Kimya Laboratuvar Staj Defteri Örneği
PETKĠM PETROKĠMYA A.ġ. LABORATUAR STAJI RAPORU OĞUZHAN ÇALIK seafoodplus.info ĠÇĠNDEKĠLER 1 PETROKĠMYA i PETROKĠMYA NEDĠR ? i DÜNYADA PETROKĠMYA SANAYĠ i TURKĠYEDE PETROKĠMYA iii 2 PETKĠM A.ġ. iv PETKĠM‘ĠN GELĠġĠMĠ x AR-GE xii 3 ORYANTASYON 1 4 Ġġ VE ĠġÇĠ GÜVENLĠĞĠ 1 STAJYER ÖĞRENCĠNĠN YÜKÜMLÜLÜKLERĠ 1 GENEL VE KĠġĠSEL GÜVENLĠK TEDBĠRLERĠ VE Ġġ YERĠ EMNĠYET KURALLARI 1 BĠR YANGIN ANINDA YAPILACAKLAR 5 YANGIN EMNĠYETĠ AÇISINDAN 5 5 DSC 7 DSC NEDĠR? 7 DSC NASIL ÇALIġIR? 7 CAMSI GECĠġ SICAKLIĞI 8 KRĠSTALLENME 8 ERĠME 9 I seafoodplus.info DSC ĠLE ĠLGĠLĠ YAPILAN CALIġMA 9 6 FT-IR 10 FTIR NEDĠR? 10 FT-IR NASIL ÇALIġIR 10 TĠTRESĠM VE DÖNME SIRASINDA DĠPOL DEĞĠġĠMLERĠ .. 11 DÖNME GEÇĠġLERĠ 12 INFRARED SPEKTROSKOPĠSĠ UYGULAMASI 13 7 TĠTRASYON 16 DENEYĠN AMACI 16 ALKALĠ TĠTRASYONU 16 8 PĠROLĠZ 18 PĠROLĠZ NEDĠR? 18 UYGULAMA:BĠLĠNMEYEN NUMUNENĠN PĠROLĠZĠ 18 9 POLĠMERE GĠRĠġ VE POLĠMERĠZASYON 20 POLĠMERĠZASYON REAKSĠYONLARI 20 PVC NĠN TARĠHÇESĠ 22 SANAYĠDE KULLANIMI 22 PVC ÜRETĠMĠ 23 10 POLĠMERĠZASYON ĠġLEMLERĠNĠN ĠNCELENMESĠ 24 YIĞIN POLĠMERĠZASYONU 24 EMÜLSĠYON POLĠMERĠZASYONU 24 II seafoodplus.info DĠSPERSĠYON POLĠMERĠZASYONU 25 SÜSPANSĠYON POLĠMERĠZASYONU 25 11 PVC KALĠTE KONTROL ANALĠZĠ 28 PVC NUMUNESĠNDE GÖRÜNÜR YOĞUNLUK TAYiNi (PSAT) 30 12 PVC COMPOUND ANALĠZĠ 32 ETER EKSTRAKSĠYONU 32 METANOL EKSTRAKSĠYONU 35 HCl ETER EKSTRAKSĠYONU 37 PVC ĠÇERĠSĠNDEKĠ DOLGU MALZEMESĠNĠ SANTRĠFÜJLE BULMA 40 13 PVC ĠÇĠNDEKĠ DOLGU MĠKTARININ TAYĠNĠ 42 THF ĠÇERĠSĠNDE ÇÖZEREK SANTRĠFÜJ CĠHAZINDA ÇÖKTÜRME 42 KÜL ANALĠZĠ 43 14 PLATĠN KROZE VE TEMĠZLENMESĠ 45 DĠKKAT EDĠLMESĠ GEREKEN HUSUSLAR 45 KROZENĠN TEMĠZLENMESĠ 45 15 KAUÇUK ANALĠZĠ 46 ASETON EKSTRAKSĠYONU 46 PĠROLĠZ(KAUÇUK) 48 RENK TESTĠ(KAUÇUK) 48 III seafoodplus.info KAUÇUKTA KARBON SĠYAHI ANALĠZĠ 51 16 PETKĠM FABRĠKALARININ ATIK SU HAVUZUNUN REVĠZYONU 53 ATIK SUDAKĠ ASKIDA KATININ TAYĠNĠ 54 17 REOMETRE CĠHAZININ ÇALIġMA SĠSTEMĠ 58 REOLOJĠ NEDĠR 58 AYPE NUMUNESĠNĠN REOMETRE ĠLE YORUMLANMASI 59 18 GAZ KROMOTOGRAFĠSĠ ÇALIġMA PRENSĠBĠ 60 19 KÜTLE SPEKTROMETRESĠ 65 20 XRD(X-RAY DĠFFRACTĠON) 67 XRD ÇALIġMA PRENSĠBĠ 67 XRD ĠLE YAPILAN ÇALIġMA 68 GÖRÜġ VE SONUÇLAR 1 KAYNAKLAR 3 IV seafoodplus.info 1 PETROKĠMYA PETROKĠMYA NEDĠR ? Petrokimya sanayi, nafta, LPG, gas oil gibi petrol ürünleri veya doğal gaza dayalı temel girdileri kullanarak plastikler, lastik ve elyaf hammaddeleri ve diğer organik ara malları üreten ve ambalaj, elektronik, otomotiv, inĢaat, tekstil ve tarım gibi birçok sektöre girdi sağlayan bir sanayi koludur. ġekil-1 PETROKİMYA ÜRETİM ZİNCİRİ PLASTĠKLER Nafta KAUÇUKLAR Gas Oil ELYAFLAR Ġlk HAM PETROL Etan BOYALAR DOĞAL GAZ Propan Ve Ara GÜBRELER Bütan Ürünler DETERJANLAR Kondensat SOLVENTLER ĠLAÇ&KOZMETĠK Tablo ÜRETĠM ZĠNCĠRĠ DÜNYADA PETROKĠMYA SANAYĠ Petrokimya petrol rafinaj sanayiinden doğmuĢseafoodplus.info teknoloji gerekse durmadan yeni halkaların eklendiği üretim zinciri ile dünya ekonomisi açısından önemli bir sektördür. Petrokimya teknolojisinin geliĢmesi ve bugünkü anlamda Dünya‘da petrokimya sanayiinin ortaya çıkması, ‘ların sonları ile ‘lerin arasındaki kısa dönemde, petrol rafinasyonu ve kimya sanayilerinin geçirdiği büyük aĢamalar sonucu gerçekleĢmiĢtir. Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren geliĢmeye baĢlayan petrokimya sanayi, geniĢ ürün yelpazesi ve uygulama alanı sayesinde son elli yılda modern ekonominin temel taĢlarından biri haline gelmiĢtir. Tüketicilerin kullandığı binlerce i seafoodplus.info petrokimya ürünü, insan hayatının vazgeçilmez bir parçası olmuĢ ve bu sanayideki geliĢmeler yaĢam standardını önemli oranda yükseltmiĢtir. Petrokimya sanayinin günümüzde sahip olduğu milyar $'lık pazar değeri, dünya kimya pazarının yaklaĢık % 30'nu, dünya toplam ticaret hacminin ise yaklaĢık % 8'ni oluĢturmaktadır. Petrokimya sanayinde, dünyadaki genel ekonomik geliĢmeler paralelinde arz-talep dengelerine bağlı olarak fiyatlar ve karlılık açısından dönemsel değiĢimler yaĢanmaktadır. Bu değiĢimler yılı yüksek karlı, onu takip eden yılı düĢük karlı veya karsız dönemler Ģeklinde görülmektedir. Dünya petrokimya sanayinde, yılı sonlarında Asya krizi ile baĢlayan düĢük karlı dönem yılına kadar devam etmiĢtir Ancak sektörde, yılında kuvvetli bir iyileĢme olmuĢ ve de karlılık dönemi zirveye çıkmıĢtır ve halen sürmektedir. Petrokimya sanayinde, son yıllarda önemli yapısal değiĢiklikler olmaktadır. ġirketler rekabet güçlerini artırmak ve karlılıklarını yükseltmek amacıyla, tek baĢlarına veya baĢka Ģirketlerle birleĢerek faaliyet alanlarını daraltmaya, geniĢletmeye veya değiĢtirmeye yönelmektedirler. Petrokimya sanayi, dünya ölçeğinde rekabete açık bir sektör olup hammadde, pazar ve teknolojik avantajlar bu rekabette rol oynayan unsurların baĢında gelmektedir. Yeni yatırımlar için ucuz hammadde kaynakları olan, pazarı yeterince büyük ve hızla büyüyen bölgeler tercih edilmektedir. Önümüzdeki yıllarda yeni yatırımların büyük bölümü Orta Doğu'da ve Asya'da (özellikle Çin'de) gerçekleĢtirilecektir. Olefinler birçok petrokimyasal ürünün yapı taĢları olup, olefin pazarındaki geliĢmeler petrokimya sanayinin genel performansını yansıtması açısından büyük önem taĢımaktadır. ii seafoodplus.info En önemli olefin olan etilen, petrokimya sanayinde en fazla üretilen temel petrokimyasaldır. Dünya etilen pazarında döneminde yüksek kapasite kullanım oranları ve kar marjları beklenmektedir. yılında yaklaĢık 98 milyon ton olan dünya etilen talebinin yılında yaklaĢık milyon tona ulaĢması beklenmektedir. yılına kadar olan dönemde etilenin yıllık talep büyümesi ortalama % civarında tahmin edilmektedir ve bu talebi karĢılamak için yılda milyon ton yeni etilen kapasitesine ihtiyaç duyulacaktır. TURKĠYEDE PETROKĠMYA Tüseafoodplus.info petrokimya sektörüne yatırım yapılması lı yıllarda I. BeĢ Yıllık Plandönemi baĢında benimsenmiĢ ve Etilen, Klor Alkali, Vinil Klorür Monomer, PolivinilKlorür, Alçak Yoğunluk Polietilen, Karbon Siyahı, Stiren, Polistiren, Dodesil Benzen,Bütadien Ekstraksiyon, Poli bütadien Kauçuğu, Stiren Bütadien Kauçuğu ve Kaprolaktam fabrikalarından oluĢan ilk Petrokimya Kompleksi Ġzmit-Yarıseafoodplus.info ĠpraĢ Rafinerisi yanında yıllarında bir kamu Ģirketi olan Petkim Petrokimya Holding A.