Omuz eklemi diğer eklemlerden farklı olarak büyük oranda kaslardan oluşmaktadır. Bu kaslar eklemi yerinde tutar ve de omuza hareket verir. Omuz eklemi kemik desteği zayıf olduğu için dışarıdan yüklenmelerle yaralanmaya açıktır. İşte bu yüklenmeler neticesinde omuz kaslarının kemiğe yapışma yerinden sökülmesine omuz kası yırtığı denmektedir. Kas kemikten söküldüğü için iyileşmesi zor olur ve zaman alır.
Omuz kası yırtığı tekrarlayan zorlanmalar ile zaman içerisinde ya da ani bir zorlanma sonrası birden oluşabilir. Tekrarlayan zorlanmalara karşı vücudumuzun iyileştirme gücü azaldıkça (yaş ilerledikçe) ya da kullanım arttıkça (omuzu zorlayan aktivitelerde artış) oluşan zedelenmeler zaman içinde kasın kemiğe yapışma yerinde sökülme ile sonuçlanır.
Omuz kası yırtığı başlangıçta bulgu vermeyebilir. Ancak yırtık ilerledikçe omuz bölgesinde ağrı görülmeye başlar. Bu ağrı başlangıçta hareket ile oluşur. Sorun büyüdükçe istirahatte özellikle geceleri, uykudan uyandıran ağrı oluşur. Ağrıya değişik derecelerde hareket ve güç kaybı da eşlik eder.
Maalesef omuz kası kemikten yırtıldığında vücudumuzun bu yırtığı kapatma kabiliyeti sınırlıdır. O nedenle değişik tedavilerle şikayetler azalsa bile yırtık ilerleyebilir. Yırtığın zaman içerisinde büyümesi sonucu tüm kas yapışma yerinden sökülür ve omuz yerinden çıkmaya başlar. İşte bu durumda tüm eklem bozulur. Omuzda küçük bir kas yırtığı, zaman içinde ilerleyerek tüm eklemin kaybı ile sonuçlanabilir.
Yer seviyesinden ağır bir cismi tek el ile yükseğe kaldırmaktan kaçınmamız gerekir (ağır poşetler, uçakta valiz kaldırmak, arabanın arkasından çanta almak gibi). Aynı şekilde yüksekten ağır bir cismi indirmek (üst raflardan ağır tencere indirmek gibi) , silkeleme hareketi de omuzu zorlar. Ani çekme hareketleri (köpek gezdirenler) omuz kaslarını yırtabilir.
Spor yaparken özellikle ağırlık ya da dirence karşı kol çalışırken dikkatli olmak gerekir. Isınmadan yüksek kilo kaldırmak, ani çekme hareketleri veya kollar ile vücudu kaldırmak omuzlara çok yük bindirebilir. Spor amaçlı kas çalışmalarında hazırlık, teknik ve program çok önemlidir. Omuz kaslarını kuvvetlendirmek istiyorsak her kası dengeli bir şekilde çalıştırmak gerekir. Kaslar arasındaki güç dengesinin bozulması yırtığa zemin hazırlar.
Omuz kası yırtığı esas olarak en derin yerleşimli olan rotator kılıf kaslarında görülür. Biseps denilen pazu kasının üst ucu da kemikten kopabilmektedir.
Yırtığın yeri, çapı ve derinliği tedavi planında çok önemlidir. Bu değerlendirmeyi MR ile yada artroskopi dediğimiz eklemin içini kamera ile görerek yapmak mümkündür.
Tam kata ulaşmamış ve kopup geri kaçmamış yırtıklarda başlangıç tedavisi ameliyat dışı yöntemlerdir. Bu yöntemler hareket kısıtlaması, istirahat, ilaç tedavisi, eklem içi enjeksiyonlar, fizyoterapi veya bunların kombinasyonları şeklindedir. Genellikle en basit yöntem ile başlanır, yanıt alınamazsa veya alınan yanıtın düzeyine göre en kapsamlı yönteme doğru ilerlenir.
