Köyden Küçük Yerleşmeler
K&#;y Altı Yerleşmeleri Nedir Ve Ortak &#;zellikleri Nelerdir?
Köy altı yerleşim yerleri Türkiye'de oldukça fazla sayıda bulunmaktadır. Tabii bu yerleşim alanları özellikleri ve amaçlarına bağlı olarak farklı biçimlerde kullanılırlar. Bazıları yerleşik bazıları ise geçici olarak öne çıkmaktadır.
Köy Altı Yerleşmeleri Nedir?
Genel olarak 50 kişiden fazla nüfusu geçindiremeyecek ve yakındaki köye bağlı olan alanlara köy altı yerleşmeleri denir. Yani köylerin idari sınırları içerisinde bulunurlar. Ancak köyde daimi yaşam sınırları dışarısında yer almaktadır. Diğer bir ifade ile köyden daha çok kırsal yerleşme olarak bilinirler. Özellikle Yayla, ağıl, dam, oba, çiftlik, dalyan ya da mahalle gibi isimler alır. İdari açıdan köy sınırları içerisinde ve köye bağlı olarak merkeze bağlıdırlar. Tarım ve hayvancılık açısından hem sürekli hem de geçici yerleşmeler üzerinden köy altı yerleşmeleri bulunmaktadır.
Köy Altı Yerleşmeleri Ortak Özellikleri Nelerdir?
Köy altı yerleşmeleri belli başlı bazı ortak özellikleri bulunmaktadır. Bu ortak özellikleri ile beraber köyün idari yapısı altında bulunur ve değişik amaç altında kullanılırlar.
- Ekonomik faaliyet olarak genelde tarım ve hayvancılık öne çıkar.
- Genel olarak dağınık bir yerleşik hayat sürülür.
- Akarsu ya da göl gibi alanların çok olduğu yerlerdir.
- Oldukça az sayıda mesken bulunur.
- Sosyal olanaklar çok kısıtlıdır.
- Çok şehir merkezinden uzak alanlara kurulur.
- Özel ya da devlete ait hizmet birimleri bulunmaz. Bunlar içerisinde okul, hastane, karakol ya da sağlık ocağı yer alır.
Bu ortak özellikleri ile beraber köy altı yerleşim alanları daha çok geçici olarak tarım ve hayvancılık adına kullanılmaktadır.
Bucak (Nahiye) coğrafi, ekonomik, güvenlik ve mahalli hizmet bakımından aralarında ilişki bulunan kasaba ve köylerden meydana gelen, ilçeden küçük idare birimidir. 'li yıllardan sonra emekli olan Bucak müdürlerinin yerine yenileri atanmamaktadır. İşlevi kalmamasına rağmen, hukuken geçerliliği yılına kadar devam etmekte ve TÜİK bu yıla kadar yayınladığı verilerde bucaklardan bahsetmekteydi.
Belde (Kasaba)[değiştir KIRSAL YERLEŞME
Temel ekonomik faaliyetlerin tarım, hayvancılık, ormancılık ve balıkçılık olduğu yerleşmelere kırsal yerleşme denir. Kırsal yerleşmelerde belirli düzeyde madencilik ve turizm faaliyetleri de yapılır. Kırsal ve şehirsel yerleşmelerin sınıfl andırılmasında kullanılan nüfus ölçütü ülkeden ülkeye değişmektedir. Bu tür yerleşmelerde nüfus ölçütünün , ve şeklinde kullanılmasına yönelik görüşler vardır. Kırsal yerleşmeler; köyden küçük ve köye bağlı yerleşmeler, köyler ve kasabalardan oluşmaktadır. Bu yerleşmelerin ortaya çıkmasında, kuruldukları yerin doğal çevre şartları ve orada yaşayan insanların kültürel özellikleri etkilidir. Kırsal yerleşmeler; nüfusun büyüklüğüne, kuruldukları yere, dokularına, yerleşme planlarına ve ekonomik işlevlerine göre farklı şekillerde sınıfl andırılabilir (Tablo ).
