Koalalar Hakkında Ilginç Bilgiler
kaynağı değiştir]
Tarihçe[değiştir kaynağı değiştir]
yılında Henri Marie Ducrotay de Blainville tarafından koalaya Phascolarctos cins adı verilse de, tür adı için daha ayrıntılı bir çalışma yapılana kadar herhangi bir isim önerilmemişti.[9] 'da August Goldfuss, ikili adlandırma olarak Lipurus cinereus adını önerse de, daha önce yayımlanmış Phascolarctos adı, Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu gereğince öncelik taşıyordu. 'de Anselme Gaëtan Desmarest, kahverengi renkli koalaların gri renkli olanlardan farklı bir tür olduğunu belirterek bu renkteki koalaları Phascolarctos fuscus adıyla tanımladı.[11] 'de Goldfuss tarafından Marodactylus cinereus; 'de René Primevère Lesson tarafından Phascolarctos flindersii, John Edward Gray tarafından ise Phascolarctos koala adı önerilmişti.
Koala; Vombatidae ile soyu tükenmişPalorchestes, Thylacoleonidae ve Diprotodontidaefamilyalarıyla birlikte, İki ön dişliler (Diprotodontia) takımınınVombatiformes alt takımında sınıflandırılır.[14] Vombatiformes alt takımı, içinde kangurular ve valabileri bulunduran Macropodiformes alt takımı ile possumlardan oluşan Phalangeriformes alt takımının oluşturduğu klad ile kardeş gruptur.[15] Koalaların soyu, muhtemelen ağaçlarda yaşayan Vombatiformes üyelerinin atalarından Eosen devrinde, yaklaşık 40 milyon yıl önce kollara ayrılmaya başladı.[13][16]
Koala, bir zamanlar çeşitli cins ve türler barındıran Phascolarctidae familyasının günümüzde yaşayan tek türüdür. Oligosen ve Miyosen devirlerde yağmur ormanlarında yaşayan koalalar, günümüze kıyasla daha çeşitli besinlerle besleniyordu.[17]Nimiokoala greystanesi gibi bazı türler ile Perikoala cinsinin bazı türleri, günümüz koalasıyla aynı boyutlarda iken Litokoala cinsinde yer alan türlerin boyutları günümüzdekilerin yarısı ila üçte ikisi kadardı.[18]Tarih öncesi devirlerde yaşayan koalaların sahip olduğu günümüzdekilere benzer gelişmişlikteki kulak yapıları, türdeki uzun mesafelere seslenebilme ve sedanter yaşama geçişin erken dönemlerde ortaya çıktığını gösterir.[17] Miyosen devrinde Avustralya'nın kuraklaşmasıyla birlikte yağmur ormanları yok olmuş ve yerine okaliptüs (Eucalyptus) ağaçlarından oluşan bitki örtüsü yayılmıştır. Geç Miyosen devrinde Phascolarctos cinsi, Litokoala'dan ayrılarak[17][19]damağınkafatasında öne doğru kayması, azı ve küçük azı dişlerinin büyümesi, pterygoid fossanın küçülmesi ve azı dişleri ile kesici dişler arasındaki aralığın artması gibi yalnızca okaliptüs yaprakları ile beslenmesine olanak sağlayacak çeşitli adaptasyonlar geçirmiştir.[17][20]
Pliyosen ve Pleistosen devirlerinde Avustralya'nın iklim ve bitki örtüsündeki değişimlerle koala türlerinin de boyutları büyüdü.[18] Kimi görüşlere göre Phascolarctos cinereus'un, dev koalanın (P.&#;stirtoni) cüce formu olarak ortaya çıkmış olma ihtimali bulunur.[14][21]Geç Pleistosen'de memeli boyutlarının küçülmesi dünya genelinde yaygın bir olaydı ve Macropus agilis gibi Avustralya'ya özgü çeşitli memelilerin bu cüceleşme sonucu ortaya çıktığı düşünülür. 'de yayımlanan bir araştırmada P.&#;cinereus ile P.&#;stirtoni türlerinin, Pleistosen çağının ortalarında ve sonlarında simpatrik olmuş olabileceği, bu durumun muhtemelen Pliyosen çağında başladığı belirtilse de,[22] bu dönemden kalma fosil kayıtlarının ila yıl öncesinden[23] buzul dönemi ile buzul arası dönemleri gibi farklı zamanlarda yaşamış farklı taksonlara ait olduğu öne sürülür.[24] Bunun gerçek olması, bu iki türün aynı dönemde yaşamadığı anlamına gelir.[25] Günümüz koalasının fosil kalıntıları en azından Pleistosen devrinin ortalarına kadar gider.[26]
