Neden sık karşılaşılan bir yan etki ağız yaraları? önlenebilir mi? tedavisi var mı? nelere dikkat etmeli? Bu hafta ki yazımın konusu bu.
ET
Ağız ve boğaz yaraları nedir?
Kemoterapi ve özellikle baş ve boyun bölgesine uygulanan radyoterapi, sadece kanser hücrelerini yok etmekle kalmıyor (hızlı büyüyen) ağız içi ve yemek borusu dokusunun sağlıklı hücrelerine de zarar verebiliyor. Dolayısıyla ağız ve boğaz yaralarına yol açabiliyor.
Ağız içinde, boğazda, yemek borusunda kuruma, kızarma ve yara oluşturabilecek diğer nedenler bağışıklık sisteminin zayıflaması, yetersiz sıvı alımı, ağız bakımı, diş problemleri, pamukçuk vs
Ağız yaraları için kullanılan tıbbi terim mukozit, yutma güçlüğüne ve boğaz ağrısına ise özefajit deniliyor.
Her iki durum da düzgün beslenmeyi, yeterli kalori alımını engelleyeyip kilo kaybına yol açabiliyor ya da Virginianın örneğinde olduğu gibi başka yollarla besin takviyesini gerektirebiliyor.
Tedavi sürecinde ağız yarası mutlaka oluşur mu?
Ağız içi dokusunun kemoterapi ve radyoterapiye yanıtını önceden tam olarak bilmek mümkün değil. Belirli ilaç dozları bazı hastalarda siddetli reaksiyona neden olurken,diger hastalarda aynı tedavi herhangi bir etki yapmayabiliyor.
Ağız yaraları neden çoçuklarda yetişkinlere göre daha fazla oluşuyor?
Kanser tedavisinde kullanılan radyoterapi ve kemoterapi hızla çogalan hücreler üzerinde etkilidir. Bu nedenle,gastrointestinal sistemi (sindirim sistemi) agızdan rektuma kadar kaplayan hızlı büyüyen epitel hücreler tedaviden özellikle etkilenir. Çocuklarda ağız yarası görülme sıklığının yetiskinlerden daha yüksek olmasının nedeni epitel hücre bölünme hızının daha fazla olması.
Ağız yaraları için önlemler
Ağız bakımı için aşağıdaki önlemlere dikkat ederseniz bu dönemi daha az problemli geçirebilirsiniz.
Tedaviye başlamadan en az 2 hafta önce dişlerinizde olabilecek muhtemel çürük ve iltihaplar için mümkünse diş dokturuna görünün. Tedavi sırasında kanama sorunları yaşarsanız diş bakımı yaptırmanız güç olabilir. Bu süreçte diş probleminiz oluşursa doktorunuzdan ne zaman tedavi olabileceğiniz konusunda bilgi isteyiniz.
Dişlerinizi her yemek sonrası ve yatmadan önce yumuşak kıllı (bebek fırçası olabilir) diş fırçası ve hassas dişler için üretilen diş macunu ile fırçalayınız. Fırçalamadan önce fırçanızı sıcak suda yıkayınız. Eğer fırça kullanamıyorsanız steril gazlı bezi parmaklarınıza dolayarak macunla dişlerinizi hırpalamadan ovabilirsiniz.
Yemeklerden sonra ve yatmadan önce bir bardak suya 1 çay kaşığı karbonat koyarak hazırladığınız suyla ağzınızı bolca çalkalayınız. Karbonat karışımı ağızdaki asiti azaltır, kuruluğu ve yaraları engellemeye yardımcı olur. Ayrıca ağzınızı temiz tutmanıza yardımcı olur, bakteri oluşumunu engeller. Alkol ve gliserinli ticari gargaraları kullanMAyınız.
Kullanabileceğiniz diğer bir gargara bir bardak sıcak suda 1/4 çay kaşığı karbonat ve 1/8 çay kaşığı tuz karışımıdır. Çalkaladıktan sonra normal suyla durulayın.
Protez kullanıyorsanız, ağzınıza iyi uymasına dikkat edin. Her yemekten sonra protezinizi çıkararak ağzınızı çalkalayınız. Protezlerinizi geceleri her gün suyunu değiştirdiğiniz ağzı kapalı bir kapta saklayınız.
