini, çocukların da yastıklarının altında yaz için dondurma sakladıklarını hikâye ettim. "Gittiğin ülkelerde nakkaşlar, ressamlar ne nakşediyor, ne resmediyorlar anlat," dedi. Bir köşede sayfalara cetvel çekerken hayaller içinde dalıp gitmiş hülyalı genç nakkaş rahlesinden başını kaldırıp, bana, en gerçek masalı şimdi anlat, dercesine ötekilerle birlikte baktı. Çoğu mahallesinde bakkal kimdir, komşu manavla niye kavgalıdır, ekmeğin okkası kaçadır bilmeyen bu insanların Tebriz'de, Kazvin'de, Şiraz ve Bağdat'ta kimin nasıl nakış yaptığından, hangi hanların, şahların, padişahların, şehzadelerin kitap için kaç para döktüğünden haberdar olduklarından, en azından bu çevrelerde veba gibi hızla yayılan en son dedikodu ve söylentileri fazla fazla işitmiş olduklarından hiç kuşkum yoktu, ama yine de anlattım. Çünkü ben oradan, Doğu'dan, orduların savaştığı, şehzadelerin birbirini boğazlayıp şehirleri yağmalayıp yaktığı, savaş ve barışın her gün konuşulduğu ve asırlardır en iyi şiirlerin yazılıp, nakşın ve resmin yapıldığı Acem ülkesinden geliyordum. "Elli iki yıldır tahtta oturan Şah Tahmaşp son yıllarında, bildiğiniz gibi kitap, nakış, resim aşkını unutup şairlere, nakkaşlara, hattatlara sırtını dönüp kendini ibadete vererek ölmüş, yerine de oğlu İsmail oturmuştu," dedim. "Huysuzluğunu ve kavgacılığını bildiği için babasının yirmi yıl hapiste tuttuğu yeni şah tahta geçer geçmez kudurup kardeşlerini boğazlattı, kimini de kör edip başından attı. Ama düşmanları sonunda afyonlayıp zehirleyip ondan kurtuldu da tahta yarım akıllı ağabeyi Muhammet Hüdabende'yi geçirdik Onun zamanında bütün şehzadeler, kardeşler, valiler, Özbekler, herkes ayaklandı, birbirleriyle ve bizim Serhat Paşamızla öyle bir savaşa tutuştular ki Acem ülkesi toz duman içinde kaldı, taruman oldu. Parasız, pulsuz, akılsız ve yarı kör şimdiki Şahın ne kitap yazdıracak hali var, ne resimletecek. Böylece, Kazvin'in ve Herat'ın efsanevi nakkaşları, Şah Tahmasp'ın nakkaşhanesinde harikalar yaratan bütün o yaşlı ustalar ve çırakları, fırçaları atları dörtnala koşturan, kelebekleri sayfadan çıkarıp uçuran ressamlar, renkbazlar, bütün o usta ciltçiler, hattatlar, hepsi işsiz güçsüz, parasız pulsuz hatta yersiz yurtsuz kaldılar. Kimi kuzeye Şeybaniler arasına, kimi Hindistan'a, kimi buraya İstanbul'a göç etti. Kimi başka işlere girip, orada kendini ve şerefini tüketti. Kimi de her biri birbirine düşmüş küçük şehzadelerin, valilerin yanına girip en fazla üç beş yaprak resmi olan avuç içi kadar kitaplar için

çalışmaya başladılar. Sıradan askerlerin, görgüsüz paşaların, şımarık şehzadelerin zevki için alacele yazılıp şıpınişi nakışlanmış ucuz kitaplar sardı her yeri." "Ne kadardan gidiyor?" diye sordu Üstat Osman. "Koskoca Sadıki Bey'in bir Özbek sipahisi için yalnızca kırk altına bir Acaip-ül Mahlukat resmettiği söyleniyor. Doğu seferinden Erzurum'a geri dönen görgüsüz bir paşanın çadırında, araların üstat Siyavuş'un elinden çıkma resimler de olan, açık saçık resimlerle dolu bir murakka gördüm. Resmetmekten cayamayan büyük ustalar bir kitabın, seafoodplus.infoâyenin parçası olmayan tek tek resimler yapıp satıyorlar. O tek resme bakarken bu hangi hikâyenin hangi meclisidir demiyorsun da, yalnızca resmin kendisi için, görme zevki için bakıp, mesela tam bir at olmuş bu, ne güzel diyor, ressama parayı bu yüzden veriyorsun. Savaş resimleri de, sikiş resimleri de pek isteniyor. Kalabalık bir savaş meclisi üç yüz akçeye kadar düşmüş ve sipariş eden yok gibi. Bazıları ucuz olsun alıcı çıksın diye aharsız, cilasız kâğıda, boya bile sürmeden siyah beyaz resimler yapıyorlar." "Mutlu mu mutlu, hünerli mi hünerli bir müzehhibim vardı," dedi Üstat Osman. "Öyle bir zarafetle iş görürdü ki, biz ona Zarif Efendi derdik. Ama o da bizi bıraktı gitti. Altı gün oluyor, ortalıkta yok. Sırra kadem bastı." "İnsan bu nakkaşhaneyi, bu mutlu baba evini nasıl bırakır da gidebilir?" dedim. "Çıraklıklarından beri yetiştirdiğim benim dört genç üstadım, Kelebek, Zeytin, Leylek ve Zarif, Padişahımızın iradesiyle artık evlerinde nakşediyorlar," dedi Üstat Osman. Görünüşte bütün nakkaşhanenin ilgilendiği Surname için daha rahat çalışabilsinler diyeydi bu. Sultan bu sefer usta nakkaşlarına özel bir kitap için saray avlusunda bir özel köşe açtırmamış, onlara evlerinde çalışmalarını buyurmuştu. Bu buyruğun Eniştemin kitabı için verilmiş olabileceği aklıma gelince sustum. Üstat Osman ne kadar imalı konuşuyordu? "Nuri Efendi," diye seslendi, kambur ve solgun bir nakkaşa, "Kara Çelebi'ye bir vaziyet ver!" "Vaziyet," nakkaşhanede olup bitenleri çok yakından takip ettiği o heyecanlı zamanlarda, Padişahımızın her iki ayda bir nakkaşhane binasını ziyaretleri sırasında yapılan bir törendi. Hazinedarbaşı Hazım, Şehnamecibaşı Lokman ve Başnakkaş Üstat Osman'ın eşliğinde Padişahımıza nakkaşhanenin üstatlarının, hangi kitapların hangi sahifeleri üzerinde çalıştığı, kimin hangi tezhibi yaptığı, kimin hangi resmi renklendirdiği, renkbazların, cetvelkeşlerin, müzehhiplerin, ellerinden her iş gelir on parmağında on marifet usta nakkaşların tek tek hangi işlerin üzerinde oldukları anlatılırdı. Nakşedilen kitapların çoğunun yazarı Şehnamecibaşı Lokman Efendi elden ayaktan düşüp evinden çıkmaz olduğu, Bâşnakkaş Osman sürekli bir kırgınlık ve öfkenin dumanları içinde kaybolduğu ve Kelebek, Zeytin, Leylek ve Zarif takma adlı dört üstat evlerinde çalıştığı ve Padişahımız da artık nakkaşhanede çocuk gibi heyecanlanamadığı için artık hiç yapılmayan bu tören yerine onun bir taklidinin yapılması beni kederlendirdi. Pek çok nakkaşa olduğu gibi, hayatı hiç yaşayamadan ve zanaatında hiç ustalaşamadan boşu boşuna ihtiyarlamıştı Nuri Efendi, ama iş tahtasına yıllarca eğilip boşu boşuna kambur olmuş değildi: Nakkaşhanede olup bitenlere, kimin hangi güzel sayfayı yaptığına dikkat etmişti hep. Böylece, Padişahımızın şehzadelerinin sünnet düğünü törenlerini anlatan Surname'nin efsane sayfalarını ilk defa heyecanla seyrettim. Her meslekten, her loncadan bütün İstanbul'un katıldığı bu elli iki gün süren sünnet düğününün hikâyelerini tâ Acemistan'da duymuş, töreni anlatan kitabı daha yapılırken işitmiştim. Önüme konan ilk resimde, Cihanpenah Padişahımız merhum' İbrahim Paşa'nın sarayının şehnişinine kurulmuş, aşağıda At Meydanı'nda yapılan şenlikleri hoşgörülü bir bakışla seyrediyorlardı. Yüzü, onu başkalarından ayırabilecek kadar ayrıntılı olmasa da, iyi ve saygıyla çizilmişti. Padişahımızın solunda yerleştiği iki sayfalık resmin sağ yanında ise pencerelerde, kemerler içinde vezirler, paşalar, Acem, Tatar, Frenk ve Venedik elçileri vardı. Padişah olmadıkları için acele ve dikkatsizce çizilen ve hedefe odaklanmayan gözlerini meydandaki harekete dikmişlerdi hepsi. Daha sonra diğer resimlerde de aynı yerleştirme ve istifin, duvar işlemeleri, ağaçlar, kiremitler başka türlü ve başka renklerle çizilse tekrarlandığını gördüm. Yazılar hattatlarca yazılıp resimleri bitirilip Surname ciltlendiğinde, sayfaları çeviren okur, böylece hep aynı duruşla hep aynı meydana bakan Padişah'ın ve davetli kalabalığının bakışları altındaki At Meydanı'nda her seferinde bambaşka renkler içinde bambaşka bir hareketi görecekti. Ben de gördüm: Oraya, At Meydanı'na konmuş yüzlerce kâse pilavı kapışanları ve kızarmış sığırı yağmalarken içinden çıkan tavşanlardan, kuşlardan korkanları gördüm. Tekerlekli bir arabaya binip lonca halinde Padişahımızın önünden geçerken aralarından birini arabaya yatırıp çıplak göğsü üzerindeki köşeli bir örste bakır döverken çekiçleri çıplak adama isabet ettirmeden vuran usta bakırcıları gördüm. Padişahının önünden araba içinde geçerken camların üzerine karanfiller, serviler işleyen camcıları ve develere inildenmiş çuvallar dolusu şeker ile kafesler içinde şekerden papağanlarla geçerken tatlı şiirler okuyan şekercileri ve araba

