Kulakta Sıvı Birikmesi Nasıl Anlaşılır

Okul çağındaki çocuklarda daha sık görülen ve ailelerin ‘Çocuğum beni duymuyor, sorduğum sorulara ilgisiz cevaplar veriyor, son zamanlarda televizyonu çok daha yakından izlemeye başladı.’ gibi şikayetlerle başvurdukları orta kulakta sıvı birikimi ile ilgili merak edilenleri Hisar Intercontinental Hospital Kulak Burun Boğaz Hastalıkları, Baş ve Boyun Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Tayfun Apuhan’dan öğrendik…

Orta kulakta sıvı birikmesi nedir?

Genel ve lokal enfeksiyon belirti ve bulguları olmadan sağlam kulak zarı arkasında sıvı toplanmasıyla karakterize bir orta kulak iltihabı tipidir.

Orta kulak iltihabıyla orta kulakta sıvı birikmesi nasıl ayrılır?

Akut orta kulak iltihabının iyileşmesinden sonra orta kulakta sağlam kulak zarı arkasında sıvı kalabilir. Sıvının %52’si dört hafta içinde ve %80’i sekiz hafta içinde kaybolur. Bu nedenle bir orta kulak iltihabı atağının ardından orta kulakta biriken sıvı, ancak üç aylık kritik süreyi geçerse orta kulakta sıvı birikmesi olarak kabul edilir ve tedavi süreci başlar. Yani hasta kulak ağrısı ve akıntı, ateş ve benzeri yakınmaları dile getirmez.

Orta kulakta sıvı birikmesinin belirtileri nelerdir?

Çocuklarının kendilerine yanıt vermemesi, ilgisiz cevaplarla soruları geçiştirmesi, televizyonu çok yakından izlemesi anne babaların en büyük yakınmalarıdır. Çocuğun sese karşı olan reaksiyonu azalır. Kreş ve anaokuluna giden çocuklarda öğretmenler çocuğun duymadığını fark ederler. Aileler tekrarlayan üst solunum yolu enfeksiyonları ile işitme kaybının arttığını söylerler. İki taraflı olgularda işitme kaybı daha ağır olduğu için daha erken fark edilir.

Orta kulakta sıvı birikmesi riskini artıran faktörler nelerdir?

• yaş grubundaki çocuklarda defa ya da daha sık tekrarlanan üst solunum yolu enfeksiyonları,
• Nazofarenks denilen bölgeyi tıkayarak solunum güçlüğü yapan geniz etinin büyüklüğü,
• Çocukta herhangi bir alerjik hastalık olması, genel ve lokal bağışıklık sistemi bozuklukları,
• Prematüre doğum,
• Yüz gelişim anomalileri,
• Vücut ağırlığının normalden düşük olması,
• Anne sütünün erken bırakılması,
• Kalabalık ortamlarda sıkça bulunulması,
• Yaşanan bölge ve iklim koşulları,
• Nem derecesi,
• Sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocukların yaz aylarında düzelmesi ve yetersiz tedavi görmeleri de orta kulakta sıvı birikmesine neden olabilir.

Hastalık tedavi edilmezse sonuçları nelerdir?

Hastalığın sık görüldüğü süt ve oyun çocukluğu dönemi; aynı zamanda çocukların konuşmayı öğrenerek çevresini tanıdığı dönemdir. Araştırmacılar bu tür çocukların dili öğrenme ve kullanma yetenekleri ile sosyal uyumlarının normal çocuklara daha kötü olduğunu göstermektedir. Hastaların çocukluk çağı hastalığı olarak bilinen bu hastalıktan kurtulabilmeleri için ancak yaşın ilerlemesi, ilaç tedavisi, tüp takılması, geniz eti alınması gibi etkin tedavi yöntemlerinin uygulanması ile olmaktadır. Sık olarak tekrarlar ve ilerler ise kulakta kireçlenme, iç kulak tipi işitme kaybı, kolesteatom (kulakta oluşan bir hastalık) denilen ve ileride büyük sıkıntılar veren ve mutlaka işitmeyi bozan ameliyatlar gerektiren tablolara yol açabilir.

Hastalık nasıl tedavi edilir?

