Kör Hafız Mustafa

Muhittin AKBEL / EGEDESONSÖZ -  Kemeraltı'na Konak Meydanı'ndan girişte, sol taraftaydı yeri Oradan geçen herkes, selam vermeden geçmezdi. İki gözünü de kaybetmişti. Herkes onu "Benzinci Kör Hafız" olarak Adı, Mustafa Ayrıközü idi. Konak Belediyesi, Kemeraltı'nın bu sembol isminin adını bir sokağa verdi. İzmir Büyükşehir Belediyesi de İzmir'in bu sembol isminin heykelini yaptırdı.

Heykel, pazartesi günü İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer tarafından açılacak.

SOYER: KEMERALTI'NIN BEKÇİSİYDİ ADETA
Başkan Soyar, "Anıt insanları sahiplenmemiz gerek" dedi ve konuyla ilgili şu değerlendirmelerde bulundu:
"Kemeraltı'nın sembolüydü Benzinci Kör Hafız. Onu herkes, tüm İzmirliler severdi. Dışarıdan gelenlerin de hatıralarına işlemiş biriydi. Kemeraltı'nın bekçisiydi adeta. Onun hatırasını korumak, yaşatmak istedik. Kemeraltı, bizim en can alıcı konsantrasyon alanımız. Köklü tarihiyle, kültürüyle farklı bir yer. Benzinci Kör Hafız da bu kültürün bir parçası. İnsanları sahiplenmemiz lazım, unutturmamamız lazım."

MUSTAFA AYRIKÖZÜ (BENZİNCİ KÖR HAFIZ) KİMDİR?
İzmir'in ve tüm Ege Bölgesi'nin en hareketli çarşısında Benzinci Kör Hafız ismiyle tanınıyordu. Asıl adı Mustafa Ayrıközü'ydü, yılında İzmir'de doğmuştu. Tıbbiye'de öğrenciydi, mezun olup yaşamını hekim olarak sürdüreceğini hayal ederken vatan savunması için Antep'e asker olarak gönderilmişti.

İşgal altındaki Antep'te Fransızlar'a karşı savaşırken sağ gözünü kaybetmiş Ardından Musul iline gönderilmiş. Musul'u da İngilizler işgal etmiştir. O cephede de İngilizler'e karşı savaşırken, bu kez sol gözünü kaybeder. İki gözünü de kutsal bildiği vatan topraklarını savunurken kaybeden İzmirli Tıbbiye öğrencisi Mustafa Ayrıközü, memleketi İzmir'ine döner ve okuluna devam edemez. Kemeraltı Çarşısı'nda 60 yıl sürecek olan seyyar satıcılığa böyle başlar.

Önce yılların deneyimli gazetecisi değerli arkadaşım Esat Erçetingöz’ün haberine bakalım: “Kent kültürü adına önemli çalışmalar yapan İzmir Büyükşehir Belediyesi, Kemeraltı çarşısının sembol isimlerinden Benzinci Kör Hafız’ın anısını bir heykelle yaşatıyor. 60 yıl boyunca Kemeraltı’nda çakmaklara benzin doldurarak yaşamını sürdüren Mustafa Ayrıközü’nün anısına yapılan ve Kemeraltı’nın Milli Kütüphane caddesi girişine yerleştirilen heykeli Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer tarafından törenle açıldı.

Törende kısa bir konuşma yapan Soyer, İzmir’i kimliğine uygun heykellerle buluşturmayı ilke edinen İzmir Büyükşehir Belediyesi, Kemeraltı’nın sembol isimlerinden biri olmuş ve “Benzinci Kör Hafız olarak bilinen merhum Mustafa Ayrıközü’nü de unutmadı. 60 yıla yakın süre boyunca Kemeraltı Çarşısı’nın Hükümet Konağı girişinde hep aynı noktada çakmaklara ilk yıllarda benzin, sonraki yıllarda gaz doldurarak yaşamını sürdüren Benzinci Kör Hafız heykeli Kemeraltı’na ayrı bir ruh ve benlik katacak.

