Kredi Notu Nedir?
Kredi notu, gerçek veya tüzel kişilerin borçlarını geri ödeme veya finansal yükümlülüklerini yerine getirme yeteneğini gösteren bir ölçüttür. Bankalar ve finans kuruluşları, kredi veya kredili ürün kullanmak için başvuran bireyler, kurumlar veya devletlerin önce kredi notunu, geçmiş ödeme alışkanlıklarını ve güncel finansal durumlarını inceleyerek talep edilen kredinin veya borcun sözleşme şartlarına bir şekilde , aksatmadan ve tam olarak geri ödenme olasılığını tespit ederler.
Diğer bir deyişle kredi notu borçlunun borcunu geri ödeme alışkanlığının bir göstergesidir. Kredi kullananmak isteyen her birey, kurum, yerel yönetim veya devlet kredi notu verilebilir. Bireysel ve kurumsal kredi notu aynı esaslara göre belirlenir. Bireylerin kredi değerlendirmesine kredi notu veya kredi puanı adı verilirken, kurumlar ve devletlerin kredi değerlendirmesine kredi derecesi olarak adlandırılır.
Bankalar, bireysel kredi başvurularını değerlendirirken, kredi notunun yanısıra gelir seviyesi ve teminat yerine geçebilecek varlıklar gibi başvuru sahibinin finansal durumunu gösteren ve kredibilitesine etki eden diğer faktörleri dikkate alsalar da, nihai kararda kredi notunun ağırlığı oldukça fazladır. Kredi notu, diğer finansal durum ölçütlerden farklı olarak, bireylerin borç ödeme alışkanlıklarını yansıtması nedeniyle kredi başvurularının sonucunu belirler demek çok da yanlış olmaz. Kredi talebinin onaylanması,, geri ödeme koşulları, vade ve faiz oranları kredi notunun düzeyine göre belirlenir.
Bankalar ve finans kuruluşlarından kredi veya kredili ürün alabilmenin ön koşulu iyi bir kredi notuna sahip olmaktır. İyi bir kredi notuna sahip olmak için de kredi notunun nasıl belirlendiğini anlamak önemlidir.
Bireysel Kredi Notu Nasıl ve Neye Göre Belirlenir?
Bireysel Kredi Notu ya da kredi puanı bütün dünyada kullanılan bir uygulamadır. Türkiye’de ise kredi notu vermeye yetkili tek kuruluş KKB (Kredi Kayıt Bürosu) tarafından yönetilen Findeks‘tir.
Bireysel kredi notu, bireylerin kredili ürün kullanımını (kredi sicillerini) değerlendirme ve derecelendirme sistemidir. Bu sistemin merkezinde ise KKB (Kredi Kayıt Bürosu) tarafından yılında kurulan Kredi Referans Sistemi (KRS) bulunuyor. KRS, kredi ve kredili ürünler kullanan bireysel müşterilere ait detaylı bilgileri, sisteme üye olan kurumlar arasında paylaşarak, üyelerinin potansiyel risklerini minimize etmek amacıyla kurulan bir bilgi paylaşım platformudur.
KRS üzerinden toplanan veriler işlenerek, kredi kullanan her birey için bir kredi sicili oluşturulur ve kredi sicilinde yer alan kredi kullanım sıklığı, kredi geri ödeme alışkanlıkları, tanımlanan kredi limitleri gibi veriler belirli kriterlere göre ayrı ayrı değerlendirilerek bireysel kredi notu oluşturur.
KRS ‘de bireysel kredi sicilinin oluşabilmesi için kredi kullanım geçmişinin olması gerekir. Kredi kullanım geçmişi ise bireylerin, kredi ve kredili ürünleri kullandıkça ve zaman içinde oluşur. Kredi sicilinde bireyin bankalardan aldığı tüm tüketici, ihtiyaç, konut kredilerinin yanı sıra kredili mevduat hesabı, kredi kartı kullanımları ve ödemeleri ve mevcut borç durumuna ait tüm bilgiler bulunur.
