со
о
гз
GJ
ТУРЕЦКОГО
ЯЗЫ КА
^БК-9*(5Туц)
К 89
Печатается по постановлению
Издательского совета
Института стран Азии и Африки при МГУ
и Издательского Дома «Муравей»
Рецензенты
профессор Э. А. Грунина
доцент Г. П. Александров
Издательский совет
ИСАА прн МГУ и ИД «Муравей»:
ISBN
© П, И. Кузнецов,
О Издательский Дом «Муравей-Гайд»,
ПРЕДИСЛОВИЕ
гг“-аЧ "^“
построенныхКпо v НаЧШ1ЬНЫЙ Курс’ “ ™ °raet и уроков (№№ 15—28), ,
тыре темы} слои * извеР™°и схеме: грамматическая часть (три-че-
вообразовательные^
прнипй „„ , аффтс^ы^с** ^раж невд^И^ на
; L упражнениями Ю^С ЯНеК°Т°РЫе ^вве
закрепление
денной
стовымилексики и фразеологии и пйпИ.
общая (текстовая) часть с послетек-
стовыми Упражнениями.
чепгий гг В уучебнике ппспг^.
синике представлены также гГраммати-
лагаи,щ „йрео™ н” ™ и 1 Х Г е « Г “ еЛ
кто занимается языком без нренода^ля Г Ш> ’ - Т 0"
виду дополнить учебник фономаториатами лальне — ■
Лингнит^чГсктГтпГ,еРНЬг “ р"ант у ,е 6 »ика набирали студенты
ного университета ГИТУ иского государственного гуманитар-
Азии и Африки ГИГА д и ^ илологического отделения Института стран
ман, О. Хадарцев Е Копы ЛеЗКИНа’ ° ' СтреЛкович, М- Вуль, М. Гольд-
признательность.’ това и ДРУгие, которым автор выражает свою
3
УРОК 15{1)
ПРЕЖДЕПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ
(b e lir s iz g e ç m iş z a m a n ın h ik â y e s i)
4
3. Форма на -mıştı может обозначать действие, представляющееся гово
рящему давно прошедшим.
— Babama bir şey söyleyeceğim. Karağıyı beiı kırm ıştım , otıu
söyleyeceğim.(Ö. Seyfettin). — Я должен признаться отцу. Это я (тогда)
сломал скребницу, вот об этом я (ему) скажу.
В видовом отношении давнопрошедшее I время равноценно формам
на-dı и -mış(tır): им обозначаются как однократные, так и многократные
действия.
Adamın yüzüne baktım ve hatırladım. Bu dairede onu birkaç defa
görmüştüm, bir gün konuşmuştukbile. Я взглянул ему в лицо и вспомнил. Я
его несколько раз видел в этом учреждении, однажды мы дажеразгова
ривали.
В спряжении формы преждепрошедшего I времени нет никаких осо
бенностей (по сравнению, в частности, с формой на -yordu — см.
урок 12).
Утвердительная форма
Отрицательно-вопросительная форма
ПРЕЖДЕПРОШЕДШЕЕ ИВРЕМЯ
( b e li r li g e ç m iş z a m a n ın h ik â y e s i)
ALIŞTIRMALAR
6
gitm iş gelm iş, kahveye gitm iş gelm iş, sonunda yemeğe oturmuştuk.
(S. Kocagöz) 5. Düşünün bir kere, yüzünü ben bile unutmuşum. Hiç olmazsa
elli resmini çekmiştim. Çok değişmiş. (N. Hikmet). 6. Hani, sen ata binmeye
bayılırım (= binmeyi pek severim) demiştin. Unuttun mu? İşte Hakkı Bey
unutmamış. — A, ben ata binemem. O gün lâf olsun diye öyle bir şey
söylemiştim. (Y. Kadri) 7. Babam Andrey Petroviç Grinev gençliğinde graf
Münnich’in maiyetinde (=yanında)A/z/wef etmiş, yılında orâaâanayrılmıştı.
O zamandan beri Simbirsk’teki köyündeyayamı.? ve orada Avdotya Vasiliyevna
Yuile evlenmişti. Biz dokuz çocuktuk. Bütün erkek ve kızkardeşlerim daha
pek küçükken (= pek küçük yaşta) öldüler. (A. Puşkin. «Yüzbaşının kızı»
romanının başlangıcı) 8. Taş merdiveni koşarak indim, atımın yanına gittim. At
yiyemediği otların üstüne uzanmış, yatıyordu. 9. çitasını nereye koydun,
hanım?— Gene çocukların eline geçmesin diyesakladtydım. (İ. T.) Radko
beş dakikayı boş geçirmek istemedi Sabahtanberi hiç bir şey yememişti.
Hizmetçisini çağırdı. (Ö. Seyfettin) Dün gene Fakı Haşanın kızı buraya
gelmiş. — Geldi idi, ne olacak? (M. Yesari) Dün gece radyoyu neden
kapamadın? — Ben kapadımdı, geceyansma doğru odaya giren ağabeyim
açık bıraktı. kuyruğu (=sırasım) kim dinliyor? Ben kuyruğagirdimdi, birisi
önüme geçti. Başıma geleceği biliyordum. Kendisine söylediydim.
korkuyorum, dediydim. (O. Kemal) Vay, Nevres, nerede idin yahu?—
Dün Mısır’dan geldim. — Mısır’dan mı geldin? Sen Mısır’a mıgitmiştiri? Niçin
gittin? (seafoodplus.info) Burası eski bir kontaktı. Altmış sene evvel, doksan yaştan
sonra on dört yaşında bir kızla evlenen bir ihtiyar tarafından yaptırılmıştı.
Mal sahibi bahçenin duvarlarını yapan ustaya mütemadiyen (=durmadan)
«İçerisini kargalar (=kara renkli kuşlar) bile görmesin!» demişti. (Ö. Seyfettin)
Yeryüzünde görmediğim memleket, gezmediğim yerkalmamış gibi idi. Yalnız
Sovyetler Birliğiyle Çini ziyaret etmemiştim. Bu iki memleketi görüp yakından
tanımak benim için bir ideal idi. (Z. Sertel)
2. Aşağıda sıralanan eylemlerden birini alıp Belirli geçmiş zamanın hikâyesi (= -diydi)
ve Belirsiz geçmiş zamanın hikâyesi (= -mişti)nin asıl (=olumlu), olumsuz, soru ve
olumsuz soru biçimlerine kişi ekleri getirerek sıra ile çekimlerini yapınız (çekimleyiniz):
işitmek, üşümek, korkmak, yanılmak, dökmek.
3. Üç noktanın yerine -mış, -mıştı, -dı, -dıydı, -yor, -yordu gibi biçimlerden birini
koyun, gereğinde bir kişi eki de ekleyin.
1. Evden çıkıp kenti dolaşmaya koyulduk. Arkadaşım kentimize ilk kezgel
Bu gezinti onun için çok ilginçti. 2. Yavaşça içeri girdim. Kardeşim kanapeye
otur, bir şey oku 3. Bunu bir defa Hilmi Bey Sabiha Hanımaлву/г (H. Edip)
4. Ne düşünüyorsun?— Bir gün Handan seni tarif et(=tanımla-, anlat-), onu
düşün (seafoodplus.info) 5. Sokak kapısından bahçeye doğru bakındı. Herkes#//
Kendisi gitmek için geri dönüp şapkasını al, bu sırada kulağına müzik
odasından piyano seslerime/ (S. Ali) 6. Ona elbiselerimden bir şey ver. Pek
7
hafif giyin (A. Puşkin) 7. Annesine: — Kendine bir iş bulsun. Ne derdi var?
Neden bir şey yapmak isteme'? diye sordum. Esasen bu soruyu kendisine de
defarca sor 8. Yüzüme şaşkın şaşkın bakıyordu. Her halde sözlerimden bir
şey anlayama 9. Nihayet kapı açıldı, Nâzım göründü. Basit giyin Yavaş
adımlarla bize doğruyürü (Z. Sertel)
Сложная форма на -dığı zaman (или -dığı sırada, -dığı sıra, в старых
текстах-dığı vakit) состоит из нмени действия на-dık в сочетании с каким-
либо аффиксом принадлежности и служебного слова zaman (sıra, sırada,
vakit). Форма на-dık с аффиксом принадлежности может также стоять в
местном падеже: (-dığında1). Всеми этими формосочетаниями обознача
ется сказуемое придаточного временного предложения. Подлежащее
такого предложения всегда ставится в основном падеже.
Перечисленные формы соответствуют по-русски словосочетанию:
союз «когда»+ та или иная форма изъявительного наклонения. Абсолют
ное время совершения действия определяется по сказуемому главного
предложения, поэтому форма-dığı zaman (и другие) может переводиться
на русский язык не только прошедшим или настоящим, но также и буду
щим временем. Названными формосочетаниями может обозначаться
действие завершенное или незавершенное, однократное или многократ
ное.
Порядок слов внутри придаточного временного предложения обыч
ный: форма -dığı zaman, как и всякое сказуемое, помещается в самом
конце придаточной конструкции, а сама эта конструкция обычно либо
ALIŞTIRMALAR
ДОЛЖЕНСТВОВАТЕЛЬНОЕ НАКЛОНЕНИЕ
(g e r e k lik k ip i )
Образец спряжения
11
Ona bu soruyu sormamaksınız.
— Вы не должны задавать ему этого вопроса.
Bu bilgileriyaymalı değil miyiz!
— Разве мы не должны распространять эти сведения?
(или: yaymamalı mıyız?
— Нам не следует распространять эти сведения?)
Образец спряжения
в отрицательно-вопросительной форме
(ben) aramalı değil miydim? (aramamalı mıydım?)
разве я не должен был искать? (следовало ли мне
не искать?)
(sen) aramalı değil miydin? (aramamalı miydin?)
(разве) ты не должен был искать?
(о) aramalı değil miydi? (aramamalı mıydı?)
(разве) он не должен был искать?
(biz) aramalı değil miydik? {aramamalı mıydık?)
(разве) мы не должны были искать?
(siz)aramalı değil miydiniz? (aramamalı mıydınız?)
(разве) вы не должны были искать?
(onlar) aramalı değil ıtriydiler? (aramamalı mıydılar?)
(разве) они не должны были искать?
%
ПРИМЕРЫ:
Çûcuğa bu kitabı okutmamalıydınız.
— Вам не следовало давать ребенку читать эту книгу.
О da mıgitmeliydn — Ему тоже следовало идти?
Особенностью форм 3-го лица единственного числа в настоящем и
прошедшем времени (-malı(dır), malıydı) является то, что они использу
ются и в тех случаях, когда субъект действия является неопределенным
(неопределенно-личные предложения). Подлежащее в таких предложени
ях отсутствует.
ПРИМЕРЫ:
Oraya bir gitmeli(dir). — С лезет сходить туда.
Bu soruyu sormamalıydi. — Не следовало задавать этого вопроса.
12
Формы долженствовательнош наклонения от глагола olmak («быть,
становиться») имеют дополнительное значение: «должно быть». Они мо
гут присоединяться не только к именам, но и к основе настоящего време
ни (-yor) или прошедшего субъективного (-mış) времени.
ПРИМЕРЫ:
Herhalde Tüıkçekonuşuyor olmalılardı ki anlamıyordum. (R. Nuri)
— Безусловно, они (должно быть) говорили по-турецки,
ноль скоро я не понимала
ALIŞTIRMALAR
7. Aşağıdaki eylemleri asıl gereklik kipi (-ıhalı) ile bu kipin geçmiş zamanı, yani
Bileşik hikaye zamanı (-malıydı)nın olumsuz, soru, olumsuz soru gibi çeşitli
biçimlerine sokarak çekimleyiniz:
tutmak, yıkamak, yüzmek, seçmek.
13
ло навестить больного товарища? Я не понял: куда я должен ехать?
Он, должно быть, ничего н,е понял. Смотрит на нас с большим удивлени
ем. Надо было верить ему или не верить? Разве не следует написать
ему письмо? Следует ли не писать ему писем?
ALIŞTIRM ALAR
Sözlük
16
9. ek — 1) (ilâve) добавление, при -lenmek — развеселиться
ложение; 2) аффикс randevu— свидание, встреча
eklemek (ilâve etmek) — доба alıcı (reseptör, almaç, ahize) —
вить; присоединить приемник; телефонная трубка
sağlam — прочный; здоровый; на kulak — ухо
дежный ~ı ağır — он туг на ухо, глуховат
katı — твердый, жесткий ~ asmak — прислушаться
sa k in — 1) спокойный, тихий yapıştırmak — приклеить, приле
2) житель, обитатель пить, влепить
dik — отвесный, крутой; перпен yapışkan — липкий, навязчивый
дикулярный özür (zrü) —•извинение, оправда
lâf — слово; словеса; болтовня ние
(sizden) - dilerim — прошу (вас)
~ olsun diye для красного словца;
простить меня
для проформы
af (ffı) — прощение, извинение
dert(di) — горе, беда; боль (ду
affınızı rica ederim — прошу (вас)
шевная); болезнь
извинить меня
~li — огорченный; страдающий
affetmek — прощать, извинять
yuvarlak— 1) круглый; округлый
kahraman — герой, храбрец
2) шар dikmek — 1) втыкать, водружать
yer ~ı — земной шар 2) шить
tez — быстро, скоро bıyık — усы
- elden — быстренько, на скорую ~ bırakmak — отпустить усы
руку sakal — борода
hafif ■— легкий ak— - почтенный старец, аксакал
ağır— тяжелый; медленный sarışıh — блондин, светловолосый
—başlı — серьезный, степенный kumral — шатен, светло-коричне
~lık — тяжесть; вес вый
merdiven— лестница esmer — брюнет; (yağız) темный,
-den (veya -i) çıkmak, inmek—под смуглый
няться, спуститься по лестнице tüccar — купец, торговец
çehre (=yüz) — лицо, облик
* * *
kılık— внешность, внешний вид;
alışfmak (-e) — привыкать (к че одеяние
му, каиу-л.) * * *
~kan — привычный; привыкший
-kanlık (itiyat*(dı)) — привычка şişmek — пухнуть, раздаваться
öğüt (nasihat) — совет; наставле -kin — опухший, припухлый
ние -m an — полный, толстый (о чело
tavsiye— рекомендация, совет веке)
~de bulunmak — дать совет omuz — плечо
~ etmek — рекомендовать (кого, parm ak — палец
что-л.), советовать - oynatmak — шевельнуть паль
neşe (=sevinç) — радость, весе цем
лость dudak — губа
-1İ — веселый, радостный (о чело yanak — щека
веке) zayıf — слабый
17
-lam ak — слабеть, худеть kurt (du) — 1) волк;
zavallı— несчастный, бедный 2) червь; червь сомнения
olasılık (ihtimal) — вероятность yorgan — одеяло
olası (muhtemel, ihtimal) —г ве sarmak — обвязывать, перевязы
роятный, вероятно вать; завертывать; окружать
boyun (ynu) — шея sanlmak(-e) — браться (за что-
bağ — узел, связка, связь то); бросаться, припадать (к
boyun ~ı (kıra vat) — галстук
eğmek — сгибать, наклонять
чему-л.)