Tam kata ulaşan, kasın kemikten ayrılıp geri kaçtığı yırtıklar ile ameliyat dışı yöntemlere yanıt vermeyen hastalarda omuz yırtığı ameliyatı söz konusu olur. Cerrahi tedavide amaç ağrıyı kontrol altına almak, omuz hareketlerini geri kazanmak ve yırtığın büyümesini önlemektir. Bu ancak yırtılan kasın kemiğe dikilmesi ile mümkün olabilir. Kasın kemiğe dikişi açık ya da kapalı yöntemle yapılabilir. Ancak artroskopi denilen, eklemi açmadan kamera ile görüntüleyerek dikiş yöntemi daha iyi sonuçlar verir.
Ameliyat sonrası için en önemli belirleyici etken ameliyat öncesi yırtığın boyutu ve süresidir. Bekledikçe yırtık kronikleşeceğinden ve büyüyeceğinden ameliyat kararı alınan hastalarda gecikme olmaması gerekir. Yırtığın ebadına göre hafta omuz kol askısı kullanılmalıdır. Ancak kol askıda iken dirsek ve el serbest olduğundan ağrı izin verdiğinde gündelik işler (duş, giyinme, yeme içme gibi hayati fonksiyonlar ile masa başı işler) yerine getirilebilir.
Omuz kası yırtığı sonrası harekete başlamak için öncelikle tamirin tutması beklenir. Yaklaşık haftalık bir süre sonunda önce pasif ardından aktif egzersizlere başlanır. İyileşme ilerledikçe güçlendirme egzersizleri de programa eklenir. Böylece hasta 8 hafta civarında ağrısız normal yaşamına dönebilir.
*Bu içeriğin geliştirilmesinde Tıbbi Direktörlük katkı sağlamıştır.
*Web sitemizdeki bilgiler kişileri tanı ve tedaviye yönlendirme amacı taşımaz. Tanı ve tedaviye yönelik tüm işlemlerinizi doktorunuza danışmadan uygulamayınız. İçeriklerde Acıbadem Sağlık Grubu'nun tedavi edici sağlık hizmetlerine yönelik bilgiler yer almamaktadır.
© Prof. Dr. Reha Tandoğan - Op. Dr. Asım Kayaalp
Kolumdaki yırtık nasıl oluştu ?
Omzunuzdaki yırtığın genel nedenleri: ilerleyen yaş ile beraber adalelerinizn eski gücünü kaybetmesi ve dejenerasyonu (eskimesi)- ev işleri yada iş nedeniyle tekrarlayıcı zorlayıcı hareketleri ( evde cam silme, aşırı temizlik çabası, örgü örme, tekrarlayıcı ağır kaldırmalar gibi…)
Yırtığın belirtileri nedir?
Omzunuzdaki yırtık sıkışan omuz tendon yada tendonların zamanla sürtünme ve/veya iltihabi dokuların aşındırıcı etkisi ile oluşur. Yırtık oluştuğunda omuz hareketlerinde sizinde farkedeceğiniz şekilde güçsüzlük (örn: bardak elinde düşürme gibi), özellikle gece ağrısı (omuz üzerine yatamama ve pozisyon değiştirirken uykudan uyandırma gibi) gibi belirtilerle kendini gösterir.
Uyurken nasıl yatmalıyım (ameliyat sonrası)
Ne yazık ki bunun için tek önerim hastanın kendi rahat edebileceği pozisyonu kendisinin belirlemesi olacaktır.
Ev işlerini ne zaman yapabileceğim?
Yaklaşık 6 hafta boyunca omuz askısı kullanacağınız ve sonrasında da yaklaşık 6 hafta fizik tedavi göreceğinizi göz önüne alırsak rutin günlük işlerinize ay geçmeden dönmemeniz önerilir. Ancak bununla birlikte hafif zorlayıcı olmayan (omzunuzu kendiniz aktif olarak kaldırmaksızın) kendi işlerinizi de rahatlıkla yapabilirsiniz.