Tedavide; ilk adım bünyesel risk faktörlerinin belirlenmesidir. Bunlar yaş, kronik üst solunum yolu enfeksiyonlarının varlığı, geniz eti, alerji, yüz gelişim anomalileri ve bağışıklık sistemi bozukluklarıdır. Başta mevsim olmak üzere çevresel risk faktörleri de tedavi planında önemli rol oynarlar. Eğer sıvı birikimi iki taraflı ve üç haftadan daha fazla bir süredir devam ediyorsa kronikleşme olasılığı yüksektir. Yaşın küçük olması hem tedavinin başarısını düşürür hem de tekrarlama ihtimalini yükseltir. Aynı şey mevsimler içinde geçerlidir. Antibiyotikler ile belli oranda iyileşme sağlansa da sık olarak tekrar etmektedir. Bu nedenle antibiyotik tedavisine alınan hastaların aralıklı olarak kontrol edilmesi ve tekrarlama olasılığının akılda tutulması gerekir. Sinüzit ve benzeri enfeksiyonlar ile geniz etinin büyük olması tedaviyi olumsuz yönde etkiler. Eğer bademcikler çok büyük ve geniz eti varsa, ilaç tedavisi ile vakit kaybetmek gereksizdir hemen cerrahi tedavi yapılması gerekir. Geniz eti alınır ve kulağa ventilasyon tüpü takılır. Ventilasyon tüpleri orta kulağı normal gaz konsantrasyonlarındaki hava ile havalandırır ve orta kulaktaki basıncın atmosferik değerlere ulaşmasını sağlar. Orta kulakta sıvı birikmesinin ve negatif basıncın neden olduğu işitme kaybının düzelmesini sağlar. Ancak unutulmamalıdır ki bu tür çocuklarda tüp atıldıktan sonra tekrar nüksedebilir. Nüks oranını etkileyen başlıca faktör yine hastanın yaşıdır. Ayrıca östaki borusunun fonksiyonundaki bozukluklar ve geniz etinin yetersiz alınması bu riski daha da artırır. Ventilasyon tüpü takılmış çocuklarda kulağın sudan korunması önerilir. Tüp zaman zaman tıkanabilir ve işitme azlığı yapar. Bazen tüp takıldıktan sonra meydana gelen kanama da tüpün tıkanmasına sebep olabilir. Bu durumda hekiminizin önereceği özel damlalar kullanılarak kulak kiri yumuşatılıp alınmalıdır. Tüp takılı iken akıntı görülürse ya orta kulak iltihabı yinelenmiştir ya da dışarıdan orta kulağa enfeksiyon bulaşmıştır. Çok nadir olarak tüp orta kulağa düşebilir. Bu konuda dikkatli olunmalıdır. Ventilasyon tüplerinin kalış süreleri iki ay ile iki yıl arasında değişir.

Kulakta sıvı toplanması özellikle bebek ve çocukluk döneminde sık rastlanabilen enfeksiyon ve işitme kaybına sebep olabilen bir hastalıktır. Ağrı ve ateş olmadan kulak zarının arkasında, orta kulakta sıvı birikmesi şeklinde görülür. Antibiyotik tedavisi ve daha ileri vakalarda cerrahi işlem gerektirebilen kulakta sıvı toplanması durumu, çocuklar için acil durum olarak düşünülmelidir.

Kulakta sıvı toplanması neden olur?

Normal işitme için orta kulak ve kulak zarı önemlidir. İkisi sesleri iç kulağa iletirler. Dış kulak yolundan gelen ses dalgası kulak zarına çarpar, zarı titreştirir ve orta kulaktaki kemikler yoluyla iç kulağa ulaşır. Burada elektriksel mesaja dönüşerek sinir yollarıyla beyine kadar gider. Orta kulak ise kulak zarının arkasında bulunan bir boşluktur. Zarın her iki tarafındaki basınç eşitlendiğinde, zar tam esnek hale gelir ve işitme normal şartlarda gerçekleşir. Orta kulağı, boğaza bağlayan ‘Östaki’ adlı kanalda oluşan sorunlar, orta kulakta hastalıklara yol açar. Bakteri veya virüslerle orta kulağa östaki kanalı yoluyla gelirler, burada ürerler. Bu bölgede yani kulakta sıvı oluşturarak enfeksiyon ve işitme kaybına yol açabilirler. Nezle, grip gibi hastalıklardan sonra oluşabilir.

