Kesin Inançlılar Eric Hoffer Pdf

Eric Hoffer, anne ve babasnn Almanyadan Amerikaya g

etmesinden birka yl sonra, 1902de New Yorkta dnyaya
geldi. Baba Hoffer kk bir marangoz dkknnda alarak
ailesini geindiriyordu. Ailenin tek ocuu olan kk Eric
yedi yandayken annesini kaybetmi ve ayn yl bir kaza
sonucu aniden kr olmutu. Kk Hoffern bakmn yine
Almanyadan g etmi olan komu bir hanm stlenmiti.
Hoffer on be yana geldiinde mucizev bir ekilde, grme
yeteneine yine birdenbire kavumutu. Hibir okula gitme
imkn bulamam olan Hoffer, tekrar grebilmenin
heyecanyla byk bir okuma al hissediyordu, iinde
duyduu bu al hibir zaman da doyuramad. lk nce
evde, babasnn kitaplarn gnd on-on iki saat okuyarak
bitirdi. Sonra evdeki bozuk para kesesinden ald parayla
civardaki bir kitapya giderek kitaplar seyretmeye balad.
Birden rafta duran Dostoyevskinin Budala isimli eseri
gzne takld. Hoffer kr iken bir gn babasnn Bu budala
ocuktan ne hayr gelir ki dediini hatrlam ve dayanlmaz
bir arzuyla Budalayi satn almt. Hoffer bu kitab
okuduktan sonra o kitapda ne kadar kitap varsa hepsini
birer birer okudu. yl sonra, 1920de baba Hoffer lnce
Eric babasndan kalan yz dolarlk servetle tek bana
kalmt. Hoffer yoksullar iin daha ok imknn
bulunduunu rendii California eyaletine g etmeye karar
vererek bir otobs bileti ald ve Los Angelesa gitti.
Los Angelesa varan 18 yandaki Hoffer hemen Merkez
ktphanesine yakn bir yerde ucuz bir oda tutarak aylk
kirasn pein dedi ve kitap okumay srdrd. Ne var ki
paras abuk bitti ve alkla yz yze kald. Kendisine i
arayan Hoffer, ilk nce iportada meyve satarak para
kazanmaya balad. Fakat kafasn ok megul ettii iin, bu
ii brakarak bir demir boru ambarnda almaya balad.
Bu i de onu tatmin etmeyince, gneye g ederek tarlalarda
rgatla balad. Fakat bir ite uzun sre kalmak onu
rktyordu ve o iten de ayrld. Bir ara isizler kampnda
dier isizlerle beraber yaad. Orada dier isizleri yakndan
tanma frsat bulan Hoffer, onlarda ve kendinde ortak olan
bir yne, yani topluma uyamayan kiiler olduklarna dikkat
etmiti. Topluma uyamayan kiilerde bir atlmclk ruhu
bulunduunun farkna vard ve bu kiilere frsat verildii
takdirde zor olan birok ii baaracak kapasitede olduklar
zerine dnceler gelitirmeye balad. Almanya ve talyada
bu gibi kiiler Nazizm, Faizm ve Komnizm gibi hareketlere
katlp kendi istenmeyen benliklerinden kurtulmann
yollarn aryorlard. Topluma uyamayanlar, eer yaratc bir
gce sahipse, kiisel bir atlm yapyorlar veya yaratc gleri
yoksa ve kendi yeteneksizliklerinin ezikliinden kurtulmak
istiyorlarsa, kitle hareketlerinin iinde kiiliklerini eriterek
bir tr ykclk zgrlne kavumak istiyorlard.
Hoffer daha sonra madenlerde almaya balad. Dalarda
alan maden iileri ok kar yad zaman alamyorlar
ve haftalarca kulbede bekliyorlard. Bunu frsat bilen Hoffer
dadaki maden ocana gitmeden nce bir kitapya
urayarak orada mevcut en kaln kitap hangisi ise onu satn
almak istedi. Ald kitap Montaignein 17. yzylda evirisi
yaplm Denemeler isimli kitabyd. K ar gemi ve Hoffer
bu kitab tekrar tekrar okuyarak Montaignenin ifade ekline
hayran kalm ve ilk defa olarak kendinin de gnn birinde
bir yazar olabilecei duygusuna kaplmt.
1938 ylnda, Hoffer ailelerle ilgili olarak Common Ground
isimli bir dergiye bir okuyucu mektubu gnderdi. Mektup
yaynlanmamt, ancak Hofferin yazs elden ele dolaarak
ilgi uyandrm ve Harper & Brothers Yaynevi Hofferdan
zgemiini istemiti. Hoffer buna cevap vermedi. Fakat
yaynevi Hoffer ile ilgilenmeye devam etti.
Hoffer, 1942 ylnda San Francisco limannda dok iisi
olarak ykleme boaltma iine balad ve hayatnda ilk defa
olarak gebe ilerden kurtulmu oldu. Kendine bir oda
tutmutu ve artk okuduu kitaplarn sentezini yaparak
kendi dncelerini oluturuyor, kitaplardan kard
notlar evinde biriktiriyor ve i srasnda aklna gelen
dnceleri kk ktlara not ediyordu. Hoffer bylece,
farknda olmadan kitle hareketlerinin yapsna k tutan
Kesin nanllar isimli eserini oluturuyordu.
1946 ylnda iki ay devam eden grev Hoffera kitle hareketleri
hakkndaki notlarn dzenleme frsatn verdi. 1948de
kitabnn nsz ve fihristini New Yorktaki yaynevine
gnderen Hoffer, onlarn verdii cesaretle 1949

da notlarn
yeniden dzenleyerek yaynevine gnderdi. Kesin nanllar;
1951de kitap olarak yaynland.
Eric Hoffer kitle hareketlerinin douu ve aktif dnemiyle,
Kesin nanllar arasndaki ilikiyi ele alan bu kitabn
yaynlanmasyla, yazaca her eyi yazmadnn bilini ve
huzursuzluu iindeydi. Amerikan toplumundaki baz
gerekleri anlatmak ihtiyac duyuyordu. Bir toplumun
ilerlemesi ve kendi yararna ynetilmesi iin anl anl
liderlere hi de ihtiya bulunmadna inanyordu. Toplum
pekl kendi kendini ynetebilirdi. Amerikan toplumu bunu
baarmt. Ancak, insan akl, belli dnemler ve belli koullar
altnda alevli, hrsl ve sinirli olmaktayd. Byle zamanlarda
insanlar nl liderlerin emrinde birleme ihtiyac duyard.
Bu konulan derinlemesine dnen Hoffer 1955 ylnda
yaynlanan The Passionate State of Mind isimli eserini yazd.
Hoffer dncelerini frenleyemiyordu. nsanlarn
karlatklar yeni durumlara uyum salamakta ektikleri
skntlar ve bunalmlar nedeniyle, d etkilere kar ok
hassas bir dnemden getiklerini fark etmiti. Hoffer bu
dncelerini The Ordeal of Change isimli kitabnda toplad.
1963 ylnda yaynlanan bu eseriyle, Hoffer bir kere daha
gerek bir filozof olduunu gsterdi.
nc kitabnda konuyu daha derinlemesine ele alan
Hoffer, dncelerini The Temper of Our Time isimli eserinde
toplad. Bu eser de 1967 ylnda basld.
1942 ylndan 1967 ylma kadar rhtm hamallna devam
eden Hoffer, 1964 ylnda California niversitesi Siyasal
Bilimler Fakltesinde haftada iki gn danmanlk grevine
balad. Ancak Hoffer rhtmdaki dier arkadalaryla
ilikisini zedeler dncesiyle, bu grevinden onlara hi
bahsetmedi.
Hoffer Amerika'nn, dnyada ilk defa, aydnlar tarafndan
deil de, toplumun kendi ounluu tarafndan meydana
getirilen bir uygarlk ortaya koyduu grn
savunmaktadr ve btn gelimekte olan lkelere de fanatik
liderler peinde komakszn, demokratik yollarla
toplumlarn kendi kendilerini ynetmeleri dorultusunda
aba sarf etmelerini nermektedir. Hoffer inanmaktadr ki,
toplamlarn kendi kendini ynetmesi, aydnlarn ileri
srd gibi zor ve karmak deildir; aksine kolay ve
basittir.
California niversitesindeki grevine baladktan sonra
genleri daha yakndan tanma imkn bulan Hoffer,
Topluma Uyamayanlar konusunda yeni grlere sahip
oldu. Delikanllktan yetikinlie gemekte olan genlerde,
taklitilik, bir lideri takip etmek, mucizelere inanmak, bir
grubun yesi olmak ve kutsal bir ama uruna kendi
kiiliklerini bir kenara brakmak gibi eilimlerin son derece
belirgin olduunu grd. phesiz ki bunun altnda yatan,
genlerin hayatn en zor deiiminden gemeleri, yani
ocukluktan adamla gemeleriydi.
Deiimin ortaya kard bu bunalm ve eilimlerin, yalnz
delikanllktan yetikinlie dnmeye ait bir olgu olmad
dncesi, Hoffern zihnini megul ediyordu. Ne zaman ki
insanlar bir dnme uyum salama durumuna girseler,
(rnein: byk apta tarmsal bir toplumun sanayilemeye
dnmesi, krsal alanlardan ehirlere geli, bir lkeden
baka bir lkeye g edilmesi, hatta bir iyerinden ayrlp
emekli olunmas gibi) ayn bunalm ve eilimler ortaya
kyordu.
Drt kitabnn yaynlanm olmas, eserlerinin 13 dile
evrilmi olmas, Kesin nanllar isimli eserinin milyonu
akn sat yapmas ve niversitelerde siyasal bilimlere
yardmc kitap olarak okutulmas sonrasnda toplumda
aranan bir kii haline gelmesine ramen Hoffer, 1965 ylma
kadar kendi mnzevi i hayat erevesinde kalmay
baarmtr. Yine de 1967 ylna kadar haftada gn rhtm
hamall grevine devam ediyor, geri kalan zamann
okumak, yazmak, parkta dolamak ve birka dostunu ziyaret
etmekle geiriyordu.
Ancak 1967 yl eyll aynda Amerikann en byk
televizyon yayn kuruluu olan CBSe konuk olan Hoffer, o
tarihten itibaren eski mnzevi hayatna veda etmek
mecburiyetinde kald. Artk Amerikann her yanndan
Hoffera binlerce mektup yayordu. Akademik evreler
Hofferdan konuma yapmas iin randevu almak zere
birbirleriyle adeta yanyorlard. Fakat Hoffer bu ilgiye
ramen her zamanki hayatn srdryor, arada srada
konferanslar veriyor ve ylda bir defa televizyona kmay
kabul ediyordu.
Hoffer mrnn sonuna kadar rhtmda almay arzu
ediyordu. 1967 Nisannda emeklilik ekini ilk kez eline ald
zaman neredeyse ok geirmiti. Rhtmdan ayrlmak onu
zmt. Benim onlardan baka arkadam yok diyen
Hoffer, yine de bu kadar hretten sonra belki zerim diye
onlar ziyaret etmekten ekiniyordu.
Hoffer yine okuyor, yryor, dnyordu. Aklna bir ey
taklmt: Tarihte byk eser yaratan kiiler, hep byk
ehirlerde ortaya kmlard. Yaratc kiiler kyde, ormanda,
krda, da balarnda ortaya kmyorlard. Nasl ksn ki;
yabanc eylerin ho karlanmad ortamda ne yaratlabilir
ki? nsan ehirde insanln bulmutur. ehir olmakszn
insan da bir ey deildir. Ancak ne var ki insan kokuturan,
dejenere eden de ehirdir. Eer biz ehirlerimizi yaayabilir
ve yaanabilir klmazsak baz byk uluslarn lmn
grebiliriz diyordu Hoffer.

nsz
Bu kitapta, ister dini hareketler olsun, ister sosyal devrimler
veya milliyeti hareketler olsun, btn kitle hareketlerinde
ortak olan baz zellikler incelenmitir. Bu kitap, btn kitle
hareketlerinin birbirinin ayn olduunu iddia etmemektedir,
fakat baz temel karakteristikler kitle hareketlerinde ylesine
ortaktr ki, bu onlarn ayn familya iinde grnmesine
imkn vermektedir.
Btn kitle hareketleri, taraftarlarnda lm gze almak ve
birlikte eyleme gemek duygusu yaratr: ortaya koyduklar
program ve telkin ettikleri reti ne olursa olsun, btn kitle
hareketleri arl, gayreti, parlak umudan, nefreti ve
hogrszl krkler: btn kitle hareketleri hayatn
belirli blnmelerinde gl bir faaliyet ak yaratmaya
muktedirdir ve kr krne bir inan ve sadakat ister.
reti ve ilham ynnden ne kadar farkl olurlarsa olsunlar,
btn kitle hareketleri ilk taraftarlarn ayn tip insanlar
arasndan seer ve ayn dnce tarzndaki insanlarla iliki
kurar.
Her ne kadar an Hristiyan, ar Mslman, ar milliyeti,
ar Komnist ve ar Nazi arasnda belirgin farklar
bulunmaktaysa da, bunlar harekete geiren arln ayn
kkten geldii kabul edilebilir. Bunlarn etki alann
geniletmeye ve dnya egemenliini ele geirmeye doru iten
g iin de ayn ekilde dnlebilir. Kendini adamak,
inan sahibi olmak, iktidar peinde komak, birlemek ve
nefsinden feragat etmek gibi duygularn ortak noktalar
vardr. Kutsal amalarn ve retilerin iyapsnda byk
farklar mevcut olmasna ramen, bunlar etkili hale getiren
etkenlerde byk benzerlik vardr. Hristiyan retisinin
etkisine ait nedenleri gren bir kii ayn zamanda komnist,
Nazi ve milliyeti retinin etkisine ait nedenleri de
grmektedir. nsanlarn urunda ldkleri kutsal amalar
birbirinden ok farkl olsa bile, o insanlar esas itibaryla ayn
ey iin lmektedirler.
Bu kitap temel olarak, kitle hareketlerinin aktif olan
dnemiyle ilgilenmektedir. Bu dnem, kesin inan adamnn
(dier bir deyimle, hayatn kutsal sayd bir ama uruna
feda etmeye hazr olan kiinin) yrtt dnemdir ve bu
kiinin nasl doduu ve karakterinin ne olduu incelenmeye
allmtr. Bunun iin geerli bir kuramdan
yararlanlmtr. Btn kitle hareketlerinin ilk taraftarlar
arasnda hayal krklna uram kiilerin ounluu
oluturmas ve bunlarn genellikle kendi gibi olanlarla
birlemesi gereine dayanarak farz edilmitir:
1) Hayal krklnn bizzat kendisi, kkrtc hibir d
etkiyi gerektirmeksizin, kesin inan adamnn kendine zel
karakteristiklerinin ounu yaratmaya yeterlidir;
2) Etkili bir saptrma teknii, temel itibaryla, hayal
krklna uram kiilerdeki kolayca eilim gsterme ve
uyma yeteneini, istenilen ynde eitmek ve o ynde tespit
etmekten ibarettir.
Bu varsaymlarn gerekten geerli olup olmadn denemek
iin, hayal krklna uram kiiyi etkileyen kt durumlar,
bu tepkilerin kesin inan adamnn tepkilerine uygunluk
derecesini ve nihayet, bu tepkilerin bir kitle hareketinin
douu ve yayln ne ekilde kolaylatrdn incelemek
gerekmitir. Ayrca, saptrma tekniinin gelitirildii ve fiilen
uyguland amzdaki kitle hareketlerinin getii yollar
incelemek ve bu suretle bu saptrc kitle hareketlerinin
taraftarlarn kasten hayal krldna sevk ettii ve bylece
onlarn eilimlerini otomatikman kendi karlar ynnde
gelitirdii grnn doru olup olmadn aratrmak
gerekmitir.
inde yaadmz bu gnlerde, kesin inan adamnn
tepkilerine uygunluk derecesini ve nihayet, bu tepkilerin bir
kitle hareketinin douu ve yayln ne ekilde
kolaylatrdn incelemek gerekmitir. Ayrca, baarl
saptrma tekniinin gelitirildii ve fiilen uyguland
amzdaki kitle hareketlerinin getii yollar incelemek ve
bu suretle bu saptrc kitle hareketlerinin taraftarlarn
kasten hayal krklna sevk ettii ve bylece onlarn
eilimlerini otomatikman kendi karlan ynnde gelitirdii
grnn doru olup olmadn aratrmak gerekmitir.
inde yaadmz bu gnlerde, kesin inan adamnn igd
ve tepkileri hakknda bir bilgi sahibi olmak oumuz iin
gerekli bir durum almtr. Her ne kadar iinde yaadmz
a, dinsiz bir asa da inansz olma ynnden durum tam
tersinedir. Kesin inan adam her yerde yrye gemitir
ve gerek saptrma ve gerekse dmanl tahrik etme yoluyla
dnyay kendi hayaline uygun bir hale sokmaktadr. Bizler
onun tarafna geecek de olsak, onun karsna kacak da
olsak, kesin inan adamnn bnyesini ve potansiyelini
elimizden geldii kadar tanmak bizim yararmzadr.
htiyatl olmak ynnden bir konuyu daha eklemek herhalde
gereksiz saylmamaldr. Kitle hareketlerinin familya
benzerliinden sz ettiimiz zaman, familya kelimesini,
canllarn tasnifi anlamnda kullandk. Domates ve kpek
zm ayn familyadandrlar. Her ne kadar bunlardan biri
besleyici, dieri zehirliyse de her ikisinde de ayn olan birok
morfolojik, anatomik ve fizyolojik zelliklerdeki benzerlikleri,
biyoloji bilgini olmayan bir kii bile grebilir. Kitle
hareketlerinin birok ortak zellii olduu varsaym, btn
kitle hareketlerinin ayn eitlikte yararl veya ykc olduu
anlamna gelmez. Bu kitap ne bir yargya varmakta, ne de bir
tercih yapmaktadr. Bu kitap sadece aklamaya almakta
ve her biri bir kuram olan aklamalar kesin bir tonda
yazlm izlenimini verseler dahi, birer tarif ve tartma
nitelii tamaktadr. Bu konuda Montaignein bir szn
benimserim. Btn sylediklerim karlkl bir sohbettir ve
hibiri t niteliinde deildir. Bu kadar serbest
konuabiliyorsam bu, bakalarn kendime inandrmak
zorunda olmadm iindir.
Eric Hoffer

BLM I
Kitle Hareketlerinin ekici Ynleri
Deiiklik stei
Gelime halindeki devrimci bir harekete katlan kiilerden
birounun, bu harekete kendi hayat koullarnda meydana
gelmesi muhtemel byk bir deiikliin ekiciliiyle
katldklar herkese bilinen bir gerektir. Devrimci bir
hareketin bireyin yaamnda deiiklik yaratan bir ara
olduu aka bellidir.
Buna karlk, dini ve milliyeti hareketlerin de bir deiiklik
arac olduu ayn ekilde herkese bilinmektedir. Geni apl
ve abuk bir deiikliin gereklemesi iin youn bir aba
veya heyecana elbette ki ihtiya vardr ve bu konudaki
abann zenginlik vaadinden mi doduu, yoksa aktif bir
kitle hareketiyle mi olutuu nemli saylmamaktadr.
Amerikada, i Savatan bugne gerekleen byk
deiiklikler, kiisel gelimeler iin geni imknlarn doduu
bir haleti ruhiye iinde yaplmtr. Bir gdleyici g olarak
kiisel gelimeye imkn tanmayan lkelerde, uyumu bir
toplumun uyandrlmas veya toplum hayatnn
geleneklerinde temelden reformlar yaplmas isteniyorsa,
baka motivasyonlarn bulunmas zorunluluu da ortaya
kar. Dini, devrimci ve milliyeti hareketler, byle bir genel
aba yaratan motivasyonlardr.
Gemi alarda dini hareketler birer deiiklik arac idiler.
Bir dinin muhafazakrlamas can suyunun phtlamas
gibidir. Domakta olan bir din hareketi, batan aa
deiiklikler ve denemelerle doludur ve her ynden yeni
grlere aktr. slamiyet doduu zaman, r-glendirici
ve modernletirici bir ortam meydana getirmitir.
Hristiyanlk, Avrupann vahi kabileleri arasnda bir
uygarlama ve modernleme etkisi yaratmtr. Gerek Hal
Seferleri, gerekse 16. yzylda Protestan kiliselerinin
kurulmasyla sonulanan dini devrim (Reformasyon) Bat
dnyasn Orta an uyuukluundan silkip karan nemli
etkenlerdir.
amzda, geni ve abuk deiikliklerin
gerekletirilmesiyle ilgili kitle hareketleri ya devrimci ya
milliyetidir veya her ikisi birlikte yrtlmektedir. Byk
Pet-ro, fedakrlk, g ve acmaszlk ynnden, en baarl
olmu devrimci liderlerle ayn seviyedeydi. Buna ramen
Rusyay bir Bat ulusuna dntrmekte baarl
olamamtr. Baarszlnn nedeni, Rus halk kitlelerine
aba ve heyecan alayamam olmasdr. Kendisi bunun
gerekli olduunu ya dnmemiti ya da amacn nasl bir
kutsal ama haline getireceini bilmiyordu. Bolevik
devrimcilerin Romanof ailesi ve arlarn sonuncusunu
devirip, Byk Petroya bir yaknlk duymalar bir eliki
deildir. nk onun amac Boleviklerin amac olmutur ve
onun baaramadn baarmay ummaktadrlar. Bolevik
devrimi, komnist bir ekonomi kurma giriimi olduu kadar,
ayn zamanda dnyann altda birini kaplayan bir lkeyi
adalatrma giriimidir.
Gerek Fransz, gerekse Rus devrimlerinin birer milliyeti
hareket haline dnm olmalar gstermektedir ki, modern
ada milliyetilik, kitle heyecannn en youn ve en srekli
kaynadr ve devrimci heyecann balatm olduu byk
deiiklikler zincirine son verilmek isteniyorsa, milliyeti
heyecann n alnmaldr. ngilterede imdiki i Partisi
hkmetinin* karlat glklerin ksmen, 49 milyonluk
nfusun hayat tarzn ve lkenin ekonomik dzenini
deitirmeye byk umutlar, heyecan ve istek
yaratlmakszn balanlm olmasndan ileri geldii
dnlebilir. Zamanmzdaki kitle hareketlerinin birou
tarafndan gelitirilen irkin rneklerin neden olduu
iddetli ekinme duygusu, i Partisinin uygar ve drst
liderlerinin devrimci heyecandan yararlanmalarna engel
olmutur. Buna ramen, gelecekteki olaylarn ii liderlerini
hafif seviyede bir vatanseverlik tutkusundan yararlanmaya
zorlamas mmkndr; bylece ngilterede de milletin
sosyalletirilmesinin doal sonucu olarak sosyalizmin
milliletirilmesi** ortaya kabilir.
Milliyetiliin yeniden canlanma ruhundan
yararlanlmasayd Japonyann olaanst kalknmas belki
de mmkn olmazd. Baz Avrupa lkelerinin (zellikle
Almanyann) hzla modernletirilmesinin de, milliyeti
heyecann iyi bir ekilde tevik edilmesiyle kolaylatrld
dnlebilir. Mevcut belirtilere gre bir yargya varldnda,
Asya lkelerinin uyann gerekletirecek ortam, milliyeti
hareketlerden baka bir ey olmayacaktr. Kemal Atatrkn
hemen hemen bir gecede Trkiyeyi modernletirmesi samimi
bir milliyeti hareketin varlyla mmkn olmutur. Msrda
bir kitle hareketi mevcut olmad iin, her ne kadar liderler
Mehmet Ali zamanndan beri Batnn fikirlerini kabul
etmiler ve Batyla yakn ilikiler iinde olagelmilerse de,
modernleme yava ve tereddtl olmaktadr. Siyonizm, geri
kalm bir lkenin yeniden onarlmas ve kafa iilerinin
birer kol iisi, ifti ve asker haline getirilmesi iin
kullanlan bir aratr. Eer an Kay ek gerek bir kitle
hareketini balatmasn bilseydi veya hi olmazsa Japon
igaliyle alevlenen ulusal heyecan devam ettirebilseydi,
imdi inin onarcs durumunda olacakt. an Kay ek
bunu bilmedii iin pratik amalan kutsal ama haline
getirme sanatnn ustalar tarafndan kolayca bir tarafa
atlmtr. Amerika ve ngilterenin (veya Batnn dier
demokrat lkelerinin) Asya lkelerini geri kalmlktan ve
uyuukluktan kurtarmada dorudan lider bir rol
oynamamalarnn nedenini anlamak g deildir: yle ki,
demokratik rejimlerin, Asyann milyonlarca insannda
yeniden canlanma ruhunu alevlendirmeye ne gleri ne de
byle bir niyetleri vardr. Dounun uyandrlmas ynnde,
Bat demokrasilerinin yapm olduu yardm dolayl ve
phesiz ki, arzu edilmeyen bir ekilde olmutur. Bat
demokrasileri, bu lkelerde Batya kar gcenme hislerini
alevlendirmiler ve ite bu Bat aleyhtar heyecan, amzda
Dou lkelerini yzyllardan beri sregelen uyuukluundan
uyandrmaktadr.