içinde çeşit çeşit askılı, zarflı, sürmeli, dişli kilitlerini sergileyerek ve yeni zamanların ve yeni kapıların kötülüklerinden şikâyet ederek geçen ihtiyar kilitçileri gördüm. Hokkabazları gösterir resme usta nakkaşlardan hem Kelebek, hem Leylek, hem de Zeytin dokunmuştu: Bir hokkabaz bir sırığın üzerinde yumurtaları sanki geniş bir mermerin üzerinde yürütür gibi hiç düşürmeden yürütüyor, bir başkası da ona tef çalıyordu. Kaptanıderya Kılıç Ali Paşa denizlerde yakalayıp esir ettiği kâfirlere çamurdan bir kefere dağı yaptırmış, hepsini arabaya bindirmiş ve Padişah'ın tam önündeyken dağın içindeki barutu patlatarak kâfirin memleketini toplarıyla nasıl inim inim inlettiğini göstermişti, resimde aynen gördüm. Ellerinde satırları gül ve patlıcan renkli elbiseler giyen sakalsız, bıyıksız kadın yüzlü kasapların çengelden sarkan derisi yüzülmüş pembe koyunlara gülümsediklerini gördüm. Zincirler ile Padişahımızın huzuruna getirilmiş aslan kızdırılıp alay edilince gözleri kan içinde kalıp öfkelenmiş, seyirciler bakıcıları alkışlamışlar ve İslam'ı temsil eden aslan, öbür sayfada domuz gâvuru temsil eden boz ve pembeye boyanmış domuzu kovalamıştı. Padişah'ın huzurundan geçerken arabanın üzerine yerleştirilmiş dükkânının tavanından baş aşağı sarkıp müşterisini tıraş eden berberin ve o müşteriye gümüş kap içinde kokulu sabunla ayna tutup bahşiş bekleyen kırmızılar içindeki berber çırağının resmine de doya doya baktıktan sonra harika nakkaşın kim olduğunu sordum. "Resmin, güzelliğiyle insanı hayatın zenginliğine, sevgiye, Allah'ın yarattığı âlemin renklerine saygıya, iç düşünceye ve imana çağırması önemlidir. Nakkaşın kimliği değil." Eniştemin beni buraya soruşturmaya yolladığını anlayıp da ihtiyatlı mı davranıyordu sandığımdan çok daha incelikli olan nakkaş Nuri yoksa Başnakkaş Üstat Osman'ın sözlerini mi tekrarlıyordu? "Bütün bu tezhipleri Zarif Efendi mi yapmıştı?" diye sordum. "Onun yerine tezhipleri kim yapıyor şimdi?" Açık kapının iç avluya bakan aralığından çocuk çığlıkları, haykırışlar gelmeye başladı. Aşağıda serbölüklerden biri, büyük iri mal, ceplerinde lal tozu, ya da kâğıt içinde altın varak saklayan şakirtleri, herhalde az önce soğukta titreyerek bekleyen ikisini falakaya yatırtmıştı. Dalga geçmek için fırsat kollayan genç nakkaşlar seyir için kapıya koşuştular. "Çıraklar, meydanın zeminini, bu resimde Osman ustamız buyurduğu gibi gülgûni bir pembeye boyayıp bitirene kadar," dedi Nuri Efendi ihtiyatla, "Zarif Efendi kardeşimiz de gittiği yerden dönüp bu iki sayfanın tezhibini yapar bitirir inşallah. Nakkaş Osman üstadımız, Zarif Efendi'den At Meydanı'nın toprak zemin her seferinde başka bir renge boyanmasını istedi. Gülgûni pembe, hint yeşili, safran sarısı ya da kaz boku rengine. Çünkü resme bakan göz oranın meydan olduğunu, toprak rengi olacağını ilk resimde anlar da, ikinci, üçüncü resimde oyalanmak için başka renkler ister. Nakış, sayfayı şenlendirmek için yapılır." Bir köşede bir kalfanın bıraktığı, üzeri, resmedilmiş bir kitap gördük. Bir zafername için donanmanın savaşa gidişini gösteren bir tek sayfalık resim üzerinde çalışıyormuş, ama belli ki ayak tabanları sopalarla parçalanan arkadaşlarının çığlıklarını duyup seyretmeye koşmuştu. Bir kalıbın üzerinden geçe geçe çizdiği bir örnek gemilerle yaptığı donanma sanki denizin üzerine hiç oturmuyordu bile, ama bu iğretilik, yelkenlerin rüzgârsızlığı kalıptan değil, genç nakkaşın yeteneksizliğindendi. Kalıbın ne olduğu çıkaramadığım eski bir kitaptan, belki bir murakkadan vahşi kesilip çıkarıldığını kederle gördüm. Üstat Osman belli ki aldırmıyordu artık pek çok şeye. Sıra kendi iş tahtasına gelince Nuri Efendi üç haftadır üzerinde çalıştığı tuğra tezhibinin bittiğini gururlanarak söyledi. Kime, hangi amaçla yollanacağı anlaşılmasın diye boş kâğıda çizim tuğraya ve tezhibine saygıyla baktım. Doğu'da pek çok huysuz paşanın, Padişah'ın tuğrasının bu soylu ve güç dolu güzelliği görüp isyandan vazgeçtiğini bilirim. Sonra hattat Cemal'in yazıp bitirip bıraktığı en son harikaları gördük de, asıl sanatın hat, nakşın hattı öne çıkarmak için bir bahane olduğunu söyleyen renk ve nakış düşmanlarına hak vermemek için çabuk geçtik. Cetvelkeş Nasır, Timur'un oğulları zamanından kalma bir Nizami Hamse'sinden bir sayfayı, Hüsrev'in Şirin'i yıkanırken çıplak görüşünü tasvir eden bir resmi, tamir ediyorum diye bozuyordu. Altmış yıl önce Tebriz'de Üstat Behzat'ın elini öptüğünü ve o sırada efsane büyük üstadın kör ve sarhoş olduğunu iddia etmekten başka bir hikâyesi olmayan doksan iki yaşındaki yarı kör bir eski usta Padişahımıza üç ay sonra bitirip vereceği bayram hediyesi kalem kutusunun işlemelerini kendi titreyen elleriyle gösterdi. Alt kat odalarındaki dar hücrelerinde, seksene yakın nakkaş, öğrenci ve çırağın çalıştığı bütün nakkaşhaneyi bir sessizlik sarmıştı. Benzerlerini çok dinlediğim dayak sonrası sessizliğiydi bu; bazen sinir bozucu bir kahkaha ya da bir şaka, bazen de çıraklık yıllarını hatırlatan bir iki hıçkırık ve bastırılmış bir ağlama öncesi iniltisiyle kesilir, usta nakkaşlar da kendi çıraklık yıllarında yedikleri dayakları hatırlarlardı. Doksan iki yaşındaki yarı kör usta bana bir an daha derin bir şeyi, burada bütün savaşlardan ve alt üst oluşlardan uzakta her şeyin sona ermekte olduğunu hissettirdi. Kıyamet kopmadan hemen önce de böyle bir sessizlik olacaktır. Nakış aklın sessizliği, gözün musikisidir.

Veda etmek için Üstat Osman'ın elini öperken yalnız büyük bir saygı değil, ruhumu altüst eden bambaşka bir şey de duydum: Bir evliyaya duyacağınız cinsten hayranlıkla karışık bir acıma: Tuhaf bir suçluluk duygusu. Belki de Frenk üstatlarının usûlleri gizlice açıkça taklit edilsin isteyen Eniştem ona bir rakip olduğu için. Aynı anda büyük üstadı hayatta son kere gördüğüme karar veriverdim ve hoşuna gitmek, onu sevindirmek telaşıyla bir soru sordum. "Büyük üstadım, efendim, has bir nakkaşı, sıradan bir nakkaştan ne ayırır?" Biraz dalkavukça olan bu tür sorulara alışık Başnakkaş baştan savma bir cevap vereceğini, zaten şu anda beni bütünüyle unutmakta olduğunu sanıyordum. "Has nakkaşı hünersiz, imansız nakkaştan ayıracak tek bir kıstas yoktur," dedi ciddiyetle. "Zamana göre değişir bu. Sanatıma tehdit eden kötülüklere karşı nakkaşın ahlakının ve hünerinin ne olduğu önemli. Bugün bir genç nakkaş ne kadar has, anlamak için üç şeyi sorardım ona." "Nedir bunlar?" "Yeni âdete uyup Çinlilerin ve Frenklerin etkisiyle aman beni şahsi bir nakış usûlüm, bir üslubum olsun diye tutturuyor mu? Nakkaş olarak herkesten ayrı bir edası, bir havası olsun istiyor, bunu da nakşının bir yerine Frenk üstatları gibi imza koyarak kanıtlamaya çalışıyor mu? İşte bunu anlamak için ben ona üslup ve imzayı sorardım ilk." "Sonra?" diye sordum saygıyla. "Sonra kitaplarımızı ısmarlayan şahlar ve padişahlar ölüp, ciltler el değiştirip parçalanıp yaptığımız resimler başka kitaplarda, başka zamanlarda kullanılınca bu nakkaş ne hissediyor onu öğrenmek isterdim. Üzülmekle de, sevinmekle de üstesinden gelinmeyecek bir hassas şeydir. Bu yüzden nakkaşa zamanı sorardım. Nakşın zamanını ve Allah'ın zamanını. Anlıyor musun oğlum?" Hayır. Ama öyle demedim de, "Üçüncüsü?" diye sordum. "Üçüncüsü körlüktür!" dedi büyük üstat Başnakkaş Osman ve bu söylediği yorum gerektirmez aşikâr bir şeymiş gibi sustu. "Körlüğün nesidir?" dedim ezile büzüle. "Körlük sessizdir. Demin dediğim birinciyle ikinciyi birleştirsen körlük belirir. Nakşın en derin yeri, Allah'ın karanlığında belireni görmektir." Sustum, dışarı çıktım. Buzlu merdivenleri acele etmeden indim. Büyük üstadın üç büyük sorusunu Kelebek'e, Zeytin'e, Leylek'e yalnız lafı açmak için değil, yaşarken efsane olan bu yaşıtlarımı anlamak için de soracağımı biliyordum. Ama hemen usta nakkaşların evlerine gitmedim. Yahudi mahallesine yakın, Haliç'in Boğaziçi'ne açıldığı yeri tepeden görür yeni bir pazar yerinde Ester ile buluştum. Alışveriş eden köle kadınlar, yoksul mahallelerin soluk ve bol kaftanlar giyen kadınları ve havuçlara, ayvalara, soğan ve turp demetlerine dalıp gitmiş kalabalık içinde giymek zorunda olduğu pembe Yahudi elbisesi, hareketli koca gövdesi, hiç durmayan çenesi ve fıldır fıldır oynayarak bana işaretler yollayan kaşları ve gözleriyle Ester cıvıl cıvıldı. Ona verdiğim mektubu sanki bütün çarşı bizi dikizliyormuş gibi pek esrarlı ve pek işbilir hareketlerle şalvarından içeri soktu. Şeküre'nin beni düşündüğünü söyledi. Bahşişini aldı ve "Aman acele acele doğru götür," demem üzerine, daha pek çok işi olduğunu bohçasını işaretle gösterdi ve mektubu ancak öğleye doğru Şeküre'ye ulaştıracağını söyledi. Ondan, Şeküre'ye üç büyük genç üstadı görmeye gittiğimi söylemesini istedim.

12

B a n a K e l e b e k D e r l e r

Öğle namazından önceydi. Kapı vuruldu, açtım baktım: Kara Çelebi. Çıraklık yıllarımızda bir ara aramızdaydı. Sarılıp öpüştük. Şimdi Eniştesinden bir haber mi getirmiş, diye merak ediyordum ki nakşettiğim sayfalara, resimlerime bakacağını, dostluk için geldiğini ve beni Padişahımız adına bir soruyla sınayacağını söyledi: Peki, dedim. Bana düşen soru nedir? Söyledi! Peki!

ÜSLUP VE İMZA Nakşı göz zevki ve imanı için değil de parası ve namı için yapan soysuzlar çoğaldıkça, dedim, üslup ve imza merakı gibi daha pek çok çirkinlik ve tamahkârlık göreceğiz demektir. İnanarak değil, usûldendir diye yapıyordum bu girişi: Çünkü hakiki yetenek ve hüner, altın ve ün sevgisiyle bile bozulmaz. Hatta, doğrusunu söylemek gerekirse, bana olduğu gibi, para ve ün hüner sabibinin hakkıdır ve onu aşka getirir. Ama bunu söylersem, nâkkaşlar bölüğünün kıskançlıktan kuduran sıradan nakkaşları, açık verecek bir söz ettim diye üzerime gelirler de bu işi onlardan daha çok sevdiğimi kanıtlamak için pirinç üzerine ağaç resmederim. Frenk etkisiyle Batı'dan ve cizvit papazlarının götürdüğü resimlere kanıp yoldan çıkmış bazı zavallı Çinli üstatların etkisiyle Doğu'dan bu üslup, imza ve şahsiyet heveslerinin tâ yakınımıza kadar geldiğini bildiğim için sizlere bu konuda kıssa olacak üç hikâye anlatayım.

ÜÇ ÜSLUP VE İMZA MESELİ Elif Bir zamanlar Herat'ın kuzeyindeki dağlardaki kalesinde nakşa ve resme meraklı bir genç han yaşamış. Haremindeki kadınlardan yalnızca birini severmiş bu han. Deli gibi sevdiği bu güzeller güzeli Tatar kızı da hana aşıkmış. Sabahlara kadar terleye terleye öyle çok sevişirlermiş ve öyle mutluymuşlar ki hayatları hep böyle sürsün isterlermiş. Bu dileklerini gerçekleştirmenin en iyi yolunun da kitapları açıp eski üstatların yaptığı harika ve kusursuz resimlere saatlerce, günlerce bakmak, hiç durmamacasına bakmak olduğunu keşfetmişler. Aynı hikâyelerin hiç şaşmadan, hep birbirini tekrar eden kusursuz resimlerine baktıkça, zamanın durduğunu ve hikâyede anlatılan altın devrin mutlu zamanına kendi mutluluklarının karıştığını hissederlermiş. Hanın nakkaşhanesinde aynı resimleri aynı kitapların sayfaları için yeniden aynı kusursuzlukla yapan ustalar ustası bir de nakkaş varmış. Âdet olduğu üzere usta nakkaş, Ferhat'ın Şirin'e olan aşkından acı çekişinin, Mecnun ile Leyla'nın birbirlerini görüp hayranlık ve özlemle bakışmalarını ya da Hüsrev ile Şirin'in Cennet misali masal bahçesinde birbirlerini çift anlamlı, manidar bakışlarla süzmelerini bir kitap sahifesinde resmederken âşıkların yerine Han ile Tatar güzelinin resmini çizermiş. Han ile sevgilisi bu sayfalara bakınca kendi mutluluklarının hiç bitmeyeceğine iyice inanır, usta nakkaşı övgüye ve altına boğarlarmış. İltifat ve altının çokluğu usta nakkaşı sonunda yoldan çıkarmış ve Şeytan'ın da dürtmesiyle resimlerinin kusursuzluğunu eski üstatlara borçlu olduğunu unutmuş ve kendi şahsiyetinden de bir parça koyarsa resimleri daha da beğenilir sanmış gururla. Oysa, usta nakkaşın yaptığı bu yenilikleri, kişisel üslup izlerini, han ile sevgilisi birer kusur olarak görüp huzursuz olmuşlar. Uzun uzun baktığı resimlerde eski mutluluklarının şurasından burasından bozulduğunu hissedince Han, önce sahifelerde o resmediliyor diye Tatar güzelini kıskanmış. Sonra o güzel Tatarı kıskandırmak için başka bir cariye ile sevişmiş. Harem dedikoducularından bunu öğrenmek o kadar kederlendirmiş ki Tatar güzelini, kendini

Harem avlusundaki sedir ağacına sessizce asmış. Yaptığı yanlışı farkeden ve bunun arkasında nakkaşın kendi üslup merakı olduğunu gören Han da Şeytan'ın kandırdığı ustayı aynı gün kör ettirmiş.