Nüfusun Büyüklüğüne Göre Kırsal Yerleşmeler
Kasaba; nüfusu, fiziksel özellikleri, işlevleri ve yaşam koşullarıyla köy ile şehir arasında geçiş özelliği gösteren yerleşmelere denir (Görsel ). Genel olarak nüfusun ile arasında olduğu kabul edilir. Ekonomik faaliyetler daha çok tarım ve hayvancılık olmakla beraber kasabalarda küçük çaplı ticari faaliyetler yapılmaktadır. Ayrıca bu yerleşmelerde küçük atölyeler ve belediye hizmetleri de bulunur.
Köy, ekonomisi genellikle tarım ve hayvancılığa dayanan ve nüfusu ’den az olan yerleşmelere denir. Bu yerleşmelerde otlak, orman, ibadethane, okul, çeşme, yayla vb. ortak kullanım alanları bulunur.
Köyden küçük ve köye bağlı yerleşmeler, tek mesken ile köy arasındaki yerleşmelere denir. Bu yerleşmelerin ortaya çıkmasının nedenleri şunlardır:
• Devlet arazilerinin toprağı olmayan ailelere verilmesi
• Arazinin engebeli olması
• Tarım arazilerinin yaşam alanlarına uzak olması
• Hayvanları otlatma alanlarının sınırlı olması
• Aileler arasında anlaşmazlık olması vb.
Köyden küçük yerleşmeler geçici ya da sürekli yerleşme özelliği gösterir. Yayla, kom, ağıl, oba, dam, dalyan geçici yerleşme; çiftlik, mahalle, mezra ve divan sürekli yerleşmedir. Ancak geçici yerleşmeler, zamanla sürekli yerleşmelere dönüşebilir.
Dokusuna Göre Kırsal Yerleşmeler
Yerleşme birimlerinin en küçüğü evdir. Buna yerleşme çekirdeği (nüve) denir. Yerleşme çekirdeklerinin dağılışı yerleşme dokusunu oluşturur. Bu dağılışın oluşmasında yeryüzü şekilleri, su kaynakları, ekonomik faaliyet tipi ve güvenlik gibi faktörler etkili olmuştur. Evlerin birbirine uzak olduğu yerleşmelere dağınık yerleşme denir. Arazinin engebeli, su kaynaklarının fazla ve tarım alanlarının parçalı olduğu yerlerde görülen bu tür yerleşmeler, Karadeniz’de diğer bölgelere göre daha yaygındır.
Engebenin az ve su kaynaklarının yetersiz olduğu yerlerde evler birbirine yakındır. Bu tür yerleşmelere toplu dokulu yerleşme denir. Evlerin genellikle su kuyusu, çeşme ya da dinî yapıların etrafında bulunduğu bu tür yerleşmeler, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da yaygındır.
Evlerin rastgele ve geniş alanlara dağılmasıyla oluşan yerleşmeye gevşek dokulu yerleşme denir. Gevşek dokulu yerleşmelerin oluşmasında arazinin yapısı, genişliği, yapılan ekonomik faaliyet, toplumsal ilişkiler gibi faktörler etkili olmuştur. Bu yerleşme türü Karadeniz kıyı kuşağında yaygındır.
Yerleşme Planına Göre Kırsal Yerleşmeler
Kırsal yerleşmeler, doğal ve beşerî çevre etmenlerine bağlı olarak belirli görünüş biçimleri kazanmıştır. Yerleşme çekirdeklerinin bir yolun etrafında sıralanmasıyla yol boyu yerleşmeleri oluşmuştur. Demir yolu, su kanalı, akarsu vadisi gibi uzunlamasına yer alan unsurların etrafında hat boyu (çizgisel) yerleşmeler oluşmuştur. Genellikle yolların etrafında değişik doğrultularda oluşan yerleşmelere ışınsal planlı yerleşme denir. Engebenin az olduğu alanlarda yerleşme çekirdeklerinin bir meydanın etrafında toplanmasına dairesel planlı yerleşme denir. Yerleşme çekirdeklerinin birbirine yakın ve düzensiz konumlandırıldığı yerleşmelere de küme planlı yerleşme adı verilir (Görsel ).