Genetik ve varyasyonlar[değiştir kaynağı değiştir]
Dişi (solda) ve erkek koala | ||
Koala, körelmiş bir kuyruğa sahip ya da kuyruksuz, tıknaz bir hayvandır.[35] Boyu 60 ila 85&#;cm, kütlesi ise 4 ila 15&#;kg arasında değişir.[35] Bu boyutları ile Avustralya'da, yaşamını ağaçlarda sürdüren en büyük memelidir. Victoria koalalarının kütlesi Queensland koalalarınınkinin iki katı kadardır.[27]Eşeysel dimorfik olan türün erkekleri, dişilerine göre yaklaşık %50 daha büyüktür. Erkekler, burunlarının daha kıvrık olması ve göğüslerinde kılsız bölgeler şeklinde görülen koku bezleri ile dişilerden fiziksel farklılıklar gösterir.[37][38] Keselilerin çoğunda olduğu gibi erkek koalanın penisi de çatallıdır.[39] Dişi koalalarda iki vajina ile iki ayrı rahim bulunur. Erkeğin prepüsünde doğal olarak bulunan bakterilerdöllenmede önemli bir rol oynar.[40] Dişinin kese ağzını, yavruların keseden düşmesini engelleyen bir sfinkter kas ile sıkıştırır.[41]
Koalanın kürkü sırtında daha kalın ve uzun, karnında ise daha kısa kıllıdır. Kulak kepçelerinin içi ve dışındaki kıllar daha kalındır.[37] Sırt kürkünün rengi açık gri ile çikolata kahverengi arasında değişir. Karın kürkü beyazımsı iken kalça kısmında benekli beyaz olan kürk sırta doğru koyulaşır.[35] Keseliler arasında en etkili ısı yalıtımına sahip olan koalanın sırt kürkü, rüzgâr ve yağmura karşı dayanıklıdır. Karın kürkü ise Güneş'in yaydığı radyasyonu yansıtır.[42]Ağaçlara tırmanmaya uyumlu olacak şekilde adaptasyon geçiren pençeleri, kıvrık ve keskindir. Daha büyük olan ön pençelerinin ilk iki parmağı diğer üç parmağı ile karşı karşıya olduğundan küçük dalları da kavrayabilirler. Arka pençelerinin ikinci ve üçüncü parmakları, Diprotodontia üyelerinde tipik olarak görüldüğü üzere birbirine yapışıktır ve bu parmakların ucundaki ayrık tırnaklar, daha çok temizlenmek amaçlı kullanılır.[38] Pençeleri ağaçların yumuşak ve düzgün gövdelerine çengel gibi saplanabilen koalaların dört ayağı da ağaç dallarını kavrayabilir ve dallara sarılarak tırmanmalarını sağlar. Pençelerinde ayrıca kabarık çizgiler bulunur.[43] Boyutuna göre kısa ve kaslı üst gövdesi ile birlikte görece uzun kolları, tırmanma ve tutunma yeteneğine yardımcı olur. Kaval kemiğine diğer hayvanlardan daha aşağıda bağlanan kalça kasları da tırmanma için fazladan kuvvet sağseafoodplus.infosının sonunda bulunan kıkırdaksı yapı, ağaç dallarının oluşturduğu çatala tünediğinde rahat etmesine olanak verir.[41]
Ortalama 19,2 g kütlesiyle koala beyni, memeliler arasında vücut kütlesine oranla en küçük beyinlerden biridir ve tipik iki ön dişliler takımı üyelerine göre %60 kadar daha küçüktür.[46] Beyinlerinin yüzeyi ilkel hayvanlarda görüldüğü üzere düz bir yapıya sahiptir.[47]Kafatası boşluğunun %61'ini dolduran beyne, beyin-omurilik sıvısı tarafından kafatasının iç yüzeyine doğru basınç uygulanır. Beyin-omurilik sıvısının görece yüksek miktarda olmasının sebebi bilinmemekle birlikte, hayvanın ağaçtan düşmesi durumunda beynini koruyacak şekilde amortisör görevi görmesi olduğu ihtimaller arasındadır.