Bireysel kredi notu, kurumların ve devletlerin kredi dereceleri gibi harflerle değil sayılarla ifade edilir ve 1 ile arasında değişen bir değer alabilir. Bireysel kredi notunun aldığı değere göre en riskli, orta riskli, az riskli, iyi ve çok iyi olmak üzere 5 ayrı gruba göre sınıflanır. Kredi notu 1 olan kişi en riskli, olan ise çok iyi grubuna girer.
Bankalar veya finans kuruluşları için kredi notu düşük olan bireylere kredi vermek riskli yatırım anlamına geleceği için kredi notu en riskli ve orta riskli gruba giren bireylerin kredi başvurularının onaylanmama ihtimali çok yüksektir. En riskli ve orta riskli olarak sınıflandırılan kredi notunun, kişinin geçmişte aldığı kredileri ödemede zorlandığının veya temerrüde düştüğünün ve gelecekte de muhtemelen aynı sorunları yaşayacağının bir göstergesi olarak kabul edilir.
Kredi notu ne kadar yüksek olursa kredi veren kuruluşlar nezdinde borcun zamanında, tam ve problemsiz olarak geri ödenme olasılığı o kadar yüksek olur ve krediye erişim çok daha kolaylaşır. Ayrıca yüksek kredi notu daha uygun şartlarla, yani daha düşük faizle ve daha uzun vadelerle kredi kullanma şansını artırır. Kredi limitinin belirlenmesinde kredi notunun yanısıra kredi başvurusu yapan bireylerin gelir seviyeleri ve genel finansal durumları da etkilidir.
Kredi borcunu ve kredili ürünleri ödeme alışkanlıkları, güncel hesap ve borç bakiyeleri, yeni açılan krediler ve kredi kullanım yoğunluğu başta olmak üzere kredi notunun hesaplanmasında dikkate alınan çok çeşitli kriter vardır.
Kredi Notunun Hesaplanmasında Dikkate Alınan Kriterler
- Kredili ürün ödeme alışkanlığı,
- Kredi kullanım yoğunluğu,
- Mevcut hesap ve borç durumu,
- Yeni kredili ürün açılışları,
- Kredi kullanma geçmişinin süresi,
- Kullanılan kredi türleri,
- Toplam kredi limiti,
- Toplam borçlar,
- En son kredi kullanım tarihi,
- Kredili ürün sayısı,
- Kredi alınan kurum sayısı,
- Limit kullanım oranı.
Yukarıda belirilen kriterler, kredi notuna farklı ağırlıklarda yansır. Örneğin, mevcut kredi kartı kullanımları kredi notunda yaklaşık %30 gibi bir ağırlığa sahipken, vadesiz hesap bakiyesi ve bu hesaba tanımlanan kredili mevduat hesabı kullanımı %25, geçmişte alınan kredilerin durumu %20, kredi kullanma yoğunluğu da %15 ağırlığa sahiptir. Bunların dışındaki kriterlerin kredi notundaki ağırlığı ise %10 civarındadır.
Detaylı kredi raporunda kredi notuna ek olarak yukarıda yer alan kriterler kapsamlı değerlendirmesi yer alır. Kredi notu verilirken geçmişte alınan krediler / borçlar ve bunların geri ödenme durumları ile güncel gelir seviyesi ve finansal durum değerlendirmesi yapılır. Gecikmeye düşen, ödenmeyen ve takibe alınan borçlar kredi notunu olumsuz etkileyen en önemli faktörlerdir.
Kredi Notu Nasıl Hesaplanır?
Kredi notu nasıl hesaplanır diyenler burayı dikkatle okumalısınız. Kredi notu gerçek ve tüzel kişilerin kredili ürün kullanımını (kredi sicillerini) değerlendirme ve derecelendirme sistemidir. Kredi notu sistemi, KKB (Kredi Kayıt Bürosu) tarafından yılında kurulan Kredi Referans Sistemi KRS platformu üzerinde çalışır. KRS, kredi ve kredili ürünler kullanan müşterilere ait detaylı bilgilerin, üye kurumlar arasında paylaşılması ve böylece üyelerin potansiyel risklerinin minimize edilmesi amacıyla kurulan bir bilgi paylaşım platformudur.