Bol sıvı tüketin.
Tüm bu önlemlere rağmen yutkunma güçlüğü, ağız yaraları, ağızda pamukçuk oluşursa doktorunuzun önerisine göre ilaç ve ek tedbirler, ağrınızı azaltacak solüsyonlar almanız gerekebilir.
Sütlaç, evde yapılmış dondurma, muz, bebek mamaları, yumuşak kıvamda yumurta, yumuşak peynir, puddingler, çorba, püre, makarna, yoğurt, haşlanmış patates gibi yumuşak yiyecekler yiyiniz. Yeterli protein almaya dikkat edin, protein tüketmek iyileşmenize yardımcı olacaktır.
Ağzınız çok kuruyorsa, suni tükürük solüsyonları kullanabirsiniz. Doktorunuza danışın.
Domates suyu, portakal, limon, greyfurt gibi ekşi meyve suları, çiğ sebzeler, tost, kraker gibi kuru, sert gıdalar ve acılı, baharatlı, tuzlu yiyeceklerden kaçınınız. Kuru yiyecekleri et suyu, sos, tavuk suyu, yoğurtla nemlendirip yumuşatabilirsiniz.
Tam sıvı gıdaları yutmak güç ise, daha yoğun; örneğin blenderden geçirilmiş gıdalar alın.
Serin ya da oda sıcaklığında gıdalar yiyin, çok sıcak ağzınıza zarar verebilir.
Yerken ve içerken oturur vaziyette olun. Yedikten sonra en az 30 dakika dik oturun veya ayakta durun.
Probiyotik içeren yoğurt güzel bir seçimdir hem yumuşak olması nedeniyle hem de bağırsak florasına faydası açısından.
İçecekleri pipetle için böylece ağrılı kısımlara değdirmeden içebilirsiniz.
Ağzınıza buz parçası alıp emebilirsiniz. Buz ağzınızı uyuşturup, ağrıyı hafifletebilir..
Alkollü içecekler, sigara ve tütün ürünlerini kullanmayın.
Uzman bir diyetisyenden yardım isteyebilirsiniz.
Her gün ağzınızı yara, beyaz nokta, şiş ve kızarık var mı kontrol edin. Böylece problemler başlar başlamaz fark edip değişiklikleri doktorunuza bildirebilirsiniz. Problemin tedaviden mi yoksa diş hastalığından mı kaynaklandığını tesbit etmekte doktorunuz yardımcı olacaktır. Diş ve dişeti yaraları için diş doktorundan özel ürünler isteyebilirsiniz.
Glutamin gargaraları
Araştırmalar glutamin tozunun suyla karıştırılıp gargara olarak kullanımının kanser tedavisi nedeniyle oluşan ağız yaralarına karşı etkili olduğunu gösteriyor. Özellikle baş ve boyun bölgesine radyoterapi yapılan hastalarda glutamin kullanımı ağız yaralarının oluşum sıklığını ve şiddetini azaltıyor. Glutamin (L-Glutamin) vücudumuzda kas yapımı ve tamiri için gerekli bir amino asit. Ben ağız yaraları için kullanılabildiğini bilmiyordum. Bir diğer işlevi de karaciğerden toksik amonyak fazlasını atmaya yardımcı olması, kemoterapi vucutta fazla amonyak yaratabiliyor. Mutlaka doktorunuza danışın, sizin için kullanımı uygunsa deneyin.
Hem hayvanlarla yapılan araştırmalar hem kemoterapi gören hastalarla yapılan araştırmaların sonucu ağız yaralarının şiddetini ve süresini azalttığını destekliyor. Kaynak kısmında bu çalışmaların referansı mevcut.
Glutamini mutlaka doktorunuza danışarak kullanının ve şu durumlarda kullanmaktan kaçının: böbrek ve karaciğer hastaları, epilepsi nöbetleri, MSG alerjisi olanlar, lactulose isimli ilacı kullananlar.
Kullanım dozu 2 ila 10mg arasında değişebiliyor. Mayo klinik önderliğindeki bir çalışmada 24 hasta günde 2 kere 2gr glutamin solüsyonu kullanmış 14 gün boyunca. Sonuç bu doz kullanım hem ağız yaralarının şiddetini hem de süresini azaltmiş.