Be Doğu memleketlerinin birinde nakışsever mutlu ve yaşlı bir padişah varmış, yeni evlendiği güzeller güzeli Çinli karısıyla çok mutlu yaşarmış. Derken padişahın önceki karısından yakışıklı oğluyla genç karısının gönülleri birbirine kaymış. Babasına ihanetten ödü kopan oğul, yasak aşkından utanıp kendini nakkaşhaneye kapatıp resme vermiş. Aşkının kederi ve gücüyle resmettiği için resimlerinin her biri o kadar güzel olurmuş ki, bakanlar eski üstatlarınkinden ayıramazlar, padişah baba da oğluyla çok gururlanırmış. Çinli genç karısı ise resimlere bakıp, "Evet, çok güzel" dermiş. "Ama yıllar geçecek, bu güzelliği onun yaptığını imza atmazsa kimse bilmeyecek." "Oğlum resme imza atarsa eski ustaları, taklitle yaptığı bu resmi haksız olarak kendi üzerine almış olamaz mı?" dermiş padişah. "Üstelik imza atarsa resmim benim kusurumu taşıyor demiş olmaz mı?" Yaşlı kocasını ikna edemeyeceğini anlayan Çinli karısı, bu imza lakırdılarını, nakkaşhaneye kendini kapatmış olan genç oğula duyurmayı sonunda başarmış; Dahası, aşkını içine gömmek zorunda kaldığı için gururu kırık olan oğul, güzel ve genç üvey anasının verdiği bu akıla, Şeytan'ın da teşvikiyle kanıp bir resmin köşesine, duvarla otların arasında, hiç görülmez sandığı bir köşeye imzasını atmış. İmzaladığı ilk resim ise Hüsrev ile Şirin'den bir meclismiş. Hani bilirsiniz: Hüsrev, Şirinle evlendikten sonra ilk evliliğinden olan oğlu Şiruye, Şirin'e âşık olur ve bir gece camdan girip hançerini Şirin'in yanında yatan babasının ciğerine daldırıverir. İşte, ihtiyar padişah oğlunun yaptığı bu meclisi gösteren resme bakarken, birden resimde bir kusur sezmiş; imzayı gördüğü, ama pek çoğumuzun yaptığı gibi, gördüğünü farketmediği için resimden ona yalnızca "bu bir kusurlu resim," duygusu geçmiş. Bu eski üstatların yapacağı bir şey olmadığı için ihtiyar padişah telaşa kapılmış. Çünkü bu, okuduğu cilt bir hikâyeyi, bir efsaneyi değil, bir kitaba en yakışmaz şeyi, bir hakikati anlatıyor demekmiş. İhtiyar bunu sezince korkmuş. Aynı anda da, nakkaş oğlu tıpkı yaptığı resimdeki gibi, pencereden içeri girmiş ve resimdeki kadar iri hançerini babasının korkudan büyüyen gözlerine bakmadan göğsüne daldırmış.

Cim Bundan iki yüz elli yıl önce Kazvin'de kitap süslemenin, hattın ve nakşın en itibarlı, en sevilen .sanatlar olduğunu Raşidüddini Kazvini tarihinde keyifle yazar. Kazvin'de o sırada tahtında oturan, Bizans'tan Çin'e kırk memlekete hükmeden (nakış sevgisi bu büyük gücün sırrı olabilir) zamanın şahının, ne yazık ki, erkek evladı yokmuş. Ölümünden sonra fethettiği memleketler bölünmesin diye şah, güzel kızına akıllı bir nakkaş koca bulmaya karar verince, nakkaşhanesindeki üçü de bekâr üç büyük genç üstat arasında bir yarışma açmış. Raşidüddin'in tarihine göre, yarışmanın çok basit bir konusu varmış: Kim en güzel resmi yapacak! Tıpkı Raşidüddin gibi, genç nakkaşlar da bunun eski üstatlar gibi resmetmek olduğunu bildikleri için, üçü de, en sevilen bir meclisi çizmişler. Cennet misali bir bahçede, servi ve sedir ağaçları, ürkek tavşanlar ve telaşlı kırlangıçlar arasında aşktan kedere boğulmuş, gözü yerde bir güzel kız. Birbirlerinden habersiz aynı resmi, tıpkı eski üstatlar gibi çizen üç nakkaştan en çok farkedilmek isteyeni ise, resmin güzelliğini sahiplenmek için bahçenin en kuytu yerine nergis çiçekleri arasına imzasını gizlemiş. Ama kendisinin eski üstatların alçakgönüllülüğünden uzaklaştıran bu küstahlığı yüzünden derhal Kazvin'den Çin'e sürülmüş. Böylece öteki iki nakkaş arasında yeniden bir yarışma açılmış. Bu sefer ikisi de güzel bir kızı harika bahçede at üzerinde gösterir şiir kadar güzel birer resim çizmişler. Nakkaşlardan biri, fırçasının sürçmesi yüzünden mi, yoksa mahsus mu, bilinmez, Çinli gibi çekik gözlü, çıkık elmacık kemikli kızın beyaz atının burnunu biraz tuhaf çizmiş: Bu hemen, baba kız tarafından bir kusur olarak görülmüş. Gerçi imza atmamışmış bu nakkaş, ama harika resminde atın burnuna ustaca bir kusur yerleştirmişmiş ki farkedilsin. Kusur üslubun anasıdır, demiş Şah ve bu nakkaşı da Bizans'a sürmüş. Hiçbir imzasız, hiçbir kusursuz, tıpkı eski üstatlar gibi çizen hünerbaz nakkaşın, şahın kızı ile düğününün hazırlıkları yapılırken, Raşidüddini Kazvini'nin o kalın tarihine göre, son bir gelişme daha olmuş: Düğünden bir gün önce, şahın kızı, ertesi gün kocası genç ve yakışıklı büyük üstadın yaptığı resme bütün gün kederle bakmış. Akşam karanlığı çökerken babasının yanına çıkmış: "Eski üstatlar, harika resimlerinde güzel kızları Çinliler gibi çizerlerdi ve bu Doğu'dan gelen şaşmaz bir kuraldır, evet doğru," demiş. "Ama birini sevdiklerinde bu güzelin kaşına, gözüne, dudağını saçına, gülüşüne, hatta kirpiğine sevdikleri güzelden bir iz, bir şey koyarlardı. Resimlerine yerleştirdikleri bu gizli kusur, onların aşklarının ancak kendilerinin ve sevgililerinin bilebileceği işaret olurdu. Ata binen güzel kızın resmine bütün gün baktım, babacığım, benden hiç iz yok onda! Bu nakkaş belki bir büyük usta, hem de genç ve yakışıklı, ama beni sevmiyor." Böylece Şah düğünü hemen iptal etmiş ve baba kız ömürlerinin sonuna kadar birlikte yaşamışlar.

"Üslup denen şeyi başlatan kusur, o zaman, bu üçüncü hikâyeye göre," dedi Kara pek kibar, pek saygılı bir edayla. "Nakkaş âşık olduğu güzelin yüzünün, gözünün, gülüşünün gizli işaretinden mi çıkıyor?" "Hayır," dedim kendimden emin ve mağrur bir edayla. "Üst nakkaşın sevdiği kızdan resmine geçen şey, kusur değil kural olur sonunda. Çünkü bir süre sonra, herkes üstadı taklitle kızların yüzünü o güzel kızınki gibi resmetmeye başlar." Biraz sustuk. Anlattığım üç hikâyeyi pür dikkat dinleyen Kara'nın, sofada, yan odada gezinen güzel karımın tıkırtılarına dikkat kesildiğini görünce gözlerimi gözlerinin içine diktim. "Birinci hikâye üslubun bir kusur olduğunu gösterir," dedim. "İkinci hikâye kusursuz resmin imza istemediğini gösterir. Üçüncü hikâye de, birinciyle ikincinin aklını birleştirir ve o halde imza ve üslup kusurla küstahça ve aptalca böbürlenmekten başka bir şey değildir, bunu gösterir." Ders verdiğim bu adam nakıştan ne kadar anlıyordu? Dedim ki: "Hikâyelerimden benim kim olduğumu anladın mı?" "Anladım," dedi ama inandırıcı değildi hiç. Onun bakışı ve idraki ile sınırlanarak beni anlamaya çalışmayın ve size doğrudan ben söyleyivereyim kim olduğumu. Elimden her şey gelir. Eğlenerek ve gülerek, Kazvinli eski üstatlar gibi çizer, renklendiririm. Gülümseyerek söylüyorum: Herkesten iyiyim Ve sezgilerim doğruysa eğer, Kara'nın buraya geliş nedeni olan müzehhip Zarif Efendi'nin kaybolmasıyla benim hiç mi hiç alakam yoktur. Kara bana evlilik ile sanat birlikte nasıl oluyor diye sordu. Çok çalışırım ve severek çalışırım. Mahallenin en güzel kızıyla yeni evlendim. Nakşetmiyorsam onunla deliler gibi sevişiriz. Sonra yine çalışırım. Demedim bunları. Büyük bir meseledir, dedim. Eğer nakkaşın fırçası kâğıdın üzerinde harikalar döktürüyorsa, karısına girince aynı şenliği kopartamaz, dedim. Tam tersi de doğru olup, karıyı mutlu ediyorsa nakkaşın kamışı, kâğıdın üzerinde öteki kamış sönük kalır, diye ekledim. Nakkaşın hünerini kıskanan herkes gibi, Kara da bu yalanlara inanıp sevindi. En son nakşettiğim sayfaları görmek istediğini söyledi. Onu iş tahtamın başına, boyaların, hokkaların, mührelerin, fırça ve kalem ve maktaların araşma oturttum. Şehzademizin sünnet düğünü törenlerini gösterir Surname için yapmakta olduğum iki sayfalık resmi Kara seyrederken, yanındaki kırmızı mindere oturdum ve minderin sıcaklığından, az önce orada güzel kalçalı güzel karımın oturmakta olduğunu hatırladım. Ben kamış kalemimle Padişahımızın önündeki bahtsız mahkûmların kederini çizerken, akıllı karım benim kamışımı tutardı. Resmetmekte olduğum iki sayfalık meclis, borç alıp ödeyemedikleri için hapse düşen mahkûmların ve ailelerinin Padişah'ın ihsanıyla kurtulmalarını gösteriyordu. Hünkârı, tıpkı tören sırasında gördüğüm gibi, üzeri torba torba gümüş akçeler dolu bir halının kenarına oturtmuş, az arkasına Defterdarbaşı'nı oturtup onun eline borç kayıtlarını okumakta olduğu defteri vermiş, birbirlerine boyunlarındaki bukağı ve zincirlerle bağlanmış borç mahkûmlarını, Padişah'ın huzurunda elem ve acı içinde, kaşlar çatık, yüzler asık, kimini gözü yaşlı göstermiş, Padişah'ın onları hapisten kurtaracak ihsanı keseden verivermesi üzerine hepsinin mutlulukla söylediği dualara, şiirlere eşlik eden udi ve tamburiyi kırmızılar içinde ve güzel yüzlü çizmiş, borca batmanın acı utancını iyi anlatsın diye de, hiç hesapta olmadığı halde, mutsuz mahkûmların sonuncusunun yanına, perişanlıktan çirkinleşmiş mor elbiseli karısıyla, kızıl feraceli, uzun saçlı ve kederli, güzelim kızını çizmiştim. Zincirler içinde sıra sıra borçluların iki sayfayı nasıl yayıldıklarını, resmin içindeki kırmızının gizli mantığını, eski üstatların hiç yapmadığı bir şeyi, aşkla nakşediverdiğim kenardaki köpekle Padişah'ın atlastan kaftanını aynı renge boyamam gibi bakıp bakıp karımla gülüşe gülüşe konuştuklarımızı, bu çatık kaşlı Kara'ya da anlatacaktım ki, nakşetmenin hayatı sevmek demek olduğunu anlasın, ama o çok ayıp bir şey sordu bana. Zavallı Zarif Efendi'nin nerede olabileceğini biliyor muymuşum acaba? Ne zavallısı! Beş para etmez bir taklitçi, tezhibi yalnızca parası için yapan, ilhamı kıt bir budaladır, demedim. "Hayır," dedin "Bilmiyorum." Erzurumlu vaizin çevresindeki saldırganların Zarif Efendi'ye bir kötülük yapmış olabileceğini düşünmüş müydüm hiç? Kendimi tuttum ve, o da onlardandır, demedim. "Hayır," dedim. "Niye?" Şu İstanbul şehrinde esiri olduğumuz yoksulluk, veba, ahlaksızlık, rezillik Peygamberimiz Resulullah zamanındaki İslamiyetten uzaklaşıp yeni, çirkin âdetler edinmemizden ve Frenk usullerinin aramıza sızmış olmasından başka hiçbir şeyle açıklanamaz. Vaiz Erzurumi de böyle diyor yalnızca, ama düşmanları, Erzurumilerin musiki çalan tekkelere saldırdıklarını, evliya mezarlarını bozduklarını ileri sürüp Padişah'ı

kandırmak istiyorlar. Şimdi benim Erzurumi Hazretleri'ne onlar gibi düşmanlık beslemediğini bildikleri için, demek ki, kibarca, Zarif Efendi'yi sen mi öldürdün, demek istiyorlar. Bu söylentilerin nakkaşlar arasında çoktan yayıldığı bir anda kafama dank etti. İlhamsız, hünersiz yeteneksizler takımı şimdi büyük bir keyifle, benim alçak katilin teki olduğumu yayıyorlardır. Bu kıskanç nakkaşlar kalabalığının iftiralarını, sırf ciddiye aldığı için, bu budala Kara'nın, o Çerkez kafasına hokkayı indirmek geldi içimden. Kara gördüğü her şeyi aklında tutarak nakış odamı seyrediyor; uzun kâğıt makaslarıma, zırnık dolu çanaklara, boya kâselerine, çalışırken ara ara dişlediğim elmaya, arkadaki ocağın kenarında duran cezveme, kahve fincanlarıma, minderlere, pencerenin yarı aralığından sızan ışığa, sayfanın endamını denetlemek için kullandığım aynaya, mintanlarıma ve orada, kapı vurulduktan sonra alelacele odadan çıkarken düşürdüğü için kenarda bir günah gibi duran karımın kırmızı kuşağına dikkatle bakıyor Ondan düşüncelerimi saklamama rağmen, yaptığım resimleri ve içinde yaşadığım bu odayı pervasız ve saldırgan bakışlarına teslim ediyorum. Biliyorum, hepinizi şaşırtacak bu gurur, ama en çok parayı kazanan ve demek ki en iyi olan nakkaş benim! Çünkü Allah nakşın bir şenlik olmasını istemiştir ki, âlemin de bir şenlik olduğunu bakmasını bilene göstersin.