Kulakta sıvı toplanmasını önlemek için neler yapılabilir?

Çocuklar ve bebeklerle temas etmeden önce ellerinizi yıkamanız, okul çağındaki çocukların sık sık ellerini yıkamaları hastalık bulaşmasını önlemede oldukça etkilidir. Yine bebeklerin ve çocukların bulundukları ortam kontrollü olarak havalandırılmalı, oda ısısı çok sıcak veya çok soğuk olmamalı (ortalama 23 derece olmalı), kışın kalorifer ile ısınma sağlanıyorsa kalorifer peteğinin üzerine bir tas su koyularak veya soğuk buhar cihazı varsa ara sıra çalıştırılarak odanın havası nemlendirilmelidir. Hasta olduğunu bildiğiniz eş, dost akrabanızdan hastalığı geçinceye kadar sizi ziyaret etmemesini, edecekse de bebeğe ve çocuğa yaklaşmaması rica edilmelidir.

Küçük çocuklar ve bebeklerde bağışıklık sistemi henüz tam gelişmemiş olduğundan hastalıklara karşı bizlerden daha savunmasızdırlar. Eğer evde anne veya baba hasta ise bebekle ilgilenirken maske takarak bebeği korumaya çalışmalıdır. Bebeklerin burnu daima açık tutulmalı, sık sık kontrol edilmeli ve gerektiğinde uygun bir burun aspiratörü ile temizlenmelidir.

Kulakta sıvı toplanması tedavisi nasıldır?

Tanı, kulak ağrısı, kulak tıkanması, kulak akıntısı, işitme azlığı gibi şikâyetler ile bir kulak burun boğaz uzmanına gidilmesiyle konulur. Bebekler ise kulak ağrılarında genellikle bitmeyen bir ağlamayla ve ağrıyan kulağın bulunduğu tarafa kafayı hafifçe boyna doğru eğerek sıkıntılarını anlatmaya çalışırlar. İlaç tedavisi ile genellikle hafta gibi bir zamanda hastalık tedavi edilir.  Tedavide uygun antibiyotik kullanımı gerekir. Eğer orta kulaktaki sıvı uzun süreli tedaviye rağmen kaybolmazsa, cerrahi yöntemlere başvurmak gerekir. Tüp takılarak işitme sağlanır. Tüpler 6 ay kadar bölgede kalabilir. Tüpler daha sonra kendiliğinden düşecek, yerlerinde bıraktıkları delikler de kendiliğinden kapanacaktır.

Özellikle çocuklarda ve bebeklerde kulakla ilgili sorunlar acil olarak değerlendirmelidir. Evde herhangi bir tıbbi veya tıbbi olmayan müdahale ve ilaç verilmeksizin bir hekime başvurulmalıdır.

seafoodplus.info Alioğlu

KBB Uzmanı

Orta kulakta sıvı toplanmasının birincil nedeni burun tıkanıklığıdır. Bu durum daha sık olarak çocuklarda görülmekle beraber bazen erişkinlerde de olabilir. Burun tıkanıklığı varken orta kulak boşluğunun havalanması bozulur ve orta kulakta vakum oluşur. Bunun nasıl olduğunu anlamak için, hemen burun deliklerinizi kapatıp yutkunun; kulaklarınızda bir çıtırtı ve vakum etkisini hissedebilirsiniz. Kısa süreli burun tıkanıklıkları, örneğin basit nezle ve grip ya da fizyolojik burun tıkanıklıklarında genellikle sorun yaratmaz. Fakat sinüzit hastalığında, burun içindeki işlevsel ve anatomik bozukluklarda ya da çocuklarda sık karşılaştığımız geniz eti ve alerji gibi hastalıklarda, yani kısacası uzun süreli burun tıkanıklığına yol açan koşullarda efüzyonlu otit (seröz otit) gibi durumları sıkça görüyoruz. Bazen bir üst solunum yolu infeksiyonu sırasında yapılan uçak yolculuğunda, özellikle uçak alçalırken orta kulakta basınç dengelenemediğinde de orta kulakta sıvı toplanabiliyor.

