Koşuk Nedir Edebiyat

koşuk nedir edebiyat

Koşuk Nedir, &#;zellikleri Nelerdir? Divan Edebiyatında Koşuk &#;rnekleri Nelerdir?

Haberin Devamı

Koşuk Nedir?

Eski dönemlerdeki Türk devletlerinde sığır törenlerinde (Av şenlikleri) ile beraber şölenlerde söylenen Kahramanlık, doğa ve aşk temalı şiirler koşuk olarak ifade edilir. Yüzyıllardır süregelen şenlikler üzerinden günümüze ulaşmış birçok örnek bulunmaktadır. Doğal yapısı üzerinden bütün ile halk tarafından ortaya çıkmış önemli şiirlerdir.

Koşuk Özellikleri Nelerdir?

Koşup daha çok lirik, pastoral ve epik özellikler barındıran önemli şiirlerdir. Aynı zamanda öne çıkan bu ezginin oluşabilmesi için kopuzdan da faydalanma durumu öne çıkar. Eski dönemlerde daha çok şenliklerde dile getirildiği için, aynı zamanda ritmik hareketler eşliğinde dans etkinliği de bulunduğunu eklemek mümkün. Türk boyları içerisinde ise koşuk özellikleri ile beraber bunları derleyen önemli isim Kaşgarlı Mahmut’tur. Böylece koşuk üzerinden ele alınmış şiirler, günümüze kadar ulaşmıştır.

Haberin Devamı

Divan Edebiyatında Koşuk Örnekleri Nelerdir?

Koşuk divan edebiyatının en önemli yanları içerisinde bulunur. Yüzyıllar içerisinde günümüze kadar ulaşmış bu konuda çok önemli koşuk örnekleri yer almaktadır.

Üdiğ mini komıttı

Sakınç manga yamıttı

Könglüm angar emitti

Yüzüm mening sargarur

(Günümüz Türkçesi)

Aşk beni coşturdu ve heyecanlandırdı

Dert bana geldi ve ben de toplandı

Gönlüm o güzele meyletti

Yüzüm o yüzden sararıyor

Bu şekilde daha koşup üzerinden farklı şiirler eşliğinde örnekler vermek mümkün. Geçmişten günümüze kadar ulaşmış birçok farklı koşuk şiir örneği bulunmaktadır.

KOŞUK NEDİR ve ÖRNEKLERİ

Ayrıntılar: S.K.; EDEBİYAT TERİMLERİ; Gösterim:

koşma islam öncesi türk edebiyatı koşuk örneği

KOŞUK

Türkler, İslamiyet öncesi belli dönemlerde, “sığır töreni” adı verilen av törenlerinde, “şölen” adı verilen kurban törenlerinde ziyafetler ve yenilgi ile biten savaşlar sonunda, bir araya gelerek eğlenirdi. Bu eğlencelerde söylenen çoklukla aşk, doğa ve yiğitlik konularını işleyen şiirlere “koşuk” adı verilir.
Hece vezni ve yarım kafiye ile söylenen şiirlerdir.
Nazım birimi dörtlüktür.
Bu şiirlerde düz kafiye kullanılır: aaaa, bbba, ccca (aaab cccb dddb)
7’li hece vezniyle söylenir.
Genellikle lirik şiirlerdir. Bu yüzden koşukların duygu yönü ağır basar.
Kopuz eşliğinde söylenir.
Bu şiirlerin İslâmiyet sonrası Halk Edebiyatındaki adı koşma'dır.
Genellikle kendi başına bütünlüğü olan dört dizeli bentlerden oluşan koşuklar, manilere ve koşmalara kaynak olmuştur.

KOŞUK ÖRNEĞİ

Öpkem kelip ogradım

Arslanlayu kükredim

Alplar başın togradım

Emdi meni kim tutar

Kanı akıp yoşuldu

Kabı kamug teşildi

Ölüg birle koşuldu

Togmuş küni uş batar

Kaklar kamug kölerdi

Taglar başı ilerdi

Ajun tını yılırdı

Tütü çeçek çerkeşür

Etil suwı aka turur

Kaya tübi kaka turur

Balık telim baka turur

Kölün takı küşerür

Günümüz Türkçesi

Öfkelenip dışarı çıktım

Arslan gibi kükredim

Yiğitler başını doğradım

Şimdi beni kim tutabilir.

Kanı akıp boşandı

Derisi baştan başa deşildi

Ölülerle bir oldu

Doğan güneş işte batıyor

Kuru yerler hep gülerdi

Dağbaşları göründü

Dünyanın soluğu ılındı

Türlü çiçekler sıralandı

İtil suyu akar durur

Kaya dibini oyar durur

Bütün balıklar baka durur

Gölü bile taşırırlar

Koşuk -2
Keldi esm esneyü
Kadka tükel osnayu
Kirdib odun kasnayu
Kara büht kükreşûn

Ördi büht ıngraşu
Aktı akın möngreşü
Kaldı bodun tanglaşu
Kükrer takı mangraşur

Kar buz kamuğ erüşdi
Tağlar suvı akışdı
Kökşin bulıt örüşdi
Kayguk bolup üğrişür

Günümüz Türkçesiyle
(bahar) Rüzgârı eserek geldi.
(ama bu rüzgâr) Kar tipisine benziyordu.
Halk soğuktan titreyerek (evlere) girdi.
(gökyüzünde) Kara bulutlar gürlüyor,

Bulutlar gürleyerek yükseldi
ve seller şarıldayarak aktı.
Halk (bu anî sağanak karşısında) hayret içinde kaldı;
bulutlar gürlüyor (ve insanlar) bağrışıyorlar.