Ne zaman kendim yemek yiyebileceğim?
Ameliyat sonrası ilk günden itibaren omuz askınız içerinde iken rahatlıkla yemeğinizi yiyebilirsiniz.
Buzu ne kadar süre ile ve nasıl kullanmalıyım?
Doktorunuz aksini önermedikçe ameliyat sonrası ilk iki gün (48 saat) süre ile tüm omzunuzu kapsayacak şekilde buz uygulamanız ağrı kontrolünüz ve omzunuzdaki şişliğiniz için son derece faydalı bir uygulamadır.
Omuz-askısı ameliyat sonrası ne kadar süre kalacak?
Doktorunuz aksini söylemedikçe yırtık tamiri sonrası ortalama 6 hafta (1,5 ay) kolunuzda kalacaktır. Doktorunuz aksini söylemedikçe yastık yaklaşık 6 hafta çıkartılmamalıdır. Bu süre tamir edilen dokunuzun kemiğe iyileşmesi için geçmesi gereken standart kabul görmüş bir zaman dilimidir.
Omuz-kol askısı yastığı hastalar tarafından sıkça ifade edilen rahatsızlık nedenidir. Bu yastık, kullandığımız ankor (vida) ların tamir edilen tendonun kemiğe iyileşmesi sırasında kemiğe güvenli tutulumlarına yardım ettiği gibi omuzunuzda kalıcı sertlik oluşmasını da bir ölçüde önleme fonksiyonu görür. Bu nedenle doktorunuz aksini söylemedikçe bu yastık askısınızla birlikte yaklaşık 6 hafta çıkartılmamalıdır.
İçeriye koyduğunuz küçük vidalar kalıcı mı?
İçeriye koyulan ankor adı verilen vidalar mikro düzeyde yani çok küçük olup kemikte çok az yer kaplar. Bu vidalar yırtık tendonun koptuğu kemikteki orjinal yerine tekrar tutturulması görevi görürler. Çok küçük olmaları ve iyileşmiş tendon içerisinde kalmaları nedeni ile vücutta kalmalarının hiçbir mahsuru yoktur. Bazı durumlarda cerrahın kararına göre ay gibi bir süre içerisinde vücutta eriyebilen ankorlarda kulllanılır.
Omuzumda tekrar yırtık oluşma şansı nedir? ve olmaması için ne yapmalıyım?
Tekrar yırtık konusu hala tartışmalıdır. Özellikle ileri yaşta, doku kalitesi düşük ve diabet-romatizma gibi eşlik eden hastalıkları olan kişilerde, sıgara içen kişilerde ve ciddi bir omuz travması geçirenlerde tekrar yırtık oluşabilir. Burada sıgara! yani tütün kullanımının yırtık iyileşmesini geciktirdiği gibi yırtığı tekrar oluşmasında kanıtlanmış etken olduğunu özellikle vurgulamak gerekmektedir.
Ameliyat olmazsam yırtığım iyileşir mi?
Eğer şikayetlerin eşlik ettiği ve MR da görüntülenmiş yırtığınız var ise yırtılmış tendonun kendi kendine iyileşmesi mümkün değildir. İlerleyen zamanda yırtığınız yüksek ihtimal ile büyüyecektir. Bunun yanında diğer yırtılmamış dokularınızın da kötü etkilenmesine, şikayetlerinizin artarak devam etmesine, güçsüzlüğünüzün artmasına daha ötesi omuz ekleminizde kireçlemeye yol açacağı bilimsel çalışmalar ile gösterilmiştir. Burada vurgulamak istediğim diğer bir nokta da özellikle travma sonrası (düşme yada ani ters hareketler sonucu ) oluşan yırtıklarda yırtığın ay gibi bir sürede süratle genişleme eğiliminde olduğudur.