13

B a n a L e y l e k D e r l e r

Öğle namazı vaktiydi. Kapı vuruldu, baktım tâ çocukluğumuzda Kara. Sarıldık birbirimize. Üşümüş, içeri aldım, evin yolunu nasıl bulduğunu bile sormadım. Eniştesi onu bana, Zarif Efendi neden kayıp, nerede, ağzımı aramak için yollamıştır. Ama yalnız o değil, Üstat Osman'dan da haber getirdi; ve bir sorum var, dedi; has nakkaşı ötekilerden ayıracak şey, demiş Üstat Osman, zamandır: Nakşın zamanı. Ne mi düşünüyorum? Dinleyin.

NAKIŞ VE ZAMAN Herkesin bildiği gibi eskiden bizim âlemimizin nakkaşları, mesela eski Arap ustaları da dünyaya Frenk kâfirinin bugün baktığı gibi bakar ve sokaktaki serseriyle itin, dükkândaki tezgâhtarla kerevizlerin durduğu yerden seyredip resmederlerdi her şeyi. Bugün Frenk üstatlarının mağrurca övündüğü perspektif usûlünden de habersiz oldukları için, bu onların âlemini itin ve kerevizin görebileceği kadar sınırlı ve sıkıcı yapardı. Sonra bir şey oldu ve bütün nakış âlemimiz değişiverdi. Oradan başlayarak size anlatıvereyim.

ÜÇ NAKIŞ VE ZAMAN HİKÂYESİ Elif Bundan üç yüz elli yıl önce, Bağdat'ın Moğolların eline düştüğü ve acımasızca yağmalandığı soğuk şubat günü İbni Şakir, yalnız bütün Arap âleminin değil, bütün İslam'ın en namlı ve en usta hattatıydı ve genç yaşına rağmen, Bağdat'ın dünyaca meşhur kütüphanelerinde onun yazdığı, çoğu Kuran-ı Kerim, yirmi iki cilt vardı. Bu kitapların kıyamete kadar yaşayacağına inandığı için İbni Şakir, derin ve sonsuz bir zaman fikriyle yaşardı. Birkaç içinde Moğol Hakanı Hülagü'nün askerlerince hepsi teker teker yırtılıp, parçalanıp, yakılıp, Dicle'nin sularına atılan ve bugün bilinmeyen bu efsane kitaplardan sonuncusu için, bütün bir gece şamdanların titrek ışığında kahramanca çalışmıştı. Güneşin doğuşuna sırtını dönüp, batıya, ufka bakmak, geleneğe ve kitapların ölümsüzlüğü fikrine bağlı üstat Arap hattatlarının, beş asırdır körlüğe karşı göz dinlendirmek için başvurdukları bir yol olduğu için, İbni Şakir, sabah serinliğinde Halife Camii'nin minaresine çıktı ve beş yüz yıldır sürüp gitmekte olan bütün bir yazı geleneğini sona erdirecek her şeyi şerefeden gördü. Hülagü'nün acımasız askerlerinin Bağdat'a girişini gördü ilk ve minarenin tepesinde kaldı. Bütün şehrin yağmalanışını ve yıkılışını, yüz binlerce insanın kılıçtan geçirilişini, beş yüz yıldır Bağdat'a hükmeden İslam halifelerinin sonuncusunun öldürülüşünü, kadınların ırzına geçilişini, kütüphanelerin yakılışını, on. binlerce cilt kitabın Dicle'ye atılışını gördü. İki gün sonra, ceset kokuları ve ölüm çığlıkları içerisinde, atılan kitaplardan çıkan mürekkebin rengiyle kırmızıya kesen Dicle'nin akışını seyrederken, güzel yazıyla yazdığı ve şimdi yok olmuş onca cildin bu korkunç katliam ve tahribatın durdurulmasına hiç yaramadığını düşündü ve bir daha yazı yazmamaya yemin etti. Dahası, o güne kadar Allah'a bir başkaldırı olarak gördüğü ve küçümsediği resim sanatıyla acısını ve gördüğü felaketi ifade etmek geldi içinden ve hiçbir zaman yanından ayırmadığı kâğıda minareden gördüklerini resmetti. Moğol istilası sonrası, İslam resminin üç yüz yıl süren gücünü ve onu puta tapanların ve Hıristiyanların resminden ayıran şeyi, âlemin Allah'ın gördüğü yerden, yukarıdan, ufuk çizgisi çizilerek ve içten bir acıyla resmedilmesini bu mutlu mucizeye borçluyuz. Bir de, İbni Şakir'in katliamdan sonra, elindeki resimler ve yüreğindeki nakış azmiyle, kuzeye, Moğol, ordularının geldiği yöne yürüyüp, Çinli ustaların resmini öğrenmesine Böylece, beş yüz yıldır Arap hattatlarının gönlünde yatan sonsuz zaman fikrinin yazıda değil, resimde gerçekleşeceği

anlaşıldı. Bunun ispatı, kitapların, ciltlerin parçalanıp yok olması, ama içindeki resimli sayfaların, başka kitapların, başka ciltlerin içine girerek sonsuza kadar yaşayıp Allah'ın âlemini göstermeye devam etmesidir.

Be Her şeyin her şeyi tekrar ettiği ve bu yüzden yaşlanıp ölmek olmasa insanın zaman diye bir şeyin varolduğunu hiç farkedemediği ve âlemin de zaman hiç yokmuş gibi hep aynı hikâyeler ve resimlerle resmedildiği hem eski hem yeni bir zamanda, Fahir Şah'ın küçük ordusu, Selahattin Han'ın askerlerini, Semerkantlı Salim'in kısa tarihinde de anlattığı gibi, "perişan" etti. Muzaffer Fahir Şah, esir aldığı Selahattin Han'ı işkenceyle öldürttükten sonra, gelenek olduğu üzere, ilk iş olarak kendi mührünü vurmak için rahmetlinin kütüphanesini ve haremini ziyaret etti. Kütüphanede tecrübeli ciltçisi, ölü şahın kitaplarını parçalayıp, sayfalarını karıştırıp, yeni ciltler yapmaya, hattatları ketebelerdeki "her zaman galip" Selahattin Han'ın adını "Muzaffer" Fahir Şah'ın adıyla değiştirmeye ve nakkaşları kitapların en güzel resimlerine ustaca işlenmiş rahmeti Selahattin Han'ın şimdiden unutulmaya yüz tutmuş yüzünü silip yerine, Fahir Şah'ın daha genç yüzünü resmetmeye giriştiler. Hareme girince Fahir Şah, en güzel kadını hemen bulmakta hiç zorlanmadı, ama ona zorla sahip olmak yerine, kitaptan ve nakıştan anlayan ince biri olduğu için, gönlünü kazanmaya karar verdi ve konuştu onunla. Böylece, rahmetli Selahattin Han'ın güzeller güzeli ve gözü yaşlı karısı Neriman Sultan, yeni kocası olacak Fahir Şah'tan tek şey istedi. Leyla ile Mecnun'un aşkını anlatır bir kitapta, Leyla olarak çizilmiş Neriman Sultan'ın karşısına, Mecnun olarak yüzü çizilmiş rahmetli kocası Selahattin Han'ın yüzünün kazılıp silinmemesiydi isteği. Kocasının yıllardır yaptırdığı kitaplar aracılığıyla elde etmeye çalıştığı ölümsüzlük hakkı, hiç olmazsa bir sayfada, rahmetliden esirgenmemeliydi. Muzaffer Fahir Şah bu basit isteği cömertçe kabul etti ve bir tek o resme nakkaşlar dokunmadı. Böylece, Neriman ile Fahir hemen seviştiler ve kısa sürede birbirlerini sevip geçmişin korkunçluğunu unuttular. Ama Fahir Şah, Leyla ile Mecnun cildindeki o resmi unutamadı. Ona huzursuzluk veren karısının eski kocasıyla resmedilmesi ya da kıskançlık değildi, hayır. O harika kitapta, eski efsanelerin içinde resmedilmediği için, karısıyla birlikte sonsuz zamana, ölümsüzlerin arasına karışamamaktı içini kemiren. Bu şüphe kurdu beş yıl içini kemirdikten sonra, Fahir Şah, Neriman ile uzun uzun seviştiği mutlu bir gecenin sonunda, elinde şamdanı, kendi kütüphanesine gizlice hırsız gibi girdi, Leyla ile Mecnun cildini açtı ve Neriman'ın rahmetli kocasının yüzü yerine, Mecnun olarak kendi yüzünü işlemeğe girişti. Ama nakşı seven pek çok han gibi, acemi bir nakkaştı ve kendi yüzünü iyi çizemedi. Böylece, bir şüphe üzerine sabah kitabı açan kitapdârı, Neriman yüzlü Leyla'nın karşısında rahmetli Selahattin Han'ın yüzü yerine, yeni bir yüz belirdiğini, ama bu yüzün Fahir Şah'ın değil, baş düşmanı genç ve yakışıklı Abdullah Şah'ın resmi olduğunu ilan etti. Bu dedikodu Fahir Şah'ın askerlerinin maneviyatını bozduğu gibi, komşu memleketin genç ve saldırgan yeni hükümdarı Abdullah Şah'a da cesaret verdi. O da, ilk savaşta Fahir Şah'ı bozguna uğrattı, esir alıp öldürttü, haremine ve kütüphanesine kendi mührünü vurdu ve her zaman güzel Neriman Sultan'ın yeni kocası oldu.

Cim İstanbul'da nakkaş Uzun Mehmet, Acem ülkesinde Muhammed , Horasani diye bilinen nakkaşın hikâyesi çoğunlukla nakkaşlar arasında uzun ömür ve körlüğe misal olsun diye anlatılır, ama aslında nakış ve zaman konusunda bir meseldir. Dokuz yaşında bir çırak olarak mesleğe girişine bakılırsa, aşağı yukarı yüz on yıl kör olmadan nakış yapan bu üstadın en büyük özelliği, özelliksizliğidir. Ama burada kelime oyunu yapmıyor, içten bir övgü sözü söylüyorum. Her şeyi, herkes gibi, daha çok da eski büyük üstatların tarzında resmederdi ve bu yüzden en büyük üstattı. Alçakgönüllülüğü, Allah'a hizmet olarak gördüğü nakış işine bütünüyle bağlılığı, onu çalıştığı bütün nakkaşhanelerin içerisindeki kavgalardan ve yaşı uygun olmasına rağmen başnakkaş olma heveslerinden uzak tuttu hep. Bütün nakış hayatı boyunca, yüz on yıl kenarda köşede kalmış ayrıntıları, sayfanın köşesini doldurmak için çizilen otları, ağaçların binlerce yaprağını, bulutların kıvrımlarını, atların tek tek taranması gereken yelelerini, tuğla duvarları ve birbirini hep tekrar eden sayısız duvar süsünü ve çekik gözlü, ince çeneli, hepsi birbirinin aynı on binlerce yüzü sabırla nakşetti. Çok mesuttu ve çok sessizdi. Kendini hiç ortaya çıkarmaya, üslup ve kişilik taleplerinde bulunmaya kalkmadı. O ara hangi hanın ya da şehzadenin nakkaşhanesi için çalışıyorsa, orayı bir ev, kendini de o evin bir eşyası olarak gördü. Hanlar, şahlar birbirlerini boğazlayıp, nakkaşlar da harem kadınları gibi şehirden şehire yeni efendilere gidince, yeni nakkaşhanenin üslubu, onun çizdiği yapraklarda, çimende, eşyaların kıvrımında, onun sabrının gizli kıvrımlarında belirirdi ilk. Seksen yaşındayken onun ölümlü olduğu unutuldu da, resmettiği efsaneler içinde yaşadığına inanılmaya başlandı. Belki de bu yüzden, onun zamanın dışında varolduğunu, bu yüzden yaşlanıp da ölmeyeceğini söylerdi bazıları. Evsiz, yurtsuz hayatını nakkaşhane odalarında, çadırlarında geceleyerek ve vaktinin çoğunu kâğıda bakarak geçirmesine rağmen, sonunda kör olmamasını da, onun için zamanın durduğu mucizesiyle açıklayanlar