Her ne kadar deiiklik istei ou zaman derinlii olmayan
bir igdyse de, bu istein derinliklerine kaz yapmak kitle
hareketlerinin iyapsna bir k tutabilir.
nsanlarda, kendi varln ekillendiren gleri genellikle
kendi dnda arama eilimi vardr. Baarmzn ve
baarszlmzn nedenlerini evremize balamaktan
kanmayz. Bundan dolay, iyi bir dnyada yaadn
dnenler bu dnyay aynen korumak, hayal krklna
uram kiilerse bu dnyay temelden deitirmek isterler.
Durumumuzun; yeteneimiz, karakterimiz, fizik yapmz ve
salk durumumuz gibi kiisel niteliklerimizin bir sonucu
olduunu bildiimiz durumlarda bile, bunun nedenlerini
evremizde arama eilimi kaybolmaz. H.D. Thoreau diyor ki:
Bir insann ilerini grmesine engel olacak bir derdi varsa,
hatta karn bile aryorsa, bunun iin dnyaya yeni bir
dzen verilmesi gerektiine inanr.
Baarsz kiilerin, baarszlklarndan dolay suu dnyaya
ykleme eilimlerini anlamak g deildir. Dikkate deer bir
durum da udur ki baarl kiiler bile, her ne kadar ileri
grllkleri ve parlak yetenekleriyle vnseler de, yine
bilinaltnda baarlarnn evre artlar yardm sonucunda
olduuna inanrlar. Srekli baarlaryla kendine gvenen
kiinin bile gveni mutlak deildir. Baarlarn oluturan
etkenlerden her birini ayr ayr bildiklerinden asla emin
deildirler. D dnya onlar iin hassas ve tehlikeli bir
ekilde dengelenmi bir mekanizmadr ve bu mekanizma
onlarn lehinde iledii srece, bir dzen deiiklii
yapmaktan korkarlar. Bu sebeple d dnyann devam iin
duyulan iddetli istekle, bu mekanizmann deimesine
gsterilen diren, ayn inantan domaktadr ve gerek istek,
gerekse diren ok gldr.
Honutsuzluun bizzat kendisi her zaman bir deiildik
istei yaratmaz. Honutsuzluun muhalefet haline gelmesi
iin, baka etkenlerin de mevcut olmas gerekir. Bu
etkenlerden birisi kendini gl hissetmektir.
evreleri tarafndan korkutulmu kiiler, durumlar ne kadar
kt olursa olsun, deiiklik dnmezler. evremizde
egemenlik kurmamzn imknszl iyice belli olan, hassas
dengeli bir hayat yayorsak, mevcut dengeye ve kendini
kantlam glere sk skya tutunma eilimi gsteririz.
Yaam biimimizi deimez bir olaanlk haline getirmek
yoluyla, iimize yerleen gvensizlik duygusunu bastrm
oluruz. Bu yzden, bizi korkutan evremize egemen
olduumuz sansyla yaarz. nat ve hain doayla iyi
geinmeye zorunlu olan balk, gebe ve ifti, maddi
kazanc gelecek ilhama bal olan sanat, evresi tarafndan
rktlm yabani kiiler; bunlarn hepsi de deiiklikten
korkar. Bunlar dnya nnde kendilerini mudak yetkisi olan
bir jri nndeymi gibi hissederler. Dkn yoksullar da
evrelerindeki dnyann rknts iinde yaarlar ve
deiiklii sevmezler. Alk ve souk kapmza dayand
zaman hayatmz tehlikededir. Bu yzden yoksul kiiler de
zengin ve imtiyazl kiiler gibi muhafazakr olurlar ve sosyal
dzenin deimeksi-zin devam etmesinde ayn nemde rol
oynarlar.
Byk deiildik hamlelerine katlmakta gnll olan kiiler,
genellikle kendilerinin byk gce sahip olduklarna
inanrlar. Byk Fransz Devrinini yapan nesil, insan
mantnn ve snrsz zeksnn yceliine an derecede
inanmt. Ve bu ar kendine gvenirlik yannda,
kiilerin aklna davetsiz olarak gelen genel bir deiiklik
susaml da vard. Yeni bir dnya yaratma kemekeine
korkusuzca atlan Lenin ve Bolevikler, Marksist retinin
her eye muktedir olduuna kr krne inanmlard.
Nazilerin bu derece gl bir retileri yoktu, fakat onlarn
yanlmaz bir lidere ve yeni bir teknie inanlar vard. Yeni
yldrm sava ve propaganda tekniinin Almanyay yenilmez
duruma getirdii yolundaki ateli inan olmasayd, Nasyonal
Sosyalizm belki de-ylesine hzl bir gelime gsteremeyecekti.
Akl banda kiilerin ilerleme arzusu bile inan araclyla
devam ettirilir. Bu inan, rnein, insann temelden iyi
olduu ve bilimin her eye muktedir olduuna duyulan
inantr. Bir kasaba ve ortasna bir saat kulesi kurmay
dnen ve kulenin tepesinin gklere deeceine inanan
insanlarnki** gibi iddial bir inantr bu.
4
Baka etkenler olmakszn, yalnz g sahibi olmann,
evreye kar kibirli davranmay ve deiiklie kar istekli
olmay yaratacan zannedebiliriz. Fakat bu genellikle byle
deildir. Gl kii de zayf kii kadar ekingen olabilir.
nemli olan, g aralarna sahip olmaktan ok gelecee
duyulan inantr. Gelecee olan inanla birlememi g,
yenilii nlemek ve mevcut dzeni korumak iin kullanlr.
Dier taraftan, gelecee bal byk umudar, gle
desteklenmese bile, en tehlikeli creti bile yaratabilir. nk
umutla dolu olan kii, en garip kuvvet kaynaklarndan bile
etkilenebilir. rnein bir slogan, bir kelime, bir simge gibi.
Ayn zamanda, gelecee ait bir inan olmad ve byiik
nimetler vaat eden eler tamad srece hibir inan
gl deildir. reti de ayn durumdadr: bir g kayna
olduu kadar, daha iyi bir gelecein kaplarn aan bir
anahtar olma iddiasnda da bulunmaldr.
Bir lkeye veya dnyaya yeni dzen vermek isteyenler, bunu
honutsuzluu krklemek veya hedeflenen deiikliin
doru ve yararl olduunu gstermek veya halk yeni bir
hayata zorlamak yoluyla baaramazlar. Bunu baarmak iin,
gelecee ait byk umutlarn nasl alevlendirileceim ve
alevin nasl krkleneceini bilmeleri gerekir. Ortaya atlan
umudun ekli nemli deildir; bu ahiretteki cennet
olabilecei gibi, dnya cenneti, yamaclk, hesapsz servet,
efsanevi baar ve dnya egemenlii de olabilir. Eer
komnistler Avrupa'y ve dnyann byk bir blmn ele
geirirlerse, bu, onlarn honutsuzluu iyi tahrik etmesini
veya halk kitlelerini nefretle iyi zehirlemesini bildiklerinden
deil, umut vermesini iyi bildiklerinden tr olacaktr.
5
Muhafazakrlarla radikaller (kkten deiiklik isteyenler)
arasndaki balca fark, gelecee dnk tepkilerden
domaktadr. Gelecekten duyulan korku, bizim bugnk
dzene sarlmamza, gelecee ait beslenen umut ise bizim
deiiklie istekli olmamza neden olur. Zengin veya fakir
olsun, gl veya zayf olsun herkes gele-ekten korkabilir.
Bugn bizim iin iyiyse ve istediimiz bunun gelecekte de
srmesiyse, herhangi bir deiikliin bizim iin anlam
ktdr. Bu nedenle, olaanst baan salayan ve mutlu
hayat yaayan kiiler, genellikle temel yeniliklere kardrlar.
Sakat veya orta yan gemi kiilerin muhafazakrl da
gelecee ynelik korkudan domaktadr. Bunlar herhangi bir
deiikliin iyilikten ok ktlk getireceine inanrlar.
Dkn yoksulun da gelecee ait iyi bir inanc yoktur.
Bunlar iin gelecek, iine maynl tuzaklar gizlenmi bir yol
gibi grnr. Bu yolda dikkatli yrmek gerekir. Herhangi
bir deiiklik balarnn derde girmesi anlamna gelecektir.
Umuda dolu olan kiiye gelince, bunlarn hangi snftan
olduklar sonuta bir fark oluturmaz. Bunlar, hevesli aydn,
topraa susam ifti, paragz speklatr, akl banda
tccar ve sanayici, basit bir ii veya asil bir toprak sahibi
olabilir. Byk umutlarn penesine kaplan bu kiilerin
gzleri pekleir, gerekirse mevcut dzeni ykarlar ve yeni bir
dnya yaratrlar. Bu nedenle, devrimler zel haklardan
(imtiyazdan) yoksun bulunanlar tarafndan yaplabildii gibi,
zel hak sahibi (imtiyazl) kiiler tarafndan da yaplabilir.
ngilterede 16. ve 17. yzyllarda halkn yararna ak olan
otlak ve ekin arazisini zor kullanarak halka kapatma
hareketi, zenginler ve Lordlar tarafndan yaplan bir
devrimdir. Bu devrimde, zenginler geleneksel konumlan
bozarak sosyal dzeni deitirmilerdir. ngilterede zenginler
tarafndan gerekletirilen dier bir devrim de, 18. yzyln
sonunda ve 19. yzyln bandaki Sanayi Devrimidir.
Makinelemenin dehet verici imknlar, sanayici ve
tccarlarn akln alevlendirmitir. Bu kiiler grlmemi
derecede radikal bir devrime nclk etmiler ve nisbeten
ksa bir srede bu saygdeer ve dindar kiiler, ngilterenin
yzn tannmayacak ekilde deitirmilerdir.*
Umutlar ve hayaller sokaklara yayld zaman, pasif kiilerin
kaplarn kilideyip kepenklerini indirerek fkeler dininceye
dek saklanmalar daha yerinde olur. nk umutlar ne
kadar asil de olsalar, aralarnda akl almaz uyumsuzluklara
sk sk rastlanr.
Kiilerin byk dzen deiiklii hareketlerine koup
dalmalar iin iyice honutsuz olmalar, fakat ar yoksulluk
iinde bulunmamalar gerekir. Ve ayrca gl bir retiye,
yanlmaz bir ndere veya yeni bir stnle sahip olmak
yoluyla yenilmez g kayna kaplarnn kendilerine
alacana inanm olmalar gerekir. Sonu olarak,
giritikleri byk hamlenin baarlmasnda karlalacak
glklerden habersiz olmalan gerekir. Deneyimli kiiler, bu
iler iin birer engeldir. Byk Fransz Devrimini balatan
kiiler, siyasi tecrbeden tamamen yoksun kiilerdi. Ayn ey,
Bolevikler, Naziler ve Asyal devrimciler iin de dorudur.
Tecrbeli bir kii bu ie sonradan katlr. Bu kii, hareket
artk tutunmaya baladktan sonra harekete dahil olur.
ngilizleri kitle hareketlerine kar ekingen yapan belki de,
onlarn siyasi deneyimleridir.
Baka Bir nsan Olma stei
Bit kitle hareketinin arsyla mesleki bir kuruluun ars
arasnda nemli bir fark vardr. Mesleki bir kurulu, kiisel
ilerlemeler iin imknlar vaat eder ve onun ars temelde
kiisel kar ynndedir. Bir kitle hareketi ise, zellikle aktif
ve uyandrc dnemkitleyken, arsn kiiliini ykseltmek
peinde olanlara deil, beenmedii benliinden kurtulmak
abasnda olanlara yneltir. Bir kitle hareketinin taraftarlar
ekmesi ve bunlarn taraftarln devam ettirmesi, kiisel
ykselme arzusunu tatmin edebileceinden dolay deil,
kiilerin kendinden kurtulma arzusunu tatmin
edebileceinden trdr.
Hayatlarn tamiri imknsz ekilde kt bulan kiiler, kiisel
ykselmede deerli bir ama bulamazlar. ahslarna ait
mesleki bir imkn, onlarda byk bir aba dourmaz. Onlar
iin kiisel ilerleme kt, kirli ve irkindir. Kendi karlar
uruna yapacaklar her i, onlara gre, verimsiz olmaya
mahkmdur. Kk kendi ilerinde olan hibir ey iyi ve yce
olamaz. Onlarn en iten gelen arzular yeni bir hayattr -
yeniden dnyaya gelmek gibi veya buna imkn olmadna
gre, kutsal bir amacn kimliini kiiliklerine katmak yoluyla
yeni bir gven, umut, deer ve vnme duygusuna sahip
olmaktr. Aktif bir kitle hareketi onlara her ikisini de vaat
eder. Eer bu kiiler kitle hareketine aktif olarak katlrlarsa,
hareketin kolektif bnyesi iinde yeni bir hayata kavumu
olurlar; sempatizan durumunda kalsalar bile yine de
hareketin mcadeleleri, baarlan ve ideallerinin birer
taraftan olarak kendilerine gven, ama ve vnme duygusu
olutururlar.
Hayal krklna uram bir kii iin bir kitle hareketi ya
btn benliin deimesi imknn sunar veya kendi
kiiliklerinde kayna bulunmayan fakat yaamalar iin
gerekli olan ama, vnme, gven, umut ve deer gibi
nitelikler vaat eder.
Bir kitle hareketinin ilk taraftarlar arasnda hareketin kendi
talih arklarnn dn hzn arttrarak hrete ve gce
ulatraca umuduyla harekete katlan baz
maceraperestlerin de bulunduu bir gerektir. Buna karlk,
mesleki kurululara, byk irketlere ve ortodoks siyasi
partilere hibir kiisel kar peinde olmadan katlan kiiler
de vardr. Bununla beraber u durum gerektir ki, bu gibi
topluluklar ve partiler, kiisel karlan tatmin etmedike
uzun sre yaayamazlar; hlbuki domakta olan bir kitle
hareketinin bymesi ve gc, kiiliinden kurtulma
arzusunun tatminine baldr. Bir kitle hareketi, kiisel
meslekleriyle ilgilenen kiileri, taraftar olarak toplamaya
balamsa, bu o kitle hareketinin glenme aamasnn
gemi olduuna bir iarettir ve o kitle hareketinin artk yeni
bir dnya kurmakla deil, mevcudu korumakla uratn
gsterir. Bu durumda artk o hareket, bir kitle hareketi
olmaktan km ve bir serven durumuna gemitir. Hitlere
gre, bir hareket ne kadar ok makam tesis eder ve mevki
datrsa o kadar daha dk nitelikteki kiileri kendine
eker ve sonunda bu siyasi askntlar baarl bir partiyi
ylesine sararlar ki, balangtaki hareket, artk ilk
idealistler tarafndan tannmayacak hale gelir... Bu durumda
hareketin amac kaybolmutur.
Saptrma yoluyla btn benliin nasl deitirildii, kitabn 3.
Blmnde ele alnmtr. Bu blmde, benlikteki ksmi
deiimleri tartacaz.
Kutsal bir amaca iman, bir dereceye kadar nefsimize olan
inancn kaybolmasndan doan boluu doldurmaktadr.
Bir insann kendi mkemmelliine olan inanc ne kadar
zayfsa, ulusunun, dininin, rknn veya inand kutsal
amacn mkemmellii ynndeki iddias da o kadar
gldr.
Bir insann ii megul olunmaya deerse, o insan
muhtemelen kendi iiyle megul olur. Fakat, iini megul
olmaya demez buluyorsa, kii akln kendi anlamsz iinden
ayrarak, bakalarnn iiyle itigal eder.
Bakasnn iiyle megul olmak u ekillerde ortaya kar:
Dedikodu yapmak, kirli amarlar aramak ve bakasnn
iine burnunu sokmak ve ayrca yerel, ulusal ve rksal
konulara an ilgi gstermek. Bylece kendinden uzaklaan
kii, ya bakasnn srtna biner ya da onunla grtlak grtlaa
gelir.
Bakalarna kar kutsal bir grevimiz olduu dncesiyle
iimizi yakan inan, aslnda boulmakta olan nefsimizin en
yaknda yzen can yeleine tutunmas gibidir. Elimizin
yardm etmek iin uzanmas gibi grnen hareket, genellikle
aziz canmz kurtarmak zere tutunmak iin elimizin
uzanmasdr. Kutsal grev ortadan kaldrlrsa geriye zayf ve
anlamsz bir hayat kalr. Hi phe yok ki, ben merkezli
hayatmz bencil olmayan hayatla deitirmek yoluyla
nefsimize kar byk bir sayg kazanrz. Bencil olmamann
verdii gurur, en alak gnlller iin bile sonsuzdur.
Bir kitle hareketinin en gl ekicilii, kiilerde gelecee
bal umut yaratmasdr. Bu ekicilik, zellikle gelime
dncesiyle dolu olan bir toplumda daha etkindir. Gelime
dncesine sahip kiiler iin yarna ait bir umut
beslenemedii takdirde, yaanacak hayal krklnn etkisi
de daha iddetli olacaktr. Hitler dneminden nceki
Almanya iin Hermann Rauschning diyor ki, Sava
kaybettikten sonra karlatmz en byk dertlerden biri,
kiilerin her eyin sonuna gelindii inancna kaplmalar
olmutur* Modern bir toplumda insanlar ancak ard arkas
kesilmez telal bir hayatn meydana getirdii aknlk iinde
yaadklar srece umutsuz yaamaya dayanabilirler.
sizliin oluturduu karamsarlk, yalnz yoksulluk
korkusundan deil, hayallerde yaratt gelecee ait
boluktan da ileri gelmektedir. siz kalan kiilerin,
kendilerine maddi yardm yapanlar yerine, kendilerine umut
alayanlar takip etmeleri daha gl bir ihtimaldir.
Kitle hareketlerini ynetenler, taraftarlarn hayatn imdiki
zevklerinden yoksun klarak, gelecee ait umutlarla
uyuttuklar ithamyla sk sk karlarlar. Hayal krklna
uram kiinin imdiki hayat zaten ylesine bozuktur ki,
imdiki zevk ve konfor, o bozukluu gidermez. Bu kiiler iin
gerek tatmin ancak ve ancak gelecee ait umutlardan
doabilir.
imdiki hayatmzda kiisel ilgilerimiz ve umutlarmz, bu
hayat yaanmaya deer klmayacak nitelikteyse, hayat
deerli klacak eyi kendi dmzda aramaya iddetle ihtiya
duyarz. Kendini adamann, sadakatin ve manevi teslimiyetin
her eidi, aslnda ziyan olan deersiz hayatmza bir anlam
verebilecek amalara can havliyle sarlmamzdr. Dolaysyla,
kiinin kendini yeni bir kii yapacak eye skca sarlmas,
elbette ki hrsl ve abartl olacaktr. Nefsimize bir dereceye
kadar inancmz olabilir, fakat ulusumuza, dinimize, rkmza
veya kutsal amacmza duyduumuz inan an ve uzlamaz
olmak zorundadr. Kiinin kendini yeni bir kii haline
getirecei amaca gevek bir ekilde sarlmas, onu unutmak
istedii kendi kiiliinden ayrmasna yetmez. Urunda
canmz vermeye hazr olmadmz bir amacn, hayatmz
deerli klacandan emin olamayz. Bu cann vermeye hazr
olma duygusu, bugne kadar kaybettiimiz frsatlarn yerini
dolduracak olan imdiki amacn, gerekte imdiye kadar
seebileceimiz amalardan en iyisi olduunun kendimize ve
bakalarna dnk bir ispatdr.
Kitle Hareketleri Arasnda Transfer
nsanlar kitle hareketlerine katlmaya hazr duruma
geldikleri zaman, sadece belirli bir retisi veya program
olan bir harekete deil, genellikle etkili olan herhangi bir
harekete katlabilecek duruma gelmiler demektir. Hitler
ncesi Almanyada genler Komnist partiye mi yoksa Nazi
partisine mi katlacaklarna karar vermek iin ou zaman
yaz-tura atmak durumunda kalmlardr. arlk Rusyasnn
son skk devresinde Yahudi halk ya Siyonizme ya da
Komnist devrime katlmaya hazr durumdayd. Bir ailenin
baz yeleri devrimcilere, bazlar da Siyonistlere
katlyorlard. Dr. Hayim Weizmann, annesinin yle
sylediinden bahseder: Her ne olursa olsun, sonu benim
iin iyidir. Eer Samuel (devrimci oul) haklysa Rusyada
hepimiz mutlu yaayacaz ve eer Hayim (Siyonist oul)
haklysa, o zaman Filistine gidip orada yerleeceiz.
Bu her eit kitle hareketini kabul edebilme durumu, kesin
inan aday belirli bir kitle hareketinin ateli taraftan
olduktan sonra da devam edebilir. Kitle hareketlerinin
birbirleriyle iddetli rekabet halinde bulunduu yerlerde, en
ateli taraftarlar arasndan bile, bir hareketten dierine
geenler sk sk grlr. Yaninin Kani olduu ne nadirdir, ne
de mucizedir. Gnmzde her saptrc dde hareketi,
rakibinin ateli taraftarlarna, kendi lehine taraftar olabilecek
aday gzyle bakmaktadr. Hitler, Alman Komnistlerine
mstakbel Nasyonal Sosyalistler olarak bakmtr ve: Orta
snf Sosyal Demokratlar ve sendika patronlar arasndan
hibir zaman bir Nasyonal Sosyalist kmayacaktr fakat
komnistler arasndan daima kacaktr, demitir. Yzba
Rohm, en kzl komnisti drt haftada parlak bir nasyonal
sosyaliste evirebileceini sylemekle vnmtr. Dier
taraftan Kari Radek, kahverengi gmlekli Nazilere mstakbel
komnist adaylar olarak bakmtr.
Btn kitle hareketleri, taraftarlarn ayn tip insanlar
arasndan setiine ve ayn dnce tarzndakilere hitap
ettiine gre:
1) Btn kitle hareketleri birbirleriyle rekabet halindedir ve
birinin kazand taraftar, dieri iin bir kayptr;
2) Btn kitle hareketleri birbirinin yerini tutabilir. Bir
kitle hareketi kolayca kendini baka bir kitle hareketine
dntrebilir. Bir dini hareket bir sosyalist hareket veya bir
milliyeti harekete dnebilir; bir milliyeti hareket bir
devrimci harekete veya bir dini harekete dnebilir.
Bir kitle hareketinin tamamen tek ynl olmas ok zel bir
durumdur ve genellikle dier eit hareketlerin karakterini
de tar. Bazen iki veya ayr hareketin bir hareket halinde
birletii de olur. Musa peygamber zamannda esir
branilerin isyan ederek Msrdan kmas hem dini hem de
milliyeti bir hareketti. Japonlarn militan milliyetilii,
aslnda din temellidir. Byk Fransz Devrimi yeni bir din
olmutur; yle ki, Bu dinin temel noktas, zgrlk ve
Kutsal Eitlik eklinde Devrimin prensipleri halini almtr.
Hatta ulusal bayramlarda uygulanan ve Katolik
merasiminden alnma ibadet ekli de vardr. Ve yine
Devrimin zgrlk ehitleri, kahramanlar ve azizleri
vardr.
1
Fransz Devrimi ayn zamanda milliyeti bir
harekettir. Parlemento 1792de, lkenin her tarafna
Vatandalar, vatan iin doar, vatan iin yaar ve vatan iin
lr ibaresini tayan antlar dikilmesi iin kararname
karmtr.
16. yzylda balayan Reformasyonun dini hareketleri,
kyllerin ayaklanmalarndan da anlalaca gibi devrimci
bir karakter tamaktayd ve bu hareketler ayn zamanda
milliyeti hareketlerdi. Luther yle sylemiti: talyanlarn
gznde biz Almanlar, aalk Cermen domuzlarndan baka
bir ey deiliz. Bizi arlatan gibi oynatyorlar ve lkemizi
iliine kadar smryorlar. Uyan Almanya!
Boleviklerin ve Nazilerin dini karakterleri olduka belirgindir,
orak-eki ve gamal ha putlatrlmtr. Bunlarn
resmigeit trenleri, dini trenler gibidir. Bolevik ve Nazi
devrimleri ayn zamanda sonuna kadar iirilmi milliyeti
hareketlerdir. Nazi devrimi bandan beri milliyeti olmutur,
fakat Boleviklerin milliyetilii sonradan gelimitir.
Siyonizm hem milliyeti bit hareket, hem de sosyal bir
devrimdir. Ayn zamanda ortodoks Yahudiye gre de bir dini
harekettir. rlanda milliyetilii kkl bir dini hava
tamaktadr. Asyada imdi gelien kitle hareketleri, hem
milliyeti hem de devrimcidir.
Bir kitle hareketinin durdurulmas, o hareketin yerini almak
zere baka bir hareketin konulmas sorunudur. Bir sosyal
devrim, dini veya milliyeti bir hareketi krklemek yoluyla
durdurulabilir. Bylece, Katolikliin kitle hareketi ruhunu
canlandrd bir lkede, komnizmin yaylmas nlenir.