Kuruldukları Yere Göre Kırsal Yerleşmeler
Kırsal yerleşmeler kuruluş yerleri bakımından farklılık gösterir. Bunda çeşitli doğal ve beşerî etmenler etkili olmuştur. Kırsal yerleşmeler; genellikle akarsu kenarlarında, vadi içlerinde, dağların eteklerinde, su bulunan ovalarda, orman arazisine yakın alanlarda, deniz ve göl kenarlarında bulunur.
Ekonomik İşlevlerine Göre Kırsal Yerleşmeler
Kırsal yerleşmelerin sınıfl andırılmasında kullanılan ölçütlerden biri de ekonomik faaliyetlerin türüdür. Kırsal yerleşmeler; tarım, hayvancılık, turizm, madencilik, balıkçılık, ormancılık ve dokumacılık gibi faaliyetlere göre sınıfl andırılabilir. Örneğin Bursa ilinde yer alan Cumalıkızık köyü, Osmanlıdan kalma tarihi dokusuyla turizm faaliyetlerinin ön plana çıktığı bir yerleşmedir.
nest...
KIRSAL YERLEŞME
Temel ekonomik faaliyetlerin tarım, hayvancılık, ormancılık ve balıkçılık olduğu yerleşmelere kırsal yerleşme denir. Kırsal yerleşmelerde belirli düzeyde madencilik ve turizm faaliyetleri de yapılır. Kırsal ve şehirsel yerleşmelerin sınıfl andırılmasında kullanılan nüfus ölçütü ülkeden ülkeye değişmektedir. Bu tür yerleşmelerde nüfus ölçütünün , ve şeklinde kullanılmasına yönelik görüşler vardır. Kırsal yerleşmeler; köyden küçük ve köye bağlı yerleşmeler, köyler ve kasabalardan oluşmaktadır. Bu yerleşmelerin ortaya çıkmasında, kuruldukları yerin doğal çevre şartları ve orada yaşayan insanların kültürel özellikleri etkilidir. Kırsal yerleşmeler; nüfusun büyüklüğüne, kuruldukları yere, dokularına, yerleşme planlarına ve ekonomik işlevlerine göre farklı şekillerde sınıfl andırılabilir (Tablo ).
Nüfusun Büyüklüğüne Göre Kırsal Yerleşmeler
Kasaba; nüfusu, fiziksel özellikleri, işlevleri ve yaşam koşullarıyla köy ile şehir arasında geçiş özelliği gösteren yerleşmelere denir (Görsel ). Genel olarak nüfusun ile arasında olduğu kabul edilir. Ekonomik faaliyetler daha çok tarım ve hayvancılık olmakla beraber kasabalarda küçük çaplı ticari faaliyetler yapılmaktadır. Ayrıca bu yerleşmelerde küçük atölyeler ve belediye hizmetleri de bulunur.
Köy, ekonomisi genellikle tarım ve hayvancılığa dayanan ve nüfusu ’den az olan yerleşmelere denir. Bu yerleşmelerde otlak, orman, ibadethane, okul, çeşme, yayla vb. ortak kullanım alanları bulunur.
Köyden küçük ve köye bağlı yerleşmeler, tek mesken ile köy arasındaki yerleşmelere denir. Bu yerleşmelerin ortaya çıkmasının nedenleri şunlardır:
• Devlet arazilerinin toprağı olmayan ailelere verilmesi
• Arazinin engebeli olması
• Tarım arazilerinin yaşam alanlarına uzak olması
• Hayvanları otlatma alanlarının sınırlı olması
• Aileler arasında anlaşmazlık olması vb.