baş (boyun)склонить голову; korumak — защищать, охранять,
смириться оберегать
kaş — бровь top — 1) пушка; 2) мяч;
~la göz arasında — в мгновенье kar topu — снежки
ока nikâh — обручение; бракосочета
nöbet — 1) дежурство; черед ние
2) приступ (болезни) (i) ~ altına almak— взять в жены;
muhatap (bı)— собеседник жениться
buyurm ak— повелеть ipek — шелк; шелковый
-unuz! — пожалуйте! пожалуйста! adalet— справедливость; юстиция
kurtarm ak — спасать; выручать - yerini bulur — справедливость
vait, vaat (dı) —1обещание
восторжествует
-te bulunm ak— дать обещание
inşallah — если будет угодно Ал
vadetmek — обещать
лаху; дай-то Бог; надеюсь (на
ilâç (cı) — лекарство
şü k ü r (teşekkür) — благодар это)
ность el — посторонний, чужак
ço k премного благодарен el oğlu — посторонний, незнако
allah a слава богу мец
hele (еще) спасибо (что) aziz — а) дорогой, милый
ümit (di) (umut) — надежда б)святой
- (-ini) kesmek (-den)— потерять adî— простой, обычный; низкого
надежду качества
~siz— безнадежный; потерявший bizzat — лично
надежду alâka (= ilgi) — 1) (-е) интерес;
reçete — рецепт
2) (ile) отношение, связь
* * • müteşekkir— благодарный, при
знательный
nitelik (vasıf (sfı)) — качество, medeni (uygar) — цивилизован
свойство ный, культурный
tavır (vrı)— вид, манера boz — серый, бурый
Türemiş sözcükler
1. kapak— крышка; обложка (книги)
2. boyuna— беспрерывно
3. iler(i)lemck— продвигаться; прогрессировать
4. duygu (his (ssi)) — чувство
18
5. vııryUmak (-p)— влюбиться
6. bakış (nazar*)— взгляд, взор
ilk - t a — с первого взгляда
7. tam dık-г- знакомый
8. oyuncak — игрушка
9. benzetmek (-i, -e) — 1) находить сходство (с чем-л.)
2) принять за (другого)
3) сломать
b akan — министр
baş премьер-министр
başlangıç— начало
doğrulmak— 1) выпрямиться, подняться
2) направиться (куда-то)
Deyimler
1. ne çare k i—-увы
2. görülüyor (ki) — видно (что)
3. neredeyse (nerede ise) — того н гляди, вот-вот
4. akl(ın)a gelm ek— прнйти на ум; вспомнить(ся)
5. yan gözle bakm ak — посмотреть искоса
6. ne yapıp yapıp — во что бы то ни стало, приложив все усилия
7. nâsılsa (nasıl ise) —-как-то, каким-то образом
К ом м ентарий
Имена ağır и h a fif — антонимы, и соответствуют русским прилага
тельным «тяжелый» и «легкий» в их основных значениях: «тяжелый ка
мень», «тяжелая болезнь», «Тяжелая (=трудная) работа», «тяжелое ^ д о
рогое) пальто», «тяжело (медленно) идти» (ağır ağır уйгйтек)и т. п. В зна
чении «это (сделаггь) легко/трудно» употребляются слова kolay/güç, zor.
Имя ihtimal в значении «вероятно» употребляется только как в в о д
н о е с л о в о (İhtimal gelir. «Вероятно, он придет»)иВ настоящее время
заменяется неологизмом olası, который употребляется и как п р и л а
г а т е л ь н о е : Buolası (muhtemej*) değil. «Это невероятно».
Глагол buyurmak «повелевать» при вежливо-почтительном обраще
нии к собеседнику может заменять собою такие глаголы, как girmek, geçmek,
gitmek, almak, söylemek, а также вспомогательный шагал etmek.
ПРИМЕРЫ:
Şu odaya buyurun.
— Пожалуйте (=проходите, войдите) в эту' комнату.
Ne buyurdu?— Что он соизволил сказать?
19
Словообразовательный,аффикс -gan/-kan
20
— Ah doktor, tuhaf bir derdim var. Dert ağlatır,aşk söyletir, (atalar
sözü). Yani dert. ıstırap verir, aşk sevindirir.
1. Надо навестить больного товарища. 2. Шаг за шагом они приближа
ются. 3. Я хотел нанести ему визит. Не получилось. 4. Тяжелая болезнь.
5. Дорогое пальто. 6. Он одет очень легко. 7. Каков вес этого камня? 8.
Легкая головная боль. 9. Лавочник огорчен. Это мы делаем не для
проформы. Прочное здание. Твердый согласный. Почему вы
скрываете истину? Сколько миллиардов лкщей проживает на земном
шаре! Собраться за круглым столом. Что у вас за беда? Видно, что
вы страдаете.
1. Bu yeni kurallara alışamıyorum. 2. Evet, bunlara alışkanlık (itiyat) gerek.
3. Şen neşeli bir delikanlı. seafoodplus.infoeni çıktığında Öğüt terinizi kendinize
saklayın. 6. Reseptörü (alıcıyı, almacı) kulağına yapıştırdı. 7. Sizden özür
dilerim. Affediyor musunuz beni? 8. Biri esmer, biri sarışın, biri de kumral saçlı
üç çocuk Şu tuhaf kılıklı sakallı bıyıklı adam neci? Bîr tüccar mı?
Öykünün baş kahramanı kim? Kentin çehresi değişti. Bahçeye
ağaç diktiler. Gözleri yere dikilmişti. Ben o kıza randevu vermedirn.
Bu kılıkta sokağa çıkılır mı hiç?
1. Детям шьют одежду. 2. Поставьте («воткните») сюда часового. 3. Ка
кой геройский поступок! 4. Он вдруг развеселился. 5. Вы не смотрите на
внешний облик этого смуглого человека. Он очень богатый купец. 6. Я
вперил взор в его лицо. 7. Рекомендую вам этого товарища. 8. Я никак не
могу привыкнуть к его наставлениям.
1. Geniş omuzlu gür sesli bir adam. 2. Siz önden buyurun. 3. Buyurunuz
kahvenizi. 4. Hastanın harareti yükseliyor. Sıkı bir ilâç için doktora fcay vurmalı
(müracaat etmeli). 5. Bir zamanlar pek şişmandı. Bak, ne kadar (ne denli)
zayıflamış. Buna olasılık (ihtimal) bile vermiyordum. 6. Muhatabım temiz
kıyafetli, boyun bağlı (kravatlı) efendiden bir adamdı. 1. Hasta ümitsiz gibi
görünüyor, fakat Allaha şükür, doktor hâlâ umutlu. Hattâ bir reçete yazdı.
8. Ne? Nöbet bende mi? Bir yanlışlık olacak. Benparmağımı bile oynatmam.
9. İnsanparmakları şöyle adlanır: baş parmak, ikinci parmak (işaret parmağı),
orta parmak, dördüncü parmak (adsız parmak), küçük parmak. Kız annesinin
boynuna atıldı. Aralarında kardeşlik bağları var. 12 . Zavallı adam derdine
ilâç bulamıyor. İnanmayın. Bunlar boş vaitler. Size hastayı kurtarmayı
vadeden kim? Istırap veren dert (hastalık), ıstırap çeken de zavallı
m uhatabınızın).
1. На лице каждого человека два таза, две брови, два уха, две щеки, и две
губы", верхняя губа и нижняя губа. 2. Премного благодарен, лекарство у
меня есть. 3. Ваши обещания нас не спасут. 4. Вы сегодня заступаете («вхо
дите», «выходите») на дежурство! 5. Ярецептов не выписываю. Обра
21
титесь к другому специалисту. 6. Вероятность этого мала . 7. В мгновенье
ока верхняя губа у негораспухла. 8. Надежда умирает последней. 9. Не
счастная девушка все еще очень слаба. Я вам обещаю это. ^
B ir randevu
Sabahleyin gözümü açtığım zaman saat dokuzu geçiyordu. Demek, ona bir
saatten az bir zaman vardı. Hemen yataktan kalktım. Dünkü telefon konuşması
aklıma gelmişti. O konuşan kimdi acaba? Bu koskocaman kentte ne akrabam
22
vardı, ne de bir tanıdığım. Oysa (halbuki) dün gecenin geç saatinde, buraya
geldiğim gündenberi masamın üstünde gereksiz bir oyuncak gibi duran telefon
birdenbire çalmıştı. «Acaba kim olabilir?» düşüncesiyle telefonu açmıştım (yani
reseptörü kaldırıp kulağıma yapıştırdım). Tanımadığım bir ses:
— Sermet Beyle görüşmek istiyordum Dedi. ‘
— Sermet Bey benim.
— Affımzı rica ederim, beyim. Sizi böyle geç saatte rahatsız ediyorum
daFakat başka çare yoktu—
— Zaran yok. Kiminle konuşuyorum?
— Siz beni tanımazsınız. Zaten ben de yalnız adınızı biliyorum.
— O halde
— O halde yarın sizinle görüşmeliyiz, daha doğrusu ben sizi bir iş için
görmek istiyorum (Bir rahatsızlık hissetmiştim. Çünkü böyle tanımadığım
kimserlerle görüşmek alışkalığı yok bende).
— Ne işi?
— Şimdi telefonla söyleyemem. Yarın buluşur, konuşuruz. Saat ondan sonra
boş vaktiniz var mı?
— Öğleye dek var.
— Ne âlâ. Öyleyse nerede buluşuruz?
— Oturduğum «Atlantik Palas» otelinin tâ karşısında bir kahve var. Sabahlan
orası bomboş
— Tamam efendim. O kahveyi bilirim. Yarın sabah saat onda beni orada
bulursunuz. İçeri girdiğinizde dikkat edin: solumda bir gazete bulunduracağım.
İsmimi de yazınız: Lütfı Bey.
I
***
23
Şaşkınlığımdan olduğum yferde durdum ve kendi kendime: «Acaba
hangisi?» dedim. Arkadaki müşteri geldiğim tarafa başını bile çevirmemişti.
Rahat rahat kahvesini içmeye devam ediyordu. Oysa daha yakın olanı
okuduğu gazeteyi biraz indirerek yan gözle bana bakmıştı. Birini bekliyor
gibiydi. Ben de nihayet kararımı verdim, oturduğu masaya doğru gittim.
Kulağına eğilerek: «Lütfi Bey?» dedim. Kaşlan yukarıya kalktı. Gülümseyerek:
«Benzetiyorsunuz, bayım. Dedi. Adım bambaşka». Bu kez şaşmak nöbeti
bana geldi. Demek, beni arayan öteki adamdı. Salonun arka tarafına doğru
yürümeğe yükümlü (mecbur) kaldım.
Evet, tüccar kılıklı adam, Lütfi Beydi. Selâmlaştık. Meğer babamın eski
ahbaplarından biriymiş. İzmir’deki telefon numaramı nasılsa öğrenmiş, babam
için yazdığı mektubu şimdi bana uzatıyordu.
— Son görüştüğümüz zaman babanız esmer, gür saçlı, yuvarlak yüzlü, şen
neşeli bir delikanlıydı. Eh, nerede o günler! Acaba şimdi nasıl görünüyor? Ne
yapıp yapıp görüşmeliyim onunla.
Muhatabım sordu, ben yanıt verdim. Böylece yarım saatten fazla konuştuk.
Öteki müşteri çoktan gitmişti. Nihayet ayağa kalktım: «Bayım, bana müsaade.
Öğleden sonra göreceğim acele bir işim var. Sizinle tanışmaya pek memnun
oldum. Konya’ya gittiğinizde bizlere buyurunuz (hanemize teşrif buyurunuz).»
Dedim. Hararetle el sıkıştık, ayrıldık.
24
haberiniz var mı? Acaba şimdi nasıl oldu? İyi midir?
İ t: Maalesef, hastalığı epey ağır. Doktoru bile ümidini kesti.
Ş.: Vah zavallı! Hastalığı nasıl başladı?
K : Bay Hakkı’nın, çocukluğundan beri gözleri zayıftı. Bu derde bir çare
bulunamıyor.
Ş.: Ne yapıp yapıp yüksek nitelikli göz hastalıkları uzmanı doktor Orhan Beye
başvurmalı.
K: Ne çare ki Orhan Bey pek pahalı bir doktormuş. Hani, söz var ya: yorganına
göre ayağını uzat. Biliyorsunuz, Hakkı Bey zengin bir adam sayılamaz.
Ş,: Evet, fakat sağlığı korumaktan önemli şey yok, sanırım. Nitekim medeni
insanlarız.
K : Doğrusunuz (hakkınız var). Gördüğüm vakit doktor Orhanı onlara bizzat
tavsiye ederim. Şimdi nasılsınız? Başınızın ağrısı hafifledi mi? Dışarıya
çıkabilir misiniz?
Ş.: Tamamiyle geçti.
К : O halde çıkalım. Şimdi arkadaşımız Nuri Beyin ziyaretine gideceğiz, değil
mi?
Ş.: Hay hay. Biliyorsunuz, bir(kaç) zaman önce Nuri Bey ipek saçlı güzel bir
kızı nikâh altına aldı.
K : Artık adalet yerini bulur. EskidenNuri Bey futbol topuna vurulmuştu.
Bundan böyle işine ve ailesine sarılır.
Ş.: İnşallah!
25
çıkmıştı. Kumral sakalım karıştırarak düşünceli düşünceli odanın ortasında
durdu. Şişman adam başını çevirdi, parmağıyla boş sandalyeyi göstererek:
«Müsaade eder misiniz?» diye sordu. Öteki müşteri ona şaşkın' şaşkın
baktıktan sonra «Rica ederim. Oturunuz.» dedi ve başını eğerek gazetesini
okumaya devam etti. (O. Kemal) Niyazi hastalanmış, yattyordu. (O. Kemal)
Sonra «Şimdi ne yapmalı?» diye kendi kendime sordum. (S. Ali)
İçimden: «Mutlaka bütün bunlara alışmalıyım» diyordum. (Y. Kadri)
Ayol zavallı Hocanın kimi var ki? Kendi ölmüş, kendi geldi haber verdi!
Bizim de kimimizvaı? Kendi yazımızı kendimiz yazarız. (B. Felek) Meraktan
yerimde duramıyordum. Kalkacağım sırada o doğruldu, tekrar gitti. (S. A.)
Sonra, elindeki paralan sayacağı sıra Beytullah’i gördü. (B. Y.)
