Kesme Işareti

kaynağı değiştir]

1. Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

a. Kişi adları, soyadları ve takma adlar:

• Atatürk'ün, Fatih Sultan Mehmet'e, Gül Baba'ya, Sultan Ana'nın, Yurdakul'dan, Kâzım Karabekir'i, Yunus Emre'yi, Refik Halit Karay'mış, Ahmet Cevat Emre'dir, Namık Kemal'se.

Sonunda p, ç, t, k ünsüzlerinden biri bulunan Ahmet, Çelik, Çiçek, Halit, Mehmet, Mesut, Murat, Özbek, Recep, Yiğit, Bosna-Hersek, Gaziantep, Kerkük, Sinop, Tokat, Zonguldak gibi özel adlara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde kesme işareti yazımda "kullanılır" ancak Ahmedi, Çeliği, Çiçeği, Halidi, Mehmedi, Mesudu, Muradı, Özbeği, Recebi, Yiğidi, Bosna-Herseği, Gaziantebi, Kerküğü, Sinobu, Tokadı, Zonguldağı biçiminde son ses yumuşatılarak söylenir.

Özel adlar için yay ayraç (parantez) içinde bir açıklama yapıldığında, kesme işareti yay ayraçtan "önce" kullanılır:^[1]

• Yunus Emre'nin (?)
• Yakup Kadri'ye (Karaosmanoğlu)

b. Millet, boy, oymak adları:

• Türk'üm, Alman'sınız, İngiliz'den, Rus'muş, Oğuz'un, Kazak'a, Kırgız'ım, Özbek'e, Karakeçili'nin, Hacımusalı'ya.

c. Devlet adları:

• Türkiye Cumhuriyeti'ni, Osmanlı Devleti'ndeki, Amerika Birleşik Devletleri'ne, Azerbaycan Cumhuriyeti'nden.

ç. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar:

• Allah'ın, Cebrail'den, Zeus'u.

Tanrı, melek gibi mitolojik varlıklardan bahsederken eğer belirli bir varlıktan bahsedilmiyorsa (cins isim olarak kullanılıyorsa) ilk harf küçük yazılır ve sonra gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz:^[2][3]

• Çandra, Hinduizmde bir ay tanrısıdır.

d. Kıta, deniz, nehir, göl, dağ, boğaz, geçit, yayla; ülke, bölge, il, ilçe, köy, semt, bulvar, cadde, sokak vb. coğrafyayla ilgili yer adları:

• Asya'nın, Marmara Denizi'nden, Akdeniz'i, Meriç Nehri'ne, Van Gölü'ne, Ağrı Dağı'nın, Çanakkale Boğazı'nın, Zigana Geçidi'nden, Uzunyayla'ya, Türkiye'dir, İç Anadolu'da, Doğu Anadolu'ya, Ankara'ymış, Sungurlu'ya, Ziya Gökalp Bulvarı'ndan, Yıldız Mahallesi'ne, Taksim Meydanı'ndan, Reşat Nuri Sokağı'na.

Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır:

e. Gök bilimiyle ilgili adlar:

• Jüpiter'den, Venüs'ü, Halley'in, Merih'e, Büyükayı'da, Yedikardeş'ten, Samanyolu'nda.

f. Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. adları:

• Dolmabahçe Sarayı'nın, Çankaya Köşkü'ne, Sait Halim Paşa Yalısı'ndan, Ankara Kalesi'nden, Horozlu Han'ın, Galata Köprüsü'nün, Bilge Kağan Abidesi'nde, Çanakkale Şehitleri Anıtı'na.

g. Kitap, dergi, gazete ve sanat eseri (tablo, heykel, müzik vb.) adları:

• Nutuk'ta, Safahat'tan, Kiralık Konak'ta, Sinekli Bakkal'ı, Hürriyet'te, Resmî Gazete'de, Onuncu Yıl Marşı'nı, Yunus Emre Oratoryosu'nu, Atatürk Uluslararası Barış Ödülü'nü.