Kulakta Sıvı Toplanması Nasıl Tedavi Edilir

Orta kulakta sıvı birikmesi çoğu kez ilaç tedavileri ile iyileşir. Ancak bu tedavileri, hem orta kulaktaki sıvının geçtiğini görerek, hem de orta kulaktaki basıncının düzeldiğini ölçerek sonlandırmak çok önemlidir. Zira sıvının geçtiği fakat orta kulak basıncının hala vakumda olduğu durumlarda sıvı toplanması tekrarlayabilir. Orta kulak basıncındaki düzelmeyi Şengör KBB'de timpanometre cihazımızla kolaylıkla ölçebiliyoruz. Bununla birlikte kulakta sıvı toplanmasının tekrar etmesini önlemek için, buna neden olan burun tıkanıklığının da beraber ele alınması gerekir. Burun tıkanıklığına yol açan nedenin tedavi edilmemesi durumlarında seröz otitler tekrar edebilir, ayrıca sıvının geçmesi de güçleşir. Orta kulakta sıvı toplanması uzun sürerse hastanın işitmesi riske girebilir. Uzun süreli efüzyonlu otitlerde sıvının içinde oluşan toksik maddeler kalıcı işitme kayıplarına yol açabilir. Bu olasılık çok düşük olsa da, ağır sonuçları olması nedeniyle, özellikle ilaçlarla tedaviye rağmen düzelmeyen seröz otitlerde, sıvının boşaltılmasını ve kulak tüpü takılmasını öneriyorum. Tüm bunların sebebi eğer geniz eti ise, sonradan tekrarlama olmaması için beraberinde geniz eti de alıyorum. Erişkin hastalarda burunla ilgili farklı ilaç tedavileri veya bazı operasyonlar gerekli olabiliyor.

Kulağa Tüp Takılması

Tüp takılması mikroskopik görüş altında çok hassas bir müdahaledir, çocuklarda narkoz altında yapılır ve ağrılı bir işlem değildir. Erişkinlerde ise, kulak tüpü çoğu kez narkoz gerektirmeden, kolaylıkla takılabilir.  Kulak tüpünü kulak zarının üzerinde milimetrelik bir makara gibi düşünebilirsiniz; ortasındaki delikten orta kulağa hava girmesini sağlar. Kulak tüpü, kulak zarında bulunduğu süre boyunca orta kulağı ve kulak zarını vakum etkisinden korur. 3 ay ila 1,5 sene içerisinde kendiliğinden düşer, genellikle tekrar narkoz verilmesi gerekmez. Burun tıkanıklığı da beraber tedavi edilmiş çocuklarda, kulak tüpünün tekrar takılması gerekliliği yok denecek kadar azdır.

Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı Uzmanı Op. Dr. Remzi TINAZLI, Okul Öncesi Çocukluk Çağında Orta Kulak Sıvı Toplanmasını, Nedenlerini, Erken Dönemde Farkedilmesinin Tedavideki Önemini ve Tedavi Yöntemleri Hakkında Bilgiler Verdi.

Çocuğunuzda Orta Kulak Sıvı Toplanmasına Dikkat

Çocuğunuz televizyonun sesini çok açıyor, yakından seyrediyor veya seslendiğinizde birkaç defa tekrarlatıyorsa ve derslerindeki başarılarında azalmalar olmaya başladıysa, ağrısız orta kulak iltihabı geçiriyor olabilir. Özellikle sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçiren, burun tıkanıklığı şikayetleri olan, uyku sırasında ağzı açık uyuyan veya horlayan bir çocuğunuz varsa orta kulakta sıvı toplanmış olma olasılığı yüksektir.

Okul Öncesi Çocukluk Çağında Orta Kulakta Sıvı Toplanması Oldukça Sık Görülen Bir Hastalıktır

Orta kulak boşluğu normalde hava ile doludur ve bu havanın basıncı dış ortamdaki hava basıncı ile eşit olmalıdır. Burnumuzun arkasında genzimizle orta kulak arasında havalanma görevi yapan östaki borusu sayesinde orta kulaktaki hava basıncı ile dış ortamdaki hava basıncı eşitlenir. Bu boru normalde kapalıdır. Yutkunma sırasında ve çenemizi açıp kapatma hareketleri sırasında östaki borusu açılır ve basınç eşitlenir.