Köyden küçük yerleşmeler geçici ya da sürekli yerleşme özelliği gösterir. Yayla, kom, ağıl, oba, dam, dalyan geçici yerleşme; çiftlik, mahalle, mezra ve divan sürekli yerleşmedir. Ancak geçici yerleşmeler, zamanla sürekli yerleşmelere dönüşebilir.
Dokusuna Göre Kırsal Yerleşmeler
Yerleşme birimlerinin en küçüğü evdir. Buna yerleşme çekirdeği (nüve) denir. Yerleşme çekirdeklerinin dağılışı yerleşme dokusunu oluşturur. Bu dağılışın oluşmasında yeryüzü şekilleri, su kaynakları, ekonomik faaliyet tipi ve güvenlik gibi faktörler etkili olmuştur. Evlerin birbirine uzak olduğu yerleşmelere dağınık yerleşme denir. Arazinin engebeli, su kaynaklarının fazla ve tarım alanlarının parçalı olduğu yerlerde görülen bu tür yerleşmeler, Karadeniz’de diğer bölgelere göre daha yaygındır.
Engebenin az ve su kaynaklarının yetersiz olduğu yerlerde evler birbirine yakındır. Bu tür yerleşmelere toplu dokulu yerleşme denir. Evlerin genellikle su kuyusu, çeşme ya da dinî yapıların etrafında bulunduğu bu tür yerleşmeler, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da yaygındır.
Evlerin rastgele ve geniş alanlara dağılmasıyla oluşan yerleşmeye gevşek dokulu yerleşme denir. Gevşek dokulu yerleşmelerin oluşmasında arazinin yapısı, genişliği, yapılan ekonomik faaliyet, toplumsal ilişkiler gibi faktörler etkili olmuştur. Bu yerleşme türü Karadeniz kıyı kuşağında yaygındır.
Yerleşme Planına Göre Kırsal Yerleşmeler
Kırsal yerleşmeler, doğal ve beşerî çevre etmenlerine bağlı olarak belirli görünüş biçimleri kazanmıştır. Yerleşme çekirdeklerinin bir yolun etrafında sıralanmasıyla yol boyu yerleşmeleri oluşmuştur. Demir yolu, su kanalı, akarsu vadisi gibi uzunlamasına yer alan unsurların etrafında hat boyu (çizgisel) yerleşmeler oluşmuştur. Genellikle yolların etrafında değişik doğrultularda oluşan yerleşmelere ışınsal planlı yerleşme denir. Engebenin az olduğu alanlarda yerleşme çekirdeklerinin bir meydanın etrafında toplanmasına dairesel planlı yerleşme denir. Yerleşme çekirdeklerinin birbirine yakın ve düzensiz konumlandırıldığı yerleşmelere de küme planlı yerleşme adı verilir (Görsel ).
Kuruldukları Yere Göre Kırsal Yerleşmeler
Kırsal yerleşmeler kuruluş yerleri bakımından farklılık gösterir. Bunda çeşitli doğal ve beşerî etmenler etkili olmuştur. Kırsal yerleşmeler; genellikle akarsu kenarlarında, vadi içlerinde, dağların eteklerinde, su bulunan ovalarda, orman arazisine yakın alanlarda, deniz ve göl kenarlarında bulunur.
Ekonomik İşlevlerine Göre Kırsal Yerleşmeler
Kırsal yerleşmelerin sınıfl andırılmasında kullanılan ölçütlerden biri de ekonomik faaliyetlerin türüdür. Kırsal yerleşmeler; tarım, hayvancılık, turizm, madencilik, balıkçılık, ormancılık ve dokumacılık gibi faaliyetlere göre sınıfl andırılabilir. Örneğin Bursa ilinde yer alan Cumalıkızık köyü, Osmanlıdan kalma tarihi dokusuyla turizm faaliyetlerinin ön plana çıktığı bir yerleşmedir.