Japonyada btn sosyal protesto hareketlerinin yn
deitirmesini salayan, milliyetilik hareketi olmutur.
Birleik Amerikann gney eyaletlerindeki rk dayanmas
hareketi, sosyal ayaklanmay nleyici bir rol oynamaktadr.
Ayn durum Kanadadaki Franszlar ve gney Afrikadaki
Hollanda soyundan gelenler (Boerler) iin de gzlemlenebilir.
Yerine baka bir hareket koymak yoluyla bit hareketin
durdurulmas, her zaman kolay olmaz ve genellikle pahalya
mal olur. Mevcut dzenin deimesini istemeyenler, kitle
hareketleriyle de oynamamaldrlar. nk zl bir kitle
hareketi yrye getii zaman, mevcut dzen bundan
mutlaka zarar grr. kinci Dnya Savandan nceki talya
ve Almanyada tecrbeli i adamlar komnizmin nlenmesi
iin tamamen mantk yoluyla hareket ederek, Faist
hareketi ve Nazi hareketini desteklemilerdir. Fakat bu
ekilde hareket etmekle bu tecrbeli ve mantkl adamlar
kendi yok olularn kolaylatrmlardr.
Kitle hareketinin yerine konulabilecek daha emniyetli
zmler vardr. Genel olarak bireycilii nleyen veya nefsini
unutmay kolaylatran ya da yeni bir hayata balama frsat
vaat eden herhangi bir dzenleme, kitle hareketinin
douunu ve yayln nleyebilir. Bu konu ilerideki
blmlerde ele alnacaktr. Burada kitle hareketi yerine
konulabilecek nadir bir dzenlemeden, gten bahsedeceiz.
G, hayal krklna uram bir kiinin bir kitle hareketine
katlmakla elde edeceini umut ettii eyleri, yani deiiklii,
yeni bir balangc vaat eder. Domakta olan bir kitle
hareketinin saflarn dolduran tipteki insan, nne kan g
imknn da ayn ilgiyle karlayacaktr. Bu nedenle, g, bir
kitle hareketinin yerini alacak niteliktedir. rnein, Birinci
Dnya Savaandan sonra Amerika Birleik Devletleri ve
ngiliz mparatorluu, Avrupa lkelerinden ok sayda
gmeni lkelerine kabul etseydi, ne bir Faist devrim ne de
bir Nazi devrimi gr akla uygun gelmektedir.
Bununla birlikte, kitle halindeki gler, tadklar insan
malzemesinin zellii bakmndan, kitle hareketlerinin
domas iin verimli ortamlar da oluturabilirler. Baz
durumlarda, bir gn nerede son bulduunu ve bir kitle
hareketinin nerede baladn ve hangisinin nce geldiini
kestirmek zordur. Musa peygamber zamannda branilerin
Msrdan g, dini ve milliyeti bir hareket halini almtr.
Roma mparatorluunun k dneminde, barbarlarn g
sadece bir halkn bir yerden dier bir yere kaymasndan
daha baka anlamlar tar. Bunu aklayc gerek udur ki,
barbarlarn saylar nispeten azd, fakat bir lkeye bir kere
yayldktan sonra ezilmi ve honutsuz eitli halk
snflarnn kendilerine katlmasyla, bir sosyal devrim
hareketi yabanc istilas maskesi altnda balamtr.
Her kitle hareketi, bir bakma bir gtr, yani, vaat edilene
doru bir yrytr. Kitle halindeki g, bir hareketin
birliini ve maneviyatn glendirir.
BLM II
nan Deitirmeye Hazr Kiiler
Alt Ularn Toplum zerindeki Etkisi
nsanlarda; bir rk, bir ulusu veya ayrcal olan bir grubu,
onun en kt yelerine bakarak deerlendirme eilimi vardr.
Her ne kadar bunun hakszl, ortadaysa da, bu eilimin
hakl olan bir yn de vardr. nk bir topluluun nitelii
ve kaderi, birok zaman onun en kt elemanlar tarafndan
belirlenir.
rnein, bir ulusun az etkin olan ounluu orta blmdedir.
Fakat ulusu, gerek ehir hayatnda gerekse tarm alannda
alan vasat insanlar deil, her iki utaki aznlklar -yani, en
iyi ve en kt olanlar- biimlendirir.
stn yetenekli olan kii; politika, edebiyat, bilim, ticaret,
sanayi ve benzeri alanlardan hangisinde olursa olsun bir
ulusun biimlendirilmesinde byk rol oynar; yani,
baarszlar, topluma uyamayanlar, babolar, yasa d
davrananlar ve konumlarn kaybetmi veya saygdeer
insanlar arasnda hibir zaman yer sahibi olamam kiiler
gibi. Tarih oyunu, genellikle orta blm ounluun
balarnn tepesinde, ite, bu en iyilerle en ktler arasnda
oynanr.
Bir ulusun alt ularn oluturan kiilerin, onun geliimi
zerinde etkitle bulunmasnn gerekesi udur; bu kiiler
mevcut dzene kar tamamen saygszdrlar. Bunlar kendi
hayatlarn ve mevcut dzeni tamiri imknsz ekilde kt
bulurlar ve her ikisini de ykmaya hazrdrlar; bu nedenle,
karklk ve anari, onlarn istedii eylerdir. Bunlar ayn
zamanda, kendi bozulmu ve anlamszlam kiiliklerini,
heyecan verici byk sosyal faaliyetler iinde eritmeyi
candan arzu ederler; bu nedenle, birlikte hareket etme
eilimi gsterirler. Bylece, bu kiiler; devrimlerin, kitle
halinde glerin, dini, rk ve ovenist hareketlerin ve ilk
taraftarlarn tekil ederler ve bir ulusun karakter ve tarihini
ekillendiren bu hareketlerde, onlarn damgas mevcuttur.
Atlanlar ve itilenler, ok kere bir ulusun geleceinin
hammaddesini oluturmulardr. naatnn beenmeyerek
kenara ittii ta, yeni bir dnyaya temel olmaktadr. Ayak
takm olmayan ve isyankr bireyleri bulunmayan bir ulus
sakin, dzenli, ho ve nezihtir fakat doacak yeniliklerin
tohumundan yoksundur. Avrupa lkelerinde toplumu
rahatsz eden kiilerin bit okyanusu aarak yeni bir ktada,
yeni bir dnya kurmalar tarihin bir cilvesi deildir; bu
yenidnyay ancak byleleri kurabilirdi.
Her ne kadar honutsuz tiplere yaamn her alannda
rasdanrsa da, en ok u kategorideki kiilerden mrekkeptir:
1) Yoksul snf,
2) Topluma uyamayanlar,
3) Babolar,
4) Aznlklar,
5) Delikanl andaki genler,
6) Muhterisler (alamayacak engeller veya hudutsuz
firsadarla kar karya olanlarn hepsi),
7) Bir aybn veya sabit fikrin penesine dm olanlar,
8) Aciz olanlar (bedenen veya aklen),
9) An benciller,
10) Ama yoksunluundan tr bunalm iinde olanlar,
11) Sulular.
Madde 20 24te bu tiplerden bazdan ele aknacaktr.
Yoksul Snf
Yeni Yoksullar
Yoksul olan herkes hayatndan bezmi deildir. ehirlerin
kenar mahallelerinde yaayan yoksullardan bazlar, kendi
uyumu hayatlarndan ikyeti deildirler. inde
bulunduklar ukurun dndaki bir hayatn dncesi bile
onlarn tylerini rpertir. Saygdeer yoksullar bile,
yoksulluklar uzun sreli olduu takdirde uyuuklarlar.
Hayatn hi deimez bir ekilde ak onlar rktmtr.
Ancak dman igali, salgn hastalk veya benzeri bir afet
onlara deimez dzencin geici olduunu anlatabilir.
Hayal krkl ile kalbi burkulanlar genellikle yoksulluu pek
eski olmayan yeni yoksullardr. Daha nce sahip olduklar
daha iyi eylerin ans, onlarn iini ate gibi yakar. Onlar
mirastan mahrum braklm veya mallar gasp edilmi
gibidirler ve domakta olan her kitle hareketini olumlu
karlarlar. 17. yzyl ngilteresinde, Priten devriminin
baansn yeni yoksullar salamtr. 16. ve 17. yzyllarda
ngilterede balayan itleme hareketi srasnda binlerce
toprak aas kiraclarn srerek, arazilerini ayr haline
getirmilerdir. Kendilerini besleyen topraa hasret kalan
gl ve alkan kyller, gndeliki veya dilenci durumuna
dtler; ... ehir sokaklar yoksullarla doldu. te
Cromwellin yeni model ordusunun askerlerinin ounu, bu
mallar gasp edilmi insan kitlesi oluturmutur.
Almanya ve talyada Nazi ve Faist devrimlerinin temel
destekleyicisi, tahrip edilen orta snftan gelen yeni yoksullar
olmutur. Bugnk ngilterede potansiyel devrimciler iiler
deil, karlarndan yoksun braklan memurlar ve i
adamlardr. Bu snf daha nce sahip olduu bolluk ve
egemenliin henz canl ansn tamaktadr. Bu snfn, yeni
olanaklarn daraltlmasna ve kudretsiz siyasete raz
olmamas ihtimal dhilindedir.
Son zamanlarda gerek Amerikada gerekse dier lkelerde
yeni yoksulun, yeni bir eidi gittike artan bir ekilde
ortaya kmaktadr. Bunlarn ortaya k hi phesiz ki,
amzdaki kitle hareketlerinin douuna ve yaylna
yardm etmektedir. Yakn zamanlara kadar yeni yoksul, ister
ehirli ister kyl olsun, varl bulunanlar arasndan
kmaktayd; hlbuki imdi ve belki de tarihte ilk defa olarak,
bu rol basit ii oynamaktadr.
Dnyann her iini yapmakta olan ii snf, ancak hayatn
salayacak dzeyde yaad srece bakalar tarafndan hor
grlm ve kendilerini geleneksel yoksul olarak hissetmitir.
Bu, iyi zamanlarda da, ekonomik kriz zamanlarnda da byle
olmutur. Fakat bugn iin, yksek hayat standartlarnn
her tarafa yaylmasyla ortaya kan ekonomik krizler ve
isizlik, yeni bir zellik yaratmtr. Bugnk Bat
dnyasnda ii, isizlie bir gerileyi olarak bakmaktadr;
kendisini, haksz bir dzen nedeniyle zarara uram ve mal
gasp edilmi gibi hissetmekte ve yeni bir dzen vaat eden her
arya kulak vermektedir.
Dkn Yoksullar
Alktan lmenin snrnda yaayan yoksullarn yaam,
amal bir yaamdr. Yiyecek ve yatacak yer bulmann
amansz mcadelesine girimi olanlar, bouna aba
harcam olma duygusuna hibir zaman yakalanmazlar.
Varlacak amalan maddi ve acildir. Her yenen yemek, onlar
iin bir amacn gereklemesidir; tok karnna yataa girmek
bir zaferdir ve aktan gelen her bedava ey bir mucizedir. Bu
insanlar, hayatlarna anlam ve deer verebilecek ve
kiiliklerini ykseltecek bir amaca nasl ihtiya duyabilirler
ki? Bunlar bir kitle hareketinin arsna kar muafiyet
tarlar.
Gnein doumundan gnein batmna dek, sadece
kendilerini hayatta tutacak eyleri salamak iin didinen
insanlar, keder beslemezler ve hayal kurmazlar. in halk
kitlelerinin isyankr olmaynn nedenlerinden biri de, ok
kt olan yaama imknlarn bir araya getirebilmek iin
giriilen iddetli mcadelenin dinamik olmaktan te
uyuukluk etkisi yapmasdr.
Sefalet otomatik olarak honutsuzluk yaratmad gibi,
honutsuzluun iddeti sefaletin derecesiyle doru orantl
deildir.
Sefalet dayanlabilir dzeye geldii zaman, yani zlenir bir
durum, ulalabilecek mesafede grnecek kadar koullar
dzeldii zaman, honutsuzluk en yksek dzeyine ular.
Bir ikyetin dozunun en iddetli olduu zaman ikyet
konusunun ortadan kalkma ihtimali belirdii zamandr.
Byk devrimden nceki Fransz toplumu zerinde
aratrmalar yapan De Tocqueville u gerei ortaya
karmakla armt: 1789 Devriminden sonraki
dnemlerin hibirinde ulusal refah, devrimden n-eki 20 yl
zarfnda artt byk hzla artmamt. O halde, hayat
artlar daha iyiye doru gittike, Franszlar kendi
durumlarna daha az tahamml eder olmulard. Gerek
Fransa gerekse Rusyada topraa susam kyller, devrim
patlak verdii zaman, tarma elverili arazinin te birine
sahip bulunuyorlard ve bu arazinin ounu devrim ncesi
bir veya iki nesil iinde ele geirmilerdi. nsanlar isyana
tevik eden ey fiilen ekilen sknt deil, daha iyi eylerin
tadn alm olmalardr. Bugn Rusyada halk iyi hayatn
gerek tadn tatmadan nce genel bir ayaklanma olmas
ihtimali ok zayftr. Politbro rejimi iin en tehlikeli an, Rus
halk kitleleri-nin ekonomik durumunda nemli bir gelime
olduu ve totaliter idarede bir miktar geveme grld an
olacaktr. Stalinin yakn arkada Kirofun Aralk 1934te
katledilmesinin, Stalinin Birinci Be Yllk Plann baaryla
sonuland ve artk bir refah devrinin balangcna
ulaldn beyan ediinden hemen sonrasna rastlamas
enteresan bir noktadr.
Honutsuzluun derecesi, istenilen amaca ulalacak mesafe
ile ters orantldr. Bu, amaca yaklarken de amatan
uzaklarken de byledir. Bu durum hem vaat edilene
yaklaldnda hem de vaat edilenin tadn hala bilen
zenginlie, zgrle vesaireye yaklam olanlarn ve yeni
klelemi yeni yoksullarn vaat edilenden mahrum
kaldklarnda geerlidir.
Birok eye sahip olduumuz halde, daha fazlasn
istediimiz zamanki hayal krklmz, hibir eye sahip
olmayp baz eyler istediimiz zamanki hayal
krklklarmzdan daha byktr. Birok eyin yokluunu
ektiimiz zaman duyduumuz honutsuzluktan daha
hafiftir.
Lks eyler elde etmeye abalarken, zaruri eyler elde etmeye
abalarken olduundan daha cesur hareket ederiz.
ki eit umut vardr. Bu umutlardan birinin patlayc bir
madde gibi etkisi vardr, dierinin etkisi ise disiplin ve sabr
telkin edicidir. Bu iki umut arasndaki fark, bunlardan
birincisinin hemen sonu verecek nitelikte olmas, kincisinin
ise uzak gelecekte gerekleecek bir umut olmasndan ileri
gelir.
Gelimekte olan bir kitle hareketi, hemen sonu verecek bir
umudun propagandasn yapar. Hareketin amac,
taraftarlarn kkrtmaktr ve bu hemen ke ban dner
dnmez sonu verecek trden olan umut, halk harekete
gemeye tevik eder. Hristiyanlk ilk dnemlerinde, hemen
kyamet kopaca ve Tanrnn hkim olduu bir lkede
yaanlacam demitir; 1789 Fransasnda Jakobenler
derhal gelecek bir zgrlk ve eitlik vaat etmilerdir. Kitle
hareketi daha sonra iktidar ele geirince, propaganda uzak
gelecekteki bir umuda doru kaydrlr, yani bir hayale ve
varsayma doru. nk ilk amacna ulam bir kitle
hareketi durumunu korumakla meguldr ve igzar
hareket edenlerden ok, itaatkr ve sabrl olanlar
dllendirir, nk ortada gremediimiz bir ey iin umut
beslediimiz zaman, o umudu bekleyiin yolu sabrdr.
Yerleik her kitle hareketinin, kitlelerin sabrszln
uyuturacak ve onlar yaadklar hayatlara raz edecek,
kendine zel uzak beklentileri bulunur. Stalinizm en az
yerleik dinler kadar afyon etkisi gstermitir.
zgr Yoksullar
Kle hayat yaayanlar yoksul olmakla birlikte kleliin
yaygn olduu ve uzun sre devam ettii yerlerde bir kitle
hareketinin domas zayf bir ihtimaldir. Kleler arasndaki
mutlak eitlik ve kle mahallelerindeki samimi ilikiler,
bireyin hayal krklm nler. Kleliin yerletii bir
toplumda bakaldranlar, yeni kle olanlarla klelikten zgr
braklanlardr. Bu kincilerin honutsuzluunun kk,
zgr hayatn onlar zerine ykledii kiisel sorumluluktan
ileri gelir.
zgrlk, hayal krkln azaltt gibi ayn oranda oaltr
da. Seme zgrl, baarszln suunu bireyin
omuzlarna ykler. Ve zgrlk, birok ie teebbs etme
cesareti salayacandan, baarszlk ve hayal krkl
miktar da bylece artm olacaktr. Dier yandan
hareket, deiiklik ve protesto imkn salamakla
zgrlk, hayal krkln azaltc niteliktedir.
Bir insan kendisine bir mevki salayacak yetenee sahip
deilse, zgrlk onun iin skc bir yktr. Yeteneksiz olan
bir kii iin seme zgrlnn faydas ne olabilir? Bir kitle
hareketine, kiisel sorumluluumuzdan kamak iin veya
ateli bir gen Nazinin dedii gibi; zgr olmaktan
kurtulmak iin katlrz. Nazi askerlerinin, yaptklar btn
ktlklere ramen, kendilerinin susuz olduklarn iddia
etmeleri iki yzllk deildi. Emirlere itaat ettikleri iin
kendilerinin sorumlu tutulmalar karsnda, bunu bir
ihanet olarak grmlerdi. nk kendilerince, onlar Nazi
hareketine sorumluluktan kamak iin katlmamlar myd?
O halde bir kitle hareketinin yaylmas iin en elverili ortam,
nispeten bir zgrln bulunduu, fakat hayal krkln
azaltc zelliklerin bulunmad toplumdur. 18. yzyl
Fransz kyllerinin Fransz Devriminin arsna
katlmalarnn gerek nedeni, bu kyllerin, Alman ve
Avusturya kyllerinin aksine, bir tr klelik olan eriflikten
tamamen kurtulup birer toprak sahibi olmalardr. Ayn
ekilde, Rus kylleri bir nesil veya daha fazla bir sreyle
zgrlklerine kavumam ve zel toprak sahibi olmann
tadn tatmam bulunsalard belki de bir Bolevik Devrimi
olmazd.
Bask rejiminden zgrlemek iin yola kan bir kitle
hareketleri bile bir defa tutunup yrmeye baladktan sonra
bireysel zgrlklere kar kaytsz bir tavr iine girer. Bir
kitle hareketinin, kurduu dzen lm-kalm mcadelesine
giritii veya kendisini i ve d dmanlarna kar savunma
mecburiyetinde bulunduu srece balca meguliyeti,
bireylerin kiisel isteklerinden, kiisel grlerinden ve
karlarndan vazgemeleri demek olan, birlik ve fedakrl
salamaya uramak olacaktr. Robespierree gre devrim
hkmeti bask rejimine kar zgrln zulm
3

olmutur.
nemli olan nokta udur ki, kiisel zgrlklerin
unutulmas veya ertelenmesiyle, aktif kitle hareketi, ateli
taraftarlarnn eilimine kar gelmi saylmaz. Renana gre
fanatikler, lmden ok, zgrlkten korkar. Geri,
gelimekte olan bir kitle hareketinin taraftarlarnn, emirlere
ve retilere kesin itaat isteyen bir atmosfer iinde
bulunmalarna ramen, gl bir zgrlk duygusuna sahip
olduklar dorudur. Bu zgrlk duygusu, gemite
savunma imkn olmayan kiiliklerinin ar yknden,
korkularndan ve umutsuzluklarndan kurtulmu olmann
verdii bir duygudur. te, onlarn kurtulu olarak
hissettikleri, bu kurtulutur. Byk deiikliklere gebe bir
hayat, sk bir disiplin erevesi iinde yrtlm olmasna
ramen, bir zgrlk havas tar. Ne zaman ki kitle hareketi
aktif dnemini tamamlar ve salam kurum ve kurulularla
durumunu glendirir, ancak o zaman kiisel zgrlk
ortaya kma imkn bulur. Aktif dnem ne kadar ksa olursa,
kiisel zgrln ortaya kmasna imkn veren eyin, kitle
hareketinin sona ermi olmas deil de, sanki hareketin
kendisi olduu sans, o denli gl olur. Kide hareketinin
devir-elii ve yerine getii idare ne kadar zalimse, bu san da
o kadar gl olur.
Kendi hayatlarn bozulmu ve ziyan olmu grenler,
zgrlkten ok, eitlik ve kardelik ararlar. Onlarn zledii
eitlii salayacak olan hibir zaman zgrlk deildir.
Eitlik arzusu, bir bakma kiiliini gizleme (anonimite)
arzusudur, yani kuma meydana getiren ipliklerden birinin
dierinden ayrt edilmesi gibi. Bylece kimse bizi dierleriyle
kyaslayp kusurlarmz ortaya karamaz.
zgrlk taleplerini en yksek sesle dile getirenler, zgr bir
toplumda mutlu olma ihtimali en az olanlardr. Hayal
krklna uram yeteneksiz kiiler baarszlklarnn
suunu mevcut zgrlkszle yklerler. Gerekte, onlarn
istedikleri, herkese ak olan zgrln son bulmasdr.
Onlar serbest rekabeti ve kiinin zgr toplumda devaml
olarak karlat acmasz snavlar ortadan kaldrmak
isterler.
zgrln gerek olduu bir yerde, eitlik, kitlelerin en
byk talebidir. Eitliin gerek olduu bir yerdeyse
zgrlk, kk bir aznln en byk talebidir.
zgrlksz eitlik, eitliksiz zgrlkten daha dengeli bir
toplum dzeni yaratr.
Yaratc Yoksullar
Yaratc olma imknna sahip yoksullar genellikle hayal
krklna kaplmazlar. Bu, maln satma imknna sahip
yoksul bir esnaf iin olduu kadar, yaratc imknlara sahip
yoksul yazar, yoksul sanat ve yoksul bilim adam iin de
dorudur. Nefsimize olan gveni en fazla okayan ey,
devaml yaratma yeteneimiz ve elimizle bir eyler meydana
getirdiimizi grmektir. Modern ada, hayal krklna
urayanlarn saysnn artmas ve bireylerin kitle hareketleri
tarafndan kolayca etkilenmelerinin nedenlerinden biri, belki
de el sanatlarnn azalm olmasdr.
Kiilerin yaratc gleri kaybolduka, bir kitle hareketine
katlma eilimlerinin gittike arttn grmek ilgintir.
Burada, faydasz benliinden kap kurtulmakla, kitle
hareketlerine duyulan yaknlk arasndaki balant aka
grnr. indeki yaratcln gittike kurumas nedeniyle
gerileyen yazar, sanat, bilim adam; er ge ateli
vatanseverler, rklk simsarlar ve mukaddesatlar
kamplarndan birine srklenecektir. Belki, cinsel bakmdan
yetersiz olan kii de ayn itici gcn etkisi altndadr.
Birlemi Yoksullar
Bir kapal grubun (rnein, bir kabile, sk rgtl bir aile,
bir rk veya din grubu gibi) yesi olan yoksullar hayal
krklna pek uramazlar ve dolaysyla aldatc bir kitle
hareketinin arsna tepki vermezler. Bir insan yaam
izgisini belirlerken kendini ne kadar baml hissederse,
yoksulluunun kendi kusurlarnn bir sonucu olduuna o
derece az inanr. Kapal bir grubun yesi olan kiinin isyan
noktas, bamsz yaayan kiininkinden daha uzaktadr ve
onu isyana sevk etmek iin daha fazla sefalet yaamas ve
aalanmas gerekir. Totaliter rejimle ynetilen bir toplumun
ayaklanma nedeni, bask ve ezilmeye isyan etmekten daha
ok, genellikle totaliter idarenin zayflamasdr.
inlilerin gl aile balan yzyllar boyunca onlar olas
kitle hareketlerinin arsna kar bak klmtr. Bir
Avrupalnn vatan iin lmesine baz inlilerin akl pek
yatmaz, nk inlilere gre bir insann lmesi iin, ailesinin
bu lmden direkt bir kan olmaldr. Buna karlk, bir
inlinin, ailesine denen para karlnda bir idam
mahkmunun yerine kendini astrmasna hem akl yatar
hem de bununla vnr.
Aka grlmektedir ki, aldatc bir kitle hareketinin nemli
sayda taraftar toplayabilmesi iin mevcut grup balarn
ykmas gerekmektedir. Potansiyel taraftarlar arasnda en
uygun olan kii, kendinin, kk, anlamsz ve yoksul olan
ynlerini maskelemek zere iine karaca ve iinde
kiiliini eritecei bir topluluktan yoksun olan bamsz
kiidir. Aile, kabile, vatan vs. balarnn zayflad ve
knt halinde olduu bir yer bulan kitle hareketi, derhal
oraya sokulur ve meyvelerini toplamaya balar. Bu balarn
gl olduu yerlerde ise, bunla-n zayflatp koparmak iin
hcuma geer. Dier yandan, son zamanlarda Rusyada
Boleviklerin aile dayanmasn desteklemesi ve ulusal,
rksal ve dini birlii tevik etmesi gibi durumlarda bu,
Bolevik hareketinin dinamik aamasn tamamladnn,
kendine zg hayat biimini kurduunun ve artk balca
urann bu dzeni korumak olduunun bir iaretidir.