ġ. tarafõndan kurulmuĢtur. Hızla artan yurtiçi talep karĢısında Yarımca Kompleksinde yer alan fabrikalarınbüyük bölümü % oranında tevsi edilmiĢ, ancak artan talebi karĢılamakta yetersizkalmıĢlardır. Bunun üzerine Etilen, Aromatikler, Klor Alkali, Vinil Klorür Monomer,Polivinil Klorür, Alçak Yoğunluk Polietilen, Yüksek Yoğunluk Polietilen, Polipropilen,Etilen Glikol, Saf Tereftalik Asit, Akrilonitril, Ftalik Anhidrit fabrikalarından oluĢan seafoodplus.infoimya Kompleksinin kurulması III. BeĢ Yıllık Kalkınma Planı döneminde kararlaĢtırılmıĢ ve bu kompleks Ġzmir- Aliağseafoodplus.info Ġzmir Rafinerisi yanında yine PetkimPetrokimya Holding A.ġ. tarafından yılından itibaren devreye alınmıĢtır. Tüseafoodplus.info temel ve ara petrokimyasallar ile termoplastikler alanında kamu ağırlıklı biryapı, sentetik elyaf gibi son kademeye doğru ürünlerde ise özel sektör ağırlıklı biryapı bulunmaktadır. Temel ve ara petrokimyasallarla termoplastikler alanında birkamu Ģirketi olan seafoodplus.info dıĢında özel sektöre ait t/yıl dimetiltereftalat(DMT) kapasitesine sahip SASA ile t/yõl polistiren (PS) iii seafoodplus.info kapasitesine sahipBaĢer Kimya Ģirketleri faaliyet göstermektedir. seafoodplus.info de özelleĢtirilmesine yönelik çalıĢmalar devam etmektedir. Bugün itibariyle petrokimya sektöründe kamunun ağırlıklı olduğu alanlarda kompleksler Ģeklinde entegre bir yapı göze çarpmaktadır. Petkim Petrokimya Holding A.ġseafoodplus.info her iki petrokimya kompleksi de ana hammaddeleri olan naftanın temin kolaylığı gözönüne alınarak rafinerilerin yanına kurulmuĢlardır. Ancak Yarımca Petrokimya Kompleksi etilen ünitesinin yılında ekonomik nedenlerle kapatlması sonucu Yarmca Petrokimya seafoodplus.info hammadde yönünden rafineri bağlantısı ortadan kalkarken, Ġzmir Rafinerisinde yapılmakta olan yeni yatırımların yılında tamamlanmasıyla bu yıldan itibaren Aliağa Petrokimya Kompleksi etilen fabrikası hammaddesi olan naftanın rafineriden temin imkanı ortadan kalkacak, dolayısyla Aliağa Petrokimya seafoodplus.info de ana hammadde yönünden rafineri bağlantısı kesilecektir. Çevre ülkelerle kıyaslandığında, Türkiye Petrokimya Sanayinin, Türk Sanayinin genel geliĢmiĢlik düzeyinin ve petrokimyada 30 yılı aĢkın faaliyetlerin getirdiği geliĢmiĢliğe,ürün çeĢitliliğine sahip olduğu ve yüksek bir büyüme potansiyeli bulunduğu görülmektedir. 2 PETKĠM A.ġ. Türkiye‘de petrokimya sanayinin kurulması fikri I. BeĢ Yıllık Plan döneminin baĢlangıcı olan yılında benimsenmiĢ, yapılan etüd ve araĢtırmalar sonucunda Petkim Petrokimya A.ġ. tarihinde TPAO öncülüğünde kurulmuĢtur. PETKĠM, Yarımca Kompleksinde yılında, önce 5 fabrikayı iĢletmeye açmıĢ daha sonraları da diğer fabrikalar bunu takip etmiĢtir. Hızla artan talebi karĢılamak için, fabrikalarda % ‘lere varan tevsilere giriĢilmiĢse de karĢılanamayan talep karĢısında, III. BeĢ Yıllık Kalkınma Planı döneminde Petkim‘in ikinci kompleksinin Aliağa‘da kurulması kararlaĢtırılmıĢtır. Aliağa Kompleksi projelendirildiği yıllardaki mevcut en ileri teknolojiler ve optimum kapasitelere sahip olarak kurulmuĢ ve yılında iĢletmeye alınmıĢtır. iv seafoodplus.info Aliağa kompleksinin yerleĢim planı aĢağıdaki gibidir. ġekil YERLEġĠM PLANI Üretimin ilk yıllarında büyük bir ihraç potansiyeli öngörülmüĢken yılından itibaren yurtiçi talebindeki hızlı artıĢ nedeniyle PETKĠM‘in ihracatı giderek düĢme göstermiĢtir. Türkiye‘de petrokimyasal ürünlerin, özellikle termoplastiklerin talep artıĢ hızı Dünya ortalamasının en az iki katıdır. Ancak buna rağmen ülkemizde kiĢi baĢına termoplastik tüketimi geliĢmiĢ ülkelerin çok gerisinde kalmaktadır. Plastik talebindeki artıĢ hızının GSMH artıĢ hızına oranı Dünya ortalamasının çok üzerindedir. Plastik talep artıĢ hızı genel ekonomik büyümenin çok üseafoodplus.info v seafoodplus.info de ortalama petrokimya tüketimi kg; Avrupa 75 kg; Türkiye‘de ise sadece 30 kg dır. Bu yüzden Türkiye pazarı dünya pazarından ,daha hızlı büyümektedir ve pektim Türkiye pazarının ancak yüzde 30 unu karĢılayabilmektedir. PETKĠM gün, sayılı kanunun maddesindeki hükme istinaden gün ve 87/ sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile özelleĢtirme kapsamına alınmıĢtır. Halka açık bir Ģirket olan Petkim, özelleĢtirme ile ilgili çalıĢmalarını sürdürmekte olup ekonomik ömrünü tamamlayan Yarımca Kompleksi‘nin TÜPRAġ Türkiye Petrol Rafinerileri A.ġ.‘ne satıĢı yılında gerçekleĢmiĢtir. Petkim, yılında baĢlamıĢ olduğu kapasite artırıcı tevsi yatırımlarını sürdürmektedir. yılında, planlanan yatırımların tamamlanması ile milyon dolarlık yatırım yapılmıĢ olacaktır. Kapasite artırıcı yatırımlar çerçevesinde, üretim kapasitesinin, Etilen Fabrikasında ton/yıl, Alçak Yoğunluk Polietilen Fabrikasında ton/yıl, Polipropilen Fabrikasında ton/yıl artırılması için yapılan yatırımlar ile Aromatikler Fabrikasında kapasite kullanımı ve Paraksilen ürün safiyetini artırmaya yönelik iyileĢtirme çalıĢmaları yılında tamamlanmıĢtır. Su anda pektim ülkemizin en gözde Ģirketlerinden olan Petkim, 50'yi aĢan petrokimyasal ürün yelpazesiyle bugün sanayimizin vazgeçilmez bir hammadde üreticisi durumundadır. Petkim 'in ürettiği hammaddelerden plastikler ve sentetik kauçuklar; inĢaat, tarım, otomotiv, elektrik, elektronik, ambalaj sektörlerinin önemli girdileridir. Sentetik elyaflar ise tekstil sektöründe kullanılmaktadır. Ayrıca, ilaç, boya, deterjan, kozmetik gibi birçok sanayi için girdi üretilmektedir. Yıllık 2,5 milyon tonu aĢan üretim kapasitesine sahip olan Petkim, hammadde kullanımından teknolojisine, iĢletim faaliyetlerinden yönetim biçimine kadar her alanda çevreye duyarlı üretimi benimsemiĢ bir kurumdur. Petkim, Üçlü Sorumluluk Programı, Atık Giderme Sistemleri, Kirlilik Ölçüm ve Ġzleme çalıĢmaları, çevresel yatırımlar ve eğitim çalıĢmaları ve kurum dıĢı çevre çalıĢmalarına verdiği destek ile çevresel değerleri ön plana alan örnek bir Ģirket olmayı hedeflemektedir. vi seafoodplus.info Sürdürülebilir kalkınmanın öneminin bilincinde olan Petkim, yalnızca yasal gerekliliklerinin minimumunu yerine getirmeyi değil, çevre performansını sürekli iyileĢtirecek giriĢimlerde bulunmayı