Ameliyat sonrası ne zaman banyo yapabileceğim?
Ameliyat açık olmayıp artroskopik yani kapalı yapıldığı için yaranız adet ve 0, cm boyutlarında olacaktır ki bu nedenle erken dönemde banyo yapmanız mümkündür. Ameliyat sonrası 5. gün stretch film tarzı bir şeffaf örtü kullanarak, ılık su ile hastalar rahatlıkla yardımlı banyo yapabilirler.
Ameliyat sonrası fizik tedavi olmalı mı? ve nasıl?
Ameliyat sonrası fizik tedavi süreci tedavinizin olmazsa olmaz devamıdır. Bir başka deyişle fizik tedavi yapılmadığı yada yapılamadığı takdirde ameliyatınızın başarısı belirgin olarak düşmektedir. Fizik tedavi yani ameliyat sonrası rehabilitasyon kabaca sırası ile hareket açıklığının geri kazanılması ve omzu güçlendirme prensiplerine bağlı kalarak uygulanır. Rehabilitasyon aşamaları birbirini takip eder. Hastanın rehabilitasyona uyumu ve katkısı başarının en önemli anahtarıdır. Güçlendirmeye 3 ay sonrasında başlanır. Ağırlık kaldırma ve çarpışma sporları (futbol, basketbol gibi) na 6. aydan önce kesinlikle izin verilmez. Sonuç olarak ameliyat sonrası doktorunuzun önereceği rehabilitasyon programı tedavinizin başarıya ulaşmasında anahtar rol oynar.
Nasıl bir anestezi ile uyutulacağım? ve Ameliyat sonrası ne zaman taburcu olacağım?
Genel anestezi ile uyutulursuz. Ameliyatınız şezlong pozisyonu adı verilen oturur pozisyonda yapılmaktadır. Siz ameliyathaneye girdikten sonra uyutma ve pozisyonlama nedeniyle en iyi şartlarda ameliyatınız ,5 saat sonra başlayabilmektedir.
Ameliyat sonrası yatağınızda iki gün sürecek buz uygulaması hemen başlatılır ve ağrı kesici uygulanır. Kapalı yani artroskopik tamir sonrası hastalarımızın büyük bir bölümü (tıbbi bir engel olmadıkça) aynı gün akşam saatlerinde evlerine omuz-kol askısı ile yürüyerek gönderilebilmektedir. Yaralarınız gün aşırı yani iki günde bir pansuman edilir. Genel olarak günlerde dikişleriniz alınır. Takiben doktorunuzun önerileri doğrultusunda ameliyat sonrası rehabilitasyon programı haftalarda uygulanmaya başlatılır. Yukarıda bahsettiğim takvim standart olup doktorunuz tarafından değiştirilebilir.
Ameliyat sonrası iyileşmem ne kadar zaman alacak?
Genel olarak hastaların çoğu özellikle ağrı ve günlük hareketlerinde farkedilir bir düzelme yaşarlar. Bir başka deyişle hastalarımızın % 90’ı bir yılın sonunda kendilerine sorulduğunda ameliyattan ciddi fayda gördüklerini ve memnun olduklarını belirtmektedirler. Omuzun eski gücünü geri kazanması tendon kalitesine, tendon iyileşmesinin tamamlanmasına ve tekrar etmek gerkirse fizik tedavi sürecinin tamamlanmasına bağlıdır.
Ameliyat sonrası kıyafetlerimi nasıl giyip çıkartırım?
Yapacağınız yada yaptıracağınız askılarını açabileceğiniz bir üst elbise ile özellikle ilk haftalarda rahat edebilirsiniz.
Yırtılmış tendon için tek tedavi ameliyat mıdır?