26
одну из скамеек. Поодаль сидел средних лет мужчина. Это был круглоли
цый человек с каштановыми усами и внешностью чиновника или бизнес
мена. Он не был толст, однако был крупным мужчиной. Одет он был
просто и легко, в парк пришел без пиджака и без галстука. Когда я сел, он
искоса взглянул на меня. Кого-то он мне напоминал (=я находил сход
ство), но кого? Вдруг, поднявшись (со своего места), он подошел ко мне
и сказал:
— Прошу прощения, вы такой-то,
— Да, вы не ошибаетесь, я он (самый),— ответил я, несколько удивив
шись. — А выНе могу узнать.
— Омер. Ваш одноклассник.
— Да, теперь узнал. Но до чего же ты изменился! Ты же был слабень
ким, болезненным ребенком, а стал широкоплечим, сильным мужчиной.
Ты в Измире живешь?
— Да, работаю в резиденции губернатора. Пойдем,^) дороге погово
рим.
Мы двинулись в направлении Лозаннских ворог.
ПРИДАТОЧНЫЕДОПОЛНИТЕЛЬНЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ
(tü m le y ic i tü m c e )
Образец спряжения
30
Alıştırma İ. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çeviriniz:
1. Sen Yüzbaşım, vapurların geldiğine, geleceğine şaşıyorsun. (S. Kocagöz)
2. Benim vefat ettiğimi (=öldüğümü) gazetelerde okumadınız mı? (A. Nesin)
3. Benim de Camus gibi bir ahmak olduğuma karar verdi. (O. Atay) 4. Hangi
insan kendisinin de hakikaten (^gerçekten) öteki insanlar gibi günün birinde
mutlaka öleceğine inanır. (N. Hikmet) 5. Nigâr nereye gittiğine bakmayınız,
nasıl gittiğine bakınız. (Y. Kadri) 6. Mühendislerin kesinliği olmayan (kesin
olmayan) sorunlarla ilgilenmediğini mi söylemek istiyorsunuz? (O. Pamuk)
7. Kurtulduğuma hâla inanamıyorum. («Milliyet») 8. Yeni öğreniyorum kimlerle
arkadaş olduğunu. Son zamanlarda ne yaptığını da kimse bilmiyor. 9. Şükür,
tek bacağımı kaybettiğime. (B. Yıldız) Alzylabaktıklarmı sandjm. (O. Kemal)
Kabahat(!) kimde olduğum biliyor musunuz? Babamda mı, onda mı?
(Y. Kadri) Pek yakında ordularımızla birlik İstanbul’a dönebileceğimizi
sanıyoruz. (S. Kocagöz) Ne zaman geleceklerini demin söylememiş miydim?
(Y. Kadri) Hepsi ne yapacağıma bakıyordu. (Ö. Seyfettin) Benbirşeyler
yapılacağına inanıyorum. (O. Pamuk) zamangel; beni kitaplarımın temiz
arkadaşlığından ayıracağından korkma. (S. Ali) Zeliha’yı bir sevdiğini
söylüyorsun, bir sevmediğini. (O. Atay) Güzel! Çok güzel! Böyle
yazacağınızı ummuyordum doğrusu. Ustaca yazılmış. (Çehov) Ne
gülüyorsun? dedi. Yoksa benim büyük çar olduğuma inanmıyor musun?
(Puşkin)
Alıştırma 2. Aşağıdaki tümceleri birer -dık’lı/-acak’lı tümce haline getiriniz:
31
Alıştırma 4. Aşağıdaki tümceleri, kalın harflerle yazılan eylemleri yeterlik,
sonra yetersizlik biçimiyle genişlettikten sonra, Rusçaya çevirin:
2— 33
belli olmaz ki Fettah efendi dedi. (Ş. Sıtkı) 6. ve nihayette bütün bildiklerintt
söylemeye mecbur etti. (R. Nuı 7. Üstat, şiirlerimden hangilerini çök
beğendiniz?— Okumadıklarınızı. («Meşh.») 8. Kim geliyor, Haşan?.. — Aha,
onlarSenin dediklerin. (Y. Kadri) 9. Bu yaptığımızın makul bir hareket
olduğuna emin misin? (Y. Kadri) Ne kadar iyi efendim, hep benim
söyleyeceklerimi, benim düşündüklerimi, hatta benim kendilerine tef’atle (çok
defa) söylediklerimi siz söylüyorsunuz. (Y. Kadri) Bizim de, o eserlerden
öğreneceklerim z elbette ki olacaktır. (E. Çölaşan) Herkese, müessesenin
kurulusunun yirminci yıldönümünün kutlanacağı bildirildi. (A. Nesin)
Mayısının 29’una rastlayan Pazar günü akşamı Yeşiköy Havaalanına
Ankara’dan uçaklarla yüzelli tutuklu getirileceği bildirildi. (T. Gürkay) Ama
Kantarcının istediği olmadı. (O. Kemal) Seninle konuşacağım var (B. Nuri)
Bir şey olacağı yok (O. Pamuk) Adam sen de Yemeyeceği şeker
olsun(0. seafoodplus.info) Bizim çalıştığımız, onun en eski işiydi. (A. Nesin)
neden sizler serbest dolaşıyor, istediğinizle görüşüyorsunuz? (H. Edip)
Kulağına yapıştırdığı ne, bir alıcı mı (bir almaç mı)?
34
стно, что у него нет ни земли, ни быка. Но корова все-таки есть! 9. Сооб
щи своему брату, что мы завтра не сможем сюда приехать. Вы не
знаете, кого спрашивал приходивший сюда человек? И. Сообщают, что
во время этой поездки губернатор проконтролирует несколько учреж
дений. Не обижай меня. Покажи то, что ты спрятал. Несчастный
сказал, что в ближайшее время обратится в министерство юстиции.
По его лицу было видно (ясно), что лекарство, которое порекомендовал
врач, пользы не принесло (не дало). У кого ты просишь прощения?
ДЕЕПРИЧАСТИЕ НА -INCА
Деепричастие на -(y)ınca (восемь фонетических вариантов) обозна
чает побочное действие, по окончании которого совершается главное
действие. Действие, обозначаемое деепричастием на -(y)ınca, может
быть как однократным, так и многократным. При переводе на русский
язык используются или деепричастия — чаще от глаголов совершен
ного вида — или, когда деепричастный оборот имеет особое подлежа
щее, глагольные конструкции (придаточные предложения), вводимые
союзами и союзными словами «когда», «как только», «стоило/стоит,
как» и т. п.
ПРИМЕРЫ:
Oğulunu görünce «Yanıma gel!» diye çağırdı (seslendi)
— Увидев сына, он позвал (окликнул): «Иди ко мне!»
General çıkınca subaylar oturdular.
— Когда (или: Как только) генерал вышел,
офицеры сели.
İki kadeh fazla içince akıllan başlarından gidiyor. (Y. Kadri)
— Стоит им выпить лишние две рюмки, и оии
теряют рассудок.
'В отличие от деепричастия образа действия (hal/durum ulacı) на -arak и соеди
нительного (bağlama ulacı) деепричастия -ip.
2* 35
Значение деепричастия на -ınca, особенно когда речь идет о буду
щем, может видоизменяться, приобретая смысловые оттенки, передава
емые по-русски союзами и союзными словами «(до тех пор) пока»,
«если (уж)», «раз», «коль скоро» и т. п.
ПРИМЕРЫ:
Düşünce kim kaldırır? — А если она упадет, кто поднимет?
Deniz kenarında, güzel görüntülü geniş bahçeli, caddeye
yakın bir ev istiyordu. Olunca tam olmalı. (A. Nesin)
— Он хотел красивого вида дом на берегу моря,
с большим садом и вблизи проспекта.
Уж раз будет (дом), то должен быть что надо.
36
ДЕЕПРИЧАСТИЕ НА İKEN
37
представлен 3-м лицом множественного числа («они»), то между аф-
te p шцлояцего-будувдего времени и деепричастным аффиксом
pijşjijbraa' помещается показатель множественности -1аг, например:
iorotit konuşurlarken (konuş-ur-Iar-(i)ken) neredeydin? Где ты
Ф к когда они там разговаривали?
, Если за деепричастием на -irken следуют такие глаголы, как görmek
«видеть», bulmak «найти; застать» и т. п., то словосочетания такого типа
часто переводятся оборотами «видеть, как», «застать за (каким-то де
лом)», например: Onu içeri girerken gördüm. — Я видел, как он входил
(ср. İçeri girerken onu gördüm. — Входя в помещение, я увидел его).
Деепричастие на -irken нередко выступает в противительно-усту
пительном («в то время как» — «между тем как»), а иногда — в
причинно-следственном («раз уж») значении. В этих случаях чаще
фиксируется и употребление отрицательной формы настоящего-буду
щего времени (-mazken).
ПРИМЕРЫ:
Biz burada eğlenirken arkadaşlarımız ders çalışıyorlar.
— Между тем как мы здесь развлекаемся,
наши товарищи готовят уроки.
Onlar bir şey yapmazlarken siz buna hoş bakıyorsunuz.
— Между тем как они ничего не делают,
вы потворствуете этому.
Alı$tırma 9. Aşağıdaki tümceleri Rusçaya çeviriniz:
I. yolda üç beş sözle arkadaşlarına şehre varınca nasıl davranacaklarını
öğretmiş. (S. Ali) 2. Sofadaki muslukta yüzünü gözünü yıkadı. Tekrar odasına
gelip (minder)e oturunca biraz evvel elinden attığı kitabı aldı veyannki
dersi gözden geçirdi. (S. Ali) 3. Bu ödevleri öğretmenimiz evine gidince saat
kaçta okumaya başlar? (A. Nesin) 4. Daireye gidince «müdür seni istiyor»
dediler. (A. Nesin) 5. Bir gün hastalanınca, onu hemen hastaneye
göndermek istemiştim. (T. Gürkay) 6. Nigâr Hanım onu görür görmez tamdı.
(Y. Kadri) 7. Ve (ben) işe başlar başlamaz yanıma geleceksin. («T. Dili»)
8. Hele siz, şurada durup gözcü olun. Anastas gelirken bana haber verin.
(O. Cemal) 9. .. .mektepte (=okulda) en çok edebiyata çalışırken riyaziyatten
(=matematikten) birinci çıkıyordum. (Ö. Seyfettin) Sakin bir tatlılıkla
sordu: — Biz bunıda otururken yanımıza kimse geldi mi? (Ö. Seyfettin)
II. Biz burada soğuktan donarken sen kocanın annesininevinde, kim bilir
ne kadar rahattasın («Ulus») Evsahibi Hafız’a doğru yürüdü, Fakaf o
fırtınayı hissedince namaza durmuştu. (R. Nuri) Bir köşeyi dönünce
birdenbire o(0. Kemal) Galiba şu mektup meselesini soracaksınız.
Sabahtanberi gelirsiniz diye bekledimsiz görünmeyince her halde kendisi
de hatâsını (=yanlışını) anlamıştır, dedim. (S. Ali) Kapının önüne çıkarak
38
beklemiş, ancak araba gelmeyince evine girmiş ve o sıralarda vefat
etmişti(=ölmüştü). (M. Birand) Özal orada ev sahibi olarak Devlet
Başkanı’nı gelirken karşılamıştı. Giderken de uğurhiyordtf. (M. Birand)
Köprüyü geçerlerken Cevdet Bey saatine baktı. (O. Pamuk) Babamın
ahbaplarından birisi bana bir iş bulacağım vadetmişti ama iki haftadır bir ses
çıkmayınca ben de eskisi gibi balığa gitmeye başladım. (O. Kemal) Arada
dinlenmeyince olmuyor. (O. Atay) Onlar ge/ırge/znezhep birden ayağa
kalkıldı. (Y. Kadri). Döndüğümde Selim’i Zeliha’nın yanında onu
seyrederken buldum. Beni görmedi. (O. Atay) Ve genç adamın, ilk defa
bu cümleleri (=tümceleri) söylerkendir ki sesi titremeye başlamıştı. (Y. Kadri)
Gerçekten amca o gece eve gelmeyince meraklanmış, sabaha kadar
uyumamıştı. (K. Nadir) Çıkarken, kendisine iyi geceler diledim.
Teşekkür etti. Çıktım. (T. Gürkay)
39
ФОРМОСОЧЕТАНИЕ -МАК AMACIYLA
(-так maksadıyla)
В книжкой речи употребляется ряд формосочетаний, первым со
ставляющим которых является форма инфинитива, а вторым — слово
формы типа amariyla, maksadıyla, şartıyla, suretiyle и др. Формосочета-
ние -так amacıyla (или maksadıyla) употребляется для обозначения цели
главного действия: «с целью».
ПРИМЕРЫ:
Yeni Demokrasi Partisi’nde aktif politika yapabilmek amacıyla
— С целью получить возможность вести активную
политическую работу в партии новой демократии
Türkçeyi öprenmek maksadıyla Türkiye’ye gittiler.
— Они поехали в Турцию с целью изучения
турецкого языка.
Sözlük
40
davranmak — действовать; вести anî— моментальный; внезапный
себя (как-то)', basmak — 1) ступать, наступать;
gitmeye собираться уйти; начинаться; 2) нажимать; 3) на
silâha ~ — браться за оружие грянуть
yazar (edip) — писатель, литера baskın — 1)налет, нападение;
тор; автор 2) превосходящий
yazın (edebiyat) — литература bağımsız (müstakil) — независи
edebiyat yapmak — выражаться мый
высокопарно, мудрствовать bağımlı (tabi) (-e)— зависимый
donmak — мерзнуть, замерзать rivayet (söylenti) — предание,
namaz — намаз, молитва молва
~ kılmak — совершать намаз - etmek — рассказывать, переда
~а durmak — становиться на мо вать
литву havali — округа, местность, край
titremek — дрожать; трястись zaptetmek (ele geçirmek) — за
heyecan — волнение, возбужде хватывать, покорять; фиксиро
ние вать
Чаптак — волноваться damla — капля; капли (мед.)
uygulamak (tatbik etmek) — ~ hastalığı — апоплексия
осуществлять, применять, mustarip (-dan) — страдающий
проводить в жизнь; cenaze — покойник, тело
haksız uygulamalar — незакон ~ alayı— похоронная процессия
ные действия türbe— усыпальница, гробница
*** , gömmek — зарыть, закопать, хо
ронить
torun — внук
gazi — победитель * * *
41
bu ~de — в таком духе; в этой ~ gelmek — победить
области galebe (=yengi) — победа
saptamak (tesbit etmek) — уста galebe çalmak — победить
новить, определить ortam — обстановка, среда
odak — средоточие, фокус dizmek — расставлять, распола
~lamak — сфокусировать, наце гать (рядами); нанизывать
лить dizin— список, опись, индекс
üretmek (istihsal etmek) — про ifade — 1) выражение; 2) объясне
изводить, изготовлять ние; показание; 3) значение
üretim (istihsal) — I) производ ~ etmek — выражать; объяснять,
ство; 2) продукция излагать; означать
detay — деталь tutar (meblağ) — сумма, итог
4 ı — детальный borç (си) — долг; долг, обязанность
kavramak — 1) охватывать; pusu — заёада
2) постигать, схватывать р. kurmak (-е) — устроить засаду
güven — 1) (itimat /dı/) доверие; damat (dı) — зять
2) уверенность bozmak — 1) портить; нарушать;
- т е к (-е) — доверять(ся), пола 2) конфузить; теряться; 3) раз
гаться менять
tanım (tarif) — определение, опи bozuk— 1) испорченный; 2) мел
сание кий (о монете)
-lam ak (tarif etmek) — опреде şahıs(hsı) (zat) — особа, лицо
лять, описывать cihaz — прибор, аппарат
garip — странный, непонятный; malzeme — материал
чужой gütmek — 1) пасти; 2) вести, про
dönem — период; созыв (парла водить, преследовать;
мента) . amaç преследовать цель
azim (zmi) — решимость, воля menfaat — интерес, заинтересо
azmetmek(-e) — намереваться, ванность, выгода
решаться aykırı(-e) — противоречащий,
galip— победитель; побеждающий идущий в разрез
Türemiş sözcükler
1. ilgilenmek (ile) — интересоваться
ilgili (ile) — связанный (с кем, чем-л.)