amaçlamaktadır. Bunun için çevre yönetimini sağlık ve güvenlik alanları ile bütünleĢtiren Üçlü Sorumluluk Programını benimsemiĢ ve yılında gönüllü taahhütte bulunarak Üçlü Sorumluluk uygulamasına baĢlamıĢtır. Petkim, bu yıl Avrupa Kimya Sanayi Konseyi (CEFIC)‗nin düzenlediği Avrupa yılı Üçlü Sorumluluk Ödülleri yarıĢmasına katılmıĢ, ―Petkim ve Çevresinde Hava Kalitesinin Belirlenmesi Projesi‖ ile yarıĢmada takdir belgesi kazanmıĢtır. Pekimin faaliyetleri sonucu oluĢan tüm atıklar çevre yönetmeliklerine uygun olarak bertaraf edilmektedir. Sıvı Katı Atık Yakma lisans çalıĢması devam etmektedir. vii seafoodplus.info PETKĠM FABRĠKALARI Fabrikalar Yardımcı İşletme Üniteleri ETİLEN FABRİKASI GÜZELHİSAR BARAJI ALÇAK YOĞUNLUK POLİETİLEN FAB. SU ÖN ARITMA ÜNİTESİ ALÇAK YOĞUNLUK POLİETİLEN DEMİ ÜNİTESİ (TUBULER) FABRİKASI YÜKSEK YOĞUNLUK POLİETİLEN FAB. SOĞUTMA SUYU KULELERİ PLASTİK İŞLEME FABRİKASI BUHAR ÜRETİM ÜNİTESİ TORBA ÜRETİM ÜNİTESİ ELEKTRİK ÜRETİM ÜNİTESİ MASTERBATCH ÜNİTESİ HAVA AZOT ÜNİTESİ POLİPROPİLEN FABRİKASI ATIK GİDERME ÜNİTESİ AKRİLONİTRİL FABRİKASI LİMAN ETİLEN GLİKOL FABRİKASI AROMATİKLER FABRİKASI SAF TEREFTALİK ASİT FABRİKASI FTALİK ANHİDRİT FABRİKASI KLOR ALKALİ FABRİKASI VİNİL KLORÜR MONOMER FABRİKASI POLİVİNİL KLORÜR FABRİKASI Tablo FABRĠKALAR viii seafoodplus.info Petkim üretim kapasitesi aĢağıdaki tablodaki gibidir. ġekil ÜRETĠM KAPASĠTESĠ PETKĠMDE ÇALIġANLARIN DAĞILIMI ÇALIġMA STATÜSÜ TAHSĠLE GÖRE TAHSĠL GRUPLARI CĠNSĠYET DAĞILIMI YÜKSEK %17,65 KAPSAM TAHSĠL DIġI %14,68 TEKNĠK %65,89 YILLIK KADIN %7,32 MESLEK %1,65 YÜseafoodplus.info KAPSAM %81,64 ĠDARĠ %12,73 LĠSE VE %61,92 ĠÇĠ DENGĠ ÖZEL ORTA VE GÜVENLĠK %3,68 DĠĞER %21,38 ĠLK %18,78 ERKEK %92,68 TAHSĠL TOPLAM % Tablo ÇALIġANLARIN DAĞILIMI ix seafoodplus.info PETKĠM’ĠN GELĠġĠMĠ Petkim Petrokimya A.ġ. milyon TL sermaye ile kuruldu. Petkim‘in ilk yatırım faaliyetlerine Ġzmit - Yarımca‘da baĢlandı. Petkim‘in sermayesi milyon TL‘ye çıkarıldı. Sermayesi tamamen Petkim‘e ait olan Petkim Kauçuk A.ġ. Yarımca‘da kuruldu. Yarımca Kompleksinin Etilen, Polietilen, Klor Alkali, VCM ve PVC ünitelerinin yapımı tamamlandı ve deneme iĢletmesine alındı. Aliağa bölgesinde, ikinci bir petkokimya kompleksi kurulmasına karar verildi. Çanakkale Plastik ĠĢleme Fabrikası devreye alındı. Yarımca Kompleksinde DDB Fabrikası tamamlanarak iĢletmeye alındı. •Petkim‘in sermayesi 1,5 milyar TL‘ye çıkarıldı. Yarımca Kompleksinde Etilen ve Polietilen fabrikaları tevsi edildi. Karbon Siyahı, Sentetik Kauçuklar, Stiren, Polistiren üniteleri iĢletmeye alındı. Yarımca Kompleksinde VCM ve PVC fabrikaları tevs edildi ve Kaprolaktam üniteleri iĢletmeye alındı. Yurdumuzda otomotiv sanayinde oluĢan hızlı geliĢmeler sonucu, tarihinde Petkim‘in öncülüğünde, Petlas Lastik Sanayi A.ġ. kuruldu. Petkim‘in iĢtirakı olan Petkim Kauçuk A.ġ., ġirketimiz bünyesine katıldı. Petkim‘in sermayesi 2,5 milyar TL‘e çıkarıldı. ġirketimizin sermayesi sırasıyla 8, 40, milyar TL‘ye çıkarıldı. Aliağa Kompleksinin yardımcı iĢletmeleri ve ortak tesisleri tamamlandı. Aliağa Kompleksi fabrikaları iĢletmeye alındı. yılında Petkim bir teĢebbüs haline getirildi. Yarımca ve Aliağa Kompleksleri birer müessese olarak teĢebbüse ait tüzel kiĢilik haline getirildi. Aliağa ve Yarımca müesseseleri Alpet A.ġ. ve YarpetA.ġ. adı altında bağlı ortaklık haline getirildi. tarihinde, sayılı kanun çerçevesinde özelleĢtirme kapsamına alındı. Petkim özelleĢtirme çerçevesinde Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı Ġdaresi‘ne bağlandı. ġirket sermayesi yılında 2 trilyon TL‘ye, yılında 3 trilyon TL‘ye çıkarıldı., Petkim‘in bağlı ortaklıklıları olan Alpet ve Yarpet, tarihli bilançoları esas alınarak bütün aktif ve pasifleri ile Petkim tarafından devralındı. Merkez TeĢkilatı, Aliağa Kompleksi ile birleĢti. Yarımca x seafoodplus.info Kompleksi ise, Yarımca Kompleks BaĢkanlığına dönüĢtürüldü. Aliağa Kompleksinde yılında AYPE, YYPE, PP ve ACN Fabrikalarında, Yarımca Kompleksinde yılında PVC, PS, KS, SBR, CBR ve BDX Fabrikalarında yapılan tevsi ve rehabilitasyon çalıĢmaları sonucu kapasiteleri arttırıldı. TS-EN-ISO Kalite Güvence Belgesi alındı. ġirketimiz, Esas Sermaye Sisteminden Kayıtlı Sermaye Sistemine geçti. Sermayesi, yeniden değerleme değer artıĢ fonundan karĢılanmak suretiyle trilyon TL arttırılarak trilyon TL‘ye yükseltildi. TSE tarafından gerçekleĢtirilen yeniden belgelendirme tetkiki baĢarı ile sonuçlandı. Ve üç yıldır sahip olunan TS-EN-ISO Kalite Güvence Belgesinin üç yıl daha kullanım hakkı elde edildi. Klor Alkali Fabrikasında klor üretiminin civalı ―cell‖ler yerine membranlı ―cell‖lerle yapılmasını ve klor üretim kapasitesinin ton/yıl‘a arttırılmasını amaçlayan tesis bitirilerek iĢletmeye alındı. Elektrik Üretim Ünitesinde 20 MW‘lık kondenserli 2. türbin yılı içinde devreye alındı. ġirketimizin tarih ve /17 sayılı Yönetim Kurulu kararı ve Sermaye Piyasası Kurulunun tarih ve sayılı sermaye artırımının tamamlanmasına iliĢkin belgesi ile sermayesi milyar TL‘den milyar TL‘e yükseltildi. ÖzelleĢtirme Yüksek Kurulunun (ÖYK) kararı ile 60 milyon dolar karĢılığı lojman ve sosyal tesisler hariç Yarımca Kompleksi, TüpraĢ‘a devredildi. ÖYK kararının Resmi Gazete‘de yayınlanmasıyla tarihinde devir iĢlemi tamamlandı. YYPE Fabrikası 2. tevsi çalıĢmaları yılında bitirilerek üretim kapasitesi ton/yıl‘dan ton/yıl‘a çıkarıldı. Yılda üretim artıĢı sağlayacak olan PVC fabrikası reaktör ilavesi yılı içinde tamamlandı. ġirketimiz Yönetim Kurulu tarih ve /11 sayılı kararı ile Çanakkale Plastik ĠĢleme Fabrikası tarihinde kapatılarak malzemelerin Aliağa Kompleksine transferi tamamlandı. yılında inĢaat ve montajı tamamlanan Sıvı-Katı Atık Yakma Tesisi yılında devreye alındı. ġirketimiz Yönetim Kurulunun tarih ve /12 sayılı kararı ile Petkim Kuru Yük Ġskelesi üçüncü Ģahısların kullanımına açıldı. PETKĠM yatırımları kapsamında yılında baĢlamıĢ olan Etilen, AYPE ve P fabrikaları tevsi çalıĢmaları tamamlandı. Etilen fabrikası kapasitesi xi seafoodplus.info ton yıl‘dan ton/yıl‘a; AYPE fabrikası kapasitesi ton/yıl‘dan ton/yıl‘a, PP fabrikası kapasitesi ton/yıl‘dan ton/yıl‘a çıkarıldı Son 18 yılın en yüksek yatırımı gerçekleĢtirildi. Milli Prodüktivite Merkezi (MPM) uzmanlarının koordinatörlüğünde baĢlatılan ―Petkim Yeniden Yapılanma Projesi‖ Kasım ‘te tamamlandı. yılında tamamlanan yeni yatırımlar sonucu Petkim Aliağa Kompleksinde, tarihinin en yüksek üretim ve satıĢına ulaĢıldı. Son 15 yılın en yüksek ihracatı yapıldı. Buhar Üretim Ünitesinde fuel-oil‘den doğal gaza dönüĢüm kapsamında 2 kazanın basınçlı kısımlarının montajı ve DCS‘ler tamamlandı, testlere baĢlandı. Gaz türbininin montajı devam ediyor. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluĢu Standart and Poor‘s ve Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Forumunun birlikte yaptığı araĢtırmaya göre Petkim Türkiye‘nin en Ģeffaf 5 Ģirketi arasında yer aldı. Avrupa Kimya Sanayi Konseyi (CEFIC) tarafından düzenlenen yılı Avrupa Üçlü Sorumluluk Ödülleri yarıĢmasında petkim hava kalitesi konusundaki çalıĢmalarıyla mansiyon aldı. AR-GE Bugün, modern çağın modernliğinin ve teknolojik olarak geliĢmiĢliğinin temelinde Ar-Ge faaliyetleri bulunmaktadır. Ülkelerin refah düzeylerinin yüksek olmasının, uluslararası siyasi ve ticari arenada daha güçlü ve söz sahibiz olabilmesinin ardında güçlü bir sanayi oluĢumunun ve teknolojik yatırımların gerçekleĢtirilmesi gereği artık bir yadsınamaz gerçek olarak tüm insanlığın karĢısında durmaktadır., Petrokimya Sanayi gibi, Kimya Sanayinin birçok alanına hammadde sağlayan geliĢme hızı yüksek bir sanayi dalında, AraĢtırma-GeliĢtirme faaliyetlerinin öneminin bilincinde olan Petkim yılında bir Ar-Ge Merkezi kurmuĢtur. Polimerizasyon ve Fiziksel Testler, Katalitik Reaksiyonlar, Genel Kimya ve Enstrumental Analiz, Proses Tasarımı ve Mühendisliği ana birimleri ile kütüphane ve veri tabanı bağlantıları ile bir Bilgi Merkezi'nden oluĢan bu merkez kuruluĢ yılından bu yana geçen 34 sene içinde sürekli yapılan yatırımlarla ekipman ve cihaz parkını geniĢletmiĢtir. Sahip olduğu ekipman ve cihaz parkıyla ve deneyimli xii seafoodplus.info kadrosuyla Petkim'e sağladığı kazançların yanı sıra, Petkim Ar-Ge Merkezi Türk Sanayicisine, bilim adamlarına analiz, tanımlama ve teknik danıĢmanlık hizmetleri vererek Türkiye ekonomisine büyük oranda katma değer yaratılmasına katkıda bulunmaktadır. Sürekli geliĢmekte olan teknoloji, gittikçe ağırlaĢan rekabet koĢulları, katma değeri yüksek ürünlere yönelik yenilikçi teknolojilerin geliĢtirilmesi bugün bütün dünyada sürekli Ar-Ge etkinliğini daha da fazla kaçınılmaz kılmaktadır. En yüksek katma değerin teknolojik geliĢmelerle geleceğinin bilincinde olan Petkim Ar-Ge ekibi, bir yandan iĢletme sorun ve darboğazlarına çözüm bulma, yan ürün değerlendirme;transfer edilen teknolojilerin ülke koĢullarına adaptasyonu, müĢteri sorunlarına çözüm oluĢturma, mevcut ürünler için yeni kullanım alanlarının yaratılması, analiz, tanımlama ve danıĢmanlık çalıĢmalarının yanı sıra yeni ve üstün performanslı ürün geliĢtirmeye yönelik çalıĢmalarını sürdürürken; altyapısını daha da güçlendirerek ve küreselleĢmenin getirdiği değiĢimlere paralel olarak diğer kimya sanayi dallarına da hizmet veren daha güçlü bir Ar-Ge Merkezi kimliğine kavuĢmayı hedeflemektedir. xiii seafoodplus.info 09/07/ 3 ORYANTASYON Petkim insan kaynakları ilk gün bize kapsamlı bir oryantasyon imkanı sağladı. Bize raporumun ilk bölümünde de bahsettiğim petkim ile ilgili bilgileri aktardılar. GiriĢ kartlarımızı verdiler ; servis sorunlarımızı çözdüler ve bizi gideceğimiz departmanlara ayırdılar. Ertesi gün bizi iĢ ve iĢçi güvenliği ile ilgili çok kapsamlı bir seminere soktular ve yangın tatbikatına götürdüler acil durumlarda hangi yangın söndürme cihazını ne Ģekilde kullanacağımızı burada öğrettiler. 4 Ġġ VE ĠġÇĠ GÜVENLĠĞĠ STAJYER ÖĞRENCĠNĠN YÜKÜMLÜLÜKLERĠ Petkim‘de staj yapanlar, Ģirketin disiplin kurallarına mesai saatlerine, çalıĢma koĢullarına, teknik emniyet kurallarına, gizlilik ilkelerine ve yükümlülüklerine uymak zorundadır. GENEL VE KĠġĠSEL GÜVENLĠK TEDBĠRLERĠ VE Ġġ YERĠ EMNĠYET KURALLARI ĠĢyerine giriĢ-çıkıĢlarda Stajer Öğrencisi Pektim Koruyucu Güvenlik Özel Talimatı içinde yer alan GiriĢ ve çıkıĢların Kontrolü Talimatı hükümlerine uymak zorundadır. Fabrika ve kısımların giriĢ ve çıkıĢlar belirtilmiĢ yerlerden yapılacaktıseafoodplus.info görev veya iĢ maksadıyla bu yerlere girmesi gereken Stajer Öğrenci Usta Öğretici ile birlikte Fabrika ĠĢletme yetkilisinden izin almak zorundadır. Personel çalıĢma yerini terk seafoodplus.infoanın baĢka bölümlerine kendi emniyeti ve iĢyeri emniyeti açısından gidemez. ĠĢyerine sarhoĢ gelmek ve iĢyerinde her türlü alokollü ve uyuĢturucu maddeler kullanmak ve SĠGARA ĠÇMEK yasaktır. ĠĢyerinde el Ģakaları - moral bozucu Ģakalar - baĢınçlı hava kullanarak Ģaka yapmak, lüzumsuz konuĢmalar, grup sohbetleri yapmak, bunun yanı sıra spor için ayrılmıĢ alanlar dıĢında top ve benzeri oyunlar oynamak yasaktır. 1 seafoodplus.info Görev yerlerinde gaz kaçaklarına ve diğer tehlikelere karĢı tedbir olarak uyumak ve uyuklamak yasaktır. ĠĢyerinde her ne Ģekilde olursa olsun kumar oynamak ve oynatmak yasaktır. ĠĢyerinde bulunan hiçbir alet,cihaz,malzeme ve ürünlerin yeri değiĢtirilemez. DeğiĢtirmek gerektiğinde mutlaka yetkilisinden izin alınacaktır. ÇalıĢma emniyeti için iĢyerine konulmuĢ uyarı levhalarına herkes uymaya mecburdur Yollara, Geçitlere, yol kavĢağı yakınlarına ve fabrika ve fabrika içlerine geliĢ gidiĢi önleyecek, görüĢü kapatacak, kazalara sebep olabilecek eĢya ve malzeme bırakılmayacaktır.