Bu sorunun cevabı diğer omuz adalelerinin durumuna ve hastanın yaşına bağlıdır. Yaşlı hastaların çoğu rotator manşet yırtığı olsa da şikayetleri olmaması nedeni ile ağrı ve sakatlığı olmaksızın yaşamlarını sürdürebilirler. Bir çalışmada 70 yaş üzerindeki hastaların % 40'ında rotator manşet yırtığı tespit edilmiş olmasına karşın herhangi bir semptom (belirti/bulgu) görülmemiştir. Buna karşın genç yaş grubunda ve özellikle yırtıkları ani bir yaralanma ile oluşmuş ise cerrahi tedavi önerilir.
Sıkışmada yapılan steroid enjeksiyonu zararlı mıdır?
Genellikle aralıktaki bursa adı verilen oluşuma yapılan sınırlı sayıda () yapılan steroid enjeksiyonu güvenlidir, ve sıklıkla lokal inflamasyonu (mikrobik olmayan iltihabi durum) ve ağrıyı ciddi olarak azaltır. Bu lokal yapılan steroid kronik yani devamlı ağızdan kullanılan steroidler gibi vücutta sistemik olarak emilmedikleri için aynı riskleri içermezler. Buna karşın tekrarlayan steroid enjeksiyonları daha sonra ameliyat gerektirebilecek durumlarda tendonların kalitesini olumsuz yönde etkiledikleri gösterilmiştir
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
Omuz eklemi içinden omuzu yukarı kaldıran, içe ve dışa rotasyon yaptıran manşet kaslarının ve omuza dışarıdan katılan pazı kasının ( biseps tendonu ) omuz eklemine yapışma yerlerindeki yırtıklarıdır. Düşme sonrası ani kasılmalar, direkt travmalar ve kronik travmalara bağlı olarak gelişebilir.
Şikayet
Ağrı ve hareketlerde kısıtlanması vardır. Tipik olarak gece ağrısı görülür. Yırtık omuz üzerine yatmak ağrı vericidir ve hastayı uyandırabilir. Ağrıya ek olarak hastalar kolunu yukarı kaldırmada, rotasyon yapmada güçlük çekebilir. Tam yırtıklarda güç kaybı görülürken, tam olmayan yırtıklarda güç kaybı yardımcı kaslar ile giderilebilir.
Muayene
Muayene, karşıdan omuzun dış görünüşüne karşılaştırmalı olarak bakılması ile başlar. Herhangi bir şişlik, simetri bozukluğu, kemiksel deformite ve kas zayıflığı olup olmadığı değerlendirilir. Kısıtlanan omuz hareketleri ve ağrı dışında kas gücünde azalma görülür. Özel testler yardımıyla hangi kasın etkilendiği belirlenir.
Teşhis
Muayene sonrasında tanının güçlendirilmesi için röntgen istenir. Röntgen sonucu doğrultusunda kemik yapısı ve omuz çatısının şekli değerlendirilir. Tendon yırtıkları ve kas hasarlarını en iyi gösteren yöntem ise manyetik rezonanstır. MR ile hangi kasın veya tendonun yırtık olduğu, yırtık boyutu, kas içi ve dışı ödemi ile kemik yapılardaki ödem ayrıntılı olarak ortaya konur.
Tedavi
İlk tedavi her zaman oluşan iltihabi durumu ve ağrıyı gidermeye yönelik olmalıdır. İstirahat süreci soğuk uygulama ve ağrı kesici ilaçlarla desteklenmelidir. Yırtık kas veya tendon sürekli ters tarafa çekim olması nedeniyle kendiliğinden kaynamayacaktır. Kasların tam yırtık olması durumunda omuz başı yerinde durmaz ve erken dönemde kireçlenmeye neden olabilir. Şikayetin uzaması ve günlük aktivitelerde güçlük çıkarması durumunda ameliyat gereklidir. Artroskopik operasyonla kas yırtıkları tamir edilir ve fizik tedavi ile hastanın omuz eklem açıklığı ve kas gücü yeniden sağlanır.