Uçakta veya dağlarda ani irtifa farkları yaşarken kulağımızda hissettiğimiz basınç hissi, ani değişimleri bu sistemin çalışmasına fırsat kalmadan dış ortam basıncı ile orta kulak basıncının eşitlenememesine bağlı gelişir. Nezle olduğumuzda da kulağımız ayni mekanizma ile tıkanabilir. Özellikle okul öncesi çocukluk çağında orta kulakta sıvı toplanması, tıptaki ismi ile seröz otit oldukça sık görülen bir hastalıktır.

Bu Hastalık Neden Bu Yaş Grubunda Daha Sık Görülüyor?

Çocuklarda geniz eti büyüklüğü ve östaki borusunun yetişkinlere göre daha kısa ve düz oluşu, allerjik yapı ve sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçirmeleri gibi nedenler sayılabilir. Hastalığın erken evrelerinde çocukta hafif bir işitme kaybı başlar. Burun tıkanıklığı belirtileri, ağız açık uyuma, televizyonun sesini çok açma veya televizyonu yakından izleme, derslerde öğretmenin söylediklerini duyamama, sürekli burun akıntısı gibi yakınmalar olur. Aileler bu yakınmaları her zaman fark edemeyebilirler. Çoğu zaman çocuğun az işittiği, okuldaki öğretmenleri tarafından fark edilmektedir.

Erken Dönemde Tedavi ile Düzeltilebilen Bir Durumdur

Orta kulakta sıvı birikmesi, erken dönemde fark edilebilirse, nedene yönelik tedavi ile düzeltilebilen bir durumdur. haftalık ilaç tedavileriyle sıklıkla sorun ortadan kaldırılabilir. Ancak östaki borusunun tıkanmasına neden olan geniz eti büyüklüğü durumlarında ve ilaç tedavisinin etki etmediği durumlarda, cerrahi tedavi gereklidir ve sonuç son derece yüz güldürücüdür. Tedavi edilmeyen gecikilmiş durumlarda geçirilen sık orta kulak enfeksiyonlarına bağlı ve kulak zarındaki negatif basınç ile zarda çökme nedeniyle kalıcı işitme bozuklukları ortaya çıkabilir.

İşitme Azlığından Şüphe Duyduğunuz Durumlarda Mutlaka Bir Uzmana Başvurun

Orta kulakta sıvı birikmesi durumlarında kulak ağrısı, ateş, kulak akıntısı gibi yakınmalar yoktur. Çocuğun derslerdeki başarısının düşmesi, huzursuzluk, arkadaşları ile ilişkilerinin bozulması, denge bozukluğu gibi yakınmalar kimi zaman ana yakınmalar olarak karşımıza çıkabilmektedir. Tüm bunlar orta kulaktaki basınç ile dış ortamdaki basınç arasındaki farka bağlı olarak oluşan işitme azlığına bağlıdır. Bu nedenle anne ve babaların işitme azlığı olduğundan şüphe duydukları çocukları mutlaka bir kulak burun boğaz uzmanına götürmeleri gereklidir.

Tedavi Yöntemi

Kulak Burun Boğaz uzmanı, hastalığa neyin neden olduğunu araştıracak ve nedene yönelik tedavi uygulayacaktır. Bu çocuklarda alerjik zeminde burun akıntısı ve geniz eti büyümesi oldukça sık karşılaşılan durumlar olduğundan alerji yönünden de değerlendirilmeleri gerekir. Orta kulakta sıvı toplanması nedeniyle kulak zarına yerleştirilen havalanma tüpü ameliyatları sık yapılan ve işitmeyi düzelten bir operasyondur. Yerleştirilen tüp 6 ay gibi bir süre sonunda sıklıkla kendiliğinden çıkmakta, ikinci bir müdahaleye gerek kalmamaktadır. İleride kalıcı bir işitme bozukluğuna yol açmamak, çocuklarımızı yaşıtlarından geri bırakmamak, okulda başarısız olmalarını engellemek için, işitme konusunda uyanık olunmalı ve geç kalmadan doktora başvurulmalıdır.