Komnizmin hala mcadeleci bir hareket olduu dnyann
dier taraflarndaysa bu ideolojinin taraftarlar, aileyi
paralamak, ulusal, rksal ve dini balar gzden drmek
iin elinden gelen her eyi yapmaktadr.
Gelimekte olan kitle hareketlerinin aile kurumuna kar
tutumlar olduka ilgi ekicidir. amzn hemen hemen
btn kitle hareketleri, balang aamalarnda, aileye kar
dmanca tavr taknmlar ve aile birliini gzden drmek
ve zayflatmak iin ellerinden geleni yapmlardr. Bunu
yapmak iin, aile reislerinin otoritesini kmsemiler;
boanmay kolaylatrmlar; ocuklarn beslenme, eitim ve
elenme ilerinin sorumluluunu zerlerine almlar ve gayri
meru ilikileri tevik etmilerdir. Kalabalk konutlar, srgn,
toplama kamplar ve yldrma hareketleri de ailenin
zayflamas ve yklmasna yardm etmitir. Dier yandan,
balang devresindeki Hristiyanln aileye kar taknd
dmanca tavr, bugne kadar hibir kitle hareketi
tarafndan bu kadar aka ortaya konulmamtr. sa
peygamber demitir ki: nk ben oul ile babasnn ve kz
ile anasnn ve gelin ile kaynanasnn arasna ayrlk
koymaya geldim ve bir erkein dmanlar kendi ev halk
olacaktr. Babay ve anay benden ok seven bana layk
deildir; olunu veya kzn benden ok seven bana layk
deildir.
4

Annesi ve kardelerinin konumak iin darda kendisini
bekledikleri haber verildii zaman sa dedi ki, Benim anam
kimdir? Ve kardelerim kimlerdir? Ve elini havarilerine
doru uzatp dedi ki: te benim anam ve kardelerim. *
Havarilerinden biri babasn gmmek zere kendisinden izin
istedii zaman sa dedi ki: Benim ardmca gel; lleri brak,
kendi llerini gmsnler. Vaaz ve hareketlerin aile
geimsizliklerini artracam anlayan sa dedi ki: Ve karde
kardei ve baba ocuunu lme teslim edecek ve ocuklar,
ana babalarna kar ayaklanacaklar ve onlar
ldreceklerdir. Vaazlarnda kardee sevgiyi telkin eden bir
kiinin ayn zamanda anne sevgisi, baba sevgisi, karde, e
ve ocuk sevgisi aleyhinde vaaz vermesi tuhaf ama gerektir.
Kardee sevgiyi savunan inli filozof Mo-Tz, aileyi her
eyin stnde tutan Konfys ekol tarafndan hakl olarak
reddedilmitir. Bu ekoln iddiasna gre genel bir kardee
sevgi prensibi, aile balarn zayflatacak ve toplumu
ykacaktr. Beni takip edin diyen bir kandrc, her ne
kadar aileye kar bilinli bir dmanl savunuyorsa veya
aile birliini zayflatmak iin en ufak bir niyeti yoksa bile yine
de, bir aile ykcs olmaktadr. St. Bernardm verdii vaazlar
ylesine etkili olmutur ki analar oullarnn ve karlar
kocalarnn kandrlmamas iin bu vaazlar onlarn
duymasn engellemilerdir:. St. Bernard yine de o kadar ok
sayda yuva ykmtr ki, evlerini terk eden kadnlar bir
manastr kurup oray dolduracak kadar kalabalklamalardr
Tahmin edilecei gibi, hangi nedenle olursa olsun ailenin
yklmas, kolektif hareket etme ruhunu otomatikman
gelitirir ve kitle hareketlerinin arsna uyma eilimi yaratr.
Japon istilas hi phesiz ki, indeki kapal aile geleneini
zayflatm ve halkn, gerek milliyetilerin gerekse
komnistlerin arsna uyma eilimlerine yardmc olmutur.
Sanayilemi Bat dnyasnda aile balan; temel ekonomik
etkenler sonucunda zayflamtr. Kadnn ekonomik
bamszl, aile reisinin otoritesini zayflatm ve aile
topluluunun dalmasna yardm etmitir. Byk sanayi
merkezlerinin ky ve kk kasabalarda yaayan halka i
salamas sonucunda aile balan gerilmi ve kopmutur. Aile
balann zayflatan bu etkenler, amzdaki kolektif ruhun
gelimesine yardmc olmutur.
kinci Dnya Sava srasnda Hitlerin lgnca emirleriyle
halkn toptan srgn edilmesi ve bir ksmnn yok edilmesi
Avrupann byk bir ksmnda milyonlarca ailenin
paralanmasna ve dalmasna sebep olmutur. Dier
taraftan ngiliz-Amerikan hava saldrlan, dou ve gney
Avrupadaki Almanlarn oralardan kovulmas ve Alman sava
esirlerinin geri verilmesindeki gecikmenin Almanya
zerindeki etkisi, Hitlerin Avrupaya yapm olduu etkinin
bir benzerini dourmutur. En uygun ekonomik ve siyasi
koullar altnda bile, her taraf byle aile krntlaryla dolu
olan bir ktada normal bir toplum dzeninin nasl
kurulabileceini anlamak gtr.
Geri kalm lkelerde, Bat uygarl ile olan temaslar
sonucunda ortaya kan honutsuzluk, esas itibariyle hkim
durumda olan yabanclarn uyguladklar smrye
yneltilmi bir honutsuzluk deildir. Bu honutsuzluk daha
ok kabileler iindeki dayanmann ve yerel toplum hayat
dzeninin sarslmas ve zayflamasnn bir sonucudur.
Geri kalm lkelerin halklarna, Batnn vermek istedii
kendi kendini ykseltme ideali, beraberinde kiisel hayal
krkl felaketini getirmektedir. Batnn getirdii yararlarn
hibiri, yerel bir toplum hayatnn salad gizli kiiliin
(anonimite) koruyucu ve rahatlk verici etkisinin yerini
alamamtr. Yerli halk arasndan batllam bir kii
baarya ulat takdirde bile, mutlu olamayacaktr. Kendini
plak ve yetim hisseder. Smrgelerdeki milliyeti hareketler,
bir bakma, var olan sosyal yapnn bozulmamasna ve Bat
bireyselciliinden kurtulmaya dnk abalardr.
Batnn smrge gleri, yerli halk bireysel zgrln ve
bamszln nimetleriyle tantrp, onlara kendilerine
gvenmeyi retmeye alrlar. Gerekte btn bunlarn
sonucunda kiisel ayrlklar doar. Kiisel ayrlktan
kastedilen, kiinin bir btnl bulunan toplumdan yan
olgun bir ekilde ayrlm ve Khomiakovun ifadesiyle kendi
yetersizliinin zgrl iine braklm* olmasdr. Gerek
Bat devletlerinde gerekse onlarn kolonisi bulunan
smrgelerde aka grlen birleme ve yekvcut halinde
yrye geme istei, ite bu yetersiz kiiliklerinden
kurtulmak isteyenlerin sarf ettii abann bir ifadesidir. Bu
nedenle, bugn Asyadaki milliyeti hareketlerin, demokratik
bir toplum dzeni yerine aa yukar kolekrivist bir dzenle
neticelenmesi (Sovyet Rusyann etkisi olmasa bile) gl bir
ihtimaldir.
Smrgede egemen gc oluturan yabanclarn politikas,
yerli halk arasnda cemaat birliini desteklemek ve
aralarndaki kardelik duygusunu ve eitlii tevik etmek
olmaldr. nk hkmedilen halk kendi kapal btnlne
ne kadar ok karr ve onun iinde benliini ne kadar ok
eritirse, kiisel yetersizlik duygularnn acs da o kadar
hafiflemi olur ve bylece, sefaleti hayal krklna ve isyana
eviren gidiat, daha kaynanda nlenmi olur. Bl ve
ynet diye bilinen siyasi oyun, ynetilen halk arasndaki
eidi birlik ekillerinin hepsini zayflatmak amacna
yneldii zaman, beklenen sonucu vermez. Bir ky cemaatini,
bir kabileyi veya bir ulusu bamsz kiiler halinde blmek,
yneten gce yneltilmi isyan ruhunu ne ortadan kaldrr
ne de hafifletir. Etkili bir blme, birbiriyle rekabet eden ve
birbirine kuku ile bakan kapal topluluklarn (etnik, dini
veya ekonomik topluluklarn) saysn artrmak yoluyla
yaplabilir.
Emperyalist bir ynetimin tm amac, geri kalm bir halk
kalkndrmak ve ykseltmek gibi sadece insancl sevgiden
ibaret olsa bile, bu ynetim, halk bir btn olarak
birletiren dzeni korumak ve glendirmek iin elinden
gelen her eyi yapmaldr. abalarn kii zerinde
toplayaca yerde, getirdii yenilik ve reformlar toplumsal
kanallara yerletirmelidir ki, kabile ve cemaatler bir btn
olarak kendi kendilerini kalkndrsnlar. Geri kalm bir
halkn baaryla modernletirilmesi ancak birlikte hareket
etmenin gl erevesi iinde mmkndr. Japonyann
olaanst modernizasyonu, cemaat bilinciyle, ortak hareket
ederek baarlmtr.
Bir smrge gc olarak Sovyet Rusyann avantaj (eitli
rklar arasnda taraftarl bulunmamas avantajndan baka)
igal ettii topraklara nceden hazrlanm ve etkili bir
birlikte hareket programyla girmesidir. Sovyet Rusya,
kiisel honutsuzluun krklenmesi ve dolaysyla halkn
isyan etme tehlikesine bakmakszn grup balarn
ekinmeden koparabilir; nk girdii lkenin
Sovyetletirilmi yerli bireyleri dman bir dnyada tek
bana rpnr durumda braklmaz. Aksine, bireyler, eskileri
var olan aile veya kabile balarndan daha da sk cemaat
balar bulunan bir grubun yesi olarak yeni bir hayata
kavuturulur.
Smrgelerde egemen ynetime ynelik olas huzursuzluu
nlemek iin kullanlan cemaat birliini tevik etme
yntemleri, sanayilemi lkelerde de ii snfnn
huzursuzluunu nlemek iin kullanlabilir.
Tek amac, altrd iileri ilerine balamak ve onlardan
azam lde yararlanmak olan bir iverenin, iilerini
blmek, yani bir iiyi dierine dman etmek yoluyla
amacna ulamas elbette ki mmkn deildir. Aksine, bu
iilerin, kendilerini bir btnn hatta tercihen ivereni de
iine alan bir btnn, paralan olarak hissetmeleri,
iverenin yararnadr. ilerin huzursuzluunu nlemekte en
etkili ara, hi phesiz ki canl bir dayanma duygusudur.
Bu duygu etnik, milli veya dini karakterde olabilir.
Dayanma, ivereni iine alamayacak trden olsa bile, yine
de iilerin honutluunu ve alma gcn artrma
eilimindedir. Tecrbeler gstermitir ki, iiler bir
topluluun yesi olduklar ve kendilerini byle hissettikleri
zaman i verimi en yksek noktasna kmaktadr. Bir
topluluu sarsan ve blen herhangi bir siyasa, iddetli
karklklara da sebep olacaktr. Tek tek iilere prim
verilmesini ngren bir tevik ikramiyesi program, yarardan
ok zarar getirecektir... Ustaban da iine alan bir i
takmna prim verme yntemine dayanan bir dizi tevik
programnn ise, randman ve iilerin memnuniyetini daha
da artrmas kuvvetle muhtemeldir.
Gelimekte olan bir kitle hareketinin taraftar toplamas ve
onlar elinde tutmas onun ortaya koyduu retinin
gcnden deil, endieler, imknszlklar ve anlamszlklar
iindeki hayatndan kurtulmak isteyenlere bir alternatif
sunmasndan dolaydr. Bu kitle hareketi, hayal krkl
altnda ezilenleri, baz gereklerin nedenlerini onlara
anlatmaya veya onlarn hayatna strap veren glklere
deva olmaya almaz; o kiileri yetersiz kiiliklerinden
kurtarmak yoluyla tedavi etmeye alr. Ye bu tedaviyi de, o
kiileri sk rgtl ve umut veren bir topluluun iine
katmakla yapar.
Bu nedenle, bir kitle hareketinin baarl olmas iin daha ilk
anlardan itibaren kapal bir tekilat kurmas ve btn
taraftarlarn bu tekilat iinde eriterek, tekilatn ayrlmaz
bir paras haline getirebilecek gce sahip olmas
gerekmektedir. Bir yeni kitle hareketinin yaayp
yaamayacan, onun retisindeki gerek payndan ve
vaatlerinin uygulanma becerisinden karmaya almak
bounadr. Anlalmas gereken bir olgu varsa, o da sz
konusu tekilatn, hayal krklna uramlar hangi hzla
ve ne derece etkili olarak bnyesinde eriteceidir. Yeni
retilerin, halk kendine ekmek iin rekabet iinde
bulunduu bir yerde, kolektif dayanma mekanizmas en
gelimi olan taraf yar kazanacaktr. Yunan-Roma
dnyasnda birbiriyle rekabet halinde bulunan btn
mezhep ve ekoller arasnda, kapal bir tekilat daha
balangcndan itibaren gelitiren sadece Hristiyanlk
olmutur. Hristiyanln rakiplerinden hibirisi kilise gibi
gl ve kaynam bir yapya sahip deildi. Bunlardan
hibiri, taraftarlarna sk rgtl bir cemaatin iine girmi
olma duygusunu kilisenin vermi olduu gibi vermemiti
ktidara geme yarnda Bolevik hareketi, sk rgtl bir
kolektif tekilat olmas nedeniyle, dier btn Marksist
hareketleri ok geride brakmtr. Almanyada Nasyonal
Sosyalist hareket, 1920lerde gelimeye balayan dier btn
halk hareketlerinin zerinde baar salamtr, nk Hitler,
gelimekte olan bir kitle hareketinde kolektif birlii
glendirme propagandasnn snrsz bir younlukla
yaplmasnda saknca bulunmadn kavramt. Hitler,
hayal krldna uramlarn en byk alnn bir yere ait
olma arzusu olduunu biliyordu ve bu arzuyu tatmin iin
bu kiiler arasndaki balayc etkenler ne kadar ok
arttrlrsa art-tinisin, yine de an saylamayacan
anlamt.
Kitle hareketlerinin douu ve yayl iin en elverili ortam,
daha nce kapal bir topluluk mekanizmasnn bulunduu
fakat sonradan herhangi bir nedenle bu mekanizmann
kmeye balad bir dnemde ortaya kar. Hristiyanln
doduu ve yayld a ok sayda insann yerlerinden ve
yurtlarndan edildii bir adr. Kapal ehir devletleri bu
ada geni bir imparatorluun iine alnmt... Ve eski
sosyal ve siyasi gruplar zayflatlm veya ortadan
kaldrlmt Hristiyanlk, birbirinden veya anayurtlarndan
zorla koparlm kleler, klelikten azad edilenler ve ticaret
adamlarndan oluan binlerce insann yaad byk
ehirlerde yaylmtr. Cemaat dzenin pek bozulmam
olduu krsal blgelerde bu yeni din, kendisine daha az
elverili bir ortam bulmutur. Paganlar ve putperestler,
atalarnn dinlerine daha uzun bir sre bal kalmlardr.
Buna benzer bir durum 19. yzyln ikinci yansndaki
milliyeti ve sosyalist hareketlerin douunda da
grlmektedir; yle ki, Ulam imknlarnn ve
ehirlemenin olaanst artmas, pek ok sayda insann
ata toprandan ve yerel balardan kopmasna yardm
etmitir. Ekonomik gvensizlik ve psikolojik sknt iine
den bu insanlar, sosyalistlerin veya milliyetilerin ya da
her ikisinin, demagojik propagandalarna kolayca inanr
duruma gelmilerdir.
5

Genel kural olarak kabul edilebilir ki, bir topluluun
beraberlik balan zayflaynca, ortam, bir dde hareketinin
domasna ve bunun sonucu olarak da daha gl yeni bir
kapal birliin kurulmasna elverili duruma gelir. Tm
hayat etkileyen bir kilisenin, bu etkinlii zayflad zaman
yeni bir dini hareketin belirme ihtimali gldr. H.G.
Wellsin ifadesine gre, Reformasyon devrinde halk, kilisenin
gcne deil, zaafna itiraz etmitir. Halkn kiliseyle ieriden
ve dardan mcadele hareketi, kilise etkinliinin azaltlmas
iin deil, aksine dini etkinliin daha da derinletirilmesi iin
yrtlen bir hareketti. Bilimin etkisi altnda dini inan
kmsendii takdirde, geliecek olan kitle hareketleri ya
sosyalist ya milliyeti ya da rk olacaktr. Ayn zamanda
milliyeti bir hareket olan Byk Fransz Devrimi, Katolik
Kilisesinin zulmne ve geleneksel rejime ynelik bir tepki
olarak deil, bunlarn zaaf ve yetersizliklerine bir tepki olarak
gelmitir. Totaliter ynetim altndaki bir toplumda halkn
isyan etmesi mevcut rejim kt olduu deil, zayf olduu
iindir.
Birlik ve beraberlik balantm gl olduu bir yerde, bir
kitle hareketinin tutunabilmesi zordur. Hristiyanln,
Yahudiler arasnda ok kk bir baar salamasnn
nedeni belki de gerek Filistinde yaayan, gerekse dnyann
her tarafna yaylm bulunan Yahudilerin cemaat birliidir.
Eski Yerualemdeki Yahudi mabedinin yklmas, cemaat
balarnn daha da kuvvetlenmesine sebep olmutur. Bu
durumda sinagog ve dini toplantlar, daha nceki dnemde
Yerualem mabedine duyulan ball kendilerine
ekmilerdir. Daha sonralar Hristiyan kilisesi, Yahudileri
Yahudi mahallelerine yerletirip, onlar toplumdan ayr
tutacak gce sahip olduu zaman, bu, Yahudilerin cemaat
birliini daha da glendirmi ve istemeyerek de olsa
Yahudiliin varln srdrmesini garantilemitir. Bilim ve
aydnlanma ann gelmesiyle dini inanlara nem verilmi
ve Yahudi mahallelerinin ayr tutulmas mecburiyeti ortadan
kalkmt ve bylece Yahudi, birdenbire kendisini muhalif bir
ortamda yalnz bana kalm bir birey olarak bulmutu.
Kendini balayabilecei ve iinde kiiliini eritecei bir
kolektif topluluk yoktu. Sinagog ve dini toplantlar
hayatiyetini kaybetmiti ve iki bin yldr gelenek haline
gelmi dmanlk, Yahudinin Yahudi olmayan kolektif
topluluklara gerek anlamda katlmasna engel oluyordu. Bu
nedenle, modern zaman Yahudisi en balantsz kii haline
gelmi ve bunun kanlmaz sonucu olarak da en fazla hayal
krklna urayan o olmutur. Bu yzden, modern zaman
kitle hareketlerinin Yahudiye genellikle potansiyel bir
taraftar olarak bakmas alacak bir olay deildir. Yahudi,
hayal krkln azaltmak iin kendini btn benliiyle iine
vermi ve g etmekte de ayn teselliyi bulmutur. Ayn
zamanda, retim alanndaki baarlaryla ve yaratc sanata
kendini vermek yoluyla kiiliinin deerli olduunu
ispatlama abasna kaplmtr. Gerekte, Yahudinin kendi
abasyla yaratp kendisini balayaca bir topluluk vard ki,
bu da aileydi ve bunu genellikle baarmtr da. Ancak
Avrupa Yahudisi iin bu tek snak, Hitlerin kamplarnda ve
gaz odalarnda yok edilmitir. Bu sebepten gnmz
Yahudileri eskisiyle kyaslanamayacak zellikle Avrupada
kitle hareketleri iin potansiyel bir taraftardr. Yahudinin en
karanlk gnnde kendisini kiisel yalnzlktan kurtararak
tedavi edecek ve ona snak olacak Siyonizmin varl
Yahudi iin artk Tanrnn bir ltfu haline gelmitir. srail
gerekte az bulunur bir snaktr; dier bir deyile, Yahudi
iin oras bir ev, bir aile, bir sinagog, bir ulus ve bir devrimci
partidir.
Almanyann yakn tarihi de, birlik ve beraberlik halindeki
kapal topluluk ile bir kitle hareketinin arsna uyma
derecesi arasndaki yakn ilikiyi gsteren ilgi ekici bir
rnektir. Wilhelm Almanyasnda gerek bir devrimci
hareketin domas ihtimal dhilinde deildi. Almanlar,
merkeziyeti ve otoriter Kayzer rejimi ile tatmin oluyorlard ve
hatta Birinci Dnya Savandaki yenilgi bile bu rejime
duyduklar sempatiyi ykmamtr. 1918 devrimi, halkn ok
az destekledii yapay bir hareketti. Bunun ardndan gelen
Weimar Anayasasnm uyguland yllar, Almanlarn
ounluu iin bir huzursuzluk ve hayal krkl devri
olmutur. Yukardan gelen emirlere itaat etmeye ve otoriteye
sayg gstermeye alm olan Almanlar gevek demokratik
dzen karsnda akna dnmler ve kendilerini kemeke
iinde bulmulard. Ynetime katlmak, bir partiyi
desteklemek ve siyasi sorunlarda karar vermek mecburiyeti
onlarda ok etkisi yaratmt. Bu durumda, deil Kayzer
rejimi hatta ondan da bamsz, daha mcadeleci, daha anl
yeni bir birliin hasretini duymaya baladlar ve nc
Reich onlarn hasretini ektii bu eyleri fazlasyla verdi.
Hitlerin totaliter rejiminin, bir defa yerletikten sonra bir
kitle isyanyla karlama tehlikesi hi yoktu. Nazi hiyerarisi
btn sorumluluklar yklendii ve kararlar kendisi verdii
srece halkn ayaklanmasna dair en kk bir ihtimal dahi
yoktu. Eer Nazi disiplini ve otoriter idaresi gevemi olsayd
o zaman tehlikeli bir noktaya varlm olurdu. De
Tocquevillein bir bask hkmeti iin syledikleri btn
totaliter rejimler iin de dorudur: Bask hkmetleri iin
en byk tehlike, bir reform hareketine giritikleri veya
zgrlk eilimleri gstermeye baladklar zamandr.
Salam bir kolektif topluluun, kitle hareketlerinden gelecek
tehditlerden etkilenmeyecei ve bunun aksine, knt
halindeki kolektif bir topluluun ise kitle hareketlerinin
douu ve gelimesi iin en elverili ortam olduu
varsaymnn dier bir rnei de, kolektif bir topluluk olarak
tandmz ordu ile kitle hareketleri arasndaki ilikilerde
bulunur. Ordudan yeni terhis edilmi bir kii, ideal bir
potansiyel taraftardr ve bu tip kiileri amzdaki btn
kitle hareketlerinin ilk taraftarlar arasnda grrz. Bu kii
kendini yalnz kalm ve sivil hayatin rekabeti iinde
kaybolmu hisseder. Bamsz kiiliindeki sorumluluklar ve
gvensizlik btn arl ile onun omuzlarna ker. Bu kii,
gvenliin, arkada samimiyetinin ve kiisel sorumluluktan
kurtulmann hasretine kaplr ve etrafndaki zgr toplumun
rekabetinden tamamen deiik bir dzenin hayalini kurmaya
balar ve btn bu aradklarn, domakta olan bir kitle
hareketinin kardelik ve yeni yaam vaatleri iinde bulur.
Topluma Uyamayanlar
Topluma uyamayanlarn hayal krkl eitli derecelerde
olabilir. Bunlardan birincisi geici olarak topluma
uyamayanlardr ki, bu snfa girenler: hayatta yerini
bulamam fakat henz bulma umudu tayanlar;
delikanllk andaki genler; i bulamam yksekokul
mezunlar; askerlikten ayrlm olanlar; yeni gmenler ve
benzeri kiilerdir. Bu kiiler huzursuzdur, tatminsizlik
iindedir ve amalarna ulancaya kadar en gzel yllarnn
ziyan olaca endiesini tamaktadrlar. Bunlar, aldatc bir
kitle hareketinin arsna kanmaya hazr durumda olmakla
beraber, her zaman iin vefal birer taraftar olarak
saylmazlar. nk bunlar kendi zlerinden geri dnlmez
bir ekilde uzaklam deildir ve durumlar aresiz derecede
bozuk grmezler. Bu kiiler iin amac ve umudu olan
bamsz bir kii olma fikrini benimsemek kolaydr. En ufak
bir ilerleme ve baar belirtisi bu kiileri kendileriyle ve
dnyayla bartrr.