Bir diğer çalışmada tavsiye edilen etkili doz 10 gram, glutamin tozu suyla çözülüp günde 3 kere kullanılmış. Bu karışım ağızda çevrilip yutulmadan önce 30 ila 60 saniye ağızda gargara yapılıyor.
Bazı çalışmalar, glutamini hem ağız yarası oluşmadan önce hem de oluştuktan sonra tedavi için kullanırsa daha iyi netice alınacağını belirtiyor. L Glutamin (glutamin) vitamin satan yerlerden temin edilebilir.
Glutamin üzerine yakın zamanda daha detaylı bir yazı yazmayı planlıyorum çünkü ağız yaraları haricinde kamoterapi neticesinde oluşan nöropati gibi sinir sistemi problemlerine de etkili olduğunu söyleyen bazı çalışmalar var.
Çinko
Chicago Medical Centerın yaptığı bir araştırma ağız yaraları ağrısına olumlu etki ettiği yönünde. Ancak araştırma çok küçük ölçekli ve optimal kullanım dozu belirlenmemiş. Bu konuda mutlaka doktorunuza danışın ve kendi araştırmanızı yapın.
Papatya çayı, beta karoten, E vitamin
Papatya çayı (antibakteriyel özellikleri var) ağız ülserlerine ve radyoterapi-kemoterapi nedeniyle oluşan ağız yaralarına etkisi araştırılmış. Bazı çalışmalar olumlu diğerleri olumsuz.
Farelerde yapılan çalışmalar papatya çayının 5-FU kemoterapi protokolünün yol açtığı ağız yarlarına iyi geldiğini gösteriyor. İnsanlarda yapılan çalışmalar çelişkili sonuçlar ortaya koymuş. Daha kapsamlı araştırmalara gerek var. Beta-karoten, A ve E vitamini topikal kullanımı içinde aynı şey geçerli bazı araştırmalar olumlu. Papatya çayı tüketiyorsanız kan inceltici etkisi olduğunu göz önüne alın.
B12 ve Folik Asit
Pemetrexed (Alimta) kemotrapi ilacı kullananlar bu yan etkileri aza indirgemek için B12 ve folik asit injeksiyonuna tabi tutuluyorlar. Ağız yaraları B12 vitamini eksikliğinden kaynaklanıyor ise size yararı olabilir mi doktorunuza danışın.
Az içinde meydana gelen lezyonlara “aft” ad verilir. Aft olarak tabir edilen az içi yaralar, kimi zaman konumay zorlar kimi zaman da beslenmeyi etkiler. Az içi salnn kaybolduu anda ortaya çkan bu yaralara neden olan baka faktörler de bulunur.
Toplumun neredeyse %30’luk bir diliminde görülen az içi yaralar, kadnlarda daha sk görülmektedir. Doktorlar az içinde oluan yaralarn farkl bir hastaln belirtisi olabileceini ifade eder. Genellikle iç organlarda meydana gelen bir problemden dolay pek çok kii az içi yaralar ile mücadele içindedir.
Az içinde oluan yaralar hakknda bilgi içeren bu yazmzda, az içi yara bitkisel tedavi önerileri yer alyor. Doann insanla sunduu ifal bitkiler ile aft gibi az içi rahatszlklarn gidermek çok kolay. Doktor kontrolünde az içi yara tedavisi de sizler için satr aralarnda yer alyor.
Az bakm düzenli ekilde yaplmad durumda az içindeki yaralarn olumas sizi artmasn. Düzenli ekilde temizlenen vücut organlarnz salkl ve hijyenik olacaktr. Temizlii ve bakm ihmal edilen bedeninizde, bakteri olumas çok normaldir. Az içi de ayn ekilde incelenebilir. Günlük temizlii ve bakm yaplan diler ve az uzun süre enfeksiyondan uzak kalr. Bakteriler çoalmaya baladnda ise az içi yaralar oluur. Oluma nedenlerine öyle bir göz attnzda;
Üç balkta incelenen az içi yara çeitleri birbirinden farkl ekilde meydana gelir:
Az içi yaralarna kimi zaman demir, çinko ve B12 vitamini eksiklii neden olmaktadr. Bu rahatszl önlemek için ise B12 arlkl beslenmek gereklidir. Ayn ekilde vücut direncini korumak için C vitamini de karlanmaldr. Az içi yaralar ile doktora bavuran kiilerin kan deerlerinde C ve B12 vitamini eksiklii belirlenir. Önlem almak için kuru yemi, portakal, limon ve yeil sebzelerin tüketilmesi çare olabilir. Olumadan önce az içinde kantlar ile kendini hissettirir.