KRS üzerinden toplanan veriler işlenerek kredi kullanan her birey için bir kredi sicili oluşturulur. Kredi sicilinde yer alan kredi kullanım sıklığı, kredi geri ödeme alışkanlıkları, tanımlanan kredi limitleri gibi veriler belirli kriterlere göre değerlendirilerek bireysel kredi notu hesaplanır. KRS ‘de bireysel kredi sicili kredi kullanım geçmişiyle, kredi kullanım geçmişi ise bireyler kredi ve kredili ürünleri kullandıkça ve zaman içinde oluşur.
Kredi Notu Nasıl Öğrenilir?
Bireysel kredi notu çeşitli kanallardan sorgulanabilmektedir. Ancak, kredi notu sorgulanması sırasında TC kimlik numarası gibi kişisel bilgilerin paylaşılması gerektiği için kullanıcıların seçici davranması kişisel bilgilerinin güvenliği açısından önemlidir. Kredi notu öğrenmek için aşağıdaki yollardan bir tanesi tercih edilebilir.
Findeks: Kredi Kayıt Bürosu (KKB)’nin yönetimi altında bulunan Findeks, Türkye’de Kredi notu verme yetkisine sahip tek kuruluştur. İsteyen herkes Findeks’in resmi web sitesini ziyaret edip, TC Kimlik numarası ve cep telefonu numarası bilgilerini girerek 4,5 TL + KDV karşılığında hızlı ve güvenilir bir şekilde kendi kredi notunu öğrenebilir. Findeks ayrıca Risk Raporu ve Kredi Sicil Analizi raporlarını da ücret karşılığında sağlamaktadır.
Bankalar: Bireyler hesaplarının bulunduğu banka şubesine giderek güncel kredi notunu nasıl yükseltebilriim diyenler ücretsiz olarak öğrenebilirler. Her bankanın kendisine özgü prosedürleri olmakla birlikte bazı bankalar müşterilerine internet bankacılığı üzerinden kredi notu sorgulama hizmeti vermektedir.
Turkcell: Turkcell, kredi notunu öğrenmek isteyen kişilere cep telefonu üzerinden SMS kanalıyla kredi notu sorgulama hizmeti veriyor. Turkcell, kredi notu sorgulama hizmeti karşılığında 9 TL ücret talep ediyor. Turkcell kanalıyla cep telefonu üzerinden kredi notu sorgulamak için TC kimlik numarası ve doğum yılı bilgilerinin ‘ye kısa mesaj olarak gönderilmesi yeterli oluyor.
Çeşitli internet siteleri: Findeks ve bankalar dışında bireysel kredi notunun sorgulanabileceği bir çok web sitesi bulunmakla birlikte, kullanıcıların bu tür sitelere fazla itbar etmemeleri ve kişisel bilgilerini paylaşmamaya özen göstermeleri daha doğru olur.
Kredi Notu Yükseltme Teknikleri
Konut, araba almak veya evinizde tadilat yapmak istediğinizde birikmiş paranız yoksa bankalardan kredi çekmeniz gerekir. Bankalar kredi başvurunuzu aldıklarında önce sizin kredi notunuza bakarlar. Geç ödeme veya temerrüde düşme gibi nedenlerle kredi notunuz düşmüşse muhtemelen başvurunuz onaylanmaz. Kredi notu yükseltme için krediye erişebilmeniz açısından son derece önemlidir. Kredi notunuz ne kadar yüksek, kredili ürün kullanma geçmişiniz ne kadar uzun olursa bankaların da kredi talebinizi onaylaması o kadar kolaylaşır. Kredi notunu yükseltmek için ne yapmalı diyenler ve kredi notu yükseltme tekniklerini merak edenler, bir günde yükseltecek sihirli bir formül yok. Ne yaparsanız yapın günden yarına kredi notunuz yükselmez. Kredi notu yükseltmenin en kısa yolu uygun bir strateji izlemek ve sabırla beklemektir.