Askerlikten ayrlanlarn kitle hareketlerindeki rolne Madde
35te deinilmiti. Uzun sreli bir sava, gerek galipler gerek
maluplar iin, sosyal bir huzursuzluk dneminin takip
etmesi olasdr. Bunun nedeni, ne savan yaratt vahet
veya ihtiraslarn serbest kalmas, ne de insan hayat ve
servetin bylesine byk lde ve yersiz ziyan olmasn
nleyemeyen sosyal dzene duyulan gvensizliktir. Gerek
neden, ulusal ordulara katlan milyonlarca insann uzun
sre sivil hayattan uzaklam olmasdr. Sivil hayata dnen
askerler, savatan nceki hayatlarnn temposunu tekrar
elde etme hususunda glkle karlarlar. Bar ve yuva
ortamna yeniden uymak, yava ve skntl olur ve bu
durumda lke, geici bir zemin iin de olsa topluma
uyamayanlarla dolar.
Bu yzden, yerleik bir dzen iin savatan bara gei,
bartan savaa geiten daha nemli tehlikeler tar.
Her koulda topluma uyamayanlar ise, yapmay ok
istedikleri bir eyi ya yeteneksizlikleri ya da bedensel ve
zihinsel kusurlar nedeniyle yapamayanlardr. Dier
alanlarda ne kadar byk baarlar elde ederse etsinler, bu
onlar tatmin etmez. Hangi ii ele alsalar, o i onlar iin bir
ihtiras olur; fakat asla varacaklar noktaya ulaamazlar ve
asla bir noktada duramazlar. Bunlarn hareket tarz u
gerei gsterir ki, elde etmek amacnda olmadmz eyi
elde etmekle asla doyum salayamayz ve kendimizden
kamaya baladmzda, mmkn olduu kadar uzaa
kaarz.
Topluma hibir zaman uyamayanlar, kurtuluu ancak
kendinden tamamen syrlmakta bulurlar ve genellikle
bunun yolunu, bir kitle hareketinin kapal, kolektif bnyesi
iinde kendilerini eritmekte ararlar. Kiisel arzularndan,
fikirlerinden ve ihtiraslarndan vazgemek ve btn glerini
lmsz bir ama uruna harcamakla, hi olmazsa
kendilerini hibir zaman tatmin edemeyecek olan dner
arktan kurtulmu olurlar.
Hayal krklna uramlar arasnda en aresiz durumda,
dolaysyla en hareketli olanlar, yaratc sanat alannda
verimsiz aba harcayanlardr. Eser yazmak, resim yapmak,
mzik bestelemek vs. dallarnda gerek devaml baarsz
denemelerde bulunanlar, gerekse bu yoldaki eski
baarlarndan sonra yeteneklerini geri gelmez ekilde
kaybedenler, dehetli bir ihtirasn penesine kendilerini
kaptrrlar. hret, g, servet ve hatta dier alanlardaki ok
byk baarlar bile bu kiilerin ihtirasn sndremez.
Hatta kutsal bir amaca btn kalbiyle balanmak dahi, bu
kiileri her zaman tatmin etmez. Bunlarn yattrlmam
ihtiras srp gider ve bylece, balandklar kutsal amaca
hizmetlerinde en iddetli arlar olarak grlrler/
Ar Bencil
An benciller hayal krklna kaplmaya meyillidir. Bir kii
ne kadar bencilse, honutsuzluu da o denli iddetli olur.
Fanatiklerin en atelileri genellikle, doutan gelen kusurlar
nedeniyle veya d evre koullan sonucunda kendilerine
gvenlerini kaybetmek zorunda kalm bencil kiilerdir. Bu
kiiler, bencilliklerinin kusursuz ynlerini yetersiz
kiiliklerinden ayrp bunu herhangi bir kutsal amacn
hizmetine kanalize ederler. ine brndkleri kimlik her ne
kadar bir sevgi ve alak gnlllk taraftarl eklinde
grnrse de, bu kiiler iin sevmek ve alakgnll olmak
imknszdr.
mknlarn okluu Karsnda htirasl Olmak
mknlarn okluu da, imknlarn ktl gibi hayal
krklna yol aabilir. mknlar snrsz olduunda, iinde
yaanlan zamann deeri azalr. Bu durumda insanlar,
yaplabilecek bu kadar ok ey karsnda benim yaptm
veya yapabileceim ey devede kulak kalacaktr,
dncesine kaplrlar ve bu dnce onlarda hayal krkl
yaratr. Altn arayclar, toprak gasplar ve dier abuk
servet peinde koanlar tahrik eden insafsz kiisel menfaat
dknl, bu cins bir hayal krklyla birletii zaman,
kolektif hareket etmek iin byk bir eilim meydana gelir.
Bu nedenle, vatanseverlik, rksal dayanma ve hatta devrim
propagandas, nne pek ok imknlar serili insanlar
arasnda, snrl imknlar iinde yaayan insanlar arasnda
olduundan daha fazla taraftar toplar.
Aznlklar
Yasalar ya da g merkezleri tarafndan ne kadar korunursa
korunsun, aznlklar gvensiz bir durum iindedirler. Bu
kanlmaz gvensizlik duygusunun yaratt hayal krkl,
kimliini gizlemeyen bir aznlkta, kimliini ounlua
kararak gizlemek isteyen bir aznla oranla, daha hafiftir.
Kimliini gizlemeyen bir aznlk, kendini koruyan bir
toplulua ait bir kiidir ve bu aidiyet onu hayal krklndan
korur. Dier taraftan, kimliini deitirme eiliminde olan bir
aznlk, pein hkm ve ayittcln basks karsnda tek
bana kalr. Ayrca, hafif de olsa, asln inkr etmenin
verdii bir tr sululuk duygusunun yk altnda bulunur.
Dindar bir Yahudi, serbest bir Yahudiden daha az hayal
krkl yaar.
Yine, kimliini deitirme eiliminde olan aznlk bireyler
arasnda en az baarl olanlar ile en baarl olanlarn
(ekonomik ve kltrel alanlarda), orta derecede baarl
olanlardan daha sk hayal krklna uramalar olasdr.
ounlua karmak isteyen aznlklardan bir kii
baarszlk durumuna dnce kendisini o ounluun
dnda grmeye balar ki, bu da kendisinde o ounlua ait
olmama duygusunu gelitirir. Buna benzer bir duygu,
ekonomik ve kltrel alanlarda ok baarl olan dier uta
da grlr. Bir aznln servet ve hrete ulaan bireyleri,
ounluun girdii zenli evrelere girmekte glkle
karlarlar. Bylece, bu kiilerin aznlk olduklar yzlerine
vurulmu olur. Bundan baka, aka ortada bulunan kiisel
stnlklerine ramen ounlua kabul edilmemelerinin ima
ettii aalk damgasn kabul etmek, bu kiiler iin ok
gtr. Bu yzden, ounluun kimliini benimseme
eiliminde olan aznlklardan en az baarl olanlarla en
baarl olanlarn, aldatc bir kitle hareketinin baarsna en
olumlu tepki gsterenler olmas muhtemeldir. talyan asll
Amerikallar arasnda Mussolininin devrimini hayranlkla
karlayanlar en az baarl olanlarla en baarl olanlard;
Yahudiler arasnda Siyonizmi en benimseyenler en az ve en
ok baarl olanlardr ve Amerika Zencileri arasnda en rk
olanlar en az baarl olanlarla en baarllardr.
Bunalanlar
Bir toplumun, bir kitle hareketine katlmaya ne denli elverili
olduunun gstergesi, hafiflemeyen bunalmdr. Kitle
hareketlerinin, kendilerinden nceki dnemlere ait
aklamalarn hemen hepsinde genel bir bunalmdan
bahsedilmitir ve balang dnemlerindeki kitle
hareketlerinin smrlenlerden ve ezilenlerden ziyade
bunalanlar arasndan kendilerine taraftar ve sempatizan
bulmas daha gl bir olaslktr. Kitle ayaklanmalarn
kkrtmakla grevli bir kii iin, halkn can skntsndan
bunalm olmas, ekonomik ve politik yolsuzluklar iinde
kvranr durumda olmas kadar elverili bir ortamdr.
Bunalm iinde olan insan bata kendi kendinden sklr.
Deerli bir i yapmyor olmak ve anlamsz bir hayat yaamak,
can skntsnn balca kaynadr. Kapal bir kabile, kilise,
siyasi parti ve benzeri bir topluluun yesi olduu iin kiisel
ayrln gremeyecek durumda olan kiiler can skntsna
kaplmazlar. Byle bir toplulua ye olmamakla kiisel
ayrlnn farknda olan bir kiinin, can skntsndan
kurtulmas, ancak kendisini ok megul eden bir ie
girimesi veya bir hayat mcadelesi iinde bulunmas
halinde olur. Elence ve sefahat, etkili areler deildir.
Bamsz bir hayat sren ve yaam standartlar fena
saylmayacak kiiler, eer faydal bir i yapacak yetenee
veya imknlara sahip deillerse, hayatlarna ama ve anlam
katmak iin hi umut edilmedik ilere giriebilirler.
Kitle hareketlerinin douunda evde kalm kzlarn ve orta
yan gemi kadnlarn byk rol olmutur. Hatta
slamiyetin ve Nazi hareketinin ilk gelimesinde baz
kadnlarn byk rol oynadn grrz.
Kadnlar iin evlenmek, bir kitle hareketine katlmaya benzer
imknlar yaratr, yani onlara hayatta yeni bir ama, yeni bir
gelecek ve yeni bir isim (kimlik) verir. Evde kalm kzlarla
artk evlilikte bir nee ve tatmin bulamayan kadnlarn can
sknts, ksrlam ve bozulmu bir hayatn bunlara
kendini hissettirmeye balamasndan doar. Kutsal bir
amaca sarlmak ve enerjilerini bu amacn baarsna adamak
yoluyla bu kiiler, ama ve anlam tayan yeni bir hayat
bulurlar. Hitler, macera arayan, bo hayatlarndan bkm
ve artk akn tadn karamaz olmu sosyete
kadnlarndan* tam anlamyla yararlanmasn bilmitir. Baz
byk sanayicilerin kanlan, daha kocalan Hitlerin ismini
duymadan nce onu mal ynden desteklemilerdi.
adamlarnn bunalm iindeki eleri tarafndan Byk
Fransz Devriminden nce oynanan buna benzer bir rolden
Miriam Beard yle bahseder: Bunlar can skntsndan
harap olmular ve bo hayallerin penesine dmlerdi.
Yenilik taraftarlarn gnlden alkladlar.
Sulular
Dini ve devrimci heyecanda olduu gibi ar vatanseverlik de,
sululuk duygusundan kamak isteyenlere bir snak
vazifesi grr. Tuhaftr ki, gerek hakszlk yapan, gerekse
hakszla urayan kii; gerek gnah ileyen gerekse
zerinde gnah ilenen kii, bir kitle hareketine katlmakla
kendini lekeli hayatndan kurtulmu gibi hisseder. Gerek
pimanln gerekse hakszla uramlk duygusunun,
insanlar ayn ynde gdledii grlmektedir.
Bazen kitle hareketleri, sulunun ihtiyalarna tam olarak
cevap vermektedir ve bu, yalnz sulunun ruhsal skntlarn
hafifletmesi bakmndan deil, ayn zamanda eilimlerini ve
yeteneklerini uygulama alanna koymas bakmndan da
uyumluluk salamaktadr. Aldatc bir kitle hareketinin
uygulad tekniklerden birisi de, sadk taraftarlarnda,
tvbekr olmu bir sulunun ruhsal durumunu yaratmaktr.
Kitabmzn 3. Blmnde anlatlaca gibi, bir kitle
hareketinin birlik ve aba kayna olan teslimiyet, bir
fedakrlk ve tvbekrlktr ve bundan da aka
grlebilecei gibi derin bir sululuk duygusu olmadka
tvbe etmeye de gerek yoktur. Burada, dier yerlerde olduu
gibi, bir kitle hareketinin ama olarak uygulad teknik,
halka nce bir bozukluk alamak, sonra da o kitle
hareketini, bu bozukluun tedavi yolu olarak halka
sunmaktr. Bir Amerikal rahip, ounluu gerek bir
sululuk duygusu tamayan halka, bir kurtarcnn
geleceini vaaz eden Amerikan din adamnn ii ne kadar
zordur diye yaknmaktadr. Etkili bir kitle hareketi, gnah
fikrini iyice besler ve bireyci kiiyi yalnz aciz ve ksr olarak
tarif etmez fakat onu aalk bir insan olarak da grr. tiraf
ve pimanlk ifadesi, bir kiiyi kiisel zellik ve
farkllklarndan syrmak iindir ve kurtulu, bir kiinin
kendisini belli bir topluluun kutsal birlii iinde
kaybetmesiyle elde edilir.
Suluya kar bir efkat duygusu vardr ve btn kitle
hareketleri suluyu kazanmak iin onun etrafnda devaml
kur yaparlar. kinci Hal Seferinin gl hatiplerinden St
Bernard, asker toplamak iin arsn yle yapmt:
Tanrnn en byk ltfudur ve ne paha biilmez bir
kurtulu frsatdr ki Tanr, katilleri, rz dmanlarn,
dolandrclar, yalanc ahitleri ve her trl su ileyenleri,
masum kiiler gibi, kendi hizmetine armaktadr. deolojik
sapklara kar insafsz olmakla beraber, devrimci Rusya
dahi, adi sululara ayn efkati gstermitir. Kutsal bir amac
kucaklayan sulu kiinin, yaamn can ve mal gvenlii
endiesine dm bir kiiden daha kolaylkla tehlikeye
ataca ve kutsal amacn savunmasnda daha arla
gidecei kuvvetle muhtemeldir.
Su bir dereceye kadar, kitle hareketlerinin yerine geer.
Kide hareketlerinin (ister ulusal, ister dini ya da devrimci
olsun) yceletii durumlarda adi sularn azald
grlmtr.
BLM III
Birlikte Hareket ve Nefsinden Fedakrlk
nsz
Bir kitle hareketinin canlln salayan, onun
taraftarlarndaki birlikte hareket ve nefsinden fedakrlk
etme istei ve eilimidir. Bir kitle hareketinin baarsn,
onun retisine, propagandasna, liderliine veya vahetine
baladmz takdirde, gerekte bu baary o kitle
hareketinin birletirici elemanlarna ve nefsinden fedakrl
telkin iin kulland aralara balyoruz demektir. Kitle
hareketlerinin balca urasnn, birlikte hareket etmeyi ve
nefsinden fedakrl salayacak bir yntem gelitirmek ve
bunu devam ettirmek olduunu kabul etmedike bir kitle
hareketinin karakterini anlamak imknszdr. Byle bir
yntemi bilmek, aktif bir kitle hareketinin karakteristik
davranlarndan ounun muhakeme tarzn kavramak
demektir. stisnalar hari, devaml olarak nefsinden
fedakrlk ve kapal bir birlik yaratmak ve bu birlii
yrtmek isteyen herhangi bir grup ya da topluluk,
genellikle bir kitle hareketinin zelliklerini tar. Dier
yandan, bir kitle hareketi, kolektif kapalln gevetip,
faaliyetini devam ettirmek iin kiisel karlar tevik ederse,
kendisini dier tp topluluklardan ayran zelliklerinin
ounu kaybetmek zorunda kalr. Demokratik bir ulus, bat
ve refah zamanlarnda az ok bamsz bireylerden meydana
gelen kurumlam bir topluluktur. Dier taraftan, bir
ulusun varlnn tehdit altnda bulunduunda ve halkn
birlik ve fedakrlk duygulan glendirilmek istendiinde,
btn ulus bir kitle hareketi karakterine brnr. Ayn ey
dini ve devrimci yaplar iin de geerlidir: Bir kitle hareketi
durumuna geip geemeyecekleriyse, ortaya attklar
retiden ziyade, fedakrlk ve beraberlik salamak iin
giritikleri abann derecesine baldr.
nemli olan nokta udur ki, hayal krklna uram
kiilerde beraberlik ve fedakrlk eilimleri kendiliinden
doar. Bu nedenle, hayal krklna uram kiilerdeki bu
eilimlerin i yzn anlamak ve bu eilimleri tevik
edebilecek teknikleri bulmak mmkndr.
Hayal krklna uram kiilerin sknts nedir? Bu sknt,
kendini aresiz bir ekilde kusurlu grmekten ileri
gelmektedir. Bu kiilerin balca istei kendinden
kurtulmaktr ve bu istek birlikte hareket etme ve fedakrlk
eklinde ortaya kar. Hayal krkl sadece beraberlik ve
fedakrlk istei yaratmaz, ayn zamanda bunlar
gerekletirecek mekanizmay da yaratr.
Bu kitabn 44. - 63. maddelerinde halk birlikte hareket
etmeye ve fedakrla tevik etmek istediimiz zaman,
insanlarn kendi nefislerinden uzaklamalarn salamak iin
neler yapabileceimiz tartlacaktr.
Kitabn bu blmnde okuyucu, sylediklerimizin birouna
belki kzacak, birok konunun abartldn ve yine birok
konudan da hi bahsedilmediini dne-ektir. Fakat bu
kitap tam kapsaml bir ders kitab deildir. Bu bir
dnceler kitabdr ve yeni grler ve yeni sorular ortaya
kmasna yardm ettii srece yan gereklerin ele
alnmasndan kanlmam tr.
Fedakrlk ve birlikte hareket etme kapasitesinin neredeyse
doru orantl olduu grlmektedir. Eer bir grup, lm
kmsyorsa, o grubun sk rgl ve birliki olduu
sonucuna varmamz yanl olmaz. Dier yandan, kapak bir
grubun bir yesi ile karlatmz zaman, onun lm
kmseyen bir kii olduunu grmemiz ihtimal dhilindedir.
Bu nedenle, insanlar birletirici her faktr fedakrl
artrd gibi, her fedakrlk da birletirici bir faktr olur.
Nefsinden fedakrlk konusunu ele alan 44. - 63. maddelerde
uygulanan plan ksaca aklamak yerinde olur: Bir insan
savamaya ve lmeye hazr duruma getirme teknii, o
insann kiiliini bedeninden ayrmaktan ibarettir. Dier bir
ifadeyle onun kendi gerek kiiliine sahip olmasn
nlemektir. Bu ilem, o kimsenin kapal kolektif bir
topluluun iinde eritilerek o toplulua uydurulmasyla;
2
ona
hayali bir kiilik tanmak yoluyla;
3
imdiki zamann
kmsenmesini ona alamak ve onun ilgisini henz var
olmayan eylere kaydrmak yoluyla; onunla gerek arasna
bir perde (reti) germek yoluyla; ihtiraslar en-jekte ederek o
kimse ile nefsi arasndaki dengeyi nlemek (anlatrmak)
yoluyla yaplabilir.
Fedakrl Artran Etkenler
Kolektif Bir Topluluun Kimliini Tamak
Bir insann nefsinden fedakrlk etmesi iin, onun bireysel
kimliinden ve kendine zg farkllklarndan ayrlmas
gerekir. Kii doum ve lm arasna skm bir birey
olmaktan; bir George, Hans, bir Ivan ya da Tadao olmaktan
vazgeirilmelidir. Bunu salamak iin uygulanacak en etkili
yol, kiiyi kolektif bir kimlik iinde asimi-le etmektir. Asimile
edilmi kii, kendini ve bakalarn birer birey olarak grmez.
Kendisine kim olduu sorulduunda onun otomatikman
verecei cevap kendinin bir Mslman, bir Alman, bir Rus,
bir Japon, bir Hristiyan olduu ya da bir ailenin veya
kabilenin yesi olduudur. Bal olduu kolektif topluluktan
ayr bir amac, deeri ve kaderi yoktur ve bu topluluk
yaad srece onun iin gerek bir lm yoktur.
Dier taraftan hibir aidiyet duygusu bulunmayan bir kii
iin nemli olan tek ey hayatta kalmaktr. Hayat, hiliin
sonsuzluunda tek gerek olan eydir ve bu kii hayata
utanmak nedir bilmez bir umutsuzlukla yapr.
Kiisel farkllklar tamamen yok edilmelidir. Kii bazlar
sama da olsa birtakm riteller yardmyla cemaate, kabileye,
siyasi partiye yeni yaknlklar kurmaldr. Bu kiinin
mutluluu ve mutsuzluu, vnmesi ve gvenmesi, kendi
gr ve yeteneklerinden deil, bal olduu grubun
kapasitesinden ve geleceinden domaldr. Her eyden nce,
bu kii kendi ni asla yalnz his s etmemelidir. Issz bir adada
tek bana olsa bile, bal olduu grubun gzlerinin kendi
stnde olduunu hissetmelidir. O kii iin grubun dna
karlm olmak, hayatnn yok olmasyla eit saylmaldr.
phesiz ki bu ilkel bir durumu yanstmaktadr ve bu gibi
durumlarn en ak rnekleri, ilkel kabileler arasnda grlr.
Kitle hareketleri bu tip ilkel yntemleri geerli klmaya
almaktadrlar ve amzn kitle hareketlerinin bizi ilkellie
dndrmek iin aba harcadklarn dnmek, hayali bir
iddia saylmamaldr.
Zorbala kar koyma gc, bireyin, bir grubun kimliini
tamasndan domaktadr. Nazi toplama kamplarnda en
ok kar koyan kiiler, bir siyasi partinin (Komnist
Partisinin) veya kilisenin (papaz ve rahipler) yesi olanlarla,
sk rgtl ulusal bir grubun yesi olanlard. Bireyci kiiler,
milliyedeti ne olursa olsun, boyun emilerdir. Bat Avrupa
Yahudisi, en savunmasz durumda olduunu ortaya
koymutur. Yahudi olmayan Avrupallarn acmaszlna
uram olmas ve Yahudi cemaati ile yaamsal balarndan
yoksun bulunmas nedeniyle, kendine ikence edenlerin
karsnda tek bana kalmt btn insanlk tarafndan
unutulmu olarak. Bylece u gerek ortaya kmaktadr ki,
Ortaada Yahudilerin iinde yaamaya mecbur edildikleri
mahalleler (gettolar) onlar iin bir hapishane olmaktan ok,
bir kale idi. Yahudi mahallelerinin kendilerine salad o
gl birlik duygusu olmasayd, Yahudiler o karanlk
dnemlerin zulmne imanlarn bozmadan dayanamazlard.
Ortaan zulm, kinci Dnya Savanda ksa bir sre iin
geri geldiinde Yahudiyi bu eski savunmasndan yoksun
olarak yakalad ve onu ezdi.
Buradan karlmas gereken sonu udur ki, bir kiinin,
ikenceyle veya yok edilmeyle kar karya kaldnda kiisel
gcne gvenmesi imknszdr. Onun tek g kayna kendi
kendisi olmak deil, gl, grkemli ve yklmaz bir grubun
paras olmaktr. Bu adan bakldnda inan (iman)
genellikle bir kimlik kazanma ilemidir ve bu ilemle kii,
kendi kendisi olmaktan vazgeerek lmsz bir eyin bir
paras olur. Bir dinin, ulusun, rkn, siyasi partinin veya
ailenin kaderine olan inan, insanla olan inan, gelecek
nesillere olan inan, yok edilme durumuyla karlam olan
benliimizi bu lmsz eye balamaktan baka bir ey
midir?
Bu mthi cesaret kaynana nem veren amzn
totaliterist liderlerinin, bu kaynaktan sadece taraftarlarnn
maneviyatn elikletirmek iin deil, ayn zamanda
muhaliflerinin maneviyatn krmak iin de yararlanm
olduklarn grmek dehet vericidir. Stalin eski Bolevik
liderlerini temizlemek iin giritii eylemde* btn hayatlar
boyunca Komnist Partisine hizmet etmi olan marur ve
cesur liderleri Komnist Partisinin ve Rus kitlelerinin
kimliini tama imknlarndan tamamen yoksun brakmak
yoluyla, birer korkak dalkavua evirmeyi baarmtr. Bu
eski Bolevikler, uzun bir sreden beri Rusya dndaki
insanlkla btn ilikilerini kesmilerdi. Gerek gemie
gerekse hala kapitalistler tarafndan yeni ekillere
uydurulabilecek olan tarihe nefretle bakmaktaydlar.
Tanry da inkr etmilerdi. Bu liderler iin ne gemi ne de
gelecek vard; Rusya ile Komnist Partisi dnda ne bir an
ne de bir zafer vard. imdi ise btn bunlar Stalin geri
verilmez ekilde eline almt. Bu eski Bolevik liderler,
Buharinin dedii gibi kendilerini, hayatn cevherini tekil
eden her eyden yoksun braklm hissettiler.
Stalinin gizli polisi nnde korkan ve dalkavuklaan bu ayn
kiiler, Stalin tarafndan affedildikten sonra, Nazi ordular
karsnda esiz kahramanlklar gsterdiler. Tezat tekil eden
bu davranlarnn nedeni, Stalin polisinin Alman
ordularndan daha zalim oluu deil, Stalinin polisi
karsnda kendilerini sradan bir Rus vatanda olarak
gren bu kiilerin Almanlar karsnda kendilerini anl bir
gemie ve anl bir gelecee sahip byk bir rkn yesi
olarak grmeleridir.