ğ. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genelge adları:

• Millî Eğitim Temel Kanunu'na, Medeni Kanun'un, Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Tüzüğü'nde, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği'nin.

Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır:

• Bu Kanun'un maddesinin c bendi
• Yukarıda adı geçen Yönetmelik'in 2'nci maddesine göre

h. Hayvanlara verilen özel adlar:

• Sarıkız'ın, Karabaş'a, Pamuk'u, Minnoş'tan.

2. Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:

• Nihat Bey'e, Ayşe Hanım'dan, Mahmut Efendi'ye, Enver Paşa'ya.

3. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

• TBMM'nin, TDK'nin, BM'de, ABD'de, TV'ye.

4. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

• 'te, 8'inci madde, 2'nci kat; 7,65'lik, 9,65'lik.
• senesi Mayısının 19'uncu günü Samsun'a çıktım. (Mustafa Kemal Atatürk)

5. Şiirde seslerin ölçü dolayısıyla düştüğünü göstermek için kesme işareti kullanılır:

Bir ok attım karlı dağın ardına

Düştü m'ola sevdiğimin yurduna

İl yanmazken ben yanarım derdine

Engel aramızı açtı n'eyleyim (Karacaoğlan)

6. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur:

• a'dan z'ye kadar, b'nin m'ye dönüşmesi, Türkçede -lık'la yapılmış sözler.

İstisnalar[değiştir

Klavyde kesme i&#;areti nas&#;l yap&#;l&#;r? Bu yaz&#;da bu sorunun yan&#;t&#;na bak&#;yoruz. Ay&#;rma i&#;areti ya da t&#;rnak i&#;areti olarak da bilinen kesme i&#;areti (') bilgisayar klavyesinde kolayl&#;kla yap&#;labiliyor. Türkçe'de kullan&#;m&#; yayg&#;n noktalama i&#;aretlerinden biri olan kesme/ay&#;rma i&#;areti, özel isimlere eklenen ekleri ay&#;rmak için kullan&#;l&#;r.

Kesme &#;&#;areti Nedir? (') Ay&#;rma &#;&#;areti

Do&#;ru bir yaz&#; dili için ay&#;rma i&#;areti, kullan&#;m önemlidir. Özel isimlere gelen ekleri ay&#;rmak için kullan&#;lan bu i&#;aret ile ekler aras&#;nda bo&#;luk b&#;rak&#;lmaz. Kesme ve t&#;rnak i&#;areti olarak bilinen ay&#;rma i&#;areti, farkl&#; dillerde kullan&#;l&#;r.

Frans&#;zca, &#;ngilizce ve Almanca gibi farkl&#; dillerde de t&#;rnak i&#;areti görülür. Her dilin yap&#;s&#; farkl&#; oldu&#;u için ay&#;rma i&#;aretlerinin kullan&#;ma ve kurallar&#; farkl&#;d&#;r. Ayr&#;ca, ay&#;rma i&#;aretinin ifade etti&#;i anlam dil yap&#;s&#;na göre de&#;i&#;iklik gösterebilir.

Türkçe'de kullan&#;m yayg&#;n kesme i&#;areti, apostrof ve kesme imi olarak da bilinir. Farkl&#; biçimlerde ifade edilen ay&#;rma i&#;aretinin, dilbilgisi kurallar&#;nda farkl&#; görevleri bulunur.

Apostrof i&#;aretinin en belirgin i&#;levi, özel isimlere gelen ekleri ay&#;rmas&#;d&#;r. Say&#;, harf ve k&#;saltmalara gelen eklerin ay&#;rmak için kesme i&#;areti kullan&#;l&#;r. Ayr&#;ca, belirli bir tarih bildiren ay ve gün isimlerinde gelen ekler, kesme i&#;areti ile ayr&#;larak yaz&#;l&#;r.