Kredi notu, kredi siciline yeni veriler eklendikçe zaman içinde değişir. Çok iyi olan kredi notu geç ödemeler ve temerrüde düşen borçlar nedeniyle hızla düşer ancak en riskli kategoride bulunan bir kredi notu ancak zaman içinde ve uzun bir süreç sonunda düzelebilir.
- Öncelikle kredi risk raporunuzu inceleyerek hangi faktörlerin kredi notunuzu olumsuz etkilediğini, öncelik vermeniz geren borçları ve nerelere dikkat etmeniz gerektiğini tespit edin. Kredi notunun hesaplanmasında ağırlığı yüksek olan faktörlere öncelik vermek süreci hızlandırır.
- Bireylerin kredili ürünleri ödeme alışkanlıkları, mevcut hesap ve borç durumları, yeni çektikleri krediler, kredi kullanım sıklığı ve yoğunluğu kredi notuna en çok etki eden faktörler arasındadır.
- Mevcut kredileri düzenli olarak geri ödemeye devam ederken kredi sicilinde yer alan ödenmemiş, temerrüde düşmüş veya idari takibe alınan borçları yapılandırmak veya tek seferede bir an önce kapatmak ve idari takibe giren borçları yasal takibe girmeden önce kapatmak süreci hızlandırır. Gecikmeye giren, idari veya yasal takibe alınan borçların kredi notu üzerindeki olumsuz etkisi bu borçların kapatılmasından belirli bir süre geçtikten sonra azalmaya başlar.
- Süreç iyi yönetilirse kredi notunuz kademeli olarak kredi notu yükselir.
Kredi Notu Yükseltme Yolları / Banka Kredi Notu Nasıl Yükseltilir?
Borcuna sadık olan bireylerin kredi notu yüksek, kredili ürün geri ödemesinde istikrarsızlık gösteren kişilerin kredi notları ise düşüktür. Kısa bir sürede başarılamasa bile kredi notu yükseltme yolları mümkündür. Bütün borçlarınızı bir kerede ödeyip bir süre hiç borç almamak en hızlı çözüm olarak görülebilir. Ancak kredi notu, sizin aktif olarak borçlarınızı geri ödeme performansınızı gösteren güncel veriler esas alınarak hesaplandığı ve aktif olmayan kredi hareketinin mevcut nota olumlu katkı sağlaması zor olacağı için bu çok etkili bir yöntem değildir. Kredi notumu kısa sürede nasıl yükseltebilirim, kredi notu nasıl artar diyenler için izleyeibileceğiniz stratejiler:
- Takibe Alınan Boçlarınızın Yapılandırın: Ödenmediği için idari takibe alınan borçlarınızı yasal takibe alınmadan yapılandırmak için bankanızla bir ödeme planı üzerinde uzlaşın ve bu çerçevede borcunuzu kapatın. Yasal takibe alınan borçlarınızın kredi sicilinden temizlenmesi, gecikmeye giren veya idari takibe alınan borçlardan çok daha uzun zaman alır ve kredi notunuzu çok daha olumsuz etkilediğini unutmayın.
- Gecikmiş Ödemeleri Takibe Düşmeden Ödeyin: Ödemesi 3 dönemden fazla geciken borçlarınız banka tarafından önce idari takibe daha sonra yasal takibe alınır. Geciken ödemelerinizi idari takibe girmeden ve bir an önce kapatmanız kredi sicilinizin daha fazla bozulmasını engeller.
- Düzenli Ödeme Yapın: Kredi notuna etki eden en önemli faktörlerden biri de ödeme alışkanlıklarınızdır. Düzenli ödemeler kredi notunuza etkisi %30’dur. Bankalar açısından, bugüne kadar aldığınız kredileri nasıl ödediğiniz, bundan sonra alacağınız kredileri nasıl ödeyeceğinizin bir göstergesidir.
- Son Ödeme Tarihi Geçirmeyin: Son ödeme tarihi geçtikten sonra yaptığınız ödemeler kredi sicilinize eksi puan olarak kaydileceği için aylık ödemeleri aksatmadan ödemek iyi bir kredi sicili oluşturmanın ön şartıdır. Hali hazırda kredi geri ödemeniz yoksa düzenli olarak geri ödeyebileceğinizi düşündüğünüz tutarlarda krediler çekebilirsiniz.