Az içinde oluan hastalklarda gideceiniz ilk adres bir dermatolog olmaldr. Hastanelerde dermatoloji bölümünden randevu alp doktora ikayetlerinizi ifade edebilirsiniz. Yarann boyutuna göre doktorunuz enfeksiyonu yok edici ilaçlar verecektir. Az içine uygun ekilde hazrlanan az içi yara kremi oluan lezyonlar azaltmada etkili olmaktadr. Düzenli kullanlan az içi yara için ilaç, ksa süre içinde yaralar temizler.
Wundesil gargara, Oralmedic, Colchicum Dispert, Kenacort adl ilaçlar doktor reçetesi ile yazldnda kullanlmaldr. laçla tedavi sürecinde yaralar iyilemezse antibiyotik kullanm balatlr. Uzun süre devam eden az yaralar iyilemedii durumda çeitli salk sorunlarna neden olur.
Az içi yaralar genellikle vitamin eksikliinden dolay yaand için, B ve C vitamini ilaçlar ile tedavi edilmektedir. laç tedavisine ek olarak kiisel bakm yapldnda yaralarn iyileme süresi ksalacaktr. Az içi yaralar bulac mdr? Az içi yaralarnn bir bakasna bulamas söz konusu deildir. Souk algnlndan dolay meydana gelen az içi yaralar bir bakasna bulaabilir. Aft rahatszlndan dolay oluan yaralar vücut içinde kalr.
Az içi yaralarnn iyileme süresi yaklak 10 gündür. laçlar düzenli kullanan ve az bakmn önemseyen kiilerde bu süre daha da azalacaktr. Daha çabuk iyilemesi için asitli ve yal gdalardan bir süre uzak durulmaldr.
Az içi yaras brahim Saraçolu mucize kürü ile ksa sürede iyiletirilebilecek. brahim Saraçolu B12 vitamini deerinin ölçülmesini öneriyor. Anadolu’da yourt otu olarak bilinen bitkiyi alp bitki çay olarak içilmesini öneriyor. Bu çay ile gargara yaplmasnn da etkili olduunu ekler. Ayrca limon ile gargara yaplmasnn da az içi yaralarn iyiletirmede etkili sonuçlar verdiini belirtir.
Az içinde oluan enfeksiyonlar yok etmek için Feridun Kunak da bir kür öneriyor. 1 bardak kaynar suyunu içine 1 tutam papatya ekleyin. 1 çay ka karbonat ve bir tatl ka adaçay da ilave edin. Yarm çay ka tuzu da suyun içine ekledikten sonra güzelce kartrn. Bu malzemelerin tamam doal antibiyotiktir. Bu suyu süzün ve gargara olarak uygulayn. Az içinde 1 dakika kadar çalkaladktan sonra tükürün ve su ile ykayn. Düzenli ekilde uyguladnzda az içi iltihaplarn yok edebilirsiniz.
Aft Neden Olur? Nasl Geçer? Evde Bitkisel Tedavisi
Ağız içi problemlerin ortaya çıkmasına neden olan kanser tedavileri hangileridir?
Kanser tedavisi öncesi ağız içinde ne gibi önlemler alınmalıdır?
Kanser tedavisi sırasında yalnızca acil tedaviler yapılabileceğinden ağız içinde hastalık oluşturabilecek her türlü önlemin önceden alınması gerekmektedir. Örneğin;
Baş boyun bölgesine uygulanan radyasyonun ağız içindeki etkileri nelerdir?
Kemoterapinin ağız içinde neden olduğu sorunlar nelerdir?
Kanser hastalarında ağız bakımı nasıl olmalıdır?
Ağız kurumasında alınacak genel önlemler