&#;ngilizcede kesme i&#;areti, zamir ve isimlerin yüklem ile birle&#;ti&#;i durumlarda k&#;saltma yapmak için kullan&#;l&#;r. K&#;saltma anlam&#; katan bu i&#;aret, yaz&#; dilinde s&#;kl&#;kla kullan&#;l&#;r. Ofis dosyalar&#;nda farkl&#; dillerde metinler olu&#;tururken farkl&#; i&#;aretlere ve sembollere ihtiyaç duyulur.

Kesme &#;&#;areti Nas&#;l Yap&#;l&#;r? (Ay&#;rma &#;&#;areti)

Bilgisayarda ay&#;rma i&#;areti yapmak için ikili tu&#; kombinasyonlar&#; kullan&#;labilir. Standart tasar&#;ma sahip farkl&#; marka klavyelerde, benzer komutlar&#; kullanarak ay&#;rma i&#;aretini yaz&#;l&#;r.

Alt Gr ve Shift tu&#;lar&#; farkl&#; i&#;aret kombinasyonlar&#; için kullan&#;l&#;r. Ay&#;rma i&#;aretini yazmak için klavye üzerinde yer alan say&#; tu&#;lar&#;ndan 2 ve Shift tu&#;lar&#;na ayn&#; anda bas&#;lmas&#; gerekir. Böylece farkl&#; metin dosyalar&#; içinde ay&#;rma i&#;aretini kolayca olu&#;turabilirsiniz.

Klavye üzerinde bozuk tu&#;lar var ise kopyala yap&#;&#;t&#;r yöntemini tercih edebilirsiniz. &#;nternette ay&#;rma i&#;areti (') aramas&#; yaparak ç&#;kan sembolü kopyalayarak istedi&#;iniz her alana yap&#;&#;t&#;rabilirsiniz.

Okuyucu Yorumları

Kısaltmalara Gelen Ekler ve Kesme İşareti

PreviousNext

Çeviri veya düzelti adımlarında kısaltmalarla karşılaştığımızda eminim birçoğumuz bir duraksıyordur. Şimdi buna nasıl ek getireceğim, okunuşuna göre mi yazsam son harfine göre mi yazsam, şimdi burada nokta var ama ben yine bir kesme işareti koymalı mıyım ya da santimetrekare veya metreküp gibi ifadeleri rakam ve simgelerle yazarken kesme işareti gerekir mi ki burada gibi soruların yanıtını ilgili kaynaklardaki ifadelerle aşağıda görebilirsiniz.

TDK’ye göre:

• Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır: cm’yi, kg’dan, mm’den, seafoodplus.info vb.
• Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır: BDT’ye, TDK’den, THY’de, TRT’den, TL’nin vb.
• Kısaltması büyük harflerle yapıldığı halde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır: ASELSAN’da, BOTAŞ’ın, NATO’dan, UNESCO’ya vb.

Necmiye Alpay’a göre başka dillerden gelen kısaltmalar:

• Yerleşmiş bir okunuşları varsa bu okunuşa göre ek alır.

 

TV kanalı CNN, Türkçede “sienen” okunuşuyla yerleştiğinden ekler bu okunuşa uygun şekilde getirilmelidir: CNN’e, CNN’i, CNN’de vb.

 

• Yerleşik olmayan yabancı kısaltmalara ise Türkçe kurallar uygulanmalıdır.

Ayrıca,

• Noktayla biten kısaltmalarda kesme işareti kullanılması gerekmiyor ve ekler kelimenin okunuşuna göre getiriliyor: seafoodplus.info (ve benzerine), seafoodplus.info (yüzyılda), seafoodplus.info, seafoodplus.info vb.

UYARI: Numara sözünün kısaltması da kelime gibi okunduğundan getirilecek olan ek okunuşa göre getirilecektir: seafoodplus.info, seafoodplus.info

• Üs işaretli kısaltmalara gelen ekler de kesme işaretiyle ayrılmaz ve üs işaretinin okunuşuna uygun olarak yazılır: cm³e (santimetreküpe), m²ye (metrekareye), 6⁴ten (altı üssü dörtten) vb.