Ayn ekilde Yahudilerin durumuna baklrsa, bunlarn
Filistindeki davranlarn Avrupadaki davranlarna
bakarak nceden kestirmek mmkn olamamt.
Filistindeki emperyalist ngiliz yneticilerin politikas mantk
ynnden salam olmakla birlikte iin i yzn
kavrayamam bir politikayd. Bu yneticiler, Hitler alt
milyon Yahudiyi ciddi bir direnle karlamakszn yok
etmeyi becerdiine gre 600.000 Yahudiyi Filistinde idare
etmek zor olmasa gerektir, diye dndler. Buna ramen,
Filistine yeni gelmi olduklar halde Yahudilerin gz pek,
inat ve becerikli bir dman olduunu grdler.
Avrupadaki Yahudi, dmanlarnn karsnda yalnz, tecrit
edilmi bir birey ve bir hiliin sonsuzluunda yzen
yaamn ufack bir parasyd. Filistinde ise, artk kendisini
bir insan atomu olarak deil, arkasnda unutulmaz bir
gemii ve nnde olaanst bir gelecei bulunan bir rkn
yesi olarak gryordu.
Kremlindeki teorisyenler, Rus kitlelerinin itaatkrln
devam ettirmek iin bunlarn Rusya dndaki herhangi bir
kolektif grubun kimliini tama imknndan tamamen
yoksun braklmas gerektiini herhalde bilirler. Demir
perdenin amac, casus ve sabotajclarn ieri szmasn
nlemekten ok, Rus halknn d dnyayla temas
etmesini fikri temas dhil- nlemektir. Bu perde hem
maddi hem de psikolojiktir. Her trl g imknnn
yabanclar ile evlenen Rus kadnlar dhil- tamamen ortadan
kaldrlmasndaki ama, Ruslarn aklndaki d dnya
hayallerini bulanklatrmaktr. Baka bir lkeye kamak,
ancak baka bir gezegene kamak kadar ihtimal dhilindedir.
Psikolojik engel de ayn derecede nemlidir: Kremlinin Rus
halkna propaganda yoluyla telkin etmeye alt konu,
kutsal Rusyann snrlar dnda deeri ve lmezlii olan,
hayranlk ve saygya layk bulunan ve kimliini tamaya
deerli olan hibir ey yoktur.
inandrmak
lmek veya ldrmek, byk bir trenin veya dramatik bir
oyunun bir sahnesi durumunda somutlatnda kolay
grnr. Gzn krpmadan lmn karsna kabilmek
iin u veya bu ekilde bir inandrma gereklidir. Gerek
nefsimiz iin, ne bu dnyada ne de br dnyada urunda
lmeye deecek hibir ey yoktur. Ne zaman d biz kendimizi
sahnede rol yapan bir aktr (yani, gerek olmayan kii) gibi
grrsek ancak o zaman lm, korkunluunu kaybeder ve
bir inandrma hareketi olur. Baarl bir liderin en nemli
baarlarndan biri, taraftarlarnda muhteem bir grev
yaptkla-n hayalini yaratmak yoluyla, lmenin ve ldrmenin
ac gereini maskelemektir.
Hitler seksen milyon Almana niformalar giydirerek, onlara
muhteem ve kanl bir opera oynatmtr. Bir ak hava
tuvaletinin yapm bile bir fedakrlk konusu olan Rusyada
hayat, krk yldan beri kesiksiz bir heyecanla devam eden bir
drama olmutur ve sonu da henz belli deildir. Londra halk
bomba yamuru altnda kahramanca hareket etmitir,
nk Churchill onlar kahramanlk kalbna sokmutur.
Bunlar kahramanlk rollerini, byk bir seyirci topluluu
nnde, yangn alevleriyle aydnlanm bir sahnede, top
grlemesi ve bomba slklarndan meydana gelen bir mzik
eliinde oynamlardr. Bireysel ayrlklarn yaygn olduu
bugnk dnyamzda, herhangi bir genel fedakrln tiyatro
benzeri bir okus pokus ve havai fiekler olmakszn
yaplabilip yaplamayaca phelidir. Bu nedenle,
ngilterede bugnk i Partisi hkmetinin, her ngilizden
fedakrlk isteyen sosyalizasyon programn, sosyalist
ngilterenin renksiz sahnesinde nasl gerekletirdiini
grmek gtr. ngiliz sosyalist liderlerinden ounun rol
yapma kabiliyetsizlikleri, onlarn drstlnn ve aydn
karakterinin bir iaretidir; fakat bu, onlarn hayatlarndaki
ba ama olan ulusallatrma almalar iin bir engel tekil
etmektedir.
4

lme ve ldrme iinde rol yapmann gereklilii, askeri
kuvvetlerde zellikle ortaya kmaktadr. Bunlarn
niformalar, sancaklar, iaretleri, resmigeitleri, bandolar
ve trenleri, askerleri et ve kemik olan nefislerinden ayrmak
ve hayat-lm gereinin dehetini maskelemek iindir.
Sava meydan ve sava sahnelerinden hep sz edilir.
Komutanlar sava dzenine getikleri zaman, kendi
askerlerine btn dnyann gzlerinin onlarn stnde
olduunu, atalarnn onlara baktn ve gelecek nesillerin
onlar her frsatta anacan devaml olarak hatrlatrlar.
an ve hret genellikle bir aktr-seyirci ilikisi
mahiyetindedir. Etrafta bize bakan seyirciler bulunduu
aka belli deilse, hret iin aba sarf etmeyiz.
Kahramanca iler yapmak yoluyla bakalarnn gznde
yaratmak istediimiz lmsz hayali benliimiz uruna,
geici gerek benliimizi feda etmeye hazrzdr.
Kitle hareketlerinin uygulanmasnda inandrma etkeni, belki
de btn dier etkenlerden daha uzun sreli bir rol oynar.
nan ve ikna edici ya da zorlayc g kaybolduu zaman,
inandrma etkeni yaamaya devam eder. Hi phesiz ki
resmigeitleriyle ve dier birok trenleriyle bir kitle hareketi,
herkesin kalbinde bir duygu uyandrr. En akl banda bir
kii bile, byk trenlerin etkileyici havasna kendini kaptrr.
Gerek seyredenlerde, gerekse trene katlanlarda bir nee,
bir iine samama duygusu belirir. Trenin ihtiam
karsnda hayal krklna uram kiilerin, kendi kendine
yeterli kiilerden daha fazla duygulanmas mmkndr.
Yetersiz benliklerinden kamak veya bu benliklerini kamufle
etmek istei, hayal krklna uram kiilerde bir rol yapma
yetenei oluturur ve byk trenlerin iinde bulunma
eilimini artrr.
imdiki Tamantn Glden Drlmesi
Bir grup hareketi balangta, gemie kar imdiki zamann
savunmasn yaparm gibi kendini tantr ve yerlemi
kurum ve kurulular ve imtiyazlar, ihtiyar ve iktidarsz
gemiin bakir bir imdiki zamanca tecavz eklinde grr.
Fakat imdiki zaman, boazna sarlm olan bu gemilin
parmaklarndan kurtarmak iin ok gl bir birlie ve
snrsz fedakrla ihtiya vardr. Bu demektir ki, imdiyi
kurtarmak amacyla gemile savamaya davet eden kiiler,
imdinin nimetlerinden yararlanma imknlarn feda etmeye
hazr olmaldr. Bu teebbsteki elimezlik aka
grlmektedir. Bu nedenle, hareket bir defa hz kazandktan
sonra davann neminin baka noktaya kaydrlmas
kanlmaz olur. imdiki zaman (yani ilk hedef) sahneden
atlr ve onun yerine gelecek nesiller sahneye konur. Bu
kadarla da kalmaz ve imdiki zaman, sanki gemie
bulamakla kirlenmi bir eymi gibi arka plana atlr.
Bylece sava izgisi, olmu ve olmakta olanlar ile henz
olmam olanlar arasna kaydrlr.
Bir kiinin hayatn kaybetmesi demek, imdiki zaman
yaamamas demektir; o halde, eer imdiki zaman kt ve
deersiz ise, kaybedilen ey de fazla bir ey deildir.
Bir kitle hareketi, imdiki zaman sadece ktlemekle kalmaz,
ayrca onu kasten ktletirir. Ask suratl, hain, dik ve
duygusuz bit kiilik modas yaratmaya alr. Zevkin ve
konforun aleyhinde konuur ve insafsz ve hogrsz hayat
ver. Basit elenceyi basit olarak grr; hatta kt gzle
bakar ve kiisel mutluluk elde etmek iin yaplan abalarn
ahlaksz olduunu ileri srer. Bir kiinin kendini
elendirmesi, dmanla (yani imdiki zamanla) ibirlii
yapmas demektir. ou kitle hareketlerince, dnya
nimetlerinden yz evrilmesi iin yaplan propagandann
balca amac, imdiki zamann deerini drmektir. Zevk
alma aleyhinde alan bu kampanya, sanki ahtapot gibi
imdiye yapm olan kollan yap-tklan yerden skmek
iin harcanan abadr.
Bir kitle hareketinin ortaya koyduu amalarn biroundaki
uygulama imknszl, imdiye ynelik kampanyann bir
parasdr. Mmkn olan, kolay olan ve uygulanabilen ey
imdinin bir parasdr. O halde, uygulanabilecek bir
nerinin ortaya konmas, bizde imdiye kar uzlatrc
duygular yaratabilir. Bir kitle hareketinin bir sr havas iine
brnmesi de, imdiyi deersiz gsterme aralarndan
biridir. Bir kitle hareketine gre imdiki zaman, altmzdaki
ve stmzdeki bilinmeyen eyler evreninin soluk ve arpk
bir yansmasdr. imdiki zaman bir glgedir, bir hayaldir.
Daha iyi bir gelecek umudunu salamadan, imdiki zaman
etkili bir ekilde deerden drmek imknszdr. inde
yaadmz devrin ktlklerinden ne kadar yaknrsak
yaknalm, eer gelecein nerdii ihtimal imdinin daha da
ktlemesi veya imdinin aynen devam etmesi olacaksa,
mevcut dzenle uzlama eilimimiz kanlmaz olur; bu bizim
iin zor olsa bile.
Btn kitle hareketleri, imdiyi, parlak bir gelecein
balang arac olarak tarif etme yoluyla deerden drrler;
imdiki zaman, onlarca, byk mutluluk devrinin eiindeki
paspastr; bir sosyal devrim hareketine gre imdiki zaman,
topyaya giden yoldaki kk bir ara istasyondur ve bir
milliyeti harekete gre, son zaferden nceki soysuz bir
maceradr.
phesiz bir gerektir ki, parlak bir gelecek dncesinin
ortaya koyduu umut, cesaret vermek ve kendini unutmak
bakmndan gl bir kaynaktr; hatta bu, imdiki zamann
gzden drlmesiyle yaratlmak istenen kaynaktan daha
gldr. Bir kitle hareketi, yerlemi kurulular ve
imtiyazlarla bir lm-kalm urana girimi olmasa bile,
taraftarlarnn akln ve kalbini gelecek zerinde toplamaya
mecburdur. Umut olmakszn, karlkl fedakrlk ve ibirlii
yapmak imknszdr. Her ey bugnden ibaret olduu zaman,
elimize geirebileceimiz her eye skca yapr ve onu elden
brakmak istemeyiz. Dier yandan, her ey ileride ve henz
gelmemi durumda olduu zaman, elimizdekileri bakalaryla
paylamak bize zor gelmez. Umut iinde yzen bir siyasi
partinin yelerinin davranlaryla umut kaybolduktan
sonraki davranlar arasndaki fark, ibirlii ve beraberlik
ruhunun, umuda ne derece bal olduunu ok defa
gstermitir. Umutsuz kalan kiiler arasndaki beraberlik
balan kopar ve bu kiiler kendi kiisel karlan peine
derler. Umudun olmad koullarda yaayan ortak bir
strap, kiilerde beraberlik ve karlkl fedakrlk yaratmaz.
Eski Msrda esir olarak yaayan ve iddetli bask altnda
ezilmekte olan Yahudiler, birbiriyle kavga eden, ekien bir
insan kalabal idiler. Bu insanlar birbirine balamak ve tek
vcut olmalarn salamak iin Musa peygamber onlara bir
vaat edilmi toprak umudu vermek zorundayd. Buchenwald
toplama kampnda umutsuzluk iinde bulunan otuz bin kii
herhangi bir beraberlik ve birlikte hareket eilimi
gstermemilerdi ve herhangi bir fedakrla hazr
olduklarna dair bir belirti de yoktu. Orada, zgr
toplumlarn en ilkel ve en kt olanlarndakinden daha
insafsz bir egoizm ve hrs yrtlmekteydi. Birbirine nasl
yardmc olabileceklerini dnecekleri yerde, btn
zeklarn birbirlerine stnlk kurmak ve bask yapmak
iin kullanmlardr.
Gemiin ihtiam, imdiki zamann kk drlmesi iin
bir ara olarak kullanlabilir. Fakat umutlu bir gelecee
balanmad takdirde, gemiin abartl bir ekilde ortaya
konulmas, bir kitle hareketinin istedii gz pek
davranlardan daha ok, temkinli davranlara neden olur.
Dier yandan, imdiki zaman, parlak bir gemile parlak bir
gelecek arasnda sadece bir balant olarak gstermek kadar
kk drc baka bir yntem yoktur. Bu nedenle, her
ne kadar bir kitle hareketi balang dneminde gemie
arkasn dnerse de, sonradan uzaktaki parlak bir gemiin
varln renkli ve abartl bir ekilde ortaya koyar. Dini kitle
hareketleri, insann yaradlna kadar giderler; sosyal devrim
hareketleri, insanlarn zgr, eit ve bamsz olduklar
parlak devirlerden bahsederler; milliyeti hareketler,
gemiteki ycelikleri tekrar canlandrr veya bunlar icat
ederler. Gemi ile bu ekilde megul olmak, sadece kitle
hareketinin meru olduunu veya eski dzenin meruluunu
kaybettiini gstermek arzusundan deil, ayn zamanda
imdinin gemile gelecek arasnda nemsiz bir geitten
ibaret olduunu ortaya koymak iindir.
Tarihi gerekleri iinde duymu olmak, kiide devamllk
anlay yaratr. Gemii ve gelecei hayalinde iyice
canlandrm olan kesin inanl kii, kendisini, geriye ve
ileriye doru sonsuz uzayan bir eyin paras olarak grr -
sonsuzlua giden bir para. imdinin, dolaysyla kendi
hayatnn kaybedilmesi onda nemsizleir. Dahas, gemiin
ve gelecein berrak bilinirlii imdinin gerekliini talan
etmektedir. imdiyi bir gsterinin ya da bir kortejin
parasym gibi gsterir. Kide hareketinin takipileri
kendilerini trampet sesleri eliinde konfetiler altnda
yryormu gibi grrler. Kendilerini gemi ve gelecek
nesillerin engin kalabalna oynanan yrekleri dalayan bir
tiyatro oyununun paras olarak hissederler. Kendileri
deillerdir, bir rol oynayan aktrlerdir onlar; sergilenen ise
bir performanstr ancak. Hatta lm de bir jest, bir inanma
eylemi olarak grrler.
imdiki zaman gzden drmek iin yaplan davranlar,
ileride doacak olaylar nceden grme yeteneini arttrr.
Hayatndan memnun olanlardan, iyi bir khin kmaz. Dier
taraftan, imdi ile sava halinde olanlarn bir gz
deiiklik tohumlarnda ve balang nvelerindedir.
yi bir hayat yaamak bizi nemli deiiklik imknlarn
grmeyecek ekilde krletirir. Saduyu diye
isimlendirdiimiz pratik grmze dayanrz. Zevkli ve
gvenli bir hayatn maddilii, dier gerekler ne kadar
yaknmza gelmi olursa olsun, onlar bize bulanklatrr ve
sanki birer hayalmi gibi gsterir. Bylece, deiiklik
ayan ieriye att zaman, bu pratik grl kiileri
habersiz yakalar ve onlar mevcut olmayan eylere tutunmu
hayalciler durumuna drr.
Dier taraftan, imdiyi reddedip gzlerini ve kalplerini
ilerideki eylere yneltmi olanlar, ileride gelecek fayda ve
tehlikelerin imdiden gelimekte olan tohumlarn grme
yeteneine sahiptirler. Bu nedenle, hayal krklna uram
kiiler ve kesin inanllar, imdiki dengenin devamn
isteyenlere oranla daha iyi kehanette bulunurlar. Arlar
genellikle, gelecein gereklerini daha iyi kavrarlar.
Muhafazakrlarn, liberallerin, phecilerin, radikallerin ve
reaksiyonerlerin; imdiki, gelecek ve gemi zamana ynelik
tutumlarn karlatrlmas ilgi ekicidir.
Muhafazakr, imdinin daha ida iyiletirileceine inanmaz
ve gelecee, imdiki grne uygun bir biim vermeye
alr. Onun gemile ilgisi imdiyi gven altna almak
iindir. pheci de muhafazakra ok benzer. pheciye
gre imdiki zaman, olmu ve olacak ey-letin toplamdr.
Liberallere gre imdiki zaman, gemiin meru ocuudur
ve daha iyi bir gelecee doru devaml olarak bymekte ve
gelimektedir; yle ki, onlara gre imdiki zamana zarar
vermek gelecei sakatlamak anlamna gelir. Buna gre, her
de imdiki zaman desteklemektedir ve tahmin edilecei
gibi, nefsinden fedakrlk fikrini benimsemekte istekli
deildirler. lerinde nefsinden fedakrla kar tutumunu
en iyi ifade eden phecidir: .. .nk yaayan kpek
lm aslandan daha iyidir. Yaayanlar leceini bilir, fakat
ller hibir ey bilmez... Ve llerin bu gkyznn altnda
yaplan hibir eyden alacaklar herhangi bir pay yoktur.
Radikaller ve gericiler imdiki zamandan nefret ederler ve
onu doru yoldan km ve akadanm olarak grrler.
imdiki zamanda yollarna devam iin gerekirse acmasz ve
gz pek olurlar ve nefsinden fedakrlk etme fikrine
taraftardrlar. Radikaller ile gericiler arasndaki fark nedir?
Bunlar arasndaki balca fark, insan doas hakkmdaki
grleri arasndaki farktr. Radikaller, insan doasnn
sonsuz bir ekilde mkemmelletirile-bileceine inanrlar.
Onlarn bu amacna gre, insanlarn evresini deitirmek ve
ruhlarna yeni bir ekil vermek yoluyla bir toplum yepyeni bir
kalba sokulabilir. Gericiler, insann iinde kefedilmemi bir
iyilik potansiyeli bulunduuna inanmazlar. Bunlarn
inancna gre, eer dengeli ve salkl bir toplum meydana
getirilmek isteniyorsa, byle bir toplum, gemite denenmi
ve iyi olduu ispatlanm bir modele uygun olmaldr.
Gericiler iin gelecek, tamamen yeni bir dzen deil, eski
dzenin restorasyonu olmaldr.
Gerekte, radikal ile gerici arasndaki snr izgisi her zaman
aikr deildir. Gerici, kendi idealindeki gemii tekrar
yaratma durumuna geldii zaman radikalist grler ortaya
koyar. Onun hayal ettii gemi, geree dayanmaktan ok,
olmasn arzu ettii gelecee dayanr. O, gemii onarmaktan
daha ok, yeni eyler ortaya koyar. Buna benzer bir davran
deiiklii, kendi yenidnyasn kurmakta olan radikalde de
grlr. Radikal, imdiki dzeni reddettii ve tahrip ettii
iin, kuraca yenidnyasn gemiteki bir noktaya
balamak zorunda kalr. Eer yenidnyasn ekillendirirken
iddet kullanmak zorunda kalrsa, insan doas hakkndaki
gr kararmaya ve gericinin grne yaklamaya balar.
Gericilik ile radikalizmin birlemesi zellikle, milliyetiliin
yeniden canlandrlmas hareketine girimi olanlarda gze
arpar. Hindistanda Gandi taraftarlaryla Filistindeki
Siyonistier hem gemii yeniden canlandrmlar, hem de
gemite benzeri bulunmayan bir topya yaratmlardr.
Peygamberler de gericilik ve radikalizmin bir karm
olmulard; verdikleri vaazlarda hem eski inanlara dnmeyi
hem de yeni bir dnya ve yeni bir hayat kurmay vaat
etmilerdir.
Bir kitle hareketinin imdiki zaman gzden drmek
yoluyla hayal krklna uramlarn eilimlerini
destekledii ortadr. Hayal krklna uram kiilerin
imdiki zaman aleyhindeki konumalarn dinlediimiz
zaman bizi hayrete dren nokta, onlarn byle
konumaktan aldklar byk zevktir. Bylesine bir zevkin,
sadece ikyetlerini anlatabilme frsat bulmu olmaktan
domas imknszdr. Bunun daha baka nedenleri olmaldr.
Hayal krklna uram kiiler, imdiki zamann dzelmez
ktlkleri hakknda akllarna gelen her eyi sylemek ve
onu aalamak yoluyla, baarszlklarndan dolay
duyduklar hisleri yumuatrlar. Szlerini u anlama
getirmek isterler; Deersiz grlen ve ziyan olan yalnz biz
deiliz, fakat iinde yaadmz bu zamanda en baarl ve
mutlu olanlarmzn da hayat deersizdir ve ziyan
olmaktadr. Bunlar, imdiki zaman bylece gzden
drmek yoluyla, bilinaltlarnda bir eitlik duygusu
kazanrlar.
Dier yandan, bir kitle hareketinin imdiki zaman kt
gstermek iin kulland aralar, hayal krklna
uramlarda olumlu bir tepki yaratr. Arzu ve heveslerini
yenmek iin gerekli olan nefsine hkim olma eylemi, bu
kiilerde bir gllk duygusu yaratr. Kendilerine hkim
olmakla, btn dnyaya hkim olmu gibi bir his duyarlar.
Ayn zamanda, bir kitle hareketinin imknsz olan eyleri
savunmas, onlarn zevkine uymaktadr. Gnlk ilerinde
baar salayamayanlar, imknsz olan eylere el atmak
eilimi gsterirler. Bu, onlarn eksik yanlarn gizleyen bir
aratr. nk mmkn olan yapma giriimimizdeki
baarszlmzn suu sadece bize aittir; fakat mmkn
olmayan yapma teebbsmzdeki baarszlmz, o iin
glne balamamz hakl bir eylemdir. Mmkn
olmayan yapmaya altmz zaman, kt not almamz
tehlikesi daha azdr. Zaten, an bir creti besleyen genellikle,
gnlk hayattaki bu baarszlklardr.
Hayal krklna uram olan kiilerin bir kitle hareketinin
kulland aralardan saladklar tatmin, o kitle hareketinin
savunduu amatan saladklar tatmin kadar oktur ve
belki de daha fazladr. Hayal krklna uramlarn,
kargaadan ve varlkl insanlarn dtn grmekten
duyduklar zevk, cennet bir diyar yaratmak iin ortaln
temizlenmesi fikrinden domaz. Onlarn, ya hep-ya hi diye
banlarnda, ikinci seenek belki birincisinden daha ok
arzu edilmektedir.
Olmayan eyler
Nefsinden fedakrl arttrc etkenlerin incelenmesinden
karlan sonulardan biri de udur ki, insanlarn lm
gze almalar, sahip olduklar eyler uruna deil, daha ok
gelecekte sahip olacaklar eyler urunadr. artc ve
znt verici bir gerektir d, insanlar urunda savamaya
deecek bir ey iin savamaya isteksiz olurlar. Yaamaya
deerli hayat olanlar, genellikle ne kendi karlar iin, ne de
vatanlar veya kutsal bir ama uruna lmeye hazr
hissetmezler kendilerini. Cann feda etme duygusunu
yaratan ey, sahip olunanlar deil, sahip olunamayanlardr.
Olmayan eyler, gerekten olan eylerden daha ycedir.
Btn alarda insanlar, henz olmayan ehirleri imar
etmek ve henz olmayan baheleri meydana getirmek iin en
byk abalarn sarf etmilerdir.
Gerekten tuhaftr ki, btn gleriyle mevcut olana
satlanlar, o mevcudun savunmasn yapmakta en yetersiz
olanlardr.
Hayaller ve bo umutlar birer ara ve gl birer silahtr.