vardı. Bazıları da aslında kör olduğunu, ama her şeyi ezberden çizdiği için nakşetmek için artık görmesine gerek kalmadığını söylerdi. Hayatında hiç evlenmemiş, hiç sevişmemiş bu efsane üstat, yüz yıl çizdiği çekik gözlü, sivri çeneli ve ay yüzlü güzel erkek örneğine, Çinli ve Hırvat kırması kanlı canlı on altı yaşında bir çırak olarak Şah Tahmasp'ın nakkaşhanesinde yüz on dokuz yaşında rastlayınca, haklı olarak hemen ona âşık oldu ve inanılmaz güzellikteki oğlan çırağı elde etmek için, gerçek bir âşığın yapacağı gibi nakkaşlar arasında iktidar kavgalarına, dolap çevirmeye girişip, yalana, dolana, hileye verdi kendini. Yüz yıl boyunca uzak kalmayı başardığı gününün taleplerine yetişmeğe çalışmak, Horasanlı üstat nakkaşı önce canlandırdıysa da, eski efsane zamanların sonsuzluğundan da kopardı. Güzelim çırağı seyre daldığı bir ikindi vakti, açık pencere önünde Tebriz'in soğuk rüzgârıyla üşüttü, ertesi gün hapşırırken kör oldu ve iki gün sonra nakkaşhanenin yüksek taş merdivenlerinden düşüp öldü. "Horasanlı Uzun Mehmet'in adım duymuştum, ama bu hikâyeyi bilmiyordum," dedi Kara. Hikâyenin bittiğini anladığını, kafasının anlattıklarımla dolu olduğunu belirtmek için incelikle söylemişti bu sözleri. Biraz sustum ki beni doya doya seyretsin. Çünkü ellerimin boş durması beni huzursuz ettiği için, ikinci hikâyeyi anlatmaya başladıktan hemen sonra, kapı vurduğunda kaldığım yerden nakşetmeye devam etmiştim. Her zaman dizimin dibinde oturup boyalarımı karıştıran kalemlerimi yontup, kimi zaman hatalarımı silen güzel çırağım Mahmut, yanı başımda beni hem dinleyip hem seyrederek sessizce oturuyor, içeriden karımın çıkardığı tıkırtılar geliyordu. "Aa," dedi Kara, "Padişah ayağa kalkmış." Resme hayretle bakarken, ben onun hayret nedeni önemsizmiş gibi davrandım, ama size doğrudan söyleyivereyim: Surname kitabında tasvir ettiğimiz sünnet düğünü törenleri sırasında, kurulduğu şehnişinin penceresi dibinden, esnafın, loncaların, ahalinin, askerlerin ve haydutların geçişini elli iki gün boyunca izleyen yüce Padişahımız, iki yüz resmin hepsinde oturur gözükür. Bir tek bu yaptığım resimde, meydandaki kalabalığa florin dolu keselerden para atarken, onu ayakta çizdim. Paraları kapışmak için birbirlerini boğazlayan, yumruk yumruğa dövüşen, tekmeleşen, yerden para toplarken götleri göğe kalkan kalabalığın hayret ve neşesini resmedebilmek için yaptım bunu. "Bir resmin konusunda aşk varsa, resim de aşkla çizilmelidir," dedim. "Acı varsa resimden de acı akmalıdır. Ama acı, resimdeki kişilerden ya da onların gözyaşlarından değil, resmin ilk anda gözükmez, ama hissedilir iç ahenginden çıkmalıdır. Ben asırlardır hayretin resmini çizen yüzlerce üstat nakkaş gibi işaret parmağını ağzının yuvarlağına sokan birini çizmedim de, bütün resmi hayret ettirdim. Bu da hünkârı ayağa kaldırmakla olur." Bir iz arayarak eşyalarıma ve nakış malzememe, aslında bütün hayatıma bakışına aklım takıldı da, onun gözünden kendi evimi gördüm. Hani bir dönem Tebriz'de, Şiraz'da yapılmış saray, hamam, kale resimleri vardır; her şeyi gören ve anlayan ulu Allah'ın dikkatine resim de koşut olsun diye, nakkaş, resmettiği sarayı, sanki orta yerinden bir büyük mucize ustura ile kesivermişçesine, içindeki kap kacağa bardaklara, dışarıdan hiç görülmez duvar işlemelerine perdelerine, kafesteki papağana ve en mahrem köşelerine, yastıklarına ve yastığa oturan güneş yüzü görmemiş güzeller güzeline kadar nakşeder. O resme hayranlıkla bakan meraklı olduğu gibi, boyalarımı, kâğıtlarımı, kitaplarımı, güzel çırağımı, Freni gezginleri için yaptığım kıyafetname ve murakka sayfalarını, bir paşa için gizlice çırpıştırdığım sikiş resimlerini ve edepsiz sayfaları camdan, tunçtan, topraktan renk renk hokkalarımı, fildişinden kalemtıraşlarımı, altın saplı kalemlerimi ve güzel çırağımın bakışını seyrediyordu. "Eski ustaların aksine çok savaş gördüm ben, çok," dedim sessizliği kendi varlığımla doldurmak için. "Savaş makineleri, toplar, ordular, ölüler. Padişahımızın, paşalarımızın savaş çadırlarının tavanlarını hep ben nakşettim. Savaşlardan sonra İstanbul'a dönüldüğünde, herkesin unutacağı savaş manzaralarını, ikiye bölünmüş cesetleri birbirine karışmış orduları, kuşatılmış kalelerin burçlarından toplarımıza ve ordularımıza korkuyla bakan zavallı kâfirin askerini, kafaları kesilen isyancıları, dörtnala saldıran atların coşkusunu da ben resmettim. Gördüğüm her şey aklımda kalır: Yeni bir kahve değirmeni, hiç görmediğim cins bir pencere halkası, bir top, yeni cins bir Frenk tüfeğinin tetiği, bir ziyafet sırasında kimin ne renk giydiği, kimin ne yediği, kimin elini nereye nasıl koyduğu" "Anlattığın o üç hikâyenin hissesi nedir?" diye sordu Kara her şeyi özetler ve biraz hesap sorar bu edayla. "Elif," dedim. "Minareli birinci hikâye, nakkaşın hüneri ne olursa olsun kusursuz resmi yapanın zaman olduğunu gösterir. Be: Haremli, kitaplı ikinci hikâye, zamanın dışına çıkmanın tek yolunun hüner ve nakış olduğunu gösterir. Üçüncüsünü de seni söyle o zaman." "Cim!" dedi Kara kendine güvenle. "Yüz on dokuz yaşındaki nakkaşın üçüncü hikâyesi de, elif ile beyi birleştirir ve kusursuz hayattan ve nakıştan ayrılanın zamanı biter ve ölür, işte bunu gösterir."

14

B a n a Z e y t i n D e r l e r

Öğle namazından sonraydı; acele acele ama keyifle tatlı oğlan yüzleri çiziyordum ki kapı vuruldu. Elim titredi heyecanla, kalemimi bıraktım. Kucağımdaki iş tahtasını zar zor dikkatle kenara koydum ve uçar gibi koştum ve kapıyı açmadan önce bir dua ettim: Allah'ım Şu anlatacaklarımı kitabın içinden işiten sizler, Allah'a bizlerin şu kirli ve sefil dünyasından ve Padişahımızın alçak kullarından çok daha yakın olduğunuz için, sizden saklamayacağım: Hint Padişahı, cihanın en zengin şahı Ekber Han, dillere destan olacak bir kitap yaptırtıyormuş, İslam ülkesinin dört bir yanına haber salmış ki, cihanın en parlak nakkaşları yanına gelsinler. İstanbul'a yolladığı adamları dün bana geldiler, diyarı Hind'e davet ettiler. Kapıyı açtım, bu sefer, onlar değil, çocukluktan unuttuğum Kara. Eskiden aramıza giremez, kıskanırdı bizi. Evet? Konuşmaya, dostluk etmeye, nakşımı görmeye gelmiş. Buyur ettim ki her şeyimi görsün. Üstat Başnakkaş Osman'ın da yeni elini öpmüş. Büyük üstat, bir büyük laf söylemiş ona: Nakkaşın hası körlükten ve hafızadan söz ederken anlaşılır demiş. Anlayın o zaman:

KÖRLÜK VE HAFIZA Nakıştan önce bir karanlık vardı ve nakıştan sonra da bir karanlık olacak. Boyalarımızla, hünerimiz ve aşkımızla Allah'ın bize görün, dediğini hatırlarız. Hatırlamak gördüğünü bilmektir. Bilmek, gördüğünü hatırlamaktır. Görmek, hatırlamadan bilmektir. Demek ki nakşetmek karanlığı hatırlamaktır. Büyük üstatların resim aşkı, renklerin ve görmenin karanlıktan yapıldığını bilip, Allah'ın karanlığına renklerle dönmeyi ister. Hafızası olmayan ne Allah'ı hatırlar, ne de onun karanlığını. Bütün büyük üstatların resmi, renklerin içinde, zamanın dışındaki o derin karanlığı arar. Herat'ın eski büyük üstatlarının bulduğu bu karanlığı hatırlamak ne demektir, anlayın diye size anlatayım.

ÜÇ KÖRLÜK VE HAFIZA HÎKAYESİ Elif Şair Câmi'nin evliya menkıbelerini kaleme aldığı Nefehât-ül Üns'ünün Lâmii Çelebi tarafından çevrilmiş Türkçesinde, Karakoyunlu hükümdarı Cihan Şah'ın nakkaşhanesinde nam salmış üstat Şeyh Ali Tebrizi'nin, Hüsrev ile Şirin'in harika bir nüshasını nakşettiği yazılmış. Benim işittiğime göre, yapımı tam on bir yıl süren bu efsane kitapta üstatlar üstadı nakkaş Şeyh Ali, öyle bir hüner göstermiş ve ancak eski ustalardan en büyüğü Behzat'ın nakşedebileceği öyle harika sayfalar döktürmüş ki, Cihan Şah, dünyada bir eşi benzeri olmayan harika bir kitaba sahip olmak üzere olduğunu daha kitap yarılanmadan anlamış. Kendine baş düşman ilan ettiği Akkoyunlu hükümdarı genç Uzun Hasan'ın korkusu ve ona duyduğu kıskançlıkla yaşayan Karakoyunlu Cihan Şah'ın hemen aklına, harika kitap bittikten sonra kazanacağı itibar kadar, bu kitabın daha da iyisinin Akkoyunlu Uzun Hasan için resmedilebileceği gelmiş. Kendi mutluluklarını "ya başkaları da bu kadar mutlu olursa!" korkusuyla zehirleyen gerçek kıskançlardan olduğu için Cihan Şah, üstat nakkaşının bu kitaptan bir tanesini daha, hatta daha iyisini resmederse, bunu baş düşmanı Uzun Hasan için yapacağını hemen sezmiş. Böylece, bu harika kitaba kendinden başka kimse sahip olmasın diye, kitabı bitirdikten sonra, üstat nakkaş Şeyh Ali'yi öldürtmeye karar vermiş. Ama haremindeki iyi kalpli bir Çerkez güzeli, usta nakkaşı kör etmesinin yeterli olacağını hatırlatmış ona. Cihan Şah'ın hemen benimseyip çevresindeki dalkavuklara açtığı bu parlak karar, üstat nakkaş Şeyh Ali'nin kulağına da gitmiş, ama sıradan başka nakkaşların yapacağı gibi kitabı yarıda bırakıp

Tebriz'i terk etmemiş o. Hatta, körlüğünü geciktirmek için kitabı yavaşlatmak ya da kitap kusursuz olmasın diye kötü resmetmek gibi yollara da sapmamış. Her zamankinden daha da yoğun bir şevk ve inançla çalışmış. Tek başına oturduğu evinde, sabah namazından sonra çalışmaya başlar, gece yarısı şamdanların ışığında yorgun gözlerinden acı yaşları akana kadar hep aynı atları, servileri, âşıkları, ejderhaları ve yakışıklı şehzadeleri resmedermiş. Çoğu zaman Heratlı eski büyük üstatların yaptığı bir sayfaya günlerce bakar, bir yandan da hiç bakmadığı bir kâğıda aynı resmi olduğu gibi yaparmış. Sonunda, Karakoyunlu Cihan Şah için yaptığı kitap bitmiş, üstat nakkaş beklediği gibi önce övülüp altına boğulmuş, sonra ucu sivri bir sorguç iğnesiyle kör edilmiş. Şeyh Ali, daha acısı bile dinmeden hemen Herat'ı terk edip, Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın yanına gitmiş. "Evet, körüm," demiş ona. "Ama son on bir yıldır nakşettiğim kitabın bütün güzellikleri, her kalem vuruşuna her fırçasına kadar hafızamda ve elim onları ben görmeden ezberden çizmeyi biliyor. Hakanım, sana gelmiş geçmiş en güzel kitabı nakşedebilirim. Çünkü gözlerim bu dünyanın pisliğine artık hiç takılıp oyalanmadığı için, Allah'ın bütün güzelliklerini hafızamdan en saf şekliyle çizebilirim." Uzun Hasan, büyük üstat nakkaşa hemen inanmış, üstat da sözünü tutup gelmiş geçmiş en harika kitabı Akkoyunlu hakanına ezberden çizmiş. Daha sonra, Akkoyunlu Uzun Hasan'ın Karakoyunlu Cihan Şahı Bingöl yakınlarında bir baskınla yenip öldürmesinin arkasında, muzaffer hakanın yeni kitabının verdiği manevi güç olduğunu herkes bilir. Bu harika kitap, üstat Şeyh Ali Tebrizi'nin rahmetli Cihan Şah'a yaptığı bir önceki kitapla birlikte, muzaffer Uzun Hasan, rahmetli Fatih Sultan Mehmet Han'a, Otlukbeli Savaşı'nda yenik düşünce, Padişahımızın hazinesine katılmıştır. Görenler bilir.