 

Kaynaklar

seafoodplus.info?option=com_content&view=article&id=kisaltmalar

Alpay, Necmiye, Türkçe Sorunları Kılavuzu, Metis Yayınları, 6. Basım,

 

Dragoman Yayınlarından Temiz Türkçe Kılavuzunu seafoodplus.info&#;den satın alabilirsiniz.

About the Author: Zeynep Hıdır

Related Posts

Kesme İşareti

Kesme işareti diğer tüm işaretlerin toplamından daha fazla ıstıraba neden oluyor olabilir! Problem neredeyse her seferinde kesme işaretinin iki farklı (ve çok önemli) kullanımı olduğunu bilmemekten kaynaklanıyor. Bu kullanımlar: iyelik ve kısaltmalar.

Kısaltmada kullanılan kesme işareti

Kesme işaretinin en yaygın kullanım amacı bir isim veya zamirin bir fiil ile birleştiği kısaltmalardır, Unutmayın ki kesme işareti çoğu kez çıkartılan bir harfin yerine geçer. Kesme işareti çıkartılan harfin o durumda bulunması gereken yerde bulunur.

Tür	Kısaltma olmadan	Kısaltma
"not" kullanımı	is not, has not, had not, did not, would not, can not	isn't, hasn't, hadn't, didn't, wouldn't, can't
"is" kullanımı	she is, there is, he is, it is, Mary is, Jim is, Germany is, who is	she's, there's, he's, it's, Mary's, Jim's, Germany's, who's
"am" kullanımı	I am	I'm
"will" kullanımı	I will, you will, she will, we will, they will	I'll, you'll, she'll, we'll, they'll
"would" kullanımı	I would, you would, he would, we would, they would	I'd, you'd, he'd, we'd, they'd
"have" kullanımı	I have, you have, we have, they have	I've, you've, we've, they've
"are" kullanımı	you are, they are, we are	you're, they're, we're

Ana dili İngilizce olan kişiler bile sıklıkla its ve it's, you're ve your, who's ve whose, ve they're, their ve there kelimelerini karıştırır. Aralarındaki farklar aşağıda belirtilmiştir.

Örnekler

• It's a nice day outside. (kısaltma)
• The cat is dirty. Its fur is matted. (iyelik)
• You're not supposed to be here. (kısaltma)
• This is your book. (iyelik)
• Who's at the door? (kısaltma)
• Whose shoes are these? (iyelik)
• They're not here yet. (kısaltma)
• Their car is red. (iyelik)
• His car is over there. (konum)

İyelik belirten kesme işareti

İyelik belirtmek için çoğu durumda isme 's eklemeniz yeterlidir.

Örnekler

• a ship's captain
• a doctor's patient
• a car's engine
• Ibrahim's coat
• Mirianna's book

S harfi ile bitmeyen çoğul isimler de bu kurala uyar:

Örnekler

• the children's room
• the men's work
• the women's club

S harfi ile bitmeyen sıradan (veya yaygın) hem tekil hem çoğul isimler için iyelik, s harfinden sonra bir kesme işareti eklenerek gösterilir.

Örnekler

• the bus' wheel
• the babies' crying
• the ladies' tennis club
• the teachers' journal

S harfi ile biten özel adlar (kişi, şehir, ülke adları) için iyelik ya kesme işareti + s ya da sadece kesme işareti eklenerek gösterilebilir. Her iki biçim (Jones's or Jones') doğru kabul edilir, ve birçok büyük organizasyon adlarını yayınladıklarında kesme işaretini kullanmamaya başladı (örneğin Barclays Bank, Missing Persons Bureau).

Örnekler

• The Hughes' home (veya the Hughes's home)
• Mr Jones's shop (veya Mr Jones' shop)
• Charles' book (veya Charles's book)

nest...

252493 252494 252495 252496 252497