ĠĢ bitiminde çevre temizliği yapılarak, toplanan atık malzemeler çöp bidonuna atılacak veya iĢyeri dıĢına çıkarılacaktır. Fabrikalar ana yollarında yayan yürümek yasaktıseafoodplus.infoel taĢımaları araçlarla yapılacaktır. Ayrıca fabrikalardaki çalıĢma yerlerine gidiĢlerde ana giriĢler kullanılacak , kestirme olsun diye fabrika içinden, boru kanallarından ve benzeri yerlerden geçilmeyecektir. Tozlu, gazlı, parlayıcı ve zehirli maddeler bulunan iĢyeri ortamımızda yiyecek yemek, sakız çiğnemek insan sağlığı açısından zararlı olduğu için yasaktıseafoodplus.info v.s. yiyecekler bu iĢ için ayrılmıĢ bölümlerde yenilecektir Malzemelerin yerde sürünerek veya yuvarlanarak taĢınması kıvılcım çakması açısından yasaktır. Malzeme taĢımaları mekanik araçlarla yapılacaktır. ĠĢin gereği olarak verilen kiĢisel koruyucu malzemeleri ve iĢ elbisesini giymek mecburidir. Bu malzemelerin korunmasından ve iĢe uygun kullanılmasından sorumludur. Döner aksamlı makine ve teçhizat yanında sarkıntılı giysiler, pantolon üzerine çıkarılmıĢ yarım gömlek gibi giysiler giymek yasaktır. Yine çalıĢma sahalarında takılmalarını önlemek için yüzük, kolye gibi eĢyaları kullanmak yasaktır. ÇalıĢan makine ve diğer ekipmanların yanında elbise değiĢtirmek, bunların üzerine elbise ve Ģapka gibi eĢyalar asmak veya bırakmak tehlikeli ve yasaktır. ĠĢ elbiselerinin kimyevi maddelerle temizlenmesi veya basınçlı hava tutulması yasaktır. ĠĢyerine konulmuĢ olan koruyucu malzeme ve teçhizatın kullanılması yasaktır. Acil durumlarda fabrika iĢletme yetkilisi ile Teknik Emniyete haber verilerek yardım istenebilecektir ĠĢin yapılması sırasında ortaya çıkan malzeme, inĢaat ve harfiyat artığı, yağlı-kirli üstüpü, varil, izolasyon malzemesi, harç, tahta v.s. gibi maddeler iĢ bitiminde ve iĢ aralarında toplanılacak, gösterilen yere nakledilecek, gerekiyorsa zemin yıkanacaktır. Olabilecek her derecedeki iĢ ve 2 seafoodplus.info trafik kazaları, malzeme hasarları Teknik emniyet müdürlüğüne bildirilecektir ve gerekli tahkikat yapılıncaya kadar olay yerindeki durum aynen muhafaza edilecektir. Tezgahlarda testere, bıçak gibi kısımlar ve delici kesici aletler, stajer öğrenci- kullanan personelin yararlanması için uygun Ģekilde muhafaza altına alınacaktır. Hidrolik pres ve hava kompresörlerinde, sık sık kontrol yapılacak, basıncın normalden fazla yükselmesine engel olunacaktır. Gerektiğinde makine ve teçhizatın durdurulma usulü, o bölümde çalıĢan diğer personelle birlikte stajyer öğrenci tarafındanda öğrenilecektir. ĠĢyeri zemininin kaygan, yağlı ve buzlu olmamasına dikkat edilecektir. ĠnĢaatın devamı süresince çivili ahĢap malzemeler sivri uçları veya keskin kenarları bulunan malzeme ve artıklar geliĢi güzel atılmayacak, uygun Ģekilde depolanacaktır. Yüksekliği tabandan itibaren 3 metreden daha fazla olan alanlardaki çalıĢma emniyet kemeri kullanılacaktır. Stajer öğrenci gerekli koruyucu madde ve malzemelerin ( baret, gözlük, siperlik, maske, eldiven, temiz hava maskesi –filitre v.s.) kullanmasını öğrenmek ve bilmek zorundadır. BARET:Ġçinde bir ayar kayıĢı, file veya bantlar bulunan ve baĢı darbelere karĢı koruyan sert bir baĢlıktır. KORUYUCU GÖZLÜK:Kullanan kimsenin her durumda ve iĢin özelliğine göre gözleri korumak için yapılmıĢ değiĢik tipteki gözlüklerdir. YÜZ SĠPERĠ:Ayarlı bir bantla baĢa tespit edilebilen mafaalı bir Ģekilde indirilip kaldırılabilen ve yüzü kısmen veya tamamen dıĢ etkilere karĢı koruyan yüz siperidir. SĠPER: El ile tutulan veya iĢçinin müdahalesi olmadan lüzumlu bir yere tespit edilerek gözleri ve yüzü koruyan saydam siperdir. FĠLTRELĠ TOZ MASKESĠ: Yüze takılan ve kullanan kimseye; çevresindeki tozlu havayı, bir filtreden geçirerek veren maskedir. SÜZGEÇLĠ GAZ MASKESĠ: Yüze takılan ve kullanan kimseye; çevresindeki gazlı havayı bir filtreden geçirerek veren maskedir. 3 seafoodplus.info BASINÇLI TEMĠZ HAVA MASKESĠ: Kullanan kimsenin baĢına takılan spiralli bir hortumla uygun bir sistemden alınan basınçlı temiz havayı veren maskedir. HORTUMLU TEMĠZ HAVA MASKESĠ: Kullananın yüzüne takılan ve ucundaki hortum vasıtası ile normal atmosfer basıncındaki temiz havanın solunmasını sağlayan maskedir. BASINÇLI OKSĠJEN SOLUNUM CĠHAZI: Yüze takılan bir maskeye bağlı oynak bir hortum vasıtası ile basınçlı oksijen ihtiva eden uygun bir sistemle bağlantılı cihazdır. BASINÇLI HAVA SOLUNUM CĠHAZI: Yüze takılan bir maske ile oynak bir hortum vasıtası ile basınçlı temiz hava ihtiva eden tüpe bağlantılı cihazdır. OKSĠJEN ÜRETĠM SOLUNUM CĠHAZI: Yüze takılan bir maske ile kimyasal bir yolla üretilen oksijen solunumunu sağlayan cihazdır. EMNĠYET ELDĠVENĠ: Ellerin yanmasını, kesilmesini önleyen ve kimyevi etkilerden koruyan, elektrik geçirmezliğini sağlayan muhtelif malzemelerden yapılmıĢ eldivenlerdir.(Deri, lastik, amyant ve kombine malzemelerden yapılmıĢ eldivenler mevcuttur.) EMNĠYET KEMERĠ: Yüksekte çalıĢırken yere düĢmeyi önleyen bir teçhizattıseafoodplus.infot tipi gövdeye bağlanacak kemer ve kancalardan seafoodplus.infoğiĢik tip emniyet kemeri seafoodplus.infot kemerleri yerden 3 m yükseklikten itibaren mutlaka kullanılacak ve kullanılmadan önce kesik ve kusurlu bulunup bulunmadıkları, perçin ve diĢlerinin sağlam olup olmadıkları kontrol edilecek, kusurlu kemerler kesinlikle kullanılmayacak ve ilgililere haber verilecektir. EMNĠYET FOTĠNĠ: Ayağı, düĢecek ağır parçalardan korur ve fotinin ucunda, üst kısmında parmakları koruyan çelik kısım vardır. YANGIN BATTANĠYESĠ:Yanan personeli kurtarmak için amyanttan yapılmıĢ seafoodplus.infoĢan biri bu battaniyeye sarılarak yanmaktan kurtulur. 4 seafoodplus.info BĠR YANGIN ANINDA YAPILACAKLAR TelaĢlanma, paniğe kapılma, soğukkanlı olmaya çalıĢ. Bulunduğun yerde yangın ihbar düğmesi varsa bas, çan varsa çal. Ġtfahiye teĢkilatına haber vermek için () numaraya telefon et. Yangın yerini en kısa ve doğru Ģekilde bildir. Yangın cinsini bildir. (bina, benzin, motorlu vasıta v.s.) Yangını çevredekilere ve ilgilere duyur. Ġtfaiye gelinceye kadar eldeki mevcut imkanlarla yangını söndürmeye çalıĢ. Yangının yayılmasını önlemek için kapı ve pencereleri kapat, çabuk yanıcı maddeleri uzaklaĢtır. Bunları yaparken kendini ve baĢkalarını tehlikeye atma. Görevlilerden baĢkasını yangın sahasına sokma. YANGIN EMNĠYETĠ AÇISINDAN Elektirik ocakları ve diğer elektirikli aletlerin fiĢleri iĢ bitiminde prizlerden çekilecektir. Mümkünse Ģalterden cereyan kesilecektir. fabrika sahalarımızın tamamına yakını ex-proof sahalar olduğundan, buralarda yapılacak bağlantılar ve uzatmalar usulüne uygun yapılacaktır. taĢınabilir elektrik kabloları kullanıldığında, bunların zırhının mekanik ve kimyasal etkilere karĢı dayanıklı, eksik ve kablo zırhları sağlam olacaktır. iĢyeri temiz tutulacak, kağıt, yağlı bez gibi maddeler rastgele yerlere atılmayacak, madeni çöp kutularında toplanacak, belirlenen zamanlarda nezaret altında C kapı haricinde yaktırılacaktır. C kapı dahili iĢyerlerinde kaynak ve pürmüz gibi alev ve kıvılcım çıkartan aletler ile herhangi bir çalıĢma yapılmadan önce teknik emniyet ünitesinden mutlaka sıcak iĢ izni alınacaktır. Stajyer öğrenci, içinde akaryakıt bulunan varil, pompa, tank, teneke ve 5 seafoodplus.info bidon gibi mevcut ısıtma tertibatı olan yerlerin yakınında ve adı geçen maddeler civarında ateĢ yakmayacak, kibrit, çakmak ve pürmüz kullanmayacaktır. normal mesai saatleri bitiminde odalarını terk etmeden önce odalarının pencerelerini kapayacaklar, lambalarını söndürecekler, elektrikli cihazlarla çalıĢmıĢlarsa cihazı kapatıp fiĢlerini prizden çekeceklerdir. ĠĢyerlerinin temizliği motorin ve benzeri yanıcı maddelerle yapılmayacaktır. yangın cihaz ve hortumları ile diğer malzemeler kesinlikle yangından baĢka maksat için kullanılmayacaktır. otomatik yangın ihbar butonlarına ait camların kırık olduğu görülünce ilgililere bildirilecektir. 