Be Cennetmekân Kanuni Sultan Süleyman Han hattatlara daha çok kıymet verdiği için, zamanın bahtsız nakkaşları, şu anlatacağım hikâyeyi nakşın hattan daha önemli olduğuna misal olsun diye söylerlermiş, ama dikkatle her dinleyenin farkedeceği gibi, bu kıssa körlük ve hafıza üzerinedir. Cihan hakimi Timur'un ölümünden sonra birbirlerine düşen ve aralarında acımasızca savaşan oğullarının ve torunlarının, birbirlerinin şehirlerini fethettiklerinde yaptıkları ilk iş, kendi adlarına para basıp, camide hutbe okutmak ise, ikinci işleri birbirlerinden ele geçirdikleri kitapları parçalayıp, başına kendilerini "cihan hakimi" diye öven yeni bir ithaf ve yeni bir ketebe koyup, yeniden ciltlemeleriydi ki, görenler bu hükümdarın kitabına bakıp cihan hakimi olduğuna inana. Bunlardan, Timur'un torunu Uluğ Bey'in oğlu Abdüllatif, Herat'ı ele geçirince babası adına hemen bir kitap yapılsın diye nakkaşlarını, hattatlarını ve ciltçilerini öyle bir hızla seferber edip, öyle bir acele ettirmiş ki onları, parçalanan ciltlerden çıkan resimler, yazılı sayfalar yırtılıp yakılırken birbirine karışmış. Hangi kitabın hikâyenin parçası olduğuna aldırmadan resimleri gelişigüzel ciltletip murakkalar yaptırmak, nakışsever Uluğ Bey'e yakışmayacağı için, oğlu, Herat'ın bütün nakkaşlarını toplayıp resimleri bir sıraya dizebilmek için hikâyelerini söylemelerini istemiş. Ama her kafadan başka bir hikâye çıkmış ve resimler daha da birbirine karışmış. O zaman, son elli dört yılda Herat'ta hüküm sürmüş bütün şahların, şehzadelerin kitaplarına göz nuru döktükten sonra unutulmuş son ihtiyar başnakkaş aranıp bulunmuş. Resimlere bakan eski üstadın kör olduğu anlaşılınca bir telaş olmuş, hatta gülenler çıkmış, ama ihtiyar üstat yedi yaşına varmamış, akıllı ama okuması yazması olmayan bir çocuk istemiş. Hemen bulup getirmişler. Çocuğun önüne bir resim koymuş, gördüğünü anlat, demiş ihtiyar nakkaş. Çocuk resimde gördüklerini anlatırken, ihtiyar nakkaş da görmez gözlerini gökyüzüne dikip dikkatle dinlemiş ve sonra şöyle deyivermiş: "Firdevsi'nin Şehname'sinden İskender'in ölen Dara'yı kucaklaması Sadi'nin Gülistan'ından güzel öğrencisine âşık olan hocanın hikâyesi Nizami'nin Mahze Esrar'ından hekimlerin yarışması" İhtiyar ve kör nakkaşa öfkelenen öteki nakkaşlar, "Bunları biz de söylerdik," demişler, meşhur hikâyelerin en bilinen meclisleri bunlar." İhtiyar ve nakkaş, çocuğun önüne bu sefer en zor resimleri koydurmuş ve yine dikkatle dinlemiş onu. "Firdevsi'nin Şehname'sinden Hürmüz'ün hattatları zehirleyerek tek tek öldürmesi," demiş yine göğe bakarak. "Mevlana'nın Mesnevi'sinden, karısını ve karısının aşığını armut ağacının tepesinde yakalayan kocanın kötü hikâyesi ve ucuz resmi," demiş ve böyle böyle göremediği bütün resimleri çocuğun tarifinden tanıyıp, kitapların ciltlenmesini sağlamış. Uluğ Bey Herat'a ordusuyla girdiğinde, ihtiyar nakkaşa, usta nakkaşların görmekle anlayamadıkları hikâyeleri, kendisinin hiç görmeden çıkarabilmesinin sırrını sormuş. "Sanıldığı gibi kör olduğum için hafızamın kuvvetli olması değil bunun nedeni," demiş ihtiyar nakkaş. "Ben yalnızca hikâyelerin hayallerle değil, kelimelerle hatırlandığını unutmuyorum hiç." Uluğ Bey o kelimeleri ve hikâyeleri kendi nakkaşlarının da bildiklerini, ama resimleri sıraya dizemediklerini söylemiş. "Çünkü," demiş ihtiyar nakkaş. "Onlar kendi hüner ve sanatları olan nakşı çok iyi düşünüyorlar, ama eski üstatların bu resimleri Allah'ın hatıralarından yaptıklarını bilmiyorlar." Uluğ Bey bir çocuğun bunu nasıl bilebildiğini sormuş. "Çocuk bilmiyor," demiş ihtiyar nakkaş. "Yalnızca kör ve ihtiyar bir nakkaş olarak ben, Allah'ın âlemi yedi yaşındaki akıllı bir çocuğun görmek isteyeceği gibi yarattığını biliyorum. Çünkü Allah âlemi önce görülsün diye yarattı. Sonra da gördüğümüzü birbirimizle paylaşalım, konuşalım diye kelimeleri verdi bize, ama biz kelimelerden hikâyeler yaptık da nakşı bu hikâyeler için yapılır sandık. Oysa nakış doğrudan Allah'ın hatıralarını aramak, âlemi onun gördüğü gibi görmektir."

Cim Nakkaş soyunun haklı ve ezeli korkusu körlük endişesi yüzünden bir dönem Arap nakkaşların gün doğarken batıya, ufka uzun uzun baktıkları, bir asır sonra Şiraz'da çoğu nakkaşın sabahları aç karnına ceviz içiyle dövülmüş gül yaprağı ezmesi yediklerini bilinir. Yine aynı dönem, Isfahanlı yaşlı nakkaşların vebaya yakalanır gibi sırayla yakalandıkları körlüğün nedeni olarak gördükleri güneş ışığı doğrudan çalışma tahtalarına değmesin diye, odanın yarı karanlık bir köşesinde ve çoğu zaman şamdanların ışığında çalışırlar ve Buhara'daki Özbek nakkaşhanelerinde, üstatlar gün sonunda Şeyhlerce okunmuş bir suyla gözlerini yıkarlardı. Bütün bu usuller içinde körlüğe en saf yaklaşanı, tabii ki, Herat'ta, büyük üstat Behzat'ın hocası üstat nakkaş Seyyit Mirek tarafından bulunanıdır. Üstat nakkaş Mirek'e göre, körlük bir bela değil, bütün hayatını onun güzelliğine adayan nakkaşa Allah'ın vereceği son mutluluktur. Çünkü nakış, Allah'ın âlemi nasıl gördüğünü nakkaşın aramasıdır ve bu eşsiz görüntü, ancak yoğun bir çalışma hayatından sonra gözler yorulup, nakkaş iyice yıprandığında ulaşılan körlükten sonra hatırlanarak olur. Demek ki, Allah'ın âlemi nasıl gördüğü bir tek kör nakkaşların hafızalarından anlaşılır, ihtiyar nakkaş, bu hayal kendine geldiğinde, yani hatıralar ve körlüğün karanlığı içinde gözünün önünde Allah'ın manzarası belirdiğinde, harika resmi el kendiliğinden kâğıda geçirebilsin diye, bütün hayatı boyunca el alıştırması yapar. Dönemin Heratlı nakkaşları ve menkıbeleri üzerine de yazmış tarihçi Mirza Muhammet Haydar Duglat'a göre, üstat Seyyit Mirek, bu nakış anlayışına, bir at resmi çizmek isteyen nakkaştan misal de vermiş. Buna göre en yeteneksiz nakkaş bile, kafasının içi bomboş olduğu için, tıpkı bugünkü Frenk ressamları gibi, bir ata baka baka at resmi çizerken bile, resmi hafızadan yapar. Çünkü, aynı anda hem ata hem de üzerine atın resmini çizdiği kağıda kimse bakamaz. Önce ata bakar nakkaş, sonra aklındakini hemen kâğıda çizer. Aradan göz kırpacak kadar bir zaman bile geçse bile nakkaşın kâğıda geçirdiği, görmekte olduğu at değil, az önce gördüğü atın hatırasıdır ki, bu da en sefil nakkaş için bile, resmin ancak hafızayla mümkün olabileceğinin kanıtıdır. Nakkaşın faal meslek hayatını, daha sonra gelecek mutlu körlüğe ve körlerin hatıralarına bir hazırlık olarak gören bu anlayışın sonucu olarak, dönemin Heratlı üstatları, kitapsever şahlar ve şehzadeler için yaptıkları resimleri bir el alıştırması, bir temrin olarak görür, çalışmayı, durmadan çizmeyi ve günlerce dur durak bilmeden şamdanların ışığında sayfalara bakmayı nakkaşı körlüğe götüren mutlu bir iş olarak kabul ederlerdi. Üstat nakkaş Mirek, bütün hayatı boyunca kimi zaman tırnak, pirinç, hatta saç üzerine bütün yapraklarıyla ağaçlar çizip körlüğe kasten ve hızla yaklaşarak, kimi zaman da mutlu ve güneşli bahçeler çizip karanlığı ihtiyatla erteleyerek, bu en mutlu sona ulaşacağı en uygun zamanı aramıştır hep. Yetmiş yaşındayken Sultan Hüseyin Baykara kilit üzerine kilit sakladığı hazinesinde birikmiş binlerce kitabın sayfalarını, bu büyük üstadı ödüllendirmek için ona açtı. Üstat Mirek, silahlar, ipek ve kadife kumaşlar ve altın dolu hazine odasının altın şamdanlarının ışığında Heratlı eski ustaların her biri birer efsane kitaplarının harika sayfalarına üç gün üç gece hiç durmadan baktıktan sonra kör oldu. Allah'ın meleklerini karşılar gibi olgunluk ve tevekkülle karşıladığı bu yeni durumundan sonra, büyük üstat bir daha hiç konuşmamış ve hiç de resim yapmamıştı. Tarihi Raşidi yazarı Mirza Muhammet Haydar Duglat bunu, Allah'ın ölümsüz zamanının manzaralarına kavuşmuş bir nakkaşın, sıradan ölümlüler için yapılan kitap sayfalarına artık hiçbir zaman geri dönememesiyle açıklar ve der ki: Kör nakkaşın hatıralarının Allah'a ulaştığı yerde, mutlak bir sessizlik, mutlu bir karanlık ve boş sayfanın sonsuzluğu vardır. Üstat Osman'ın körlük ve hafıza üzerine sorusunu, Kara'nın bana gerçekten cevabımı öğrenmekten çok, eşyalarıma, odama, resimlerime bakarken rahat edebilmek için sorduğunu elbette biliyordum. Yine de ama, anlattığım hikâyelerin içine işlediğini görmekten mutlu oldum. "Körlük Şeytan'ın ve suçun giremeyeceği bir mutlu âlemdir," dedim ona. "Tebriz'de," dedi Kara, "Üstat Mirak'ın etkisiyle körlüğü Allah'ın ihsanı en büyük erdem olarak gören eski usûl nakkaşlardan bazıları, yaşları ilerlediği halde hâlâ kör olamamalarından utandıkları, bunun yeteneksizlik ve hünersizliklerinin bir kanıtı olarak görülmesinden korktukları için kör taklidi yapıyorlar hâlâ. Kazvinli Cemalettin'den de etkiler taşıyan bu ahlak yüzünden, bazıları gerçekten kör olmadıkları halde âleme bir kör gibi bakabilmeyi öğrenebilmek için karanlıkta aynalar arasına oturup, bir kandilin soluk alevinin ışığında, Heratlı eski ustaların sayfalarına haftalarca yemeden içmeden bakıyorlar. Kapı vuruldu. Açtım, baktım, nakkaşhaneden, güzel gözlerini kocaman açmış bir güzel çırak. Müzehhip Zarif Efendi kardeşimizin cesedinin bir kör kuyuda bulunduğunu, cenazenin Mihrimah Camii'nden ikindi vakti kaldırılacağını söyledi ve haberi başkalarına yetiştirmek için koştu gitti. Allahım sen bizi koru.