[47] Beynin boyutu, daha büyük bir beyni idare edemeyecek kadar düşük enerji veren beslenme özelliklerine bir adaptasyon olabilir. Küçük beyninden ötürü koalanın karmaşık ve sıra dışı davranışları gerçekleştirme yetenekleri kısıtlıdır. Örneğin koalaya, düz bir yüzey üstünde koparılmış yapraklar verildiğinde hayvan alışık olduğu beslenme rutininin dışına çıkamayarak bu yaprakları yemez. Koalanın koku alma duyusu normaldir ve yenip yenemeyeceğini anlamak için dalların içerdiği yağları koklar. Burnu sert deri ile kaplıdır. Yuvarlak kulakları iyi işitmesini sağlar[41] ve orta kulağı gelişmiştir.[17]Görme duyusu ise iyi gelişmemiştir[41] ve görece küçük gözleri, keseliler arasında pek görülmeyen şekilde dikey çizgili göz bebeklerine sahiptir.[37] Pes sesler çıkarmak için özgün bir ses organı taşır. Memelilerde tipik olarak gırtlakta yer alan ses telleri yerine sahip oldukları damaksıl ses telleri, yumuşak damaklarında yerleşmiştir.[49]
Koala, düşük besin değerlerine sahip olan, yüksek oranda zehirli ve yüksek miktarda lif içeren okaliptüs beslenmesine uygun çeşitli adaptasyonlar geçirmiştir. Hayvanın dişleri, öndeki kesicilerin yanı sıra otobur hayvanların özelliği olan diastema adlı bir boşlukla ayrılmış ve her çenede bulunan bir küçük azı ve dört azı dişinden oluşur. Kesici dişler yaprakları tutup küçük azı dişlerine aktarmaya, küçük azı dişleri yaprakları saplarından koparmaya ve azı dişlerine geçirmeye yarar. Yüksek tüberküllü azı dişleri ise yaprakları küçük parçalara ayırır.[51] Koalalar aynı zamanda çiğnemeden önce yaprakları yanak keselerinde saklayabilirler.[52] Orta yaşlı koalaların kısmen aşınmış azı dişleri, yaprakları küçük parçalara ayırmak için en uygun hale gelir, böylelikle hayvanın enerjisinin çoğunu sağlayan okaliptüs yapraklarının midedeki sindirimi ve ince bağırsaktaki besin emilimi daha etkili olur.[51] Koalalar, bazen yuttuğu besini kusup tekrar ağzına getirerek ikinci kez çiğneyebilirler.[54]
Kangurular ve okaliptüs ile beslenen possumların aksine koalaların sindirim süreci arka bağırsak mayalanmasıyla olur ve sindirim süreleri doğal ortamlarında saate, esaret altında ise saate kadar çıkabilir.[51] Bu süreler, &#;cm uzunluğunda ve 10&#;cm çapında, orantısal olarak tüm hayvanlar içindeki en büyük çekuma sahip olmaları ile açıklanabilir. Koalaların sindirim sisteminin seçici olarak çalışma yeteneği sayesinde sindirilmesi zor büyük parçalar doğrudan sistemden geçebilirken daha küçük parçalar mayalanmak için daha uzun süre sindirim sisteminde kalır. Bu şekilde sindirilmesi daha uzun sürecek olan büyük parçalar gereksiz yere sistemi şişirmediği için sindirim verimliliği artar.[56] Arka bağırsağı diğer otoburlara göre görece daha büyük olsa da, enerjisinin %10'unu mayalanma sonucu elde ederler. Diğer otobur memeliler gibi koala da okaliptüslerin ana maddesi olan selülozu sindiremez. Ancak bu işlemi, onun için selülozu sindirebilen ve koalanın çekumunda yaşayan mikroorganizmalar yapar. Okaliptüs yapraklarında bulunan toksinleri, ürettikleri sitokrom P sayesinde karaciğerlerinde çözerek sindirebilirler.[57] Aldığı besinlerle koala çok az enerji elde edebildiği için de bazal metabolizmaları tipik memelilerin yarısı kadardır ancak bu, mevsimler ve cinsiyetler arasında farklılık gösterebilir.[51] Koalalar, görece kuru ve yüksek oranda sindirilmemiş lif içeren dışkılama ve çekumda su saklama yolları ile suyu muhafaza ederler.