6 seafoodplus.info 10/07/ 5 DSC DSC NEDĠR? DSC yi polimerin erime sıcaklığını, kristallenme noktasını; camsı geçiĢ aralığını; kristallenme yüzdesi, füzyon erime entalpilerinin tespiti için kullanılan termal analiz cihazıdır. DSC NASIL ÇALIġIR? DSC, örnek ısıtılırken, soğutulurken yada sabit bir sıcaklıkta tutulurken soğurulan yada salıverilen enerji miktarını ölçer. Bu teknikte, referans ile örnekten gelen yada uzaklaĢan ısı farkı sıcaklığa veya zamana bağlı olarak gösterilir. DSC, DTA ile aynı ölçüm prensiplerini kullanır. Her ikisinde de örnek ve referans örneği bulunur. Farklı olarak DSC'de, örnek sıcaklığı ile referans örnek sıcaklığı aynı tutulur. Eğer örnek ile referans arasında bir sıcaklık farkı saptanırsa, sıcaklığı aynı tutmak için örneğe verilen enerji (güç) miktarı değiĢtirilir . Sıcaklıkları eĢit tutabilmek için uygulanan ısıtma hızı, örnek sıcaklığının fonksiyonu olarak kaydedilir. Termogramın y ekseni milivat/s veya milkalori/s birimleri ile seafoodplus.info yolla örnekteki faz değiĢimi sırasındaki ısı transferi miktarı saptanabilir. ġekil DSC CĠHAZININ GENEL ġEKLĠ 7 seafoodplus.info CAMSI GECĠġ SICAKLIĞI Camsı geçiĢ sıcaklığında eğri birdenbire aĢağıya doğru bir basamak olusturur. ġekil CAMSI GEÇĠġ SICAKLIĞI Camsı geçiĢ sıcaklıklarının üzerinde polimerler daha yüksek ısı kapasitesine sahiptirler. Isı kapasitesinin bu değiĢimi yüzünden DSC de bir basamak oluĢturur. Bu basamağın orta noktası Tg olarak adlandırılır. KRĠSTALLENME Polimer kristallendiği sırada ısı salınımı yapar bu da DSC cihazının örnek ocağının referans ocağına göre daha az ısı enerjisine ihtiyaç duyduğu andır. Grafikte bu nokta bir düĢüĢ oluĢur. Bu nokta Tc olarak adlandırılır. ġekil KRĠSTALLENME SICAKLIĞI 8 seafoodplus.info ERĠME Erime sıcaklığına ulaĢıldığında polimerler saf maddelerin hal değiĢtirmede gösterdikleri davranıĢa benzer davranırlar. Moleküller birbirlerinden ayrılıp serbestçe hareket etmeye baĢlarlar. Serbestçe hareket edebilmeleri için enerjiyi absorblamaları gerekir. Bu yüzden sıcaklık değiĢtirmeye bir direnç gösterirler. Bu nedenle DSC polimerin bulunduğu ocağa daha fazla ısı verir tüm bu olayların sonucu grafikte ani bir yükselti olarak görünür. Grafikte bu nokta Tm olarak adlandırılır. ġekil ERĠME SICAKLIĞI DSC ĠLE ĠLGĠLĠ YAPILAN CALIġMA ġekil 5 5 DSC ÇALIġMASI Polieterketon ‗a DSC çekilmiĢ ve derecede erime noktası gözlenmiĢ bu Ģekilde maddenin polieterketon olduğu anlaĢılmıĢtır. 9 seafoodplus.info 11/07/ 6 FT-IR FTIR NEDĠR? IR spektroskopisinde katı, sıvı, gaz ve çözelti halindeki örneklerin spektrumları alınabilir. Örneğin bulunduğu forma göre, örnek hazırlama farklıdır. Bu yöntemde amaç herhangi bir bileĢiğin yapısı hakkında bilgi sahibi olmak veya yapısındaki değiĢiklikleri incelemektir. BileĢiğin alınan IR spektrumu ile yapıdaki bağların durumu, bağlanma yerleri, yapının aromatik veya alifatik olduğuna dair bir bilgi edinebiliriz. Bu yöntem tek baĢına çok aydınlatıcı olmamaktadır. Diğer spektroskopik yöntemlerde destekleyici olarak kullanılmalıdır. IR spektrumunda cm-1 arasını kapsayan bölge fonksiyonel grup bölgesi, cm-1 arasını kapsayan bölge ise küçük yapısal değiĢiklikleri veren parmak izi bölgesi olarak adlandırılır. IR atlası olarak adlandırılan ve saf bileĢiklerin spektrumlarının yer aldığı bir atlas bulunmaktadır. Alınan spektrumlar bu atlastaki spektrumlarla da karĢılaĢtırılabilir. FT-IR NASIL ÇALIġIR Moleküllerin IR ıĢığını (0,78 – m dalga boylu veya – 10 cm-1 dalga sayılı) absorpsiyonuyla titreĢim ve dönme enerji seviyelerine uyarılmalarının ölçümüne dayanıseafoodplus.infoüler maddeler için infrared absorpsiyon emisyon ve yansıma spektrumları; spektrumların, moleküllerin bir titreĢim veya dönme enerji seviyesinden ötekine geçiĢleriyle sağlanan enerjideki çeĢitli değiĢmelerden kaynaklandığı varsayımıyla açıklanabilir. Ġnfrared Bölgesi üçe ayrılır: 1- Yakın ( µm µm), 2- Orta ( µm—25 µm), 3- Uzak infrared (25 µm— µm) Genellikle cm-1 ile cm-1 arasında kalan orta IR bölgesi kullanılır. Uzak IR bölgesi metal ametal bağlarını içerdiği için özellikle anorganik bileĢiklerin (Koordinasyon BileĢikleri) yapılarının aydınlatılması açısından önemlidir. Dalga sayısı(1/ ), seafoodplus.info ve hem de.; frekansla doğru orantılı olduğundan, infrared spektroskopide genellikle doğrusal bir dalga sayısı ölçeği kullanılmaktadır. Dalga sayısı dalga boyunun tersidir. TitreĢim frekansını 10 seafoodplus.info kullanmak sayısal olarak ölçeklenmeye uygun olmadığından dalga sayısının kullanılması tercih edilmektedir. TĠTRESĠM VE DÖNME SIRASINDA DĠPOL DEĞĠġĠMLERĠ Ġnfrared ıĢınları UV, GB ve X-ıĢınları ile ilgili incelenen elektronik geçiĢlerin hepsini oluĢturacak kadar enerjili değildir. Bu nedenle, infrared ıĢınının absorpsiyonu, çeĢitli titreĢim ve dönme halleri arasındaki enerji farklarının küçük olması yüzünden daha çok moleküler yapılarla sınırlıdır. . Ġnfrared ıĢınını absorplayabilmesi için bir molekülün titreĢim veya dönme hareketi sonucunda, molekülün dipol momentinde net bir değiĢme meydana gelmelidir. Sadece bu Ģartlar altında, ıĢının değiĢen elektrik alanı ile molekül etkileĢebilir ve moleküldeki hareketlerin birinin genliğinde bir değiĢmeye neden olur. Örneğin, hidrojen klorür gibi bir molekülün etrafındaki yük dağılımı, klorun hidrojenden daha çok elektron yoğunluğuna sahip olması