2. kurtulmak — освободиться, спастись, отделаться
3. şiddetlenmek — усилиться
4. üstat (dı) — маэстро, мэтр
5. rahatlamak — успокоиться
6. kuruluş — 1) создание, устройство;
2) учреждение, организация
7. gözcü — 1) наблюдатель; дозорный;
2) окулист
8. hissetmek — чувствовать
42
9. başkan — председатель
devlet ~ı — глава государства, президент
karşılamak — встречать
karşılaşmak — встречаться
uğurlamak — провожать, желаггь счастливого пути
meraklanmak — 1) тревожиться; 2) интересоваться
kurucu — основатель, создатель
memur etmek (kimi neye) — поручить, уполномочить
ölüm — смерть
hükümdar — монарх, правитель, властелин
bilgisayar — компьютер
söz etmek (-den) — говорить (о ком, чем-л.)
sınırlı — ограниченный
matematiksel — математический
işlem — процедура, операция, действие
gerekmek— требоваться
yetinmek (ile) — ограничиться
satış — продажа
korku — страх
işletim — эксплуатация, использование
karıştırmak — путать; перемешать
karışık — запутанный, смешанный, сложный
Deyimler
1. arada (bir) — иногда, время от времени
2. yakınlarım olarak — ориентировочно, приблизительно
3. ortadan kaldırmak — устранять; отменять
4. (bir şeyin) altından kalkmak — преодолеть (что-то),
справиться (с чем-то)
5. kargacık burgacık — кривой, искривленный
6. Osmanlı İmparatorluğu — Османская империя
7. ortaya çıkmak — возникнуть, появиться
8. hoş görmek, bakmak — относиться снисходительно, прощать
44
3. Kalpten tebriklerimi sunanm efendim! 4. Düğünden sonra yurtluğuna
(malikanesine) çekildi. 5. Bu havali güzel bir iklime malik. 6. Tuzak
kapanmıştı. Anî bir baskından sonra kale ele. geçirildi (zaptedildi). 7.
Ayaklarımızın ucuna basarak çıkalım. Zavallı edip ağır hastalıktan mustarip.
Demin damla içmiş, uyuyor. 8. Cenaze alayına katılmak istiyoruz. Ancak
nereye gömüleceğini bilmiyoruz.
1. Вероятно, ключ взяла моя младшая внучка. 2. Он главнокомандую
щий, но имени покорителя не заслуживает. Из девяти сражений восемь
проиграл. Несколько дней назад мы потеряли еще одну важную кре
пость. 3. В связи с его свадьбой мы вручили ему ценный подарок.
4. Ключа при мне нет. Нажмите на звонок. 5. Передают, что его усы
пальница находится в этой округе. 6. К сожалению, я не зафиксировал
его слов. Что за капли он рекомендовал? 7. Да, страна некогда была
захвачена. Но сейчас она независима. 8. Он погряз в долгах. 9. Он стра
дал от апоплексии. Сейчас его тело в больнице. В одно мгновение
ловушка захлопнулась (закрылась).
1. Tezi hayranlığımı uyandırmadı. 2. Bu değerli mallar üzerine fiyatlar henüz
saptanmadı (tespit edilmedi). 3. Üretimde son dönemde de önemli bir artış
hissediliyor. 4. Ortam elverişli. Makinayı detaylı bir denemeden geçirmeli.
5. Ancak yapılan matematiksel işlemlere karşı tam bir güvenim yok. 6.
Ortaya çıkan zorluklara galip çıktı. 7. Bütün azmine karşın orta çağ lehçeleri
gramerinin altından çıkamadı. 8. Bilgisayardan söz ediyorsunuz. Oysa ben
bu vadide uzman değilim, kavrayamıyorum. Her şeyden önce bilgisayar
nedir, tanımını verir misiniz. 9. Borcumun tutarını görünce bozmadım,
damadıma baş vurdum. Genç devletin kurucusu olan Devlet Başkanı
hava alanında yaşlı hükümdarı uğurladı. Meraklanmayın. Üstadı
karşılamaya başkan sizi değil, beni memur etti. Üstat yakınlama olarak
ne tarihte gelecek? — Garip, dersiniz ama, bu tarih henüz gizli tutuluyor.
Yüzünün ifadesinden alana galebe çalmak {galip gelmek) için çıktığı
anlaşılıyordu. Üstadın korkusundan çok şaşırdım, her şeyi karıştırdım,
gereken matematiksel işlemi yapamadım. Gözcü olun. Yeni model
bilgisayar satışa çıkarıldı, fakat işletimi hususunda pek sınırlı bilgim var.
Bunun için de bir deneme dönemine gereksinim var. Bizimkileri buna
odaklayın. Topladığımız malzemeye göre güttükleri gaye
(amaç)»ıen/aarimize aykırıdır.
1. Современный мир иногда кажется странным. А иногда мы смотрим на
него с восхищением. 2. В Институте стран Азии и Африки изучают мно
гие современные тюркские языки. 3. В этой долине расположены два
больших города. 4. В то время эти испытания, разумеется, проводились
тайно. 5. Вы победили. Но обстановка не была благоприятна. Я не могу
постичь причины этого успеха. 6. Его показания были путаными, да и
45
сумма, которую он называл, очень отличалась от той, что мы знали.
7. Конечно, наш завод не может производить все требующиеся товары.
8. Они расставит часовых (дежурных), устроили засаду. 9. Период
(срок) эксплуатации этого прибора не очень велик. Не описаны также
многие детали. Он испортил нам дело. Теперь уж мы не можем
ограничиться возвратом нашего долга. Не сбиться бы нам с пути
Я не очснь-то полагаюсь на этого человека. Правитель поручил вам
встретить и проводить высокого гостя. Избавиться бы нам от
страха. Тогда успехи будут большими. И все это почувствуют. Он
любит говорить о зяте президента. Однако этот вопрос не в фокусе (не в
центре) нашего внимания. Прежде всего установим сумму вашего
долга. Лицу, о котором я сказал, этот прибор не требуется.
B ir tezin hikâyesi
Üniversite yıllarımda Montaigne’ın Denemeler' ini büyük bir hayranlıkla
okumuştum. Denemelerde insan kalbinin derinlikleri gizlidir. İlim adamlarının
1 Sınır boyundaki bir küçük devletin başı.
46
nasıl çalıştıklarım hep merak etmişimdir. Ben de bu vadide yol almak
istiyordum.
O günlerde, değerli bir ilim adamı olan Ahmet Hoca’dan çağdaş Türk
lehçeleriyle ilgili dersler alıyorduk. Türkmence çalışmaya karar verdim.
Türkmenceyle ilgili bir tezin kolayca altından kalkabileceğimi sanıyordum.
Ancak Türkmenlerin yirminci yüzyılda yaşayan en büyük şairinin kim
olduğunu tespit etmek bile benim için büyük sıkıntı oldu. Türkmenistan’dan
sınırlı sayıda insan, Türkiye’ye gelip gidiyordu ve bunlarla
karşılaşamıyordum.
O günlerde kendini bilgisayar dünyasına odaklayan arkadaşım İbrahim,
bana bilgisayarla çalışmanın öneminden söz etti. Ben, o zamana kadar
bilgisayarın yalnız matematiksel işlemler yapmada kullanılan bir âlet
olduğunu zannediyordum.'Daha sonra sosyal bilimlerle ilgilenenlerin yavaş
yavaş bilgisayar kullanmaya başladıklarını gördüm. Kısa sürede çok iş
üretiyorlardı. Dostlarımı sevindirmek amacıyla ben de bilgisayar almaya
karar verdim.
Tanıdığım bir arkadaşımın çalıştığı bilgisayar firmasına gitmekle ne
kadar iyi ettiğimi sonradan anladım. Çünkü detaylı izah etmeye çalışan on
yıllık arkadaşımın bile ne demek istediğini tam olarak kavrayamamıştım.
Hayatımda ilk defa duyduğum kelimelerle konuşuyordu. «Disketle mi
çalışacaksın? Remi ne kadar olsun?..» Ne cevap vereceğimi şaşırmıştım.
Önce kendisine itimat ettiğimi söylemekle yetindim. Bana vermek istediği
bilgisayarı çalıştırdı. Satış yapmanın da heyecanıyla birçok şey anlattı. Çok
önemli olan bilgileri bir kâğıda not etmeye çalıştım. Sevinç ve korkuyla
kanşık bir his kaplamıştı içimi. Bilgisayarımı alıp evin yolunu tuttum. Tarif
ettikleri şekilde masamın üstüne kurdum. Sıra çalıştırmaya gelmişti.
Arkadaşımın yazdırdığı notlan uygulamaya başladım; ekranda garip şeyler
oluyordu. Hemen telefona sarıldım. Sattıkları âletin bozuk olabileceğini
söyledim. Arkadaşım güldü. Telefonla yardımcı olmaya çalıştı. Ama ben
işin böyle yürümeyeceğini anlamıştım. İşletim sistemiyle ilgili kitaplar
aldım. Bu dönem tam iki ay sürdü. Artık bilgisayarımı ne çocuklarım
seviyordu, ne de eşim.
Hocam, ana metinde bütün uzun ünlüleri göstermenin gerektiğini
söylemişti. Metne baktığımda hiç bir uzun ünlünün bulunmadığını fark
ettim. Zaten Kiril harfleri gözlerime kargacık burgacık görünüyordu. Neden
sonra çalışma azmi bütün hislerime galip geldi, bütün metni bilgisayar
ortamına taşımaya karar verdim. Bir yandan bunu yaparken bir yandan da
uzunluklarla ilgili bilgiler ediniyordum. İlk yirmi sayfada öğrendiklerimi
uygulamaya başladım. O kadar çok uzunluk vardı ki birinci sayfada
uyguladığım uzunluğu ikinci sayfada unutuyor ve her şeyi birbirine
karıştırıyordum.
Bir cumartesi günü bilgisayarı aldığım firmaya gittim, bilgisayar
programcısına, dizin programına ihtiyaç duyduğumu belirttim .
47
Yapabileceğini ifade etti. Ancak bilgisayarın yan fiyatına yakın bir meblağ
söyledi. Sonradan programcının mobilya borcunun da o kadar olduğunu
öğrenince şaşırmadım değil
(Mehmet Kara; kısaltılmıştır).
Çalıştırma Yukarıdaki metinleri anlatmaya hazırlanırken aşağıdaki sorulan
yanıtsız bırakmayın:
1. Ertuğrul Bey’in oğlu Osman kaç yılında ve nerede doğmuştur?
Söylediğiniz yer Anadolu’nun neresindedir? 2. Osman kaç yaşındayken, kaç
yılında ve ne gibi olay üzerine Anadolu Selçuk Devletinin başbuğluğuna
getirilmiştir? 3. Yakmlama olarak bir yıl sonra ne kalesi fethedilmiştir? Bunun
üzerine de neler olmuş? 4. Bilecik tekfuru (valisi) Osman Beyi düğününe
davet ederken ne gibi bir amaç (gaye) güdüyormuş? Bu zat (şahıs)
Osmandan korkuyor muymuş? Bu olaym sonu ne olmuştur? 5. Selçuk
Devleti batınca (kaç yılında?) Osman Beyin durumunda bir şey değişmiş
midir? Osman’ın amcası Dündar Bey’in davranışları bu sıralarda (fikrinizce)
Osmanın menfaatlerine neden aykm olmuş? Sonucunda Dündar Beyin
başına ne gelmiş? 6. Osman nerede, ne zaman ve oğlu Orhan’ın hangi büyük
kenti fethettiğini haber aldıktan sonra gözlerini dünyaya kapamıştır?
Gömüldüğü yer neresi? 7. Mehmet Kara, kimin öğütlerine (tavsiyelerine)
kulak vererek kendine bir bilgisayar almaya karar vermişti? Türkmenceye
dair topladığı malzeme zengin miydi? 8. Cihazı alıp evine götürdükten sonra
ne gibi güçlükler (zorluklar) ortaya çıktı?
Çalıştırma Aşağıdaki parçayı Türkçeye çeviriniz:
Вы знаете, что основателем Османской империи был Осман Первый,
родившийся в середине XIII века. Разумеется, независимое княжество
(beylik), которое он создал в Западной Анатолии в нанале XIV века, пос
ле того как распалось («утонуло») Сельджукское государство, еще не
было империей. Однако это государство быстро расширялось. В год,
когда родился сын Османа Орхан, т. е. в году, был завоеван неболь
шой город Караджахисар, а через 38 лет; т. е. в году, когда умирал
сам Осман, его сын Орхан завоевал крупный город Бурса. Сюда из Ени-
шехира перенес Орхан столицу своего государства. Вообще говоря, у
Османа было два сына — Орхан и Аляэттин. Точно не известно, кто
(который) из них был старшим братом. Впрочем, властелином стал Ор
хан, одержавший много побед. Поэтому его, как и его отца, называют
«Победитель».
Когда по приказу Орхана его сын Сулейман-Паша перешел в Румелию,
император Византии (Bizans) Кантаюозен стал думать, как ему действо
вать в дальнейшем. Когда один за другим падали города, такие, как Гели-
болу, Текирдаг, Ипсала и другие, император с целью установить друже
48
ственные отношения с Орханом отдал ему свою дочь принцессу Теодо
ру. Орхан обвенчался с ней, но продолжал захватывать города и посел
ки, находившиеся вблизи от столицы Византийской империи. Впрочем,
известно, что взял Константинополь лишь седьмой султан Мехмед Вто
рой Фатих. Это событие произошло почти через сто лет после смерти
Орхана, в году.
49
Когда кондуктор сзади сказал: «Османбей» (это название района в Стам
буле), спереди толстый человек произнес: «Да. Я здесь». Мы умерли от
смеха. 9. Этот край обладает приятным климатом. Даже зимой мы не
мерзнем, не дрожим от холода. Ясно, что они что-то от нас скрыва
ют. Надо установить, что они производят. Если не объяснят, мы не мо
жем им доверять. Обстановка сложная.