Gerek bir liderin beceriklilii bu aralarn deerini
bilmekten ibarettir. Fakat bu liderin bu aletlerin deerini
renmi olmas, i hayatndaki doal yeteneksizliinden
dolay, imdiki zamandan nefret etmesinin bir sonucudur.
lerinde baarl olan bir i adam, ou zaman baarsz bir
cemaat lideri olur. nk onun akl var olan eyler ve
yakn gelecekte sonulandrlacak ilerle uramaya
almtr. Pratik ilerin idaresindeki baarszln, kamu
ilerinin idaresinde baar salayacak bir meziyet olduu
grlmektedir. Memnuniyet duyulacak konu udur ki, pratik
i dnyasnda baarszln skntsna den baz kendini
beenmi kiiler, kamu idaresi alannda kendilerini ezilir
durumda hissetmezler, tersine, cemaatin ve ulusun kaderini
idare etmekte kendilerinin ok yeterli olduu inancyla
birdenbire ilerinde an bir istek atei alev alr.
nsanlarn bir rozet, bir bayrak, bir namus, bir fikir, bir
efsane ve buna benzer eyler urunda lmeyi gze almalar
tamamen anlamsz bir davran deildir. Aksine, asl
anlamsz olan ey, bir kiinin maddi bir kazan uruna
cann vermesidir. nk hi phe yok ki bir insann kendi
hayati, maddi eyler arasnda, en maddi olandr ve bu
yzden hayat maddi eylerin en deerlisidir. Nefsini feda
etmek, maddi bir kazancn alameti olamaz. Nefsimizi
savunmak iin lm gze aldmz zaman bile arpma
gcmz, namus, gelenek ve hepsinin stnde umut gibi
ahsi kardan daha manevi eylerden doar. Umudun
bulunmad yerde ok, insanlar ya arpmaktan kap
uzaklarlar ya da kendi kendilerini arpmakszn lme
terk ederler. aknlktan donakalm bir durumda hayata
tutunurlar. Milyonlarca Avrupalnn lme gtrldklerini
kesinlikle bildikleri halde, imha kamplarna ve gaz odalarna
gtrlmelerine kar koymadklar gereini aklamann
baka bir yolu var mdr? Hitlerin, muhaliflerinin umudunu
yok etmesini bilmi olmas onun korkun gcnn nemli
bir zelliiydi. Bin sene yaayacak olan yeni bir dzen
kurmakta olduuna dair fanatik inancn Hitler hem
taraftarlarna hem de muhaliflerine iyice duyurmutu.
Bylece, taraftarlar, nc Reich uruna arpmakla
lmszle hak kazanm olduklar duygusuna kaplyorlar,
muhalifleri ise, Hitlerin yeni dzenine kar gelmenin kadere
kar gelmek olduunu dnyorlard.
Hitler Avrupasnda yok edilmeye boyun emi Yahudilerin,
Filistine getirildikleri zaman cesaretle arpm olmalar ilgi
ekici bir olaydr. Her ne kadar onlarn Filistinde
arpmaktan baka areleri olmad (yani ya arpacaklar
veya Araplar tarafndan boazlanacaklar) sylenmekte ise de,
onlarn cesareti ve lm gze allar, aresizlikten deil,
dncelerini iyice kaplam olan ata topran ve ata
ruhunu yeniden canlandrma fikrinden domaktadr.
Filistinde onlar gerekten, henz olmayan ehirleri imar
etmek ve henz olmayan baheleri meydana getirmek iin
arptlar ve ldler.
reti
Nefsinden fedakrl gze almann derecesi, hayatn
gereklerini kavrayamama derecesiyle orantldr. Kendi
kiisel deney ve gzlemlerinden sonular karmakta zgr
olan bir kii, ehitlik derecesine ulama fikrini genellikle
sempatik bulmaz. nk lm gze almak, akllca bir
hareket deildir ve derin bir inceleme sonunda varlacak bir
sonu olmasna imkn yoktur. Btn aktif kitle hareketleri,
bu nedenle, taraftarlaryla dnya gerekleri arasna
gerekleri rten bir perde koymaya urarlar. Bunu, mudak
ve son gerein kendi retileri iinde bulunduunu ve
bunun dnda baka bir gerek ve kesinlik bulunmadn
telkin etmek yoluyla yaparlar. Kesin inanl kii, inanlarna
dayanak olan gerekleri, kendi deney ve gzlemlerinden deil,
ite bu kutsal telkinden karmaldr. Luther demiti ki:
ncilin dnyasna yle sarlmalyz ki, eer Tanrnn btn
meleklerinin bana inancmdan farkl eyler sylemek zere
geldiini grsem, inancmn bir hecesinden bile phe etmeyi
aklmdan geirmeyeceim gibi gzlerimi kapar ve kulaklarm
tkarm, nk onlar grlmeye ve duyulmaya layk deildir.
Duygularnn ve aklnn bulgularna dayanmak ihanet ve
kfirliktir. Bir inanc mmkn klmann ne denli inanszlk
gerektiini grmek dehet vericidir. Kr krne inan diye
bildiimiz ey, ok sayda inanszlkla ayakta tutulur.
Brezilyada yaayan an milliyeti baz Japonlar,
Japonyann yenildiini kabul etmemekte yllarca direnmiti.
An Komnist, Rusya aleyhindeki herhangi bir habere veya
kanta inanmamakta srar eder ve Sovyet topraklarndaki
zalimane sefalete tank olma imkan bulsa dahi, yine de
gzleri almaz.
Grlmeye ve duyulmaya demeyen gereklere gzlerini
kapamak ve kulaklarn tkamak, kesin inanlnn zel bir
yeteneidir ve bu onun esiz cesaret ve azminin kaynadr.
O, tehlikeden korkmaz, engeller onun cesaretini krmaz ve
elikiler onu artmaz, nk o, bu eylerin var olduunu
kabul etmez. Bergsonun iaret ettii gibi, Bir inancn gc,
dalan yerinden oynatmasndan deil, yerinden oynatlacak
dalar grmemesinden belli olur.
Bylece bir retinin etkinlik derecesi hakknda varlacak
yarg, onun derinlii, ycelii ve doruluundan deil, fertleri
kendi nefsinden ve gerek evresinden ne denli iyi
ayrabildiinden karlmaldr. PascaTn etkili bir din
hakknda syledii, etkili bir reti iin de kabul edilebilir:
Etkili bir din, doaya, saduyuya ve zevk almaya kar
olmaldr.
Bir retinin etkisi, onun anlamndan deil, kesinliinden
ileri gelmektedir. Ne kadar derin ve yksek olursa olsun,
hibir reti tek ve edebi gerein ifadesi olarak
tantlmadka etkili olamaz. Bu ekilde kabul edildikleri
srece, ilkel maskaralklar, uydurma samalklar veya yce
gerekler, insanlara nefsinden fedakrl gze aldrmakta
ayn derecede etkilidir.
Bylece aka grlmektedir ki, bir reti etkili olabilmek
iin anlalmaz fakat inanlr olmaldr. nsanlar ancak
anlamadklar eylerden kesinlikle emin olurlar. Anlalr bir
reti gten yoksundur. Bir eyi anladmz zaman o bize
kendi iimizden domu gibi gelir. Kendi zn inkr ve feda
etmesi istenilen bir kii elbette ki kendi iinden domu bir
eyde ebedi kesinlik gremez. Bu kiiler bir eyi anladklar
zaman, o eyin doruluu ve kesinlii onlarn gznden
der.
man sahibi kiilere, mantklaryla deil, kalpleriyle mutlak
gerei aramalar telkin edilir. Rudolph Hess, 1934te Nazi
Partisi nnde yemin ederken dinleyenlere yle bir tte
bulunmutu: Adolph Hitleri aklnz ile aratrmayn; hepiniz
onu kalplerinizin gcyle bulacaksnz. Bir kitle hareketi
kendi retisini hakl klmaya ve akla hitap eder duruma
getirmeye balad zaman, bu onun dinamik aamasnn
bitmi olduunun bir iaretidir; bu durumda onun bakaca
amac bir denge kurmaktr. nk ileride Madde 106 ela
akland gibi, bir rejimin dengesi iin aydn kiilerin
taraftarl gereklidir ve kitlelerin fedakrln tevik yerine,
aydnlan kazanmak amacyladr ki bir reti akla hitap eder
duruma gelir.
Eer bir reti akla hitap etmiyorsa, o zaman belirsiz olmak
zorundadr; eer hem akla hitap etmiyor hem de belirsiz
deilse, o zaman gereklii ispat edilemez cinsten olmak
zorundadr. Etkili bir retinin doruluunu ispat etmek
isteyen bir kii, ya uzak bir gelecee veya yedi kat gkyzne
erimek zorundadr. Bir retinin bir ksm nispeten kolay
anlalr olduu zaman, iman sahipleri arasnda retinin o
ksmn, dikkati ekmeyecek ve zor anlalr duruma
getirmeye ynelik bir eilim ortaya kar. Bylece basit
kelimelere anlamlar eklenir ve gizli bir mesajn ifreleriymi
gibi grnmesi salanr. Bu nedenle, en aydn kesin inan
adamnda bile bir cehalet havas sezilir. Bu aydn, sanki
kulland kelimelerin gerek anlamn bilmiyormu gibi
grnr. Kl krk yarmaktan, kaamak cevaplar vermekten,
skolstik llelerden zevk alr.
Bir mutlak geree sahip olmak, sonsuza dek her eyi bilmek
demektir. Artk mehul ve hayret verici bir ey kalmam
demektir. Akla gelecek btn sorularn cevab hazrdr,
btn kararlar verilmitir ve btn ihtimaller nceden
grlmtr. Kesin inanl kii armaz ve tereddt etmez.
Onun amaz retisi, dnyann btn sorunlarnn zm
yolunu bilir. Komnist Parti resmi kaytlan yle yazar:
Marksist-Leninist teorinin gc, Komnist Partinin, bu
teori sayesinde, her duruma uymakta en doru yolu bulmaya,
mevcut olaylar arasndaki i balanty anlamaya, olaylarn
yalnz izleyecei yolu nceden grmeye ve bu olaylarn imdi
hangi ynde gelimekte olduunu deil, gelecekte de hangi
ynde gelimek zorunda olduunu anlamaya gcnn
yetmesi gereindendir Kesin inanl kiinin yeni ve
imknsz bir ie girimekteki cesareti yalnz retinin ona
verdii ycelik duygusundan deil, ayrca o retinin onda
salad gelecee gvenden de gelir.
Aktif bir kitle hareketi, imdiki zaman gzden siler ve ilgisini
gelecek zaman zerinde toplar ve gcn ite bu davrantan
alr. nk ancak bu yolla taraftarlarnn cann, maln ve
saln tehlikeye atabilir. Fakat bu arada, gelecei btn
ayrntlaryla biliyormu gibi hareket etmesi gerekir.
Hayal krklna uramlarn, hayal krklna
uramamlara oranla telkinlere kaplmas daha m kolaydr?
Pascala gre, kendinden nefret eden bir kiinin akl, kutsal
bir ferman daha iyi anlayabilir. Kendinden honut
olmamakla kolayca aldanma eilimi arasnda bir ilgi
bulunduu anlalmaktadr. Kendi gerek benliimizden
kama ihtiyac, ayn zamanda mantkl ve aka belli
eylerden kama ihtiyacdr. Kendimizi olduumuz gibi
grmek istemeyiimiz, geree ve kat manta kar bir
honutsuzluk duygusunun gelimesini salar. Hayal
krldna uram olanlarn, mevcut ve mmkn olan
eylerden bir umutlan yoktur. Bunlar iin feraha kmak
ancak mucizeler yoluyla olabilir. Bunlar kandrlmay
gnlden arzu ederler. Stresemannn Almanlar hakknda
syledii u sz, hayal krklna uramlar iin de
dorudur: Onlar yalnz gnlk yiyecekleri iin deil, ayn
zamanda gnlk hayalleri iin de Tanrya dua ediyorlard,
Kendi kendilerini kandrmakta glk ekmeyen kiiler,
bakalar tarafndan da kolayca kandrlrlar. Bunlarn
telkinlerle etkilenmesi ve gdlenmesi kolay olur.
Kolayca aldanmann tuhaf ynlerinden biri, sahtekrlk
eilimini de beraberinde tamasdr. abuk inanmak ve
yalan sylemek yalnz, ocuklara ait bir zellik deildir.
Gerekleri olduu gibi grme yeteneksizlii veya grmek
istemeyi, aldanma ihtimalini arttrr.
Fanatizm
Byk ve ani deiikliklerin gerekletirilmesi iin kitle
hareketlerine ihtiya olduu Madde lde ileri srlmt.
Tuhaftr ki, uyumu toplumlara canllk getirmek gibi
yararl ve arzu edilir deiikliklerin gerekletirilmesi bile,
iddetli bir ihtiras havasnn yaratlmasn gerekli klar ve
aktif bir kitle hareketinin delilik ve budalalklarn
canlandrr. Aktif bir kitle hareketinin balca meguliyetinin,
taraftarlarna birlikte hareket etmeyi ve fedakrl retmek
olduunu ve bunu salamak iin de her bir bireyi, kiisel
zelliklerinden ve bamszlndan ayrp kiisel irade ve
kararll olmayan anonim bir birey haline dntrmek
olduunu dnrsek, bu tuhafln anlam ortaya kmaya
balar. Bu abalarn sonucunda sadece kapal ve korku
bilmez bir taraftarlk deil, ayn zamanda istenilen kalba
uydurulabilecek homojen ve elastiki bir insan kitlesi ortaya
kar. Bylece, byk ve ani deiikliklerin gereklemesi
iin gerekli insan elastikiyetinin, beraberlii ve fedakrl
salama ileminin bir yan rn olduu anlalmaktadr.
nemli nokta udur ki, gerek kandrlmann gerekse
elastiklemenin n art olan kendi kendinden
uzaklatrlma, her daim iddetli bir ihtiras havas iinde
geliir. nk ihtirasn alevlendirilmesi, bir kiiyle kendi z
arasndaki dengenin bozulmasnda yalnzca etkili bir ara
olarak kalmaz, ayn zamanda bu dengenin bozulmasnn yan
rn olarak ihtiras da alevlendirir. Nefsinden
uzaklatrlma en heyecansz aralarla salansa bile, ihtiras
yine de yzeye kar. Sadece, nefsiyle uzla iinde olan bir
kiinin dnyaya bak ihtirasszdr. Bu uyum bir defa
bozulursa ve bu kii nefsine gvenini kaybetmek, onu
unutmak ve reddetmek zorunda kalrsa, gerici bir kii haline
dnr. Kimyasal radikaller gibi birleecek dier bir
maddeyi arar. Balantsz, dengeli ve kendine yeterli olarak
kalamaz, fakat kendini btn kalbiyle ya o, ya da bu tarafa
balamak zorunda kalr.
Kitle hareketleri, taraftarlarnn kalbindeki ihtiras
alevlendirmek ve krklemek yoluyla, i dengenin
yerlemesini nlerler. Ayn zamanda kendi kendinden
uzaklamay devam ettirecek direkt aralar da kullanrlar.
Bamsz ve kendine yeterli bir kiiyi yalnzca ksr ve
anlamsz olarak deil, ayn zamanda bozulmu ve zararl
olarak tanrlar. Kitle hareketlerine gre kendine yeterli insan;
aciz, sefil ve sulu bir yaratktr. Bu yaratn tek kurtulu
yolu kendi kendini reddetmesinde ve kutsal bir topluluun
barnda kendine yeni bir hayat bulmasndadr. Bu kutsal
topluluk bir kilise, bir ulus, bir siyasi parti, bir rgt vs.
olabilir. Bylece, bu nefsini reddedi, ihtiras telaa srkler,
devam ettirir.
Fanatik olan kii yetersiz ve gvensizdir. Kendi kiisel
kaynaklaryla kendi gvenliini salayamaz, fakat bu
gvenlii, bulup sarlabildii destek hangisi ise ona ihtirasla
yapmakta bulur. Bu ihtirasl yapma, onun kr krne
kendini adamasnn ve sofuluunun ruhunu oluturur ve
tm meziyetlerinin ve gcnn kaynan orada bulur. Her
ne kadar onun dar al bir grle kendini aday, aslnda
kendi aziz cann kurtarma endiesinden ibaret olsa da, o
kendisini, sarld bu kutsal amacn destekisi ve
savunucusu olarak grr. Kendi rolnn gerekten byle
olduunu gerek kendine gerekse bakalarna gstermek iin
cann feda etmeye hazrdr. Kendi deerini ispat etmek iin
cann feda eder.
Sylemeye gerek yoktur ki fanatik insan, tutunduu amacn
btn ve ebedi bir kaya olduuna inanmtr. Ayrca, onun
gven duygusu, kutsal amacnn stnlnden deil,
balannn ihtirasl oluundan domaktadr. Fanatik insan,
gerek bir prensip adam deildir. O bir amaca, amacn
doruluu ve kutsall nedeniyle deil, bir eye tutunmak
iin duyduu iddetli ihtiya nedeniyle sarlr. Gerekte,
onun bu ihtirasla balanma ihtiyac, sarld her amaca bir
kutsiyet atfetmesine yol aar.
Mantna ve samimi duygularna hitap etmek yoluyla bir
fanatii amacndan soutmak ve vazgeirmek imknszdr. O
uzlamaktan korkar ve kutsal amacnn doruluunu ve
kesinliini deerlendirme tekliflerini kabul etmez. Fakat o,
kutsal bir amatan bir dierine aniden gemekte glk
ekmez. Bir fanatik akl yoluyla ikna edilemez, fakat kalben
baka yne dndrlebilir.
Onun ihtirasl ball, baland amacn niteliinden ok
daha nemlidir.
Birbirinin kart kutbunu oluturuyormu gibi grnseler de
gerekte her eit fanatik ayn uta toplanr. Asl zt
kutuplar oluturanlar tutucular ile liberallerdir ve bunlar
asla bir araya gelmezler. eitli renklerdeki fanatikler
birbirlerine pheli gzlerle bakarlar ve birbirlerinin
grtlana sarlmaya hazrdrlar. Fakat bunlar komu hayat
yaarlar ve sanki ayn ailenin mensubudurlar. Bunlarn
karlkl nefreti, iki karde arasndaki nefrete benzer. Bir
komnistin; faistlie, fanatik yurtseverlie veya fanatik
dindarla dnmesi, akl banda bir liberal olmasndan daha
kolaydr.
Fanatik dindarn kart dinsizlikte fanatik olan deil,
Tanrnn varl veya yokluunu umursamayan alayc kiidir.
Dinsiz kii, inan sahibi kiidir; dinsizlik onun iin bir dindir.
Ayn ekilde, fanatik vatanseverin kart vatan haini deil,
imdiki dzeni seven ve kahramanlk gsterip ehitlik
derecesine ulamaktan holanmayan dengeli vatandatr.
Vatan haini, genellikle, nefret ettii dnyasnn bir an nce
yklmas iin dmanla ibirlii yapan fanatik insandr
(radikal veya gerici olabilir). kinci Dnya Sava srasnda
vatan hainlii yapanlarn ou ar saclard. Harold
Ettlingere gre: Terrist fanatik milliyetilik ** ile vatan
hainlii arasnda ok ksa bir mesafe vardr.
Radikaller ile gericiler arasndaki yaknla Madde 52de
deinilmiti. Hitler devrini yaayanlarn bildii gibi, gericiler
ile radikaller arasndaki ortak ynler, bunlarn liberallerle
veya muhafazakrlarla olan ortak ynlerinden ok daha
fazladr.
Kutsal amacn terk eden veya birdenbire amasz kalan
fanatik bir insann kendini zgr bir birey yaayna
uydurabilecei phelidir. O, evsiz barksz, dnyann
karayollarnda otostopla yolunu arayan kii gibi, yanndan
geen btn kutsal amalara, gtrlmek istediini
parmayla iaret eden bir kii olarak yaamaya devam eder.
Bir amac olsa bile kendi kendine yeterli olan hayat ona
uydurma, boa geen ve sululuk dolu grnr. Bir eye
kendini ihtirasla adamadan yaamak, onun iin srnmek
ve terk edilmek demektir. O, bir amaca btn kalbiyle
sarlmann verecei byk gvencenin zlemi iindedir.
nemli olan amacn nitelii deil, nefsini tamamen adamak
ve bir rgte katlmaktr. Hatta eski kutsal amacyla,
kyasya mcadele eden baka bir harekete katlmaya
hazrdr, u artla ki, o hareket bir ve tek gerein yolu
olduunu aka ilan etmi olsun.
Bylece, yenilgiye urayan Almanya ve Japonyadaki eski
fanatikler, komnizmin ve yldrc Katolikliin arlarna
kar, demokratik hayat telkinlerine kyasla daha kolay
taraftarlk gsterirler. Bu durumda Komnist
propagandasnn stn baars daha stn tekniinden
dolay deil bir zamanlar fanatik olan Alman ve Japonlarn
zel durumundan dolaydr. Demokrasinin szcs,
yapacak bir kutsal ama veya kendini iinde eritecek bir
kapal topluluk teklif etmez. Komnist Rusya, Japon sava
esirlerini kolayca fanatik birer Komniste evirebilir fakat
hibir Amerikan propagandas, ne kadar akllca ve
mkemmel olursa olsun, onlar birer zgrlk sevdals
demokrata dntremez.
Kitle Hareketleri ve Ordular
Kendi znden (nefsinden) fedakrlk konusundan
ayrlmadan nce, kitle hareketleriyle ordular arasndaki
benzerliklere ve ayrlklara burada deinmek yerinde olur.
Madde 35 ve 47de bu konu ele alnmt.
c
T3enzerlikleri yle sralamak mmkndr: gerek kitle
hareketleri, gerekse ordular kolektif topluluklardr; her ikisi
de bireyin kiisel ayrlk ve zelliklerini ortadan kaldrrlar;
her ikisi de kendi znden fedakrlk ve kaytsz artsz itaat
isterler; her ikisi de cesareti ve birlikte hareketi salamak
iin, inandrma yntemini geni lde kullanrlar ve her
ikisi de zgr bir hayata tahamml olmayan hayal
krklna uramlar iin bir snak grevi grrler.
Yabanc lejyonlar gibi askeri topluluklar, kitle hareketlerine
katlmaya hevesli tipteki kiilerin ouna cazip gelir. Ayrca
u konu da dorudur ki, paral asker toplayan grevli,
komnist tahrikisi ve din tahrikisi misyoner, taraftar
araylarnda ou zaman ayn plkte karlarlar.
Ayrlklara gelince, bunlar kkene ait niteliktedir; yle ki:
Ordu, yeni bir hayat ihtiyacn karlayacak bir durum ortaya
koymaz; ordu, insan gnahlarndan arndrmaz. Ordunun,
bir bask yapma heveslisinin elinde, zorla yeni bir hayat
tarzn kabul ettirmek iin bir ara olarak kullanlmas
mmkndr. Fakat ordu bata, yerlemi bir dzeni ister
eski ister yeni bir dzen olsun-korumak ve geniletmek iin
kurulmu bir aratr. Ordu, istendii zaman toplanan
istendii zaman datlan geici bir aratr. Dier taraftan, bir
kitle hareketi ise, sonsuza kadar devam eden bir ara
grntsndedir ve ona katlanlar, bir hayat boyunca o
yolda yrmek zere katlrlar. Askerlikten ayrlan bir kii
eski bir asker olur, hatta bazen bir kahraman olabilir, fakat
kii kitle hareketi rgtnden ayrldnda yalnzca bir
haindir. Ordu, imdiki dzeni desteklemek, korumak ve
yaymak iin bir aratr. Kitle hareketinin amacysa imdiki
dzeni bozup ykmaktr. Kitle hareketi, gelecek eylerle
megul olur ve canlln da bu meguliyetten kazanr. Bir
kitle hareketi imdi ile megul olmaya balamsa, bu onun
artk amacna ulam olduunun gstergesidir. Bu durumda
o artk bir hareket olmaktan kar ve kurumsallam bir
rgt olur (bir kilise, bir hkmet, bir ordu veya bir ii
ordusu gibi). ok zaman, bir kitle hareketinin sonucu olarak
ortaya kan ve halka benimsenen bir ordu, kitle
hareketinin ssl sembollerinden ve sloganlarndan
birounu devam ettirir; fakat herhangi bir dier orduda
olduu gibi, birlik ve beraberliin salanmas, inan ve
heyecann devam ettirilmesinden ok talim-terbiye ve
zorlama yoluyla yrtlr. Kutsal bir topluluun ilecilii ve
heyecan ksa bir sre sonra kaybolur ve btn ordularda
karakteristik olarak grld gibi imdiyi zevkle yaama
eilimi ortaya kar.
Bir ordu, imdiki zamann bir arac olmakla beraber, temelde
mmkn olan ilerle itigal eder. Ordu liderleri mucizelere
bel balamazlar. ok gl bir iman ile hareket ettikleri
zaman bile, uzlama yolunda bir ak kap brakrlar.
Yenilginin mmkn olduunu hatrdan karmazlar ve
gerektiinde teslim olmasn bilirler. Dier taraftan, bir kitle
hareketinin lideri, imdiki zamann btn gereklerini ar
derecede hor grr. O, mucizelere bel balar. Durumu
aresizletike, onun imdiki zamana duyduu nefret daha
da yzeye kar ve teslim olmaktansa lkesini ve lkesinin
halknn yok oluunu grmeye hazrdr.
Bir ordu iindeki fedakrlk ruhunun gelitirilmesi iin, grev
akndan, kumandana duyulan gvenden, sportmenlikten ve
kahramanlk arzusundan yararlanlr. Bu etkenler, bir kitle
hareketinde olduu gibi imdiyi ktlemek ve istenmeyen
nefsini reddetmek yoluyla salanmaz. Bu etkenler, akl
banda bir atmosfer iinde meydana gelir. Genellikle, fanatik
bir asker, fanatiklemi bir asker olmayp, aksine askerlik
mesleini semi fanatik bir insandr.