Karlar ve buzlar hep eridi;
(böylece) dağların suyu (seller hâlinde) aktı.
(gökyüzünde) Mavimtırak bulutlarb elirdi;
(bunlar deniz üstündeki) kayıklar gibi
(havada) sallanıp duruyor.

Koşuk Nedir? Koşuk Özellikleri, Örnekleri

Sığır törenlerinde (av şenlikleri) ve şölenlerde söylenen aşk, kahramanlık, doğa sevgisi temalı şiirlere genel olarak &#;koşuk&#; denmiştir. Daha çok lirik, pastoral ve epik özellikler taşıyan bu şiirler belli bir ezgiyle söylenmiş, bu ezginin oluşması için kopuzdan da yararlanılmıştır. Şiirler daha çok törenlerde söylendiği için şiir söyleme eylemine bugün için dans olarak adlandırılabilecek ritmik öğeler de katılmıştır.

Koşuklar, her ne kadar sözlü gelenek içinde oluşmuşsa da bunların günümüze kadar ulaşması bu şekilde yani sözlü gelenekle mümkün olmamıştır. Bunun en önemli nedeni Türklerin medeniyet ve coğrafya değiştirmeleri, bunun doğal sonucu olarak da dildeki kimi sözcük ve seslerde çeşitli değişikliklerin olmasıdır. Bu şiirleri Türk boyları arasından derleyen kişi, Kaşgarlı Mahmut&#;tur.

Gerek koşuk gerekse de sagu dediğimiz şiirler &#;Divânü Lûgâti&#;t-Türk&#;te başı sonu belli olan manzumeler halinde verilmemiş; bunlar, sözü edilen eserde -bu eser Türk dilinin ilk sözlüğüdür- madde başı olan Türkçe sözcüklerin cümle içi kullanılışlarını göstermek için dörtlükler halinde birer örnek metin olarak sunulmuştur. &#;Divânü Lûgâ-ti&#;t-Türk&#;teki bu şiir parçaları günümüz Türk dili uzmanlarınca Türk şiirinin genel özellikleri dikkate alınarak art arda sıralanmış ve birer manzume olarak ortaya çıkarılmıştır.

&#;Divânü Lûgâti&#;t-Türk&#;ten alınan aşağıdaki şiirler, Türk dilinde ortaya konmuş ilk şiirler değildir fakat bunlar halk ağzından derlenmiş, yani sözlü gelenek içinde yaşam bulmuş ve yaşarlığını devam ettirmiş ilk şiirlerdir. Yapılan araştırmalar sonucunda en eski Türk şiirinin Uygurlar döneminde yazıldığı ortaya çıkarılmıştır. Ama bu şiirler sözlü gelenekten derlenmemiş, yazılı olarak ortaya konmuştur, dolayısıyla bunların yazılı edebiyat ürünü olarak değerlendirilmesi gerekir.

Eski Türkçe ile	Türkiye Türkçesi ile
Öpkem kelip ogradım Arslanlayu kökredim Alplar başın togradım Emdi meni kim tutar	Öfkelenip dışarı çıktım Arslan gibi kükredim Yiğitler başını doğradım Şimdi beni kim tutabilir.
Kanı akıp yoşuldu Kabı kamug deşildi Ölüg birle koşuldu Togmuş küni uş batar	Kanı akıp boşandı Derisi baştan başa deşildi Ölülerle bir oldu Doğan güneş işte batıyor
Kaklar kamug kölerdi Taglar başı ilerdi Ajun tını yılırdı Tütü çeçek çerkeşür	Kuru yerler hep gülerdi Dağbaşları göründü Dünyanın soluğu ılındı Türlü çiçekler sıralandı
Etil suwı aka turur Kaya tübi kaka turur Balık telim baka turur Kölün takı küşerür	İtil suyu akar durur Kaya dibini oyar durur Bütün balıklar baka durur Gölü bile taşırırlar
Bulnar mini öles köz Kora mengiz kızıl yüz Andın tomar tükel tuz Bulnap yana ol kaçar	(O) baygın göz(ler) beni avlıyor (ve üzerinde) Kara benler (bulunan o) pembe yüz (beni tutsak ediyor) (Bütün güzellikler) ondan damlıyor (sanki) (Beni) tutsak ediyor, sonra da kaçıp gidiyor
Avlap meni koymangız Ayık ayıp koymangız Akar közüm uş tengiz Teğre yöre kuş uçar	Beni avlayıp bırakmayın (ne olur) Söz verip sözünüzden caymayın Gözlerim(den) deniz gibi (yaşlar) akıyor işte (Öyle ki akan gözyaşlarımın) çevresinde kuşlar uçuşuyor
Yığlap udu artadım Bağrım başın kartadım Kaçmış kutuğ irtedim Yağmur kipi kan saçar	(Beni bırakıp giden sevgilimin) ardından ağlayıp mahvoldum Bağrımın (kapanmış olan) yarasını (yeniden) deştim (Ve) kaçıp gitmiş olan mutluluğu aradım durdum (Gözlerim) yağmur gibi kan(lı yaşlar) saçıyor (şimdi)
Yüknüp manga imledi Közüm yaşın yamladı Bağrım başın emledi Elkin bolup ol keçer	(Sevgilimin hayali beni görünce) eğilip bana işaret etti (Kendini göstermekle) gözlerimin yaşını silmiş (ve) Bağrımın yarasını tedavi etmiş oldu (Ne yazık ki sonra) bir konuk gibi kaçtı gitti

Ayrıca bakınız ⇒

TÜRK EDEBİYATI TARİHİ