- Asgari Ödeme Tutarından Fazla Ödeme Yapın: Asgari ödeme tutarının olabildiği kadar üzerinde ödeme yapmaya gayret edin. Çünkü bu borcunuzu ödemek konusunda hassasiyet gösterdiğinize işaret eder. Sürekli olarak asgari ödeme tutarını öderseniz hem kredi notunuz bu durumdan olumsuz etkilenir hem de daha çok faiz ödersiniz. Hiç ödeme yapmamaktansa en azından asgari ödemeyi yapmayı ihmal etmeyin.
- Yeni Kredi Başvurularının Sayısını Azaltın: Yeni bir kredi almadan veya kredi başvurusu yapmadan önce mevcut kredilerinizi geri ödeyerek borçluluk oranınızın düşürün ve kredi notunuzun yükseltin. Uzun aralıklarla kredi başvurusu yapın ve daha seyrek kredi kullanın. İhtiyacınız olmadığı halde ve aynı anda çok sayıda bankaya kredi başvuru yapmaktan kaçının. Kısa aralıklarla çok sayıda kredi başvusu yapmak çok fazla nakit sıkıntısına işaret eder ve bu da kredi notunuza olumsuz yansır.
- Kredi Kullanım Tarihçesi Oluşturun: Kredi kartı ve diğer kredili ürünleri kullanmayanlara, referans alınabilecek yeterli bilgi bulunmadığı için, kredi notu verilmeyebilir ve durum kötü kredi notundan pek farklı değildir. Dolayısıyla bir kredi sicili olmaması da kredi notu için olumsuz bir faktör sayılır. Kredi çekmek veya bankanın vadesiz hesabınıza tanımladığı kredili mevduat hesabından nakit çekimler yapmak ve bunları kısa bir süre sonra geri ödemekle kredi sicili oluşturmaya başlayabilişiniz.
- Toplam Kredi ve Kredili Ürün Borçlarınızı Azaltın: Toplam borç tutarınızı düşürdüğünüzde borç /limit oranınız düşecek ve kredi notunuz yükselecektir. Bu nedenle asgari ödeme tutarlarının üzerinde ödeme yapmak borçlarınızı daha hızlı azaltmanızı sağlar. Borçları azaltmak kredi notunun hızlı yükselmesinde düzenli ödeme yapmak kadar etkili bir yöntemdir.
- Çok Yüksek Kredi Kartı Limitlerini Düşürün: Çok yüksek kredi kartı limitleri her an borç oranınızın yükselebilme olasılığına işaret ettiği için kredi notunuzu olumsuz etkiler.
- Kredi ve Kredili Ürün Kullanmaya Devam Edin: Kredi notunuzu yükseltmek için kredili ürün kullanmayı bırakmak yerine devam ettiğiniz sürece kredi sicilinize yeni veriler eklenecek ve bu verilerle kredi notunuz sık sık güncellenmeye devam edecektir.
- Kredi Kullanım Yoğunluğunu Azaltın: Kredili ürünleri kullanma sıkılığınız borçluluk oranınızı artırarak kredi notunuzu olumsuz etkileyebilir. Kredili ürün kullanım yoğunluğunun kredi notunuz üzerindeki etkisi %10 ‘dur.
Kredi Skoru Nedir?
Kredi skoru ve kredi notu aynı anlama gelir. Bankacılık ve genel olarak finans sektörü verilen kredilerin tam ve zamanında geri ödenmesi prensibine göre çalışır. Dolayısıyla bankalar bireylerin kredi başvurularını değerlendirirken bireysel kredi notları ve risk raporlarını referans alırlar ve aldıkları kredileri geri ödeme yükümlülüklerini aksatmadan yerine getiren ve kredi notu yüksek müşterilere kredi vermeyi tercih ederler. Kredi skoru, bankacılık ve finans sistemine yer alan kuruşların müşterilerine verdikleri kredilerin, kredi kartları da dahil olmak üzere, performansına ilişkin bilgileri paylaştığı ortak platforma akan veriler üzerinden hesaplanır.