Çalıştırma Aşağıdaki tümceleri ağızdan Türkçeye çevirin:
1. Кто победитель? 2. Странное определение! 3. Это не требуется. 4. Они
говорят о математических действиях. 5. На этой дороге они устроили
засаду. 6. Его зять очень сконфузился. 7. Мы, кажется, потеряли дорогу.
8. Их успехи были очень ограниченными. 9. Кого он уполномочил сде
лать это (кому поручил)? Он не справится с этим делом. При
виде похоронной процессии ребенка охватил страх. Он глава госу
дарства, но не его основатель. Этот закон давно отменен. Экс
плуатация компьютера (эксплуатировать, (заставить) работать)— дело
не простое, особенно для нашего мэтра. От волнения он все перепу
тал. Этот молодой человек — внук главнокомандующего. Завтра у
него свадьба. Я не схватываю его слов (сказанного им). Постарай
тесь зафиксировать. В это мгновение начался воздушный налет.
Они устроили западню. В этой долине находится старинная кре
пость. — Как его сердце? — Он страдает от апоплексии. Услышав
названную сумму, он встревожился. Его лицо выражало решимость
(решимость действовать). Он председатель этой организации. Пи
сатель собирается уходить. Проводим его.
51
Значение второе. Утрачивая значение прошедшего времени,
форма на -irdi передает содержание своего рода сослагательного накло
нения, т. е. обозначает: а) действие, совершению которого что-то пре
пятствует («Я пошел бы сейчас в театр, но у меня нет билета»); б) дей
ствие, которое при определенных условиях могло бы совершиться в
любой временной плоскости («Я дал бы такой совет»), включая и плос
кость прошедшего времени («Разве я не мог (бы) (тогда) туда пойти?»)1.
ПРИМЕРЫ:
Şimdi tiyatroya giderdim ama biletim yok.
— Я сейчас пошел бы в театр, но у меня нет билета.
Bir dakika susamaz mıydınız?
— Разве вы не могли (бы) минуту помолчать?
52
gördüğü zaman aklına ilk olarak: «Acaba ben de aynı şeyi yapmıyor
muyum?» düşüncesi gelirdi. (S. Ali) 3. Kâğıtta ince, düzgün bir el yazısı ile
iki satır: «Selim'in bir arkadaşıyım. Sizinle görüşmek isterdim.» Ne imza, ne
adres. (O. Atay) 4. Size Almanca, Fransızca öğretirim — Teşekkür ederiz
ama — Goethe' den şiirler okurum — çok iyi olurdu ama
Hapisane doktoru (O. Kemal) 5. Bizim lokantanın* bitişiğindeki
apartmanda, eski paşalardan birinin kızı olduğunu söyleyen bir kadın
oturuyordu: Naciye, gayet güzel türkçe konuşurdu. Hemen ahbap olduk,
bize hayatını anlattı. (O. Kemal) 6. Araba hareket etti, önlerinde durdu. Bu
yirmi sekiz yaşmda, ama bembeyaz saçli adamı şehrin bütün arabacıları
sayarlardı. Üstelik o şehrin yerlisiydi. (Ş. Sıtkı) 7. sordum: «Kendisini
tebrik etmek istemez miydiniz?» (T. Gürkay) 8. «Bir çay içmez miydiniz'?»
dedi (T. G.) 9. Biz şimdi böyle düşünüyoruz, o zamansa büsbütün başka
türlü düşünüyorduk. Şimdi ona bin ruble bile verirdim, halbuki o zaman on
rubleyi de vermedim. (Çehov) Gruşnitski yanıma yaklaşıp kolumu
tutarak: - Bunu senden beklemezdim, dedi. (Lermontof) Amcam, iyi
yürekliydi. Halk adamlarını severdi. (S. Üstüngel).
54
Примечания: 1. Порядок слов в придаточном условном предложении в
принципе аналогичен порядку слов в любом простом распространенном пред
ложении. 2. Придаточное предложение может вводиться персидским по проис
хождению союзом eğer «если» (изредка — şayet «ежели»), но постановка его
отнюдь не обязательна. Постановка каких-либо союзов или частиц между при
даточным и главным предложениями недопустима.
ПРИМЕРЫ:
(О) gelseydi (gelse) bizi bulurdu (görürdü).
— Если бы он пришел, то нашел бы (увидел бы) нас.
(Eğer) Vaktiyle onunla konuşsâydık (konuşsak) bunu yapmazdı.
— Если бы мы в свое время поговорили с ним, он бы
этого не сделал.
Условные формы второго типа представляют собой форму -se
от недостаточного глагола i(mek) быть : i + -se = ise, причем возникает
безударный четырехвариантный аффикс -(y)sa, -(y)se, присоединяющий
ся к именам, а также к основам времен: öğrenciyse (öğrenci ise), alırsa (alır
ise), geldiyse (geldi ise) v.s. Такие формы, называемые формами услов
ной модальности, выражают реальный тип условно-следственной свя
зи, передаваемый по-русски посредством союза «если», например:
«Ест он придет, то найдет», «Если он не ушел, то позови его сюда»
ит. п
Вводимая в данном уроке форма условной модальности от настоя
щего-будущего времени (-ırsa; türkçesi: geniş zamanın şartı), как прави
ло, соответствует по-русски сочетанию союза «если» с одной из форм
будущего времени, изредка настоящего; в главном предложении исполь
зуется необходимая по смыслу форма изъявительного или повелитель
ного наклонения.
Ben alırsam («если я возьму, буду брать»), sen alırsan, о alırsa, biz
alirsak, siz alırsanız, onlar alırlarsa.
Отрицательная форма:
ben almâzsam («если я не возьму, не буду брать»), sen
almazsan, о almazsa и т. д.
ПРИМЕРЫ:
(Eğer) Yarın öğleden sonra bana uğrarsanız birlikte Kültürparka gideriz.
— Если завтра после полудня вы зайдете ко мне,
мы вместе пойдем в Культур-парк.
55
(Eğer) Selim* i bulamazsan bana haber ver.
— Если не сумеешь разыскать Селима, сообщи мне.
Форма ise, -(y)sa? (в «чистом» виде, без предварительного форманта
изъявительного наклонения) составляет формальную часть именного
сказуемого придаточного условного предложения. Поскольку глагол
i(mek) не имеет будущего времени и формы прошедшего времени ус
ловного наклонения (форма *iseydi вышла из употребления), он в этих
случаях заменяется (как и предикативные слова var и yok) соответству
ющими формами глагола olmak. Например: (о) öğrenci olursa «если
он будет, станет учащимся », (о) öğrenci olsaydı » если бы он был
студентом», kızı olursa «если у него будет дочь».
ПРИМЕРЫ:
(Eğer) Fakültemizin öğrencilerinden ise (öğrencılerinddnse) onu
da topla ıtıya çağırsınlar.
— Если он студент нашего факультета, пусть и его
позовут на собрание.
Yarın hava güzel olursa parka gideceğiz.
— Если погода завтра будет хорошая, мы пойдем
в парк.
Husuri otomobili olsaydı bu yaz ailece Sofya’ya giderdi.
— Если бы у него был свой автомобиль, он этим летом
(со своей) семьей поехал бы в Софию.
В главном предложении вместо формы olurdu обычно употребляют
именную форму idi, например: Yardımına koşsaydmız hali daha iyiydi —
Если бы вы поспешили ему на помощь, его состояние было бы лучше.
56
diyor. Ben, hiç ummuyorum Bakır Efenin niyetini bilseydim, Ömerin nerede
olduğunu söylerdim. (MYesari) «içinde onlara karşı en küçük bir
düşmanlık sakladığınıfarkederlerse seni ezerler» (S. Ali) Karısını merak
etmeye başladı. Yakın komşularda olsalar muhakkak Yusufun geldiğini
mahalle çocuklarından duyup gelirlerdi. (S. A.) Bağda köpek filân
olsaydı halim haraptı. (R. Nuri) Zannederim ki, başka bir mektepte
(=okulda) bunu yapsam ya hapsedilir, yahut da bir başka ceza görürdüm.
(R. N.) Cemal isterse misafirler geldiği zaman ben üe bulunurum. (H. E.)
Memlekette, bir avukat, bir gazetecinin oğlu olmaktan bıkmıştım.
.. .Öyle ki kaç sefer (= kerre, defa), ah, keşke bir eskicinin çocuğu olsaydım,
diye düşünmüştüm. (O. Kemal)
58
Salih Bey konsere gidemeyeceği için biletini size verebilirim.
— Так как Салих-бей не сможет пойти на концерт,
я могу отдать вам его билет.
Форме -dığı/-acağı için синонимична форма -dığından /-acağından,
представляющая собой имя действия на -dik или -асак в личной форме с
аффиксом исходного падежа: (ben) aldığımdan— поскольку я беру
(взял, брал).
ПРИМЕР:
Çantamı bulamadığımdan (=bulamadığım için) çantasız
gitmeye mecbur oldum.
— Так как я не нашел (не смог найти) своего портфеля,
я был вынужден идти без него.
К форме -dığından/-acağından могут присоединяться послелоги ötürü
или dolayı, а к форме dığı/-acağı изредка также служебное имя hasebiyle
«вследствие», которые не вносят в содержание формы существенных
оттенков: (о) hasta olduğundan ötürü, hasta olduğu hasebiyle —
вследствие того, что он (был) болен
Примечания. 1. Постановка подлежащего в родительном падеже (анало
гично подлежащему дополнительного предложения) является ошибкой - за
исключением тех, очень редких, случаев, когда форма -dığı/-acağı, сопровожда
емая послелогом için («ради»), получает объектное значение (см. урок 16),
например: (onun) gördüğü için— ради того, что он видел / видит («ради види
мого им»)
2. Следует учитывать, что сказуемое придаточного дополнительного
предложения также может иметь форму -dığından/-acağından (см. урок 16).
59
Alıştırma 8. Aşağıdaki tümceleri Rusçadan Türkçeye çevirin:
1. Поскольку ученик не понял, что спросил учитель, вопрос остал
ся без ответа. 2. Поскольку с той поры (aradan) прошло восемь лет и к
тому же человек отпустил усы, я, конечно, не узнал его. 3. Поскольку
завтра вы, будучи в отпуске, собираетесь ехать за город, нам следует
поговорить сегодня. 4. Чтобы иметь возможность принять участие в
этом празднике, я полетел самолетом. 5. Так как автобус двигался
очень медленно, то когда мы подъехали к театру, опера уже началась.
6. В связи с тем, что мы выиграли два крупных сражения, противник,
можно сказать, подавлен. 7. Поскольку принять такое решение не в его
власти, дело мое гиблое. 8. Поскольку эти люди косо на меня смотре
ли, у меня отнялся язык, я не смог говорить. 9. В связи с тем, что сути
дела я не знал, это заседание быстро мне надоело. Поскольку пред
ложенный вами метод не нов, давайте не поднимать (не открывать)
вопроса о первенстве.
Sözlük
60
sokmak— всовывать, втискивать; тельный (о мужчине); подо
впускать; жалить бающий, уместный
yılan — змея fırsat — подходящий случай
nakil (kli) — 1) перевозка, пере ~ düştü — представился удобный
броска; 2) перевод, пересказ случай
-etm ek — перебрасывать, от ~ kaçırmak — упустить случай
правлять; переводить; пере - bu ~! — вот он, случай!
сказывать ansiklopedi — энциклопедия
nalkiye (ta şıt) — транспорт; usul (lü) — метод, способ
транспортировка (metot(du))
taşıt (nakliye) araçları — транс kurnaz — хитрый, хитрец
портные средства ~lık yapmak — схитрить
belediye — муниципалитет ansızın — внезапно, вдруг
~ taşıtları — городской транс atlamak — прыгать, впрыгнуть,
порт спрыгнуть, перепрыгнуть; пе
mahkeme — суд рескочить, пропустить
~уе düşmek — попасть под суд kafa — голова
mahkûm (-е) — осужденный, об- ~lı — с головой, головастый
реченый (на что-л.) dam — крыша
mahkûm etmek — осудить, при -dan düşer gibi — ни с того ни с
говорить (кого-п. к чему-л.) сего
kazanmak — зарабатывать, приоб saniye — секунда
ретать; выигрывать, завоевать
mahıv(hvı) — уничтожение, ис
sınavı выдержать экзамен
требление
* * * -etmek— уничтожать, разрушать
-olmak — быть уничтоженным,
ense — затылок
погибать
sinek — муха; комар
rezil — опозоренный
- avlamak — бездельничать
rezalet — позор, срам
sivri — заостренный, острый
-sinek — комар * * *
61
işi ~ gidiyor— у него дело не кле bıkmak (-dan) — надоедать, пре
ится сыщаться
2) нелюбезный; bundan bıktım — мне это надоело
~ adam— строптивый человек karakol — караул, патруль;
- bakmak— косо смотреть участок
-ine — наоборот polis -и — полицейский участок
-temek — осадить, поставить на iddia — 1) утверждение; 2) притя
место (кого-л.) зание, претензия; обвинение
kanat(dı) — крыло; фланг - etmek — 1) утверждать; 2) (-а
sallamak — махать, размахивать; hak) претендовать (на что-л.)
кивать; ayna — зеркало
başını salladı — он кивнул голо • • •
вой bağırmak — кричать
elini salladı — он махнул рукой bağrışmak — кричать (о многих)
tokat — оплеуха, пощечина kavga— ссора, скандал; драка
~ yemek — получить пощечину ~ etmek— ссориться, скандалить
~ yapıştırmak (atmak) — вле hız — скорость, быстрота
пить оплеуху 4 ı — скорый, быстрый; быстро;
düdük — дудка; свисток, гулок громко
- çalmak — свистеть, гудеть silmek(-i) — стирать, вытирать;
şaka — шутка вычеркнуть
- etmek — шутить, подшучивать silinmek — стереться; исчезнуть
- (olsun) diye — в шутку kanape — диван
~cı — шутник esna — промежуток времени; мо
tesadüf — совпадение; случайная мент
встреча alelâde — обыкновенный, обыч
bir - (eseri) — случайное совпа ный
дение, по случайному совпа aşırı — 1) чрезмерный, крайний;
дению 2) по ту сторону; через
- etmek (-е) — повстречаться; gün через день
приходиться (на какое-л. чис azar — нагоняй, нарекание
ло) - lamak (-İ)—давать нагоняй, по
herif — субъект; тип; малый прекать, отругать
inat — упрямство, упорство aptal—глупый; глупец
- (olsun diye) (-а) — назло кому-л.;
- yerim koymak (-i) — принять
из упрямства
за дурака
cins — 1) род, вид, сорт; 2) поро
~«ı — упрямый, упрямец
да; 3) пол; род
defi — сумасшедший, помешан
- köpek — породистая собака
ный
beriki — находящийся по эту сто
- olmak, -ye dönmek — обезу рону, тот, что ближе, этот
меть (прям, и перен.) beyan— изложение; разъяснение
gayet — очень, весьма - etmek (-İ) — излагать, разъяс
yenmek — побеждать, обыграть нять; заявлять
(кого-л.) ~at — заявление;
yenilmek (-е) — быть побежден -atta bulunmak — сделать заяв
ным (кем-л.) ление
Türemiş sözcükler
L üstelik — к тому же, вдобаво , впридачу
2. sayın — уважаемый
3. sevimli — милый, симпатичный
4. birincilik — первенство
- i kazanmak — завоевать первенство
5. kaçırmak — дать убежать; упустить
tre n i опоздать на поезд
6. yollamak — посылать, направлять
yollanmak — быть посланным; направляться (куда-л.)