nedeniyle, simetrik değildir. Bu nedenle hidrojen klorürün belli bir dipol momenti vardır( =1, coul.1,m= 2, coul.m=6,08D, Deneysel olarak 1,03 D) ve bu moleküle polar molekül denir. Dipol moment, yük merkezleri arasındaki uzaklık ve yük farkının büyüklüğündeki farka bağlıdır. Hidrojen klorür molekülü titreĢirken, dipol momentinde bir değiĢme olur ve ıĢının elektrik alanı ile etkileĢebilecek bir alan meydana gelir. IĢının frekansı molekülün doğal titreĢim frekansına uyarsa, moleküler titreĢimin genliğinde bir değiĢme meydana getiren net bir enerji alıĢveriĢi gerçekleĢir; bu da ıĢının absorpsiyonu demektir. Benzer Ģekilde, asimetrik moleküllerin ağırlık merkezi etrafında dönmesi, ıĢınla etkileĢebilen periyodik bir dipol değiĢimi meydana getirir. Polar bağlar genellikle IR aktiftir. O2 ve Cl2 gibi homonükleer türlerin dönmesi veya titreĢmesi sırasında, dipol momentlerinde net bir değiĢme olmaz; bu nedenle böyle bileĢikler infrared bölgede absorpsiyon yapmazlar. Bu tip birkaç bileĢik hariç, diğer bütün moleküler türler infrared ıĢınını absorplarlar. 11 seafoodplus.info DÖNME GEÇĠġLERĠ Dönme enerji seviyesinde bir değiĢme olabilmesi için gerekli enerji çok küçük olup cm-1 veya daha azdır (> m). Dönme seviyeleri kuantlı olduğundan, uzak-infrared bölgede gazların absorpsiyonu, kesin olarak birbirinden ayrılmıĢ çizgilerle karakterize edilir. Katı veya sıvılarda moleküller arası çarpıĢma ve etkileĢmeler, bu çizgilerin geniĢleyerek sürekli bir spektrum oluĢmasına neden olur. 12 seafoodplus.info 12/07/ INFRARED SPEKTROSKOPĠSĠ UYGULAMASI Örnek Hazırlama Eğer örnek katı ise spektroskobik potasyum bromür (KBr) yardımı ile birkaç tonluk basınç altında ince Ģeffaf bir tablet oluĢturularak spektrum alınır. KBr‘ün infrared bölgesinde absorpsiyonu olmadığı için kullanılması uygundur. Kullanılan KBr nem içermemelidir. Çünkü içerdiği nemin IR spektrumunda hatalı bantların gözlenmesine neden olur. Çözeltilerin spektrumunun alınması sırasında dikkat edilmesi gereken en önemli Ģey, seçilen çözücünün IR bölgesinin her yerinde ıĢığı geçirebilmesi gerekmektedir. Bu nedenle en fazla tercih edilen çözücüler karbontetraklorür, kloroform, karbondisülfür, siklohekzan, benzen, tetrakloroetilendir. Bu çözücülerden uygun olanı herhangi biri ile örneğin % ‗lük bir çözeltisi hazırlanır. Hazırlanan bu çözelti KBr den yapılmıĢ infrared sellerine koyulur. Ayrıca kullanılan çözücünün selin yapıldığı maddeyi çözmemesine de dikkat edilmelidir. Sıvılar ve gazlar için ise havası boĢaltılmıĢ hücreler kullanılır. 13 seafoodplus.info ġekil 6 1 FONKSĠYONEL GRUP TABLOSU Alınan Spektrumun Değerlendirilmesi ġekil 6 2 KABA FORMÜLÜ C10H12O2 OLAN MADDENĠN SPEKTRUMU Kapalı formülünü bildiğimiz örneğin alınan spektrumu, bant bant değerlendirilerek yapının açık formülü bulunur. - cm-1 de gözlenen geniĢ pik, yapıda alkol veya fenol olduğunun bir göstergesidir. cm-1 de gözlenen çoklu pik, aromatik bir halkadaki C-H 14 seafoodplus.info bağlarını; cm-1 de gözlenen çoklu pikler ise aromatik yapıdaki C=C bağlarını göstermektedir. cm-1 deki pikler, yapıdaki eter varlığı (R-O-R) gösterir. cm-1 deki pikler, p bağlı karbonlara bağlı hidrojenler(=C-H) nedeniyle gözlenmiĢtir. Yukarıdaki bilgilerin bir araya getirilmesinden sonra yapıda bir benzen halkası ve bu halkaya bağlı bir OH grubu, eter grubu olduğu bulunmuĢtur. Kapalı formülü bilinen bu bileĢiğin açık formülü aĢağıdaki Ģekildedir. ġekil 6 3 C10H12O2 15 seafoodplus.info 13/07/ 7 TĠTRASYON DENEYĠN AMACI PE Numunesinde Maleik Anhidrit Grafting Yüzdesi Tayini ALKALĠ TĠTRASYONU PE(polietilen) zinciri üzerindeki karboksilik asit gruplarının sayısı standart titrasyon metoduyla belirlenir. Ġlk önce yaklaĢık gr PE numunemiz ml toluende yaklaĢık 80 santigrat derecede çözünür. Tüm anhidrit gruplarının karboksilik asite dönüĢebilmesi için içine birkaç damla saf su eklenerek hidroliz yapılır. Ġçine % lik timol mavisi çözeltisi metanolde çözünmüĢ) indikatör olarak eklenir. Reaksiyon ortamı PE numunesinin çözeltide çökmesini engellemek için karıĢtırılır. M metanol içinde çözünmüĢ KOH ile titre edilir. Çözelti rengi mavi oluncaya kadar ve bu mavi renk 12 saniye boyunca kalıncaya kadar titrasyona devam edilir. Titrasyon iĢlemi sırasında numunenin çökmesini onlemek için manyetik karıĢtırıcıyla karıĢtırılır. KOH çözeltisinin sıcaklığının 25 santigrat derece olmasına dikkat edilir aksi taktirde primer standart çözelti hacmi artarak deriĢimi düĢürür. KOH Çözeltisinin HazırlanıĢı mL 0,05 N KOH çözeltisi için; N=M x Td → M=0,05 N KOH grKOH= mL KOH x (0,05 mmoL KOH / mL KOH) x (0, gr KOH / mmoL KOH)=1,40 gr KOH alınıp balon joje içerisinde mL metanol ile tamamlanır. Karboksili asit grup içeriği aĢağıdaki içeriğe göre tanımlanır. 45 gr mol M V Karboksili asit %Ağ = m 16 seafoodplus.info M:mol/litre V:litre m:gram Aldığımız numune miktarı m=gr, bu numuneyi ml M KOH ile titre ettik bunu yukarıda hazırladığımız formülde yerine koyarak numunedeki karboksilli asitin ağırlıkça yüzdesini bulabiliriz. 1.TĠTRASYON 3 45 gr mol 10 Karboksili asit %Ağ = 2.TĠTRASYON 3 45 gr mol 10 Karboksili asit %Ağ = 3.TĠTRASYON 3 45 gr mol 10 Karboksili asit %Ağ = Bu üç sonucun ortalamasını alırsak : %ağ 3 Maleik anhidritler karboksili asitlere çevrilir aĢılama verimliliği PE içindeki aĢılanmıĢ MAH birimleri ile tanımlanır. Bu Ģekilde anhidritler asite çevrilerek asit miktarı tayin edilir 17 seafoodplus.info 16/07/ 8 PĠROLĠZ PĠROLĠZ NEDĠR? Bir organik bileĢiğin yetersiz oksijen ortamında yada tamamen inert bir ortamda yüksek sıcaklıklara ısıtılarak daha küçük molekül ağırlığındaki parçalara ayrılmasına denir. UYGULAMA:BĠLĠNMEYEN NUMUNENĠN PĠROLĠZĠ Hortum parçasının ne tur bir polimerden yapılmıĢ olduğunu öğrenmek için ilk baĢta numune küçük parçalara ayrıldı ve daha sonra ekstraksiyona tabi tutuldu. Bu Ģekilde içindeki katkıları uzaklaĢtırıldı. Daha sonra numunemizin polimerik yapısını anlamak için FT-IR sini çekmemiz gerektiğinden numune pirolize uğratıldı. Ekstraksiyon iĢleminin amacıda FT-IR de katkı maddelerinin grafikte madde hakkında yanıltıcı bilgi vermesini engellemekti. Ekstraksiyondan sonra bilinmeyen numuneyi bir tüpün içine doldurduk sonra üzerine bir u boru geçirildi. U borunun diğer ucunu karbontetraklorür dolu bir tüpe daldırıldı. Bilinmeyen maddeyi bek alevinde ısıtıp pirolize uğramasını sağlandı ve organik kısımlarını gaz halinde CCl4 içinde tuttuldu. CCl4 içinde gaz çıkıĢını gözlemlendi. Bu gazlar bir çözelti oluĢturuldu. Daha sonra bu organik kısımlarla dolu CCl4 u erlene boĢaltıp erleni ısıtarak buharlaĢmasını sağlandı. CCl4 den kaynatarak kurtulduk çünkü kaynama noktası yüksek olduğundan buharlaĢma uzun sürebilir. CCl4 kullanma nedenimiz ise tutuĢma noktası yüksek olmasıdır asetonda kullanılabilir fakat aseton tutuĢmaya daha elveriĢlidir. Çözücü erlende buharlaĢtırıldıktan sonra kalan yağsı sıvı organik maddelerdir bunları FT-IR sini çekip numunenin hangi maddeden yapıldığı hakkında fikir elde edilebilinir. Düzenek aĢağıdaki gibidir. 