Haritalardaki şekil ve alan bozulmalarının en aza indirilebilmesi için oluşturulan özel çizim yöntemlerine projeksiyon ya da iz düşüm yöntemleri denir. Bütün projeksiyonlar içten ışıklı bir model kürenin üzerine asetat (saydam plastik) geçirilmesi ile çizilir. Işığı yakılan model küreden yansıyan paralel ve meridyenler kağıt üzerine aktarılır. Böylece bir harita şablonu elde edilir. Daha sonra belirlenen amaca göre asetatın üzerine harita çizilir.
Projeksiyonların bazıları uzunluk, bazıları açı, bazıları ise alanları gerçeğe daha yakın gösterir. Projeksiyonlar iz düşüm (yükseltinin sıfır kabul edilmesi) esasına göre çizildiğinden engebesi fazla olan yerlerin iz düşüm yüz ölçüm ile gerçek yüz ölçümleri arasındaki fark fazladır.
Örneğin yurdumuzda Doğu Anadolu ile Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde iz düşüm yüz ölçüm ile gerçek yüz ölçüm arasındaki fark çok fazladır.
Bütün projeksiyonlarda temas yüzeyinden uzaklaşıldıkça haritadaki bozulma oranı artar.
Harita çiziminde kullanılan başlıca projeksiyon tipleri silindirik, konik ve düzlem projeksiyonlardır.
Düzlemin, model kürenin çevresine silindir şeklinde sarılmasıyla oluşturulur. İz düşüm yöntemi ile paralel ve meridyenler silindir düzleme aktarılır.
• Silindir projeksiyon ile tüm Dünyanın haritası çizilebilir.
• Ekvatoral bölge en az hata ile gösterilir. Ekvatordan uzaklaşıldıkça hata oranı artar.
• Bu tip projeksiyonlarda alan ve açı bozulur.
• Genellikle tüm Dünyanın gösterilmesi gereken haritalar bu projeksiyonla çizilir.
• Atlas, duvar ve eğitim amaçlı haritalar silindir projeksiyonları ile hazırlanmaktadır.
Silindir projeksiyonda olduğu gibi asetat koni şeklinde, model kürenin üzerine geçirilir ve harita çizilir.
• Orta Kuşak ülkelerinin haritalarının çiziminde kullanılır.
• Dünyanın yarısı gösterilse de, tümü de gösterilebilir.
• Alan korunur, ancak şekil bozulmaları fazladır.
• Ülke haritaları ile teknik ayrıntı isteyen haritalar bu projeksiyonla çizilmektedir.
Düz bir asetat, haritası çizilmek istenen ülkenin üzerine getirilir ve harita çizilir.
• Bozulmaların en fazla olduğu projeksiyonlardır.
• Haritanın dış kısmına doğru bozulma artar.
• Kutup haritaları bu projeksiyonla hazırlanmaktadır.
• Açılarda bozulma meydana gelmez. Ancak şekil ve alan bozulur.
Projeksiyon Yöntemleri Ders Notu PDF İçin Tıklayın.
PROJEKSİYON TİPLERİ NELERDİR?
PROJEKSİYON:
Yerkürenin paralel ve meridyen ağının belirli kurallara göre düz bir kâğıda aktarılmasına projeksiyon (harita çizim yöntemi) denir. Haritaların kullanım amaçlarına göre projeksiyonların çeşitleri vardır.
Harita çizimindeki zorluklar, şekil ve alan bozulmalarının en aza indirilebilmesi için oluşturulan özel çizim yöntemlerine projeksiyon(izdüşüm) yöntemleri adı verilir.
Projeksiyon Yapmak; Projeksiyon yapmanın temel esasını, haritası çizilmek istenilen yere doğru yerkürenin üzerine ışık yansıtılarak enlem ve boylam çizgileri ile kıta şekillerinin gölgelerinin bir kâğıt parçasının üzerine düşmesini sağlamaktır. Kâğıdın konumuna bağlı olarak gölgeler farklı biçimlerde bozulur. Haritanın kullanım amacına göre kağıdın, bozulmanın en az olacağı şekilde yerleştirilmesi sonucu projeksiyon tipleri ortaya çıkmıştır.
Projeksiyonların bazıları uzunluk, bazıları açı, bazıları ise alanları gerçeğe daha yakın gösterir. Projeksiyonlar iz düşüm (yükseltinin sıfır metre kabul edilmesi) esasına göre çizildiğinden engebesi fazla olan yerlerin izdüşüm yüzey alanı ile gerçek yüzey alanı ölçümleri arasındaki fark çoktur.
Türkiye’de, izdüşüm alan ile gerçek yüzey alanı arasındaki farkın en fazla olduğu bölgeler Doğu Anadolu ve Karadeniz, en az olduğu bölgeler ise Marmara ve Güneydoğu Anadolu’dur.
Harita çiziminde kullanılan başlıca projeksiyon çeşitleri silindirik, konik ve düzlem projeksiyonlardır.
1. Silindir Projeksiyon :
Bir kürenin çevresine silindir şeklinde bir kâğıt sarılmasıyla oluşturulur. Bu projeksiyonda ekvator çevresinde bozulma az iken, kutuplara gidildikçe bozulmalar artar. Enlem ve boylam çizgileri Dünya’nın gerçek devir yönünü gösterdiğinden bu tarz haritalar genellikle denizcilikte ve havacılıkta kullanılır. Silindir projeksiyonla çizilen haritalarda alan bozulur ancak şekil korunur.
Silindirik projeksiyon tüm dünyanın gösterilmesi gereken haritalar bu projeksiyonla çizilir.
2. Konik Projeksiyon
Konik projeksiyon, kürenin koni şeklindeki bir kağıda sarılmasıyla oluşturulan bir harita hazırlama yöntemidir. Bu yöntemle çizilmiş haritalarda şekil bozulur fakat alanlar korunur. Orta enlemler ve çevresindeki bölgelerin gösterilmesinde daha doğru sonuçlar verir.
Konik projeksiyonda Dünya'nın yalnızca yarısı gösterilebilir. Ülke haritaları ve teknik ayrıntı isteyen haritalar bu projeksiyonla çizilir.
3. Düzlem(Ufki) Projeksiyon
Bu projeksiyonla elde edilen haritalarda biçim ve alan bozulmaları çok fazladır. Bu haritalar daha çok denizcilik ve havacılıkta kullanılıseafoodplus.info alanların ve büyük ölçekli haritaların çizimlerinde kullanılır. Haritanın orta kısmı gerçeğe yakınken, kenarlara doğru bozulma artar.
Düzlem projeksiyon, bozulmaların en fazla olduğu projeksiyon tipidir. Dış kısma doğru bozulma artar.
Parçalı Projeksiyonlar (Winkel Projeksiyonu): Yeryüzünün birden fazla parçaya ayrılmasıyla oluşturulan, karasal alanlardaki boyut ve şekil bozulmalarının en aza indirildiği ve böylece gerçeğe yakın Dünya görüntüsünün elde edildiği haritaların çiziminde kullanılır. Bozulmalar daha çok okyanus alanlarında görülür.
Projeksiyon Tiplerinin Karşılaştırılması
seafoodplus.info
silindirik projeksiyonders notukonu özetiçalışma notlarıözetlerders anlatımeğitimöğretim kaynaklarıdüzlem projeksiyonkonik projeksiyonprojeksiyon çeşitlericoğrafyacoğrafya ders notlarıcoğrafya notlarıprojeksiyon tipleriprojeksiyon tipleri nelerdir?