7. düşürmek — повергнуть (в какое-л. состояние)
(bu) beni meraka düşürdü — (это) возбудило во мне любопытство
8. gözlemek (-i) — 1) наблюдать (за кем-л., чем-л.); 2) ожидать (кого-
л., чего-л.)
9. konmak — быть поставленным; останавливаться (на ночлег,
и т. п.)
soğukluk— 1) прохлада; холодные отношения, холодок; 2) прохла
дительный напиток
açmak — открыть (тайну), поведать (о чем-л.)
12i üzgün — расстроенный, огорченный; измученный
içten — сердечный, искренний
-lik — сердечность, искренность
ayrım — различие; различение, разветвление, подразделение; дис
криминация
köpoğlu — сукин сын
kızgın — раскаленный, жгучий, распаленный; злой
belirli (muayyen) — определенный
serinle(ş)mek — стцровиться прохладнее, посвежеть
sözde — на словах; так сказать
Deyimler
1. günün birinde (=günlerden bir gün) — в один прецгасный день
2. yan bakmak — косо смотреть (на кого-то)
3. iş güç sahibi — занятой человек
4. neyse (ne ise) — ну (да) ладно; еще ладно
'5. ha bre (ha bire) — безостановочно, все время
6. (deli olmak) işten değil — тут недолго // ничего не стоит (сойти с ума)
7. (işin) iç yüzü — подоплека, суть (дела)
8. sessiz sedasız — беззвучно, молча
9. ne diye? — чего ради?, для чего?, зачем?
dilim tutuldu — у меня отнялся язык, я онемел
aklım başıma geldiği zaman — когда я опомнился, пришел в себя
bir aralık — в один из моментов, в какой-то момент у л у ч и в момент
63
aradan çok vakit geçti — с тех пор (с того момента) прошло
уже много времени
(bu) elimde değildir — (это) не в моей власти, не от меня зависит
elimde olmayarak — будучи не в состоянии противиться себе
(hasta) olmasın ■— уж не (болен) ли он?, как бы он не был (болен)
göz göre (göz göre göre) — прямо на глазах
aman yarabbi — о боже!, боже мой!
arkasına düştüm — я пошел следом за ним
önüne düştüm — я пошел впереди него
var kuvvetimle, olanca kuvvetimle — изо всех (моих) сил
ortalık karıştı — все перемешалось; началась сумятица
düşündüm taşındım — я поразмыслил, пораскинул умом
altı ayı giydi — он получил шесть месяцев (полгода)
Аффикс -gı/-kı
Отглагольный аффикс -gı/-kı4 образует
Alışırma Altı çizilen sözcükleri ezberlemek üzere aşağıdaki tümceleri çeviriniz:
I. Şu satırların altma imza(nızı) atar mısınız? 2. Konuştuğumuz ülkenin
politika düzeni ne imiş biliyor musun? 3. «O gün eve biraz geç dönmüştüm.
Niyazı hastalanmış, yatıyordu. Babam başucunda Beni görünce: “Bu
çocuk niye hasta ulan?” diye sordu. “Bilmem” dedim. “Bilmezsin ha? Ben
sana sorarım bilmemi Kim bilir nasıl sokmuşsundur oğlanı yılan gibi”»
(O. Kemal. Baba evi.) 4. Kentin bu mahallesinde harap binalar da yok
değildir. Belediye nereye bakar? 5. Nakil işini de düzene sokmalı. Belediye
taşıtları gereği gibi işlemiyor. 6. Efendiden sayın bir adam Üstü başı
düzgün Fakat odasındaki intizamsızlık adeta şaşırtıcı.. . — İş güç sahibi bir
adam. Ha bre şiir, şarkı, masal düzüyor. Etrafındaki şeylere dikkat ettiği yok.
7. Bunu yapmağa nasıl cesaret etti? Yaptığı, bir suç sayılırsa ceza görüp
hapse girebilir. 9. O, böyle şeyleri her zaman dinlemeye mahkûmdur.
Nitekim, çalışan kazanır. önce mahkemeyi boyladı, sonra hapisaneyi.
II . Düşmanı adeta ezdiler. Adam mahkemelik oldu. Kendisini harap eden
de budur. Zaten Bulgaristanda her tarafta geniş ve muntazam yollar
yapılmış. Ülkenin her tarafını otomobille dolaşabilirsiniz. (Z. Sertel.) İçeri
soksun diye biletçinin yanma sokuldu. Paşam buraya gelsene. Her çeşit
mallarımız vair. Üç yıl hapse mahkûm edildi.
1. В нашем квартале суда нет. 2. Этого сюда не пускай. Песен петь он
не может, а чтобы сочинять и рассказывать сказки, пусть поищет дру
гое место. 3. Подпись не моя. Я это могу доказать. 4. Я не отважусь
подписать эту бумагу. 5. Он приговорен к пяти годам тюремного за
ключения. 6. Сидел в тюрьме четыре года. 7. Не женщина, а змея1. И
всегда остается безнаказанной. 8. Его смелость подорвана (разбита). Он
Э— 65
прямо-таки раздавлен. 9. Мой личный автомобиль сломан. Такси не
найдешь. Воспользуемся городским транспортом. Бедняга попал
под суд. Однако выиграл. К сожалению, этот матч наша команда
выиграть не сумела. Мы его проиграли. А они вдобавок и первенство
выиграли. Любезнейший). Не забудьте зайти к нам. Самый лучший
товар — у нас. Он отмахал длинный путь.
66
же сел в «долмуш» и уехал. Это, конечно, не что иное, как случайное
совпадение. Мне надоело каждый раз его обыгрывать. К тому же
после каждой партии он сходил с ума. Но из упрямства снова садился
шрать. Его вина была налицо. Боже! Как бы он не попал под суд и не
получил тюремного заключения ( и не получил подгода). — Даст Бог,
ограничатся штрафом (назначением штрафа). Надо зайти в полицейский
участок. Я не утверждаю, что он сошел с ума. Но в таком случае его
надо поставить на свое место.
3*
67
Neyse orası lâzım değil; her sabah aynı vapurla indiğim için her gün
hemen hemen aynı yüzlerle karşılaşıyordum. Bunların arasında bir yolcu
vardı ki beni dehşetli meraka düşürmüştü.
Kim olduğunu ne iş yaptığını, hatta ne dinden ne milliyetten olduğunu
bilmiyordum. Gençten bir adamdı. Güzel, çirkin, yakışıklı, yakışıksız, nasıl
olduğunun farkında bile değildim. Yalnız gözlüklü olduğunu biliyorum.
Bu adam her gün vapurda birkaç gazete alır, cebinden kalemini çıkanr;
okur, okur ve habre birçok kelimelerin altını çizerdi. Bir gün, beş gün, on
gün Hep böyle!.. Bu adamm ne yaptığını sözcüklerin altım niçin çizdiğini
çok merak ediyordum.
Hepimizin böyle merak ettiğimiz şeyler, vardır. Fakat çok defa sorup
öğrenmek cesaretini yahut fırsatını bulamayız. Ben de ne cesaret, ne de fırsat
bulabiliyordum. Adamın gazeteden baş kaldırdığı, bir an için olsun
etrafındakilerin yüzüne baktığı yoktu ki.
Bir gün yanındaki yere oturdum ve hangi sözcüklerin altım çizdiğine
baktım. Çok dikkat ettim; çok düşündüm ama sözcüklerin altını ne maksatla
çizdiğini bir türlü anlayamadım.
Deli olmak işten değildi. Hiç kimse ile konuşmuyordu ki onunla ahbap
olup sorayım. Ykpur köprüye gelinçe yerinden kalkar dosdoğru kapıya
yollanırdı.
Düşünüyordum: Bu kelimeleri niçin çizebilir? Belki bir ansiklopediye
hazırlık yapıyordur! Eğer öyle ise, pek garip bir usul.
Ancak işin iç yüzünü öğrenmek kolay değil. Siz benim yerimde
olsaydınız ne yapardım€1 Ben kurnazlığa baş vurmaya karar verdim, şöyle
bir çare buldum.
Bir gün tekrar adamın yanıbaşına oturdum. O yine elinde kalemi, hem
okuyor, hem çiziyordu. Bir zaman onu sessiz, sadasız seyrettikten sonra bir
aralık ansızın parmağımı uzatıp çizmediği bir kelimeyi göstererek:
— Atladınız! dedim.
— Hiç cevap vermedi, dönüp yüzüme bile bakmadı, gösterdiğim
kelimenin altını çizip işine devam etti. Fırsat bu fırsat. «Canım bu sözcüklerin
altını niçin çiziyorsunuz»? diye sorsaydım ya! Dilim tutuldu, soramadjm.
Aklım başıma geldiği zaman da aradan çok vakit geçmişti.
Bu işi ertesi güne sakladım. Ertesi gün yiiıe yanındaki yere oturdum.
Kafamı yaklaştırarak bir zaman yaptığı işi seyrettikten sonra damdan düşer
gibi:
— Bu çizdiğiniz sözcükleri ne yapıyorsunuz?
Diye sordum.
Başını bir saniye bana çevirdi. Günlerce uğraşarak topladığım cesareti bir
anda yok eden bir sertlikle:
— Lâzım mı?
Diye cevap verdi.
68
Aynaya bakmadım ama her halde kıpkırmızı kesilmiştim. Mahvoldum, rezil
oldum. Ne cevap verebildim, ne de bir şey yapabildim. Bir daha adamın
yanına da oturmadım.
***
69
Fakat herif inatçı çıktı. Çoktandır kendisini takip ettiğimi, hattâ geçenlendç
işine karıştığım için beni terslemek zorunda kaldığını, bu yüzden kavga
çıkarmak ıtediğimi ve sonunda kendisini denize attığımı iddia etti. Kısası altı
ayı giydik!
Hiç bir şeye yanmıyorum. O adam gazetedeki sözcüklerin altım ne diye
çiziyor, onu bir türlü öğrenemedim, deli olacağım!
(Rakım Çalapala)
Alışırma Aşağıdaki somlan yanıtlayın:
1. Okuduğunuz mizah öyküsünde başlıca kaç kahraman var? 2. Öyküyü
anlatan, birkaç yıl önce ne yüzden hapse girmişti? 3. İiban bir sivrisinek
öldürdüğü için hapis cezası (veya hatta para cezası) görür mü? 4, O yaz
nereye, ne için gitmişlerdi? 5. Hikâyeci istirahattan söz edeıken neden «sözde»
sözcüğünü kullanır? 6. Her sabah tstanbula indiği vapurda öykücünün
dikkatini çeken, merakım uyandıran adamı tarif eder misiniz*? Aledâdebir i ısan
mıydı? 7 .0 adam vapurda her gün ne yapardı? 8. Sözcüklerin altım çizmekte
amacı ne olabilirdi? 9. Beriki işin içyüzünü neden cğrenem:yordu? Nihayet
ne yaptı? Hazırladığı soruyu neden sormadı? Ertesi sabah sorunca ne
oldu? Öteki bizimkini azarladı mı? Kavga mı çıkardı? bağırıp çağırdı mı? Nasıl
oldu da berikini aptal yerine koyda? Bir sabah gencin ensesine konan
sivrisinek nasıl bir sinekti? Bununla ilgili olarak beriki, akl ndan ne gibi
ihtimalleri geçirdi? Sineğin konduğunu söylemeye neden cesaret
edemiyordu? Söyleseydi ne olabilirdi? Bizimki, sineği öldürmek için nihayet
fırsat bununca ne oldu? MaLkemede ne söyledi? Sivrisinek meselesini
niçin açmadı? Genç adamın söyledikleri neydi? Sonunda beriki
duyduğu hissi beyan edencen ne diyor? Yandığı şey neymiş?
HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR<br />
OCAK 20<strong>14</strong> SAYI: <strong>14</strong><br />
seafoodplus.info<br />
ENERJİ VE ULAŞTIRMADA<br />
“HAZAR DÖNEMİ” BAŞLIYOR<br />
THE “CASPIAN ERA” BEGINS IN<br />
TRANSPORTATION AND ENERGY<br />
В СФЕРЕ ЭНЕРГЕТИКИ И ТРАНСПОРТА<br />
НАЧИНАЕТСЯ “ЭПОХА КАСПИЯ”<br />
SUMMARY<br />
КРАТКОЕ<br />
ИЗЛОЖЕНИЕ64
ÖNSÖZ<br />
Merhabalar,<br />
Tarih boyunca Balkanlar’da yaşanan ayrışma, bölünme ve çatışmalar Balkan kelimesine<br />
negatif anlam yüklemiştir. Benzer negatif algı Kafkasya için söyleniyor olsa bile, işbirliği<br />
içerisinde gerçekleşen enerji ve ulaştırma projeleri <strong>Hazar</strong> Bölgesi’nin istikrarının teminatı<br />
olacaktır.<br />
Sovyetlerin dağılmasıyla bağımsızlığına kavuşan <strong>Hazar</strong> ülkeleri ilk yirmi yıl enerji tedarikçisi<br />
olarak ekonomilerini güçlendirdiler. Şimdilerde liderlik ettikleri enerji projeleri ile<br />
Avrupa’nın enerji güvenliğine katkı sağlamakla birlikte Avrasya’nın enerji haritasını değiştirmekteler.<br />
Aralık ayında İstanbul’da organize edilen üçüncü <strong>Hazar</strong> Forumu’nda <strong>Hazar</strong> Bölgesi enerji<br />
ve ulaştırma başlıkları etrafında yeniden tanımlandı. Avrasya’nın en etkili platformu olma<br />
yolunda güvenle ilerleyen <strong>Hazar</strong> Forumu İstanbul’u bu sayımızda kapak konusu yaptık.<br />
Zengin petrol rezervlerine sahip Kuzey Irak’ın gün geçtikçe artan önemini, Doç. Dr.<br />
Fatih Macit’in kalemiyle analiz sayfalarımıza taşıdık. Aralık ayının son günlerinde, <strong>Hazar</strong><br />
Denizi’nin Şah Deniz - 2 yatağından çıkarılacak doğal gazın işletilmesi ve Avrupa’ya aktarılması<br />
amacıyla düzenlenen imza töreni bu dergimizin bu sayısında öne çıkan başlıklardan<br />
biri.<br />
Diplomasi Akademisi köşesinde Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın Ukrayna’da muhalefetin başlattığı<br />
protesto eylemlerini enine boyuna masaya yatırdı. Türkiye-Türkmenistan ilişkilerinin<br />
gelişmesine katkı sağlayan “Ankara’da Aşkabat Günleri”ne dergimizde tüm detaylarıyla yer<br />
verdik. yılının Türk Dünyası Kültür Başkenti seçilen Eskişehir’de 21 Aralık tarihinde ilk<br />
kez gerçekleşen şarkı yarışması Türkvizyon’a konuk olduk.<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu konuşmacılarından biri olan <strong>Hazar</strong> Deniz Gemiciliği Şirketi Başkanı Rauf<br />
Valiyev, Osmanlı minyatür sanatının son temsilcisi Haydar Hatemi ve Hoca Ahmet Yesevi<br />
Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Rektör Yardımcısı Doç. Dr. Nevzat Şimşek ile keyifle<br />
okuyacağınız röportajlar gerçekleştirdik. Rota sayfalarımızda ise Türkmenistan’ın UNES-<br />
CO Dünya Kültür Mirası olarak tescillenmiş üç kültür varlığından biri olan ve tarihi İpek<br />
Yolu üzerinde bulunan antik Merv kentine bir yolculuk yaptık.<br />
Azerbaycan’ın merhum Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in vefatının yıldönümü sebebiyle<br />
İstanbul Sarıyer’deki Haydar Aliyev Parkı’nda düzenlenen anma töreni, Enerji Gazetecileri<br />
Derneği’nin (EGAD) ikinci kuruluş yıldönümü için verilen kokteyl ve IEA tarafından hazırlanan<br />
‘<strong>World</strong> Energy Outlook’ raporunun Sabancı Üniversitesi İstanbul Uluslararası Enerji<br />
ve İklim Merkezi’nde gerçekleşen Türkiye tanıtımı dergimize taşıdığımız önemli etkinliklerden<br />
birkaçı.<br />
Şubat sayısında tekrar görüşmek dileğiyle…<br />
HALDUN YAVAŞ<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü<br />
Genel Sekreter<br />
YÖNETİM<br />
İMTIYAZ SAHIBI<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü Adına<br />
Haldun YAVAŞ<br />
GENEL YAYIN YÖNETMENI<br />
Gökhan ÇAY<br />
HABER MÜDÜRÜ<br />
Selin ŞEN SALTAŞ<br />
HABER EDITÖRÜ<br />
Merve DAMCI<br />
EDİTÖR<br />
Hande YAŞAR ÜNSAL<br />
YAYIN KURULU<br />
Dr. Cemil ERTEM<br />
Efgan NİFTİ<br />
Emin AKHUNDZADA<br />
seafoodplus.info Mesut HAKKI CAŞIN<br />
Zeynep KAPTAN<br />
İLETİŞİM<br />
Veko Giz Plaza, Maslak Meydan Sok.<br />
No:3 Kat:4 Daire Maslak, <br />
Şişli / İstanbul - TÜRKİYE<br />
Tel: +90 66 00<br />
Faks: +90 66 01<br />
seafoodplus.info<br />
YAYIN YÖNETİM<br />
YAYIN GRUBU BAŞKANI<br />
Serkan ÜNAL<br />
GRUP KOORDİNATÖRÜ<br />
Mehmet Mücahid DEMİR<br />
FİNANS KOORDİNATÖRÜ<br />
Selim KARA<br />
GENEL YAYIN YÖNETMENİ<br />
Serdar TURAN<br />
ÖZEL PROJELER DİREKTÖRÜ<br />
Emin GÖRGÜN<br />
EDİTÖRLER<br />
Aynur ŞENOL ALTUN<br />
Can GÜRSU<br />
SANAT YÖNETMENİ<br />
Özkan ORAL<br />
YARDIMCI SANAT YÖNETMENİ<br />
Pınar GÜVEN<br />
Ahmet ÇELİK<br />
FOTOĞRAF EDİTÖRÜ<br />
Şeref YILMAZ<br />
KATKIDA BULUNANLAR<br />
Cansu ERTOSUN<br />
Gizem GÜZEY<br />
Güzin GÜZEY<br />
Baran KARAKUZU<br />
Özbekistan Büyükelçiliği<br />
Mehmet Erdoğan ELGIN<br />
İnfomag Yayıncılık Bilişim Tanıtım ve<br />
Organizasyon Hizmetleri Ltd. Şti<br />
Ebulula Mardin Cad.<br />
4. Gazeteciler Sitesi A-8 /1<br />
Akatlar-Levent / İSTANBUL<br />
Tel: () 55 15<br />
Faks: () 55 05<br />
BASKI<br />
Bilnet Matbaacılık Biltur Basım Yay. ve<br />
Hiz. A.Ş. Dudulu Organize Sanayi Bölgesi<br />
seafoodplus.info No: 16 Esenkent – Ümraniye<br />
İSTANBUL Tel: 44 03<br />
Yayın Türü<br />
Yaygın Yerel Süreli<br />
Yayın Süresi / Dili<br />
Aylık / Türkçe<br />
İLETİŞİM<br />
[email protected]<br />
seafoodplus.info<br />
seafoodplus.info<br />
OCAK 20<strong>14</strong> SAYI <strong>14</strong> 1
IÇINDEKILER<br />
ENERJI, DIPLOMASI VE<br />
ULAŞTIRMANIN KALBI<br />
İSTANBUL’DA ATTI<br />
KAPAK<br />
12<br />
•<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji<br />
Enstitüsü (HASEN)<br />
tarafından ilki geçen<br />
yıl İstanbul’da,<br />
ikincisi ise<br />
geçtiğimiz Eylül<br />
ayında New York’ta<br />
gerçekleştirilen<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu’nun<br />
üçüncüsü<br />
Aralık’ta<br />
İstanbul’daki<br />
Çırağan Sarayı’nda<br />
düzenlendi.<br />
KISA KISALAR 04<br />
• Tacikistan, Gaz İçin Özbekistan’a<br />
Başvurdu<br />
• Doğal Gaz, Kömürün Saltanatını<br />
Bitiriyor<br />
• Kazakistan Petrolünü BTC<br />
Üzerinden Taşımak İstiyor<br />
• KırgızGaz 1 Dolara Gazprom’un Oldu<br />
• İran’ın Petrol İhracatı Yüzde 10<br />
Artacak<br />
• Azerbaycan, Rusya’ya Petrol<br />
İhracatını Kesiyor<br />
• Türkiye ve Gürcistan Kura Nehri’ne<br />
Ortak Baraj Yapacak<br />
• EPDK’nın Kuruluş Yıldönümü<br />
Kutlandı<br />
• Tekfen, Şah deniz-2’de Milyon<br />
Dolarlık İş Aldı<br />
AJANDA 06<br />
5. Enerji Verimliliği Forumu<br />
• Avrupa-Asya Forumu<br />
HABER ANALİZ 08<br />
HAYDAR ALIYEV’E VEFA<br />
Azerbaycan Cumhuriyeti’nin<br />
merhum Cumhurbaşkanı Haydar<br />
Aliyev’in vefatının 10’uncu<br />
yıldönümü kapsamında Sarıyer’de<br />
anma töreni düzenlendi.<br />
2
ANALİZ 28<br />
KUZEY IRAK<br />
İLE ENERJİ<br />
İŞBİRLİĞİ<br />
Enerjide dışa bağımlı olan ve her<br />
yıl milyarlarca dolar ithalat faturası<br />
ödeyen Türkiye için Kuzey Irak’ın<br />
devasa doğal gaz ve petrol<br />
kaynakları büyük bir önem taşıyor.<br />
HABER ANALİZ<br />
32<br />
ŞAH DENIZ GAZI İLE<br />
AVRUPA’NIN ENERJI<br />
HARITASI YENIDEN<br />
ÇIZILIYOR<br />
Azerbaycan’da, <strong>Hazar</strong> Denizi’nden<br />
çıkarılan doğal gazın işletilmesi ve<br />
Avrupa’ya iletilmesi amacıyla<br />
Bakü’de imza töreni düzenlendi.<br />
DİPLOMASİ AKADEMİSİ 36<br />
UKRAYNA’DAKİ<br />
PROTESTOLAR AB<br />
YOLUNU AÇAN<br />
ANAHTAR<br />
OLABİLİR Mİ?<br />
Ukrayna’nın başkenti Kiev’in<br />
Bağımsızlık Meydanı’nda kar yağışına<br />
rağmen muhalefetin başlattığı<br />
protesto eylemleri, yeni bir Renkli<br />
Devrim dalgasını harekete geçirecek<br />
Soğuk Savaş sürecinin belirtilerini<br />
gündeme getiriyor.<br />
HABER ANALİZ 40<br />
TÜRKVİZYON’UN<br />
İLK ADRESİ;<br />
ESKIŞEHIR<br />
Türkiye’yi Manevra Grubu’nun temsil<br />
ettiği Türkvizyon Şarkı Yarışması’na<br />
katılan 24 ülke arasından<br />
Azerbaycan’ı temsilen yarışan Farid<br />
Hasanov puanla birinci oldu.<br />
RÖPORTAJ<br />
42<br />
TAŞIMACILIĞIN<br />
YÜKSELEN GÜCÜ<br />
Üçüncüsü İstanbul’da düzenlenen<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu’nun<br />
konuşmacılarından biri de<br />
Azerbaycan <strong>Hazar</strong> Deniz Gemiciliği<br />
Şirketi Başkanı Rauf Valiyev’di.<br />
Valiyev ile <strong>Hazar</strong> Deniz Gemiciliği’nin<br />
yatırımlarını, gelecek hedeflerini ve<br />
taşımacılık sektörünü konuştuk.<br />
ANALİZ<br />
46<br />
AŞKABAT GÜNLERİ<br />
İKİ ÜLKEYİ BİR ARAYA<br />
GETİRDİ<br />
Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin<br />
Aşkabat ile dostluk ve işbirliğini<br />
artırmak amacıyla Kasım’da<br />
düzenlediği “Ankara’da Aşkabat<br />
Günleri” iki şehri birbirine daha da<br />
yaklaştırdı.<br />
RÖPORTAJ<br />
KRALIYET SARAYINDAKI<br />
SON OSMANLI RESSAMI<br />
Bu ay Türk kültürünün ayrılmaz bir<br />
parçası olan ‘Osmanlı minyatürünün’<br />
son temsilcisi Haydar Hatemi’yi<br />
sayfalarımıza konuk ettik.<br />
ANALİZ<br />
52<br />
KÜLTÜR SANAT<br />
58<br />
Son dönemde bölge coğrafyasında<br />
vizyona giren filmler, sanatsal<br />
faaliyetler ve düzenlenen sergileri<br />
<strong>Hazar</strong> <strong>World</strong> okuyucuları için<br />
derledik.<br />
ROTA<br />
48<br />
KUZEY IRAK<br />
PETROLLERİ GİDEREK<br />
ÖNEM KAZANACAK<br />
Enerjide dışa bağımlı olan ve her<br />
yıl milyarlarca dolar ithalat faturası<br />
ödeyen Türkiye için Kuzey Irak’ın<br />
devasa doğal gaz ve petrol<br />
kaynakları büyük bir önem taşıyor.<br />
60<br />
KARAKUM ÇÖLÜ’NDEKİ<br />
BÜYÜK SELÇUKLU<br />
MİRASI: MERV<br />
Bir zamanlar Büyük Selçuklu<br />
Devleti’nin de başkenti olan Merv’in<br />
köklü tarihi, Cilalı Taş Devri’ne<br />
kadar uzanıyor.<br />
seafoodplus.info<br />
OCAK 20<strong>14</strong> SAYI <strong>14</strong> 3
KISA KISALAR<br />
TACIKISTAN,<br />
GAZ İÇIN<br />
ÖZBEKISTAN’A<br />
BAŞVURDU<br />
Bir yıl boyunca Özbekistan doğal gazından<br />
mahrum kalan Tacikistan, 20<strong>14</strong> yılı tedariki<br />
için yeniden Taşkent’e başvuru yaptı.<br />
Tacikistan, Özbekistan’a 20<strong>14</strong> yılı için doğal gaz tedarik<br />
anlaşmasının yapılması yönünde resmi teklif mektubunu<br />
yolladı. Tacikistan devletinin doğal gaz dağıtım kurumu “Taciktransgaz”<br />
Genel Müdürü Saydahmad Şarofuddinov yaptığı<br />
açıklamada Özbekistan’dan yeni yılda doğal gaz anlaşması<br />
için olumlu cevap beklediklerinin altını çizdi. Özbekistan,<br />
Tacikistan’la yaşadığı stratejik anlaşmazlıklardan dolayı ülkeye<br />
doğal gaz satmayacağını açıklamıştı. Tacikistan’ın her türlü<br />
girişimine rağmen, yılında doğal gaz satışından vazgeçen<br />
“Özbektransgaz” ülkeyi zor duruma düşürmüştü.<br />
DOĞAL GAZ, KÖMÜRÜN SALTANATINI BITIRIYOR<br />
Piyasa değeri olarak dünyanın en büyük enerji şirketi olan Exxon Mobile’ın<br />
yaptığı araştırmaya göre yılına kadar doğal gaz, kömürün yerine geçip<br />
dünyada en çok kullanılan ikinci enerji türü olacak.<br />
E<br />
xxon, doğal gazın kömürü<br />
geçmesine neden<br />
olarak çevre koşullarını öne<br />
sürüyor. Kömürden daha<br />
çevre dostu bir yakıt olarak<br />
bilinen doğal gaz tüketiminin<br />
’a kadar yüzde 65<br />
artacağı öngörülüyor. Kömür<br />
tüketimininse önümüzdeki<br />
yıllar içerisinde biraz daha<br />
artması, sonrasında sert bir<br />
düşüş trendi içine girmesi<br />
bekleniyor.<br />
4
KAZAKISTAN<br />
PETROLÜNÜ<br />
BTC ÜZERINDEN<br />
TAŞIMAK İSTIYOR<br />
Kazakistan Petrol ve Doğal Gaz Bakan Yardımcısı<br />