Kitle hareketleriyle ordular arasndaki en gze arpan ayrlk,
bunlarn halk kitlelerine ynelik tutumlardr. De Tocqueville,
askerler hakkndaki grlerini yle ifade eder: Onlar
duraksamakszn kellelerini feda eden, fakat devrim
gnlerinde kendilerini en zayf gsteren adamlardr. Tipik
bir generalin grne gre halk kitleleri, kumandasndaki
ordu bozulup dald takdirde ortaya kacak kitlelerden
farkszdr. Bu general halk kitlelerini dnd zaman,
onlar fedakrla hazr kiiler olarak grmekten ok, az
gvenilir ve anari zlemi iinde kiiler olarak grr. Onlar
yeni bir dnyann hammaddesi olarak grmekten ok,
yklmakta olan kolektif bir topluluun sonucu olarak grr.
Bu generalin davran, rkme ve aa grmenin bir
karmdr. O, kitlelerin nasl bastrlacan bilir, fakat
onlar nasl kazanacan bilmez. Dier taraftan bir kitle
hareketi lideri Musadan Hitlere kadar- btn ilhamn
yzlerini havaya kaldrm olan halk kitlelerinden alr ve bu
kitlelerin homurtusu onun kulana Tanrnn sesi gibi gelir.
O, dayanlmaz bir gcn artk eline gemi olduu
grndedir. Ve bu yle bir gtr ki onu yalnz kendisi
ynetebilir. Bu gle o; imparatorluklan, ordular ve mevcut
btn ihtiam ykabilecektir. Bu gle o, yeni bir dnya
meydana getirebilecektir.
Birletirici Etkenler
Nefret
Birletirici etkenlerin en kolay bulunan ve en geni
kapsamls nefrettir. Nefret, bir insan kendi kendinden
koparp ayrr ve ona derderini ve geleceini unutturarak onu
kskanlk ve yalnzca kendini dnmekten kurtarr. O
kiinin artk en iten arzusu, kendi benzerleriyle kaynap
ateli bir kitle haline gelmektir.
Kitle hareketleri bir Tanrya inanmakszn doabilir ve
genileyebilir, fakat ortada nefrederi zerine ekecek bir
dman olmakszn genileyemez. Bir kitle hareketinin gc,
semi olduu dmann canll ile doru orantldr.
Yahudilerin imha edilmesini arzu edip etmedii sorulduu
zaman Hitler yle cevap vermiti: Hayr... mha edersek
onlar yeniden yaratmamz gerekecektir. Sadece ismen deil,
cismen mevcut bir dmanmzn bulunmas esastr.* F. A.
Voigt, 1932de Nasyonal Sosyalist hareketini incelemek zere
Berline gelmi bir Japon heyetinden bahseder. Voigt heyetin
bir yesine hareket hakknda ne dndn sorduu
zaman ald cevap yle olmutur: Hareket fevkaladedir.
Buna benzer bir hareketi, biz de Japonyada yapmak isterdik
fakat maalesef Japonyada Yahudiler yok. Bir kitle
hareketini fiiliyata gtren veya genileten liderlerin
yetenekleri ve kurnazlklar sadece setikleri reti ve
programla deil, setikleri dmanla da kendilerini
gstermektedir. Kremlinin teorisyenle-ri, demokratik Baty
ve zellikle Amerikay dmanlar olarak semek iin kinci
Dnya Sava namlularnn soumasn byk bir
sabrszlkla beklediler. Amerikann yapaca herhangi bir iyi
niyet jestinin veya herhangi bir fedakrln, Kremlinden
Amerika aleyhine kmakta olan iftira zehrini azaltaca
phelidir.
an Kay ekin nemli eksikliklerinden birisi, sava bittikten
ve dman Japonya sahneden ekildikten sonra uygun yeni
bir dman bulmaktaki baanszldr. Olasdr ki, enerjik
fakat basit dnceli olan General, in halk kitlelerindeki
heyecan, beraberlii ve fedakrl yaratan etkenin kendi
kiilii deil, dman Japonya olduunu gremeyecek kadar
kendini beenmiti.
Ortak nefret, en uyumsuz unsurlar bile birletirir. Ortak
nefreti bir dmanla paylamak, onu bir yaknlk duygusuyla
zehirlemek ve dolaysyla onun kar koyma gcn
zayflatmaktr. Hitler, Yahudi dmanln sadece Almanlar
birletirmek iin deil, ayn zamanda Yahudi dman
Polonyallarn, Romenlerin, Macarlarn ve hatta Franszlarn
dayanma gcn zayflatmak iin de kullanmtr.
deal Tanrnn tek olmas gibi, ideal eytann da tek
olmas gerektii anlalmaktadr. Hitler rneinden
rendiimiz gibi byk bir liderin dehas, btn nefretleri
tek bir dman zerine toplamaktan ibarettir hatta bylece
birbirine dman olanlar bile bir kategoriye girmi
olmaktadr. Hitler, Yahudileri dman olarak setii zaman,
Almanyann dnda btn lkeleri Yahudilerin veya onlara
hizmet edenlerin istilasna uram olarak gsterdi. Hitler,
ngilterenin, Fransann, Amerikann arkasnda srail
vardr* diye deme vermiti. Stalin de dmann seerken
tek Tanr prensibine uygun hareket etmitir. Bu dman
nceki faizm, sonradan da Amerikan pltokrasisi olmutur.
Yine dman, ideal bir Tanrda olduu gibi, her eye kadir ve
her yerde hazr olmaldr. Yahudilere gereinden fazla nem
verdii kendisine hatrlatld zaman, Hitler u cevab
haykrmtr: Hayr, hayr, hayr!.. Yahudinin bir dman
olarak tad mthi zelliklere verilen nemin abartlmas
imknszdr.
1
Bir kitle hareketi iinde karlalan her
glk ve baarszlk dmann bir marifetidir ve buna
karlk her baar dmann eytani planlarna ramen
kazanlm bir zaferdir.
2

Son olarak da, ideal bir dmann yabanc olmas gerekir.
deal dman niteliini kazanmas iin yerli bir dmann
yabanc bir soydan geldii iddia edilmelidir. Hitler, Alman
Yahudilerine kolaylkla yabanc damgasn basmt. Bolevik
devrim kkrtclar, Rus aristokrasisinin yabanc
(skandinav, Tatar, Batl) kkten geldii konusu zerinde
srarla durmulard. Fransz Devriminde aristokratlara,
barbar Germenlerin torunlar olarak, Fransz avam snfna
ise medenilemi Galyallarn ve Romallarn torunlar
3

olarak baklmt. Priten Devrimindeki kralclara
Normandiyal (yani yabanc bir istilac grubun torunlar)
damgas vurulmutu.
Genellikle, bir eyi sevdiimiz zaman, o eyi bizimle beraber
sevecek taraftarlar aramayz; aksine, sevdiimiz eyi seveni,
rakip ve saldrgan olarak grrz. Fakat bir eyden nefret
ettiimiz zaman, ayn eyden nefret eden taraftarlar daima
ararz.
Hakl bir ikyetimiz olduu ve bize hakszlk yapanlardan
intikam almak istediimiz zaman, bizim tarafmz tutacak
kiiler aramamz akla yatkndr. artc nokta udur ki,
nefretimiz elle tutulur bir ikyetten ileri gelmedii ve bu
ikyetimizin pek de hakl grnmedii durumlarda, taraftar
bulma arzumuz daha da iddetlenmektedir. Bizim gibi nefret
eden bakalaryla birlemeye bizi iten, genellikle ite bu
haksz yere duyduumuz nefrettir ve bu cins nefret, en etkili
birletirici etkenlerden bir tanesi olarak ilev grr.
Bu eit nefretler nereden gelir ve nasl bir birletirici etkisi
vardr? Bunlar bizim kendi zmzdeki yetersizlii,
deersizlii, sululuu ve dier eksiklikleri bastrma
abamzn bir ifadesidir. Bu durumda kendini aa grme
duygusu, bakalarndan nefret etme kalbna girer ve bunu
maskelemek iin ok kesin ve srarl bir aba sarf edilir.
Aka bellidir ki, bunu yapmann en etkili yolu, bizim gibi
nefret eden mmkn olduu kadar ok sayda insan
bulmaktr. Bu durumda olanlarn genel bir fikir birliine
byk ihtiyalar vardr. Hatta ikna srarlarmzn ounluu,
belki de inancmzdan ok, sebepsiz nefretimizden
kaynaklanmaktadr.
Hakl ikyetlerimiz olmas halinde bile nefretimiz, hakszla
uramamzdan ok, acizliimizden, yetersizliimizden ve
korkaklmzdan (dier bir deyimle kendimizi aa
grmemizden) ileri gelir. Kendimizi bize eziyet edenlerden
stn gryorsak, byk olaslkla onlar kmser hatta
onlara acrz, fakat onlardan nefret etmeyiz. ikyet ile nefret
arasndaki ilikinin basit ve direkt bir iliki olmad u
gerekten de grlmektedir ki, iimizde doan nefret, bizi
hakszla uratana her zaman ynelmez. ounlukla, bize
birisi ktlk yapt zaman nefretimizi onunla hi ilgisi
olmayan baka birisine veya bir gruba yneltiriz. Stalinin
gizli polisinin zorbalna maruz kalan Ruslar, kapitalist
sava tccarlarna kolayca fkelenir; Versay
Antlamasndan ikyeti olan Almanlar, hrslarn
Yahudileri imha etmekle alr; Boerlerin basksndan ezilen
Zulular, Hindular kltan geirir; ABD gney
eyaletlerindeki zenginler tarafndan smrlen beyazlar,
zencileri lin ederler.
nsanda, kendini aa grme duygusu, dnlebilecek en
haksz ve en caniyane hrslan yaratr, nk o, kendini sulu
bulan ve kusurlu olduuna kendini ikna eden geree kar,
ldrc bir nefret duyar.
Nefretin, hakl bir ikyetten ok, kendini aa grmekten
ileri geldii, nefretle sululuk hissi arasndaki ok yakn
ilikileri grlmektedir.
Bir kiiden nefret etmenin en kesin yolu, o kiiye ar bir
hakszlk yapmaktr. Bir kiinin bize ynelik hakl bir ikyeti
olduu zaman ondan duyduumuz nefret, bizim ona ynelik
hakl bir ikyetimiz olduu zaman duyduumuz nefretten
daha gldr. nsanlarn sularn yzlerine vurmakla ve
bu yolla onlar utandrmakla, saygl ve alak gnll
olmalarn salayamayz. Bunu yapmakla muhtemelen
onlarn gururlarn krar ve ilerinde bir tecavz istei
yaranz.
Nefret ettiimiz kiilere ktlk yapmak, nefretimizin ateini
krklemek anlamna gelir. Bunun aksine, bir dmana asil
bir davranta bulunmamz, ona duyduumuz nefreti
krletirmek demektir.
Sululuk duygumuzu yenmekte en etkili yol, kendilerine
kar su ilediimiz kiilerin gerekten cezay hak eden,
kt ve hatta ldrlmeye layk kiiler olduuna kendimizi
ve bakalarn inandrmaktr. Hakszlk yaptmz kiiler,
acnas kiiler olmad gibi, onlara kar kaytsz da
kalamayz. Ya onlardan nefret edip onlara eziyet etmeliyiz ya
da kendimizi kendini aa grme akntsna brakmalyz.
Bir dinin yce bir noktaya ynelmi olmas, gl bir
sululuk ve gnahkrlk duygusu ortaya karr. man
bildirmenin ycelii ile davranlarn kusurluluu arasnda
kanlmaz bir tezat vardr. Tahmin edilecei gibi, sululuk
duygusu nefreti gelitirir. Bylece, iman ne kadar yce
olursa, onun besledii nefret de o denli iddetli olur.
inde iyilik tayan bir dmandan nefret etmek, tamamen
kt olan bir dmandan nefret etmekten daha kolaydr.
Japonlarn biz Amerikallara oranla bir avantaj vard. nk
onlar biz Amerikallarda, bizim onlarda bulduumuzdan
daha ok beenilecek ey buluyorlard. Onlar bizim onlardan
nefret edebildiimizden daha gl bir ekilde bizden nefret
edebiliyorlard. Uluslararas ilikilerde Amerikallar iyi bir
nefreti saylmaz, nk onlar kendilerini btn dier
uluslardan daha stn zannederler. Bir Amerikalnn dier
bir Amerikalya (rnein Hoover veya Roosevelte) nefreti, bir
yabancya duyaca antipatiden ok daha gldr. u
nokta ilgi ekicidir ki, Amerikann nispeten geri kalm
gneyli halk, dier Amerikan vatandalarna oranla daha
gl bir yabanc dmanl gstermektedir. Eer
Amerikallar yabanclardan tm kalpleriyle nefret etmeye
balarlarsa bu, Amerikan halknn kendi yaay tarzna
duyduklar gveni yitirmi olduunun iaretidir.
Nefretin derinliinde beenmek gibi ters bir akntnn varl,
nefret ettiimiz kiileri taklit etme eitimimizle kendini
gsterir. Bylece, her kitle hareketi zamanla kendini nefret
ettii zel dmanna benzer duruma getirir. Fransada
Jakobenler, zulmne kar ayaklandklar ynetimin btn
ktlklerini kendileri de tekrar etmilerdir. Sovyet Rusya,
tekelci kapitalizmin en katkszn ve byn
gerekletirmektedir. Hitler, Sionun akll adamlarnn
mazbatalarn kendine rehber olarak alm ve onlar en
kk ayrntsna dek* takip etmitir.
Zulme urayan kiilerin, hemen hemen her zaman,
kendilerine zulmedenlere benzediklerini grmek hayret
vericidir. Kt insanlar kt insanlar yaratr, sz, ksmen
u geree dayanmaktadr: ktden nefret eden kiiler,
kendilerini o ktye benzetirler ve bylece, ktlk devam
eder. Bu durumda fanatiklerin hem kendilerine benzetme
hem de kart duruma getirme yoluyla dnyaya kendi
benzerlerini yaydklar aka grlmektedir. Fanatik
Hristiyanlk eski devirlerde, hem taraftarlar kazanmak hem
de yeni bir gaddarlk rnei vermek yoluyla kendini devam
ettirmitir. Hitler, hem Nazizmi gelitirerek hem de
demokrasileri hogrsz ve insafsz olmaya zorlayarak
kendini dnyaya kabul ettirdi. Komnist Rusya, hem
taraftarlarna hem de dmanlarna kendi eklini
alamaktadr.
Bylece, nefret her ne kadar bir topluluun kendini
savunmas iin kolayca kullanlacak bir arasa da, sonunda
bu o topluluk iin pahalya mal olur; nk savunmasn
yapm olduumuz deerlerin birounu bylelikle kaybetmi
oluruz.
Nefretin derinliinde beenmek gibi ters bir akntnn
bulunduunu sezmi olan Hitler, bundan nemli bir sonu
karmtr. Hitler, Nasyonal Sosyalistin, dmannn
nefretine layk olmasn byk nemle karlam ve byle bir
nefreti, Nasyonal Sosyalistin stnln ispat niteliinde
grmt.
yle anlalmaktadr ki, kendi deersizliimizi renmenin
eziklii iine girdiimiz zaman kendimizi baz kiilerden aa,
bazlarndan da yukar grmeyiz fakat en aa insandan da
daha aa grrz. Bylece btn dnyadan nefret ederiz ve
btn insanla zulmetmek isteriz.
Hayal krklna uram kiiler, varlkl kiilerin
dmesinde ve drst kiilerin lekelenmesinde kendileri iin
bir gvence unsuru grrler. Onlar, insanln genel olarak
gerilemesini dnya kardeliine ynelmi bir adm olarak
grrler. Kargaalk, onlarca bir eitlik cennetidir. Yeni bir
hayat ve yeni bir dzen gelmesi gerektii konusunda, onlarn
ateli inanlar, bu yeni dzenin kurulabilmesi iin eskisinin
yklmas gerektii inancyla krklenir. Sonsuza dek refah
iinde yaamay arzulayan haykrlar, var olan her eyden
nefret etmelerinin ve mevcut dzenin sonunun geldiini
grme zlemlerinin bir ifadesidir.
htirasl nefret, bir kiinin bo hayatna anlam ve ama
kazandrr. Bylece, hayatlarnn amaszl ile sk sk
huzursuz olan kiiler, yalnzca kendilerini kutsal bir amaca
adamakla deil, ayn zamanda an bir akm desteklemekle
de yeni bir tatmin elde ederler. Bir kitle hareketi, bu kiilere
her iki yolda da snrsz imknlar vaat eder.
Pascaln btn insanlarn doal olarak birbirinden nefret
ettii ve sevgi ve hayrseverliin birer sahte grnt olduu,
nk bunlarn temelinin nefretten olutuu* eklindeki
ifadesinde ne kadar gerek pay bulunduunu bilmemekle
beraber, benliimizin oluumunda nefretin geni kapsaml
bir eleman olduunu dnmemek imknszdr. Btn
heyecanlarmz, ballklarmz, ihtiraslarmz ve umutlarmz
analiz edildii zaman, inde nefret bulunduu grlr. Dier
taraftan, nefreti tahrik etmek yoluyla bir heyecan, bir ballk
ve bir umut oluturmak mmkndr. Martin Luther yle
demiti: stediim ekilde dua edemeyecek kadar kalbim
souk olduu zamanlar, aklma dmanlarm getiririm...
yle ki, kalbim fke ve nefrede ier ve o zaman tutkuyla dua
edebilirim. Ve fkem ne kadar kzgn olursa, dualarm da o
kadar gl olur.
Beraberlik ve kendinden zveri davran, en asil amalar
iin tevik edildiinde bile, nefret etmek iin bir frsat
oluturur. Hatta insanlar dnyada hogr ve bar
artrmak gibi yce amalar iin bir topluluk kursalar bile, bu
topluluun yelerinin kendi gibi dnmeyenlere kar
iddetli hogrszlk gstermeleri olasdr.
Bireyin bir toplulua tam uymas iin gerekli olan al-turizm
ve asimile olma, ihtirasl davran eilimi oluturur ki bu
davranlara ihtirasl nefret de dhildir. Birlik ve altrizm
havas iinde nefretin gelimesine yardm eden baka
etkenler de vardr. Kendi znden fedakrlkta bulunmu
olmann, insanlarda sanki bakalarna kar sert ve
merhametsiz davranmaya hak kazanm olmak gibi bir
dnce yaratt grlmektedir. Kesin inan adamnn,
zellikle de dindar bireyin grntde alak gnll biri
olduu dorudur. Ancak, gerek udur ki, benliini teslim
etmek ve nefsini itaatkr klmak, gurur ve kibir dourur.
Bylece, kesin inan adam kendini ayncalkl, dnyaya nur
samaya gelmi bir kii, uysal grnl bir sava ve
dnyann mirass olarak grme yanlgsna der. Kendi
inancnda olmayan kiiler onun iin birer iblistir ve
sylediklerini dinlemeyenler kahrolacaklardr.
Bir de u konu vardr: kendi zmz reddedip kapal bir
topluluun bir paras haline geldiimiz zaman sadece kiisel
menfaatimizi reddetmi olmayz, ayn zamanda kiisel
sorumluluktan da syrlm oluruz. Bir kiinin tek bana
karar vermede duyduu tereddtlerden, korkulardan ve
phelerden kurtarld zaman, zalimlikte ve gaddarlkta ne
kadar ar noktalara gidecei belli olmaz. Bir kitle
hareketinin tek vcut yaps iinde kiisel bamszlmz
kaybettiimiz zaman yeni bir zgrle kavuuruz: Bu, hi
utanmadan ve vicdan azab ekmeden, nefret etme, yalan
syleme, ikence yapma, adam ldrme ve ihanet etme
zgrldr. Bir kitle hareketinin ekicilii ksmen bu
gerekte yatmaktadr. Orada biz, bakalarnn namusunu
lekeleme hakk buluruz ki bunun, Dostoyevskiye gre
byleyici bir cazibesi vardr.** Hitler, bireyci kiinin
acmasz davranlarn, aalk davranlar olarak gryor
ve yle diyordu: Kutsal bir inanca dayanmayan acmasz
davranlar, dengeden ve kararllktan yoksundur.
Bylece nefret, sadece bir birleme arac deildir, ayn
zamanda birlemenin bir sonucudur. Renan, dnya
kurulduundan bu yana merhametli bir millet bulunduunu
hi kimsenin duymadn sylemitir. Buna ek olarak,
merhametli bir kilise veya merhametli bir devrim partisi
bulunduunun duyulmad da sylenebilir. Bencillikten
doan nefret ve zalimlik, benliini teslim etmekten doan
nefret ve zalimliin yannda hafif kalr.
Tanr ak, Hristiyanlk ak, bir millet ak, zulmedilenleri
korumak ak vs. gibi heyecanlar uruna kan dkldn,
iddete bavurulduunu ve tahribat yapldn grdmz
zaman bu utan verici hareketlerin suunu genellikle g
ihtirasna kaplm liderlere ykleriz. Gerekte, bu hareketler
bir liderin planlan deil, o heyecanlarn dourduu
beraberliin sonucunda asil duygularn nefret ve iddet
kalbna girmesidir. Bir insan benliinden syrmak bir
bakma onu insanlndan syrmaktr. kence odas anonim
bir messesedir.
Taklitilik
Taklitilik, temel bir birletirici etkendir, Monotonluu
artrmakszn sk rgtl bir topluluu gelitirmek
imknszdr. Btn kitle hareketlerinin vd tek-grl-
lk, itaat yoluyla olduu kadar taklitilik yoluyla da elde
edilir. taatin kendisi bir emre kar ne kadar uygulanyorsa,
taklidi takip ederken de ayn miktarda uygulanr.
Her ne kadar taklit etme yetenei her insanda bulunursa da
bu yetenek baz kiilerde daha oktur. Acaba, birlikte
hareket etme eilimindeki hayal krklna uram kiiler
zellikle mi taklitidirler? Acaba, hayal krkl ile taklitilie
eilim arasnda bir iliki var mdr? Acaba, taklitilik baz
hallerde, hayal krklna uram kiilerin iini kemiren
skntlarndan kamas iin bir ara mdr?
Hayal krklna uram kiilerin balca sknts, kusurlu
ve yetersiz benlikleri bulunduuna inanm olmalardr ve
balca istekleri, istenmeyen benliklerinden syrlarak yeni
bir hayata balamaktr. Bu isteklerini, ya yeni bir kimlik elde
etmekle ya da kiisel zelliklerini kamufle etmekle
gerekletirmeye alrlar.
Kendi kendimiz olmak bizi ne kadar az tatmin ederse,
bakalar gibi olma isteimiz o kadar gl olur. Bu nedenle,
bize yaklak olarak benzeyen kiilerden ziyade bizden ok
farkl olan kiileri, hayran olduumuz kiiler-dense, hor
grdmz kiileri taklit etmeyi daha kolayca benimseriz.
Ezilmi ve hor grlm kiilerin (Zenciler ve Yahudiler gibi)
taklitilii zellikle gze arpar.
Kiisel zelliklerini kamufle etmeye gelince bu, tamamen
taklitilikle elde edilir, yani, mmkn olduu kadar
bakalarna benzemekle. Ait olma arzusu ksmen benliini
kaybetme arzusudur.
Hayal krklna uram kiilerin karakteristii olan
kendine gvensizlik de bu kiilerin taklitiliini oaltr.
Kendi aklmza ve ansmza gvenimiz ne kadar ok azalrsa,
bakalarn rnek olarak izlememiz o kadar artar.
Yeni bir kimlik arama istei olmasa bile sadece benliini
reddedi, gittike artan taklitilie yol aar. Reddedilmi
benlikte artk, zellik tama iddias kalmaz ve taklit etme
eilimine diren gsterme de bylece ortadan kalkar, Bu
durum, belirli bir kiilii bulunmad iin d etkilere kar
savunmas bulunmayan kk ocuklardaki ve kiilii zayf
byklerdeki duruma benzer.
stnlk duygusu, taklitilii nler. Eer Amerikaya gelen
milyonlarca gmen, stn insanlardan yani, geldikleri
lkelerin st tabakasndan olusayd, bugn bir Amerika
Birleik Devletleri olmaz, onun yerine eitli dil ve kltr
gruplarna ayrlm birok devlet olurdu. Irk ve karakter
olarak ok eitli olan milyonlarca kiinin, byle ksa srede
ve tamamen birbirlerine kaynaabilmi olmasnn nedeni,
gelen gmenlerin genellikle en aa ve fakir tabakadan ve
hor grlm kiilerden olumasdr. Bunlar eski
dnyalarndaki kimliklerini atarak yeni bir dnyada yeniden
domann iddetli isteiyle gelmilerdi ve yeniyi taklit etmek
ve kabul etmek iin snrsz bir kapasiteye gz kapal
sahiplerdi. Yeni vatanlarnn bakalklar, onlar iin itici deil,