18 seafoodplus.info ġekil 8 1 PĠROLĠZ DÜZENEĞĠ 19 seafoodplus.info 17/07/ 9 POLĠMERE GĠRĠġ VE POLĠMERĠZASYON Polimerler, çok sayıda molekülün kimyasal bağlarla düzenli bir Ģekilde bağlanarak oluĢturdukları yüksek molekül ağırlıklı bileĢseafoodplus.inforler ―monomer‖ denilen birimlerin bir araya gelmesiyle oluĢmaktadıseafoodplus.info basit bir örnek olarak ―Polisitren‖ seafoodplus.infotren birçok sitren monomerinin bir araya gelmesiyle oluĢmuĢtur. POLĠMERĠZASYON REAKSĠYONLARI Yapay polimerik maddeler "Kondenzasyon" ve "Katılma" polimerleri olarak iki bölümde incelenebilir. Kondenzasyon polimerleri Bu tür polimerler, kondensasyon polimerizasyonu ( veya basamaklı polimerizasyon) adı verilen yöntemle elde edilirler. Polimerizasyon reaksiyonlarında iki veya daha fazla fonksiyonlu grup içeren moleküller birbirine bağlanarak daha büyük moleküller oluĢtururken reaksiyon sonucu su gibi küçük gruplar ayrılır. Örneğin etilen glikol ve adipik asit monomerleri polikondensasyonu sonucu bir poliester olan polietilen adipat meydana gelirken reaksiyon sonucu su açığa çıkar. Reaksiyona giren maddelerin yapısına göre sudan baĢka amonyak, karbondioksit, azot, metanol vb. küçük moleküller meydana gelir. Basamaklı polimerizasyon; polimerin molekül ağırlığının yavaĢ yavaĢ artması ile ilerler. Basamaklı reaksiyonlarda polimerizasyon derecesi, reaksiyon süresinin bir fonksiyonu olduğundan, istenilen molekül ağırlığı, reaksiyonu uygun bir süre sonunda durdurmakla elde edilebilir. Reaksiyona giren maddelerden birinin tamamen tükenmesi ve bütün zincirlerin her iki yönde aynı fonksiyonlu gruplarla sonlanması ile durdurulmuĢ olur. 20 seafoodplus.info Katılma Polimerleri Zincir reaksiyonları ile monomerlerin doğrudan doğruya polimer moleküllerine girmeleri ile oluĢur. Zincir taĢıyıcı bir iyon olduğu gibi, çiftlenmemiĢ bir elektronu bulunan ve serbest radikal denen etkin bir madde de olabilir. RADĠKAL KATILMA POLĠMERĠZASYONU Serbest radikaller genellikle katalizör denen ve bazı koĢullarda kararsız maddelerin parçalanması ile oluĢur. Bu serbest radikal, bir vinil monomerinin çifte bağı ile reaksiyona girerek monomere katılır ve çiftleĢmemiĢ elektronu bulunan bir radikal verir. Çok kısa sürede çok sayıda monomer molekülü bu büyüyen zincire katılır. En sonunda iki radikal birbiriyle reaksiyona girerek polimer molekülünü oluĢturur. Vinil monomelerin polimerizasyonunu radikal mekanizması ile katalizleyen en önemli maddeler peroksitlerdir. Bunlardan baĢka azot bileĢikleri persülfatlar ve disülfürlerde kullanılıseafoodplus.info asetat gibi saf bir vinil monomeri 40°C'de polimerleĢmediği halde , % mol benzoil peroksit katılması ile çok hızlı polimerizasyona uğrar. ĠYONĠK ZĠNCĠR POLĠMERĠZASYONU Monomerlerin çoğu radikal baĢlatıcılarla polimerleĢir. Iyonik baĢlatıcılara karĢı ise monomer seçimli bir davranıĢ gösterirler. Bazıları katyonik bazıları da anyonik baĢlatıcılarla polimerleĢseafoodplus.info-karbon çift bağı (p bağı) nedeniyle hem radikal hem iyonik baĢlatıcılarla reaksiyon verir. Karbonil bağı ise polar özelliği nedeni ile sadece iyonik polimerizasyonu sağlar. Sübstitüye grubun indüktif veya rezonans etkilerine bağlı olarak anyonik veya katyonik polimerizasyon olur. Alkoksi, alkil, fenil gibi elektron itici gruplar çifte bağın elektron yoğunluğunu arttırarak katyonik baĢlatıcılarla bağlanmayı kolaylaĢtırır. Siyano ve karbonil gibi elektron çekici gruplar ise çifte bağdaki elektron yoğunluğunu azaltarak anyonik baĢlatıcılarla polimerizasyona imkan verir. 21 seafoodplus.info PVC NĠN TARĠHÇESĠ Polivinil klorid yüzyılda iki farklı halde , ‘te Henri Victor Regnault ve ‘de Eugen Baumann tarafından kaza eseri keĢfedilmiĢtir. yüzyılın baĢlarında, Rus kimyacı Ivan Ostromislensky ve Fritz Klatte Alman kimya Ģirketi Griesheim-Elektron ile PVC‘yi ticari ürünlerde denemiĢtir, fakat katı halde iĢlem görme zorlukları ve polimerin gevrekliği çabaları durdurmuĢtur. ‘da, B.F. Goodrich Ģirketinden Waldo Semon PVC‘yi farklı katkı maddeleri ile karıĢtırıp, plastikleĢtirme metodu geliĢtirmiĢtir. Bu sonuç, daha esnek ve daha kolay iĢlenebilir malzemeyi vermiĢ ve ticari alandaki yaygın kullanım bundan yakın bir zaman sonra baĢarılmıĢtır. SANAYĠDE KULLANIMI Polivinil klorür, (genelde kısaltılmıĢ olarak PVC diye kullanılır) oldukça geniĢ kullanım alanı olan bir plastik. Kimyasal endüstrisinde en değerli ürünlerden biridir. Dünyada PVC‘nin % 50‘den fazlası yapı sektöründe kullanılır. Bina malzemesi olarak, PVC ucuz ve kolay monte edilebilirdir. Son yıllarda, PVC geleneksel yapı malzemeleri olan ahĢap, beton ve kilin birçok alanda yerini almıĢtır. Ġdeal yapı malzemesi olmasına rağmen, çevre ve insan sağlığı için PVC hakkında kaygılar vardır. PVC‘nin kullanım alanları arasında, kapı ve pencere profilleri, vinil cephe kaplaması, boru ve tesisat malzemeleri , elektrik kabloları, döĢeme, hobi malzemeleri sayılabilir. Esnek ve ucuz olması nedeni ile malzeme su ve atık su endüstrisinde boru hatları için çok yaygın olarak kullanılıseafoodplus.info, geri dönüĢebilir, yani tekrar kullanılabilir bir plastiktir. Uluslararası geri dönüĢüm kodu 3 olarak belirtilmiĢtir. 22 seafoodplus.info PVC ÜRETĠMĠ Polivinil klorid, monomer haldeki vinil kloridin polimerizasyonu ile üretilir. PVC sert bir plastik olup, daha yumuĢak ve daha esnek hale getirmek için plastikleĢtiriciler ilave edilir. H H H H H H \ /
nest...