Magzum Mirzagaliyev, Azerbaycan Cumhuriyeti<br />
Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) Başkan Yardımcısı David<br />
Memmedov’la görüştü. Magzum Mirzagaliyev, görüşmede<br />
Kazakistan’ın TengizChevroil şirketinin ürettiği petrolü<br />
Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattıyla taşımak istediğini belirtti.<br />
Bakan Yardımcısı, son yıllarda Azerbaycan’da uygulanan<br />
doğal gaz politikasının Kazakistan’da büyük ilgi gördüğünü<br />
ve bu deneyimi öğrenmekte istekli olduklarını vurguladı.<br />
KIRGIZGAZ 1 DOLARA<br />
GAZPROM’UN OLDU<br />
Kırgızistan’ın enerji şirketi Kırgızgaz’ın<br />
48 milyon dolar borcunu üstlenen<br />
Gazprom’a 1 dolara satışı onaylandı.<br />
Kırgızistan parlamentosunda gerçekleşen oylamada<br />
milletvekilinden 78’i satışa olumlu yönde oy verdi.<br />
Anlaşma çerçevesinde Gazprom, Kırgızgaz’ın petrol<br />
boru hatları, doğal gaz dağıtım istasyonları ve yer altı<br />
depolarındaki kontrolü de devralıyor. Önümüzdeki 5 yıl<br />
içinde Gazprom, Kırgızgaz’ın altyapısının güçlendirilmesi<br />
için 20 milyar ruble ( milyon dolar) yatırım yapacak.<br />
İRAN’IN PETROL<br />
İHRACATI YÜZDE<br />
10 ARTACAK<br />
İran’ın 20<strong>14</strong> bütçe taslağına göre, ülkenin<br />
petrol ihracatı yüzde 10 artışla günlük <br />
milyon varil olacak.<br />
İran Petrol Bakanlığı’nın haber sitesi Shana’da yer alan<br />
açıklamaya göre, Hükümet Sözcüsü Muhammed-Baqer<br />
Nobakht, gelecek yılın bütçe taslağında varil başına <br />
dolar ortalama satış fiyatının baz alınacağını söyledi. İran<br />
takvimine göre yeni yıl, Mart ayının ikinci yarısında başlıyor.<br />
ABD ve AB’nin yaptırımları, İran’ın petrol ihracatının<br />
günlük milyon varil dolayından 1 milyon varil civarına<br />
gerilemesine neden oldu. Bütçe taslağı, Batılı ülkelerle<br />
geçen ay sağlanan nükleer anlaşmaya rağmen hükümetin<br />
ihracatta gelecek yıl önemli bir artış beklemediğini ortaya<br />
koydu.<br />
seafoodplus.info<br />
OCAK 20<strong>14</strong> SAYI <strong>14</strong> 5
KISA KISALAR<br />
AZERBAYCAN, RUSYA’YA PETROL<br />
İHRACATINI KESIYOR<br />
Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi’nin (SOCAR) Şubat<br />
ayından itibaren Rusya üzerinden ham petrol<br />
ihracatına son vereceği ve bu petrolün büyük<br />
bölümünü Bakü-Ceyhan boru hattına ve Azerbaycan<br />
iç pazarına yönlendireceği bildirildi.<br />
SOCAR’ın pazarlama departmanından bir yetkili, “Bu yılın sonunda<br />
Rusya üzerinden petrol ihracatının 1,8 milyon ton olmasını bekliyoruz.<br />
Gelecek yıl 1,5 milyon tonu Bakü-Tiflis-Ceyhan’a yönlendireceğiz, bin<br />
tonu da petrol ürünleri üretimi için içeriye yönelteceğiz” dedi.<br />
Azerbaycan’ın bu yıl Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattından 30 milyon ton petrol<br />
ihraç etmeyi öngördüğünü belirten yetkili, 20<strong>14</strong>’te boru hattından aktarılan<br />
petrolün 31,5 milyon tona yükseleceğini belirtti.<br />
TÜRKIYE VE GÜRCISTAN KURA<br />
NEHRI’NE ORTAK BARAJ YAPACAK<br />
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı<br />
Taner Yıldız, Gürcistan Başbakan<br />
Yardımcısı ve Enerji Bakanı<br />
Kakha Kaladze ile gerçekleştirdiği<br />
görüşmede, Kura Nehri üzerinde<br />
yapılacak müşterek bir projenin<br />
detayları üzerinde konuştuklarını<br />
bildirdi.<br />
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı<br />
Taner Yıldız, Kaladze ile görüşmenin<br />
ardından basın mensuplarına<br />
açıklamalarda bulundu. Görüşmenin<br />
verimli geçtiğini dile getiren<br />
Yıldız, iki ülke arasında iyi olan<br />
siyasi ilişkilerin daha da güçlendirilmesini<br />
istediklerini ifade etti.<br />
EPDK’NIN<br />
KURULUŞ<br />
YILDÖNÜMÜ<br />
KUTLANDI<br />
Enerji sektörü temsilcileri,<br />
EPDK’nın kuruluş<br />
yıldönümü nedeniyle<br />
Ankara’da buluştu.<br />
E<br />
PDK’nın yılı dolayısıyla düzenlenen<br />
törene üst düzey devlet<br />
yetkilileri, bürokratlar ve özel sektör<br />
temsilcileri katıldı. Enerji Piyasası<br />
Düzenleme Kurumu (EPDK) Başkanı<br />
Hasan Köktaş törende yaptığı konuşmada,<br />
EPDK’nın devlet garanticiliğini<br />
değil rekabeti esas alan, risk üstlenmeye<br />
ve doğru hesap yapmaya dayanan<br />
ve geleceği öngörülebilen bir piyasa<br />
yapısını kurduğuna işaret eden Köktaş,<br />
kurumun bu yolda “olmaz”, “yapılamaz”<br />
denilen birçok hususu hayata<br />
geçirdiğini söyledi.<br />
TEKFEN, ŞAH DENIZ-<br />
2’DE MILYON<br />
DOLARLIK İŞ ALDI<br />
T<br />
ekfen Holding’in bağlı ortaklığı<br />
Tekfen İnşaat’ın dahil olduğu<br />
konsorsiyum, Azerbaycan’da gerçekleştirilen<br />
Şah Deniz 2. Faz yatırımları<br />
kapsamında toplam bütçesi milyon<br />
dolarlık sözleşme imzalarken; Tekfen<br />
İnşaat’ın payı yaklaşık milyon dolar<br />
olacak. Tekfen’den KAP’a yapılan açıklamaya<br />
göre; BP Exploration ile imzalanan<br />
sözleşme ile toplam ağırlığı 26,<br />
ton olacak iki adet offshore platformun<br />
ve bunlara ilişkin bağlantı köprüsünün<br />
imalat, yapım ve teslim işleri üstlenildi.<br />
6
AJANDA<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10<br />
11<br />
12<br />
13<br />
<strong>14</strong><br />
15<br />
16<br />
17<br />
18<br />
19<br />
20<br />
21<br />
22<br />
23<br />
24<br />
25<br />
5. ENERJİ VERİMLİLİĞİ<br />
FORUMU<br />
OCAK 20<strong>14</strong><br />
İSTANBUL - TÜRKİYE<br />
Enerji Verimliliği Haftası’nın en önemli etkinliği<br />
olan 5. Enerji Verimliliği Forumu ve Fuarı (EVF) <br />
<strong>Ocak</strong> 20<strong>14</strong> tarihlerinde WOW Convention Center’da<br />
düzenlenecek. 20<strong>14</strong>’te 5. kez düzenlenecek olan<br />
EVF geçmiş yıllardaki başarısının ardından bu yıl<br />
4 günlük bir organizasyon olarak gerçekleşiyor.<br />
Türkiye’de enerji verimliliği konusu her geçen gün<br />
daha da önem kazanıyor. yılı hedeflerinin<br />
başında gelen enerji verimliliğinde %20’lik iyileşme<br />
hedefi için, hem kamu hem özel hem de sivil toplum<br />
kuruluşları iş birliği içerisinde bulunuyor. EVF bu<br />
hedefin tanıtılması için en önemli platformlardan<br />
biri olarak sayılıyor. EVF kapsamında düzenlenen<br />
panel ve oturumlar ile enerji verimliliğini içeren<br />
tüm konular, politikalar ve stratejiler, sektörün en<br />
önde gelen isimleri ile değerlendirilecek.<br />
AVRUPA-ASYA FORUMU<br />
OCAK 20<strong>14</strong><br />
ST. PETERSBURG - RUSYA<br />
R&C Market Research Company’nin organize ettiği<br />
Avrupa-Asya Forumu <strong>Ocak</strong> 20<strong>14</strong> tarihleri arasında<br />
Rusya’nın St. Petersburg kentinde düzenleniyor. Forum<br />
başta St. Petersburg olmak üzere Rusya’nın diğer bölgeleri<br />
ve yabancı ülkelerin alanında uzman isimlerini bir<br />
araya getiriyor. Forum katılımcılara uluslararası ilişkiler<br />
konusunda deneyimlerini paylaşma, yeni yatırımlarla ilgili<br />
bilgi sahibi olma, küresel endüstri pazarında iş ağını<br />
genişletme konusunda fırsat sunuyor. Düzenlenecek oturumlarda<br />
katılımcılar sanayideki değişim ve gelişimler,<br />
iş turizmi ve pazarlama konularında fikir alışverişinde<br />
bulunacak.<br />
HAZAR TAKVİMİ<br />
Avrupa Enerji Forumu<br />
16 <strong>Ocak</strong> 20<strong>14</strong><br />
Londra – İngiltere<br />
OCAK<br />
26<br />
27<br />
28<br />
29<br />
30<br />
31<br />
OCAK 20<strong>14</strong><br />
Avrupa Nükleer Enerji Forumu<br />
16 <strong>Ocak</strong> 20<strong>14</strong><br />
Brüksel - Belçika<br />
Kazakistan Kuruluş Günü<br />
28 <strong>Ocak</strong> 20<strong>14</strong><br />
20<strong>14</strong><br />
Kazakistan<br />
Azerbaycan Şehitleri Anma Günü<br />
20 <strong>Ocak</strong> 20<strong>14</strong><br />
Azerbaycan<br />
seafoodplus.info<br />
OCAK 20<strong>14</strong> SAYI <strong>14</strong> 7
HABER<br />
HAYDAR ALIYEV’E VEFA<br />
Azerbaycan Cumhuriyeti’nin<br />
merhum Cumhurbaşkanı<br />
Haydar Aliyev’in vefatının<br />
10’uncu yıldönümü<br />
kapsamında Sarıyer’de<br />
anma töreni düzenlendi.<br />
1<br />
Sarıyer Belediyesi ve Azerbaycan İstanbul<br />
Başkonsolosluğu’nun düzenlediği<br />
törene Azerbaycan ve Türkiye’yi temsil<br />
eden diplomatlar, işadamları, milletvekilleri,<br />
SOCAR yetkilileri, AzeDer üyeleri, Sarıyer<br />
Belediyesi yöneticileri ve Türkiye’nin önde<br />
gelen medya temsilcileri katıldı. Kireçburnu’ndaki<br />
Haydar Aliyev Parkı’ndaki törende<br />
İstanbul’da eğitim gören Harp Akademisi<br />
öğrencileri ve Azerbaycanlı subaylar da hazır<br />
bulundu.<br />
AZERBAYCANLI BAŞKONSOLOSTAN<br />
SARIYER BELEDİYESİ’NE<br />
TEŞEKKÜR<br />
Haydar Aliyev ve Mustafa Kemal Atatürk’ün<br />
anıtlarına karanfil bırakılması ve saygı duruşuyla<br />
başlayan tören, iki ülke marşlarının<br />
okunmasıyla devam etti. Azerbaycan milli<br />
bağımsızlık mücadelesinin büyük önderi Haydar<br />
Aliyev için gerçekleştirilen konuşmaların<br />
ilkini Azerbaycan İstanbul Başkonsolosu Hasan<br />
Zeynalov yaptı.<br />
Konuşmasında, Haydar Aliyev’in yaşamında<br />
kilometre taşı niteliğindeki olayları aktaran<br />
Zeynalov; Aliyev’in idealleri ve mücadelesinin<br />
bugün Azerbaycan halkı tarafından<br />
sürdürüldüğünü vurguladı. Hasan Zeynalov,<br />
Caspian TV’ye verdiği röportajda şu sözleri<br />
dile getirdi:<br />
“Bugün Ulu Önderimiz, Türk dünyasının<br />
büyük oğlu Haydar Aliyev’in vefatının yıldönümü.<br />
Haydar Aliyev hem Azerbaycan halkının<br />
hem de Türk halkının kalbinden hiçbir<br />
zaman çıkmayacaktır. Haydar Aliyev büyük<br />
eserlere imza attı ve o eserleri Azerbaycan<br />
halkına miras olarak bıraktı. Azerbaycan ve<br />
Türk milletinin dostluğunu ebedileştirdi.<br />
Haydar Aliyev’in Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinde<br />
çok büyük rolü oldu. Karşılaştığı<br />
her tür zorluk ve siyasi baskılara rağmen bu<br />
halkların birliğini savundu. Bakü-Tiflis-Ceyhan<br />
ve Bakü-Tiflis-Erzurum ile bu dostluk<br />
1. Anma törenine Azerbaycanlı<br />
subaylar da katıldı.<br />
2. İstanbul Sarıyer Haydar Aliyev<br />
Parkı’nda bulunan Haydar<br />
Aliyev Anıtı<br />
2<br />
ve kardeşliği çelik yollarla birbirine bağladı.<br />
Bugün BTC ve BTE sayesinde Türkiye ve<br />
Azerbaycan bölgenin en hızlı gelişen ülkeleri<br />
haline geldi. Üzerinden 10 yıl geçmesine<br />
rağmen hem Türkiye hem de Azerbaycan,<br />
Haydar Aliyev’i büyük saygı ve şükranla<br />
anıyoruz. Allah ona rahmet etsin ve mekânı<br />
cennet olsun.”<br />
Zeynalov ayrıca, Sarıyer’in en müstesna<br />
yerlerinden birine Haydar Aliyev adına bir<br />
park kuran ve Azerbaycan’ın merhum lideri<br />
Aliyev’in anıtını diken Sarıyer Belediyesi’ne<br />
de teşekkürlerini iletti.<br />
ADNAN AYBER: “İKİ DEVLET<br />
BİR MİLLET GERÇEĞİ DÜNYA<br />
DÖNDÜKÇE DEVAM EDECEKTİR”<br />
Törende konuşma yapan Sarıyer Belediye<br />
Başkan Yardımcısı Adnan Ayber ise tüm dünyanın<br />
bildiği “İki devlet bir millet” kavramına<br />
dikkat çekerek, bu gerçeğin dünya döndükçe<br />
devam edeceğini vurguladı.<br />
Kendi uluslarına yön vermek ve yol göstermekle<br />
kalmayıp, tüm dünyaya örnek olmuş<br />
iki büyük liderin, iki kardeş ülkeye nasip olduğunu<br />
ifade eden Ayber, bu iki büyük devlet<br />
adamının aynı zamanda özgürlük mücadelesi<br />
veren birçok ülkeye ilham kaynağı ve umut<br />
ışığı olduğunu söyledi. Ayber konuşmasının<br />
sonunda, Haydar Aliyev’in ebedi istirahatgahında<br />
huzur içinde uyuyacağına şüphesi<br />
olmadığını, zira kurduğu Azerbaycan’ın geleceğe<br />