Kemeraltı sembol isimleriyle de önemli, görme engelli oluşu ve hakkında anlatılan hikayelerle Kemeraltı çarşısının sembol isimlerinden olan yılında hayatını kaybeden Benzinci Kör Hafız anısını yaşatmayı hedefleyen heykeli İzmir’li heykeltıraş Can Akdaş yaptı. Heykel, Kemeraltı’nın sadece tarihi yapılarıyla değil esnafı ve sembol isimleriyle de kent kültürünün önemli bir parçası olduğunu yeni nesillere aktarmayı hedefliyor. Heykel çalışması aynı zamanda kent aidiyeti insan-mekan ilişkisi ve vefa duygusuna atıfta bulunuyor. Orta yaş ve üstü İzmirlilerin hafızalarına kazınan Benzinci Kör Hafız’ın anısının yaşatılması için kent tarihçileri, sanatçılar ve esnaf temsilcileri yıllardır çağrıda bulunuyordu. Bizde bunu gerçekleştirmekten büyük bir onur duyduk dedi.”

Değerli arkadaşımın bu haberi beni yıllar öncesine götürdü. Babam Balıkesir’den Aydın’a tayin olmuştu. Eşyalarımızı bir vagona yükleyip devlet demiryollarına teslim etmiştik. Biz de ailecek İzmir’e gelmiştik. Babam gelin sizi Kemeraltına götüreyim demişti. Hükümet Konağının oradan Kemeraltına girdiğimiz de sağda Oska pasajının önünde yüzü delik deşik olmuş bir adam boynundaki asılı tablasıyla arkadan öne doğru sallanarak “çakmaklara taş, benzin “ diye bağırıyordu.

Babam “bu adamın iki gözü de görmüyor ama tüm paraları tanıyor, para üstü veriyor. Sesinizi veya isminizi bir kere duydumu bir daha unutmuyor.” Demişti. Bu kişi çok ilgimi çekmişti. Babamdan çakmağını istedim ve para aldım. Yanına gittim çakmağı uzattım, hoş geldin delikanlı dedi. Çakmağı doldurdu ve verdiğim paranın üzerini uzattı.

Sonraları zaman zaman Kemeraltı’na gider onu izlerdim

Bir gün gittim yanına oturdum, hayırlı işler diledim ve siz doğuştan böylemiydiniz dedim. Doğuştan değil dedi, geçirdiği kazalardan sonra böyle olduğunu söyledi, o kadar!

Sonradan öğrendim ki o bir kahramanmış, ama bundan kimseye bahsetmiyordu. Sanırım çoğumuz da yaşam öyküsünün ne kadar maceralı ama bir o kadar da acı olduğunu bilmeden tanıyorduk O’nu…

Antep işgal edilince eğitimini yarıda bırakarak yardıma koşan yüzlerce tıbbiye öğrencilerinden biri de İzmir’li Mustafa Ayrıközü’ydü. Manastır doğumluydu. Ailesi İzmir’e göç etmişti. Beyrut’ta tıp okuyordu.

Şahin beyin müfrezesinde vuruşurken yüzünden yaralandı ve sağ gözünü kaybetti. O ilkel şartlarda tedavi imkanı yoktu. Bandajladı devam etti… Fransızlara esir düştü. Zaten yaralı olan sol gözü de görme yeteneğini kaybetti.

Vatan kurtuldu ama Mustafa için hiç kolay olmadı. İzmir’e döndü. Başkalarının yardımına koşan pırıl pırıl bir hekim olmayı hayal ederken, başkalarının yardımına muhtaç bir engelli haline gelmişti. Meslek yok, iş yok. Boynuna bağladığı işporta tablasıyla çakmaklara taş ve benzin satmaya başladı. 60 yıl… Dile kolay, 60 yıl boyunca, Kemeraltı çarşısının girişinde, Konak Sineması’nın bulunduğu Os-Ka pasajının önünde hasır taburesini koyar, çakmak gazının yanı sıra, ayna, tarak, çengelli iğne falan satardı.

Hiç evlenmemişti. Dolayısıyla çocuk sahibi değildi. İki gözünü kaybetmişti ama neredeyse tüm müşterilerini tanırdı. Çakmağını dolduracak olan kişi konuşmaya başladığında adıyla hitap edip “hoş geldin” derdi.

İzmir ve çevre iller onu Kemeraltı’nda 60 yıl aralıksız; yaz-kış demeden boynuna astığı tezgahıyla simgeleşen “Benzinci Kör Hafız” diye tanıdı ve sevdi, ama ne yazık ki bu yüce insana yaşarken yeterince sahip çıkılmadı.

Sağ iken sahiplenemediğimiz benzinci kör hafızı hiç olmazsa ölümünden sonra şereflendirdik!

Hepinize iyi hafta sonları değerli Denge okurları.

Yazarın notu: Bu hikayeyi detaylı bir şekilde okumak isterseniz Yılmaz Özdil’in “Son Cüret” kitabına bakabilirsiniz.