15

B e n i m A d ı m E s t e r

Aşk mı insanı budala yapıyor, yoksa yalnızca budalalar mı âşık oluyor? Yıllardır bohçacılık, çöpçatanlık yapıyorum, bunun cevabını bilemiyorum. Birbirlerine tutuldukça daha zekileşen, daha bir kurnaz olup akıllıca dolaplar çeviren bir çifti, hele bir erkeği tanımak isterdim çok. Bildiğim; kurnazlıklara, küçük tuzaklara, hilelere başvuruyorsa, bir erkeğin hiç mi hiç âşık olmadığıdır. Kara Efendimiz ise daha şimdiden soğukkanlılığını kaybettiğini, benimle Şeküre'den bahsederken bile bütün ölçüleri kaçırdığını gösteriyor. Pazar yerinde ona Şeküre'nin sürekli onu düşündüğünü, onun cevabını sorduğunu, onu hiç böyle görmediğimi ve bunun gibi, herkese söylediğim nakaratı ezberden söyledim. Öyle bir bakıyordu ki bana, acıdım ona. Bana verdiği mektubu acele doğru Şeküre'ye götürmemi söyledi. Bütün budalalar, aşklarında sanki çok özel bir acele gerektiren bir durum var sanıp, aşklarının şiddetini açığa vurup, âşıklarının eline silah verir; onlar da akıllıysalar cevabı geciktirirler. Sonuç: Aşkta acele işleri geciktirir. Bu yüzden, Kara Efendi, "acele acele" diye verdiği mektubu önce başka bir yere götürdüğümü bilseydi bana şükrederdi. Çârşı yerinde onu uzun uzun beklerken donmuştum. Isınmak içini önce yolumun üzerindeki evlatlarımdan birine uğrayayım dedim. Mektubunu taşıyıp, kendi elimle evlendirdiğim kızlarıma, evladım, derim ben. Bu kaknem kız öyle müteşekkirdir ki bana, peşimde çevremde pervane olmaktan başka, elime birkaç akçe de tutuşturur. Gebeymiş, sevinçliydi. Ihlamur kaynattı, tadım çıkararak içtim. Yalnız kaldığımda Kara Efendi'nin verdiği paraları da saydım. Yirmi akçe. Tekrar yola koyuldum. Ara sokaklardan, çamuru donup yürünmez hale gelmiş uğursuz geçitlerden geçtim. Evin kapısını vururken şakacılığım tuttu da bağırdım. "Bohçacı geldi, bohçacı," dedim. "Padişah'a layık en âlâsından raksbendi tülbentim var, Keşmir'den gelmiş harika şallarım, Bursa kadifesinden kuşaklığım, en iyisinden kenarı ipekli Mısır bezinden gömlekliğim, nakış nakış tülbentten örtülerim, döşek ve yatak çarşaflarım, rengârenk mendillerim var, bohçacı!" Kapı açıldı, içeri girdim. Her zamanki gibi ev, yatak, uyku, kızarmış yağ ve nem kokuyordu. Yaşlanmakta olan bekâr erkeklerin o korkunç kokusu. "Cadaloz," dedi. "Niye bağırıyorsun?" Hiçbir şey demeden çıkarıp mektubu verdim. Yarı karanlık odada gölge gibi yaklaşıp bir anda kaptı onu elimden. Yan odaya geçti, orada yanan bir lamba vardır hep. Kapının eşiğinde durdum. "Baban Efendi yok mu?" dedim. Cevap vermedi. Kendinden geçmiş, mektubu okuyordu. Bıraktım okusun. Lamba arkasında olduğu için yüzünü hiç göremiyordum. Mektubu bitirince, bir daha okumaya başladı. "Evet," dedim. "Ne yazmış?" Hasan okudu: "Sevgili Şeküre Hanım. Ben de, yıllarca bir tek kişinin hayaliyle yaşadığını için kocam beklemeni, ondan başka hiç kimseyi düşünmemeni takdirle anlıyorum. Senin gibi bir kadından dürüstlük ve iffetten başka ne beklenir ki. (Bir kahkaha attı Hasan!) Ama nakış için babanı görmeye gelmem seni taciz etmek değildir. Bu hiç aklımdan geçmez. Senden işaret, hele cesaret aldığımı öne sürecek hiç değilim. Yüzün pencerede bana nur gibi gözüktüğünde, bunun Allah'ın bana bir ihsanı olduğundan başka bir şey düşünmedim. Çünkü senin yüzünü görebilmek mutluluğu bana yeter. ("Burasını Nizami'den araklamış" diye araya girdi öfkeyle.) Ama madem bana yaklaşma diyorsun, söyle, bir melek misin ki sen yanına yaklaşmak korkunç olsun? Dinle beni, şunu dinle: Gece yarıları umutsuz bir hancı ile idam kaçkını haydutlardan baş kimseciklerin konaklamadığı ıssız ve lanetli kervansarayların pencerelerinden çıplak dağlara vuran ay ışığını seyrederek ve benden de bahtsız yalnız

kurtların ulumalarını dinleyerek uyumaya çalışırken, bir gün ansızın bana, işte o pencerede göründüğün gibi görüneceğini düşünürdüm. Dinle: Şimdi kitap için babana geri geldiğimde, çocukluğumda yaptığım resmi bana geri veriyorsun. Bu benim için seni bulduğumun işaretidir, biliyorum. Ölümün değil. Oğullarından birini, Orhan'ı gördüm. Zavallı yetim. Onun babası olacağım!" "Maşallah, iyi yazmış," dedim. "Şair olmuş bu." "Melek misin ki sen yanına yaklaşmak korkunç olsun," dedi. "İbni Zerhani'den çalmış o sözü. Ben daha iyi yazarım."'Cebinden kendi mektubunu da çıkardı. "Al götür bunu Şeküre'ye." Mektuplarla birlikte verdiği para ilk defa huzursuz etti beni. Bu adamın karşılık alamadığı aşkına çılgınca bağlanmasında tiksinti verici bir şey hissettim. Sanki sezgilerimi doğrulamak ister gibi Hasan, uzun zamandır ilk defa efendiliği bir yana bıraktı ve şöyle dedi kabadayıca: "Söyle ona, istersek onu kadı zoruyla eve getiririz." "Gerçekten söyleyeyim mi?" Bir sessizlik oldu. "Söyleme," dedi. Odadaki lambanın ışığı yüzüne vurdu da, suçunu bilen bir çocuk gibi önüne baktığını gördüm. Bu hallerini bildiğim için aşkına saygı duyar, mektupları taşırım. Sanıldığı gibi para için değil. Evden çıkıyordum, beni kapıda durdurdu Hasan. "Şeküre'ye onu ne kadar çok sevdiğimi söylüyor musun?" sordu heyecanla ve akılsızca. "Mektuplarında bunu sen yazmıyor musun?" "Söyle bana, onu, babasını nasıl ikna edebilirim onları?" "İyi bir insan olarak," dedim, kapıya yürüdüm. "Bu yaştan sonra çok geç" dedi, içten bir acıyla. "Çok para kazanmaya başladın Hasan Çavuş. İnsanı iyi yapar bu" dedim, çıktım. Evin içi o kadar karanlık ve kasvetliydi ki, dışarıda hava ısınmış gibi geldi bana. Yüzüme güneş vurdu. Şeküre'nin mutlu olmasını istediğimi düşündüm. Ama nemli, soğuk ve karanlık evi gördüğüm o zavallıyı da bir şekilde sayıyordum. Hiç hesaplarımda yokken, içimden geliverdiği için, Laleli'deki Baharatçılar Çarşısı'na saptım, tarçın, safran, biber kokuları arasında kendime gelirim sanıyordum, ama yanılmışım. Evinde, Şeküre, mektupları aldıktan sonra Kara'yı sordu ilk. Aşk yangınının her yerini acımasızca sardığını söyledim, hoşuna gitti. "Evlerinde örgü ören karılar dahil herkes zavallı Zarif Efendi'nin niye öldürüldüğünden söz ediyor," diye sözü değiştirdim sonra. "Hayriye, helva yap da zavallı Zarif Efendi'nin karısı Kalbiye'ye götür," dedi Şeküre. "Cenazesine bütün Erzurumiler, pek çok kalabalık gelecekmiş," dedim. "Akrabaları kanı yerde kalmayacak diyorlarmış." Ama Şeküre, Kara'nın mektubunu okumaya başlamıştı. Bütün dikkatimle ve öfkeyle yüzüne baktım. Bu kadının o kadar hayat deneyimi vardır ki tutkularının yüzüne yansıyış biçimini denetleyebilir. Mektubu okurken, susmamın hoşuna gittiğini, bunu Kara'nın mektubuna verdiği özel önemin benim tarafımdan da onaylanması olarak gördüğünü hissettim. Böylece, mektubu bitirip bana gülümseyince Şeküre'nin hoşuna gitsin diye, şu soruyu ona sormak zorunda kaldım: "Ne diyor?" "Çocukluğundaki gibi Bana âşık." "Ne düşünüyorsun?" "Ben evliyim. Kocamı bekliyorum." Tahminlerinizin aksine, benim ilgilenmemi istedikten sonra, bu yalanı atıvermesine hiç kızmadım, hatta bunun beni rahatlattığını söylemeliyim. Mektup taşıyıp, hayat üzerine öğütler verdiğim pek çok genç kız ve kadın Şeküre'nin gösterdiği dikkati gösterseydiler hem benim işim, hem onların işi yarı yarıya kolaylaşır, hatta bazıları çok daha iyi kocalara varabilirlerdi. "Öteki ne diyor?" diye sordum yine de.

"Hasan'ın mektubunu şimdi okumak istemiyorum," diye cevap verdi. "Hasan'ın, Kara'nın İstanbul'a döndüğünden haberi var mı?" "Varlığından bile haberi yok." "Hasan'la konuşuyor musunuz?" diye sordu güzelim kara gözlerini açarak. "Sen istediğin için." "Evet?" "Acılar içinde. Seni çok seviyor. Gönlün bir başkasına meyletse bile, bundan sonra ondan kurtulman çok zor. Mektuplarını kabul etmen onda çok umutlar uyandırdı. Ondan kork. Çünkü değil seni eve geri getirmek, ağabeyinin öldüğünü kabul ettirip seninle evlenmeye hazırladı kendini." Son sözümün tehditkâr yanını dengelesin ve beni o mutsuzun sözcüsü durumuna düşürmesin diye gülümsedim. "Öteki ne diyor peki?" diye sordu, ama kimi sorduğunu biliyor muydu? "Nakkaş mı?" "Aklım karmakarışık," dedi birden, belki de düşüncelerinden korkarak. "Her şey daha karışacakmış gibi de geliyor bana. Yaşlanıyor artık babam. İleride bizlere, bu yetim çocuklara ne olacak? Hepimize bir kötülüğün yaklaştığını, Şeytan'ın bizler için kötülükler hazırladığını seziyorum. Ester, bana öyle bir şey söyle, mutlu olayım." "Sen hiç merak etme canım Şekürem," dedim içim titreyerek, "Gerçekten çok akıllısın, çok güzelsin sen. Bir gün yakışıklı kocanla aynı yatakta yatacak, ona sarılacak, bütün dertlerini unutup mutlu olacaksın. Bunu gözlerinin içinde okuyorum." Öyle bir sevgi yükseldi ki içimde gözüm nemlendi. "İyi de hangisi olacak o koca?" "Bunu senin o akıllı yüreğin sana söylemiyor mu?" "Yüreğimin ne dediğini anlayamadığım için mutsuzum beri Bir sessizlik oldu. Bir an Şeküre'nin bana hiç mi hiç güvenmediğini, ağzımdan laf almak için güvensizliğini ustalıkla gizlemekte olduğunu, kendini açındırdığını düşündüm. Mektuplara şu anda bir cevap vermeyeceğini anladığım zaman, bütün kızlara, şaşılara bile söylediğim şu sözü söyleyip bohçamı kapıp, çıkıp sıvıştım. "O güzel gözlerini dört açarsan başına kötü bir şey gelmez canım, merak etme sen."

16

B e n , Ş e k ü r e

Eskiden bohçacı Ester'in her gelişinde, benim gibi akıllı, güzel, iyi yetişmiş, dul ama namuslu bir kadının yüreğini küt küt attıracak âşığın, en sonunda harekete geçip, mektubunu yazıp gönderdiğini hayal ederdim. Gelen mektupların her zamanki taliplerimden olduğunu görünce de, hiç olmazsa kocamı beklemek için güç ve sabır kazanırdım. Şimdiyse, bohçacı Ester'in her gidişinden sonra aklım karışıyor ve kendimi daha da zavallı hissediyorum. Dünyanın seslerini dinledim. Mutfaktan kaynama fokurtusu ve limon ve soğan kokusu geliyor: Biliyorum Hayriye kabak kaynatıyor. Şevket ile Orhan avluda, nar ağacının orada itişerek kılıç oynuyor, bağırışlarını duyuyorum. Babam, sessiz, yan odada. Açıp Hasan'ın mektubunu okudum ve merak edilebilecek hiçbir şey olmadığını bir daha anladım. Yalnızca ondan biraz daha korktum ve onunla aynı evi paylaştığım zamanlar, koynuma girmek için gösterdiği çabalara direndiğim için kendimi kutladım. Sonra Kara'nın mektubunu sanki incinebilecek kırılgan bir şeymiş gibi dikkatle tutarak okudum ve aklım karıştı. Mektupları bir daha okumadım; güneş çıktı ve şöyle düşündüm: Gecelerin birinde Hasan'ın koynuna girseydim ve onunla sevişseydim hiç kimse farketmezdi bunu; Allah hariç. Kayıp kocamla benzeşiyor, aynı şey. Bazen böyle saçma ve tuhaf bir düşünce aklıma düşüveriyor. Güneş ve birden ısınınca sanki bir gövdem olduğunu, tenimi, göğüslerimin ucunu bile hissetmiştim. Güneş kapıdan üzerime öyle vururken birden Orhan giriverdi içeri. "Anne, ne okuyorsun?" dedi. Peki, demin Ester'in son getirdiği mektupları bir daha okumadım dedim ya, size yalan söylemiştim. Yine okuyordum. Ama sefer gerçekten mektupları katlayıp koynuma soktum ve Orhan'a dedim ki. "Gel bakayım buraya sen kucağıma." Geldi. "Ooff maşallah, ne kadar da ağırsın, kocaman olmuşsun," dedim ve öptüm. "Buz gibisin," derken ben: "Anne ne kadar sıcaksın," dedi, sırtını göğüslerime yasladı. Birbirimize sıkı sıkıya dayanmış, hiç konuşmadan oturmak ikimizin de hoşuna gidiyordu. Boynunu kokladım, öptüm. Daha da sıkı sarıldım. Sessizlik oldu, öylece durduk. "Gıdıklanıyorum," dedi çok sonra. "Söyle bakalım," dedim ciddi sesimle. "Cinler padişahı gelse dile benden ne dilersin dese, hayatta en çok neyi istersin?" "Şevket bizimle olmasın isterim." "Başka ne istersin? Bir baban olsun ister misin?" "Hayır. Büyüyünce seninle ben evleneceğim." Kötü olan şey yaşlanmak, çirkinleşmek, hatta kocasız ve yok kalmak değil, hayatta kimsenin sizi kıskanmaması, diye düşündüm. Orhan'ın ısınan gövdesini kucağımdan indirdim. Benim gibi kötü ruhlu biri, iyi bir insanla evlenmeli diye düşünerek babama yanına çıktım. "Padişahımız Hazretleri kitabın bittiğini kendi gözleriyle görüp, sizi ödüllendirecek," dedim. "Venedik'e gideceksiniz yine." "Bilemiyorum," dedi babam. "Bu cinayet beni korkuttu. Düşmanlarımız güçlü olmalı." "Benim bu durumumun da onları cesaretlendirdiğini, yanlış anlamalara, temelsiz umutlanmalara yol açtığını biliyorum." "Nasıl?"

"Artık bir an önce evlenmeliyim." "Ne?" dedi babam. "Kiminle?" dedi. "Ama sen evlisin," "Bu nereden çıktı?" diye sordu, "isteyenin kim? Çok makul ve dayanılmaz bir isteyenin olsa bile," dedi makul babam, "öyle birini kolay bulup beğeneceğimizi sanmıyorum ya," diye araya ekleyip, şöyle özetledi talihsiz durumumu: "Evlenebilmen için çözmemiz gereken çok büyük meseleler var biliyorsun." Uzun bir sessizlikten sonra da şöyle dedi: "Beni bırakıp gitmek mi istiyorsun canım?" "Kocamın öldüğünü dün rüyamda gördüm," dedim. Ama bu rüyayı gerçekten görmüş bir kadın gibi ağlamadım. "Nakşa bakıldığında onu okumayı bilenler gibi, rüyayı da okumayı bilmek gerek." "Gördüğüm rüyayı size anlatmamı uygun bulur musunuz?" Bir an bir durgunluk oldu ve konuştukları şeylerden çıkarılabilecek diğer bütün sonuçlan hızlı hızlı gözden geçiren akıllı insanların yapacağı gibi birbirimize gülümsedik. "Rüyanı yorumlayarak onun öldüğüne inanabilirim ama, kayınpederin, kayınbiraderin ve onlara kulak vermek zorunda olan kadı başka kanıtlar isteyecektir." "Çocukları alıp eve döneli iki yılı geçti, ama kayınpeder ile kayınbirader beni geri getiremiyorlar." "Çünkü bir kusurları olduğunu gayet iyi biliyorlar," dedi babam. "Ama bu senin boşanmana razı oldukları anlamına gelmez." "Mezhebimiz Maliki ya da Hanbeli olsaydı," dedim, "Aradan dört yıl geçtiğine bakıp kadı beni boşar, bir de üstüne nafaka bağlardı. Ama biz Allaha şükürler olsun Hanefi olduğumuz için bunu da yapamıyoruz." "Bana Üsküdar Kadısının Şafii naibinden bahsetme. Onlar çürük işler." "Savaşta kocası kayıp olan bütün İstanbullu kadınlar boşanmak için tanıklarıyla ona gidiyorlarmış. Şafii olduğu için, kocan kayıp mıdır, kaç zamandır kayıptır, geçim sıkıntısı mı çekiyorsun, bunlar da tanıkların mıdır, deyip hemen boşuyormuş." "Kim sokuyor bunları senin kafana benim canım kızım?" dedi. "Aklını başından alan kim?" "Bir kere boşandıktan sonra, aklımı başından alabilecek birisi varsa eğer, onu tabii ki siz bana söyleyeceksiniz ve ben kiminle evlenmem konusunda sizin kararınızdan asla çıkacak değilim." Benim kurnaz babam, kızının da kendisi kadar kurnaz olduğunu görüp gözlerini kırpıştırmaya başladı. Aslında babam, gözlerini böyle hızla üç sebepten kırpıştırır: 1. Sıkıştığı zamanlarda kurnazlık bulmak için acele acele kafasını çalıştırırken. 2. Sessizlik ve kederden içtenlikle ağlayacağı zamanlarda. 3. Sıkıştığı zamanlarda kurnazlık edip birinci ve ikinci nedeni karıştırarak sonra kederden ağlayabilirmiş izlenimi vermek için. "Çocukları alıp gidiyor, ihtiyar babam yalnız mı bırakıyorsun? Biliyor musun ki kitabımız -kitabımız dedi evet- yüzünden öldürülmekten korkuyordum, ama şimdi sen çocukları alıp gitmek isteyince ben zaten ölmeyi istiyorum." "Babacığım, o işe yaramaz kayınbiraderden kurtulabilmek için boşanmam gerektiğini her zaman siz söylemez miydiniz?" "Beni terketmeni istemiyorum. Kocan bir gün geri dönebilir. Dönmese de, evli olmanın bir zararı yok. Yeter ki bu evde babanla otur." "Bu evde sizinle oturmaktan başka hiçbir şey istemiyorum." "Canım, az önce bir an önce evlenmek istediğini de söylemiyor muydun?" İşte böyledir babayla tartışmak: Sonunda haksız olduğuma ben de inanırım. "Söylüyordum," dedim önüme bakarak. Sonra ağlamamak için kendimi tutarken aklıma geliveren şeyin haklılığından cesaretlenerek dedim ki: "Peki, ben bir daha hiç evlenmeyecek miyim?" "Seni benden alıp uzaklara götürmeyecek bir damadın başımın üzerinde yeri var. Talibin kim, bizimle birlikte bu evde oturur mu?" Sustum. Bizimle birlikte bu evde oturacak damada babamın saygı duymayıp onu yavaş yavaş ezeceğini elbette ikimiz de biliyorduk. Babam, içgüveysi diye o damadı öyle bir sinsice ve ustalıkla küçümseyecekti ki, ben o adama kendimi vermek bile istemeyecektim.

"Babanın onayı olmadan bu halinle evlenmenin neredeyse imkansız olduğunu biliyorsun değil mi? Evlenmeni istemiyorum! İzin vermiyorum." "Ben evlenmek değil, boşanmak istiyorum." "Çünkü kendi çıkarlarından başka hiçbir şeye aldırmayan düşüncesiz bir hayvan seni incitebilir. Seni ne kadar sevdiğimi biliyorsun, değil mi canım kızım. Bu kitabı da bitirmemiz lazım." Sustum. Çünkü konuşmaya başlasaydım, öfkemin farkına varmış olan Şeytan da dürtüyordu, babamın yüzüne, geceleri Hayriye'yi yatağına aldığını bildiğimi söyleyiverecektim, ama benim gibi bir kıza yaşlı babasına cariye ile yattığını bildiğini söylemek hiç yakışır mı? "Kim evlenmek istiyor seninle?" Önüme baktım ve sustum, ama utancımdan değil de öfkemden. Daha kötüsü, bu kadar öfkelendiğimi bilmeme rağmen bir türlü cevap verememek daha da öfkelendiriyordu beni. O zaman hayalimde babamla Hayriye'yi o gülünç ve iğrenç durumda yatakta düşünüyordum. Tam ağlayacaktım ki, önüme bakarak dedim ki: "Ocakta kabak var, yanmasın." Merdivenin yanında, hiç açılmayan penceresi kuyuya bakan odaya geçtim, karanlıkta el yordamıyla hızla yatağımı bulup serdim, kendimi üzerine attım: Ah ne kadar da güzeldir çocukken haksızlığa uğrayıp, yatağa yatıp ağlaya ağlaya uyuyakalmak! Bir tek ben seviyorum kendimi ve bu yalnızlık o kadar acıklı ki, kendi yalnızlığıma ağlarken benim hıçkırıklarımı ve çığlıklarımı duyan sizler yardımıma geliyorsunuz. Biraz sonra baktım, Orhan, benim yatağıma uzanmış. Başını göğüslerimin arasına soktu, baktım o da orada iç çekerek gözyaşı döküyor, iyice kendime çekip bastırdım onu. "Ağlama anne," dedi biraz sonra. "Babam savaştan dönecek." "Nereden biliyorsun?" Sustu. Ama o kadar sevdim, öyle bir göğsüme bastırdım ki onu, bütün sıkıntılarımı unuttum. İnce kemikli Orhanımın narin gövdesine sarılıp uyuyakalmadan önce, şimdi, bir tek derdim var, onu söyleyeyim size. Demin babam ve Hayriye hakkında öfkeyle size söylediğim şeyden şimdi pişmanım. Hayır, dediğim yalan değildi, ama yine de bunu söylemiş olmaktan öyle utanıyorum ki, Siz o dediğimi unutun, hiç söylenmemiş, babam da Hayriye ile öyle yapmıyormuş gibi bakın bizlere olmaz mı?

17

B e n E n i ş t e n i z i m

Quality Score

Количество подписчиков

Реакций на пост

Ботов и подозрительных подписчиков

После регистрации вы сможете увидеть гораздо больше данных по странице — лучшие посты, динамику лайков, комментариев и просмотров, а также сравнить показатели с конкурентами.

Количество подписчиков

На графике показано изменение количества подписчиков за последние 3 месяца и до 30 самых значимых постов.

Доступ к данным ограниченУвидеть эти данные можно только на платном тарифе BASIC и выше.

Выбрать тарифный план

Время активности аудитории

Показаны данные за последние 3 месяца. Чем больше точка, тем активнее аудитория взаимодействует с контентом.

Доступ к данным ограниченУвидеть эти данные можно только на платном тарифе BASIC и выше.

Выбрать тарифный план

Количество реакций

На графике показана сумма всех реакций пользователей.

Доступ к данным ограниченЧтобы увидеть эти данные, перейдите на тариф .

Выбрать тариф

Комментарии

Эффективность хэштегов

Хэштеги, которые оказались самыми эффективными на этой странице.

Посмотрите на последние посты этой страницы. Так вы сможете понять, какой контент публикуется и работает лучше всего.

Мы подобрали несколько похожих страниц. Возможно они будут интересны для вас, рекомендуем изучить их или добавить в любой из наших сервисов для конкурентного анализа.

nest...

47176 47177 47178 47179 47180

Kemikli Lahana Sarması

DS 61 D I G

Inhalt

Lieferumfang

1. Zum Kennenlernen

2. Sicherheitshinweise

3. Gerätebeschreibung

4. Inbetriebnahme

5. Bedienung

6. Eigene Lebensmittel-Codes programmieren

7. Batterien wechseln

8. Aufbewahrung und Pflege

9. Was tun bei Problemen?

Technische Angaben

Garantie und Service

Lebensmittel-Codes

Contents

Scope of supply

2. Safety information

1. Getting to know your instrument

3. Instrument Description

4. Start-up

5. Operation

7. Replacing the batteries

6. Programming your own food codes

8. Storage and care

9. In the event of problems

Technical details

Food codes

Sommaire

Fourniture

1. Premieres experiences

2. Remarques de securite

3. Description de l’appareil

4. Mise en service

5. Utilisation

6. Programmation de codes aliments propres

7. Changer les piles

8. Rangement et entretien

9. Que faire en cas de probleme ?

Donnees techniques

Codes aliments

Contenido

Volumen de suministro

1. Para conocer el producto

2. Instrucciones de seguridad

3. Descripción del aparato

4. Puesta en marcha

5. Manejo

7. Cómo cambiar la pila

6. Programar códigos propios de alimentos

8. Almacenamiento y cuidado

9. ¿Qué hacer si hay problemas?

Datos técnicos

Códigos de alimentos

Benim adim kirmizi (Cagdas Turkce edebiyat)

Количество подписчиков

Время активности аудитории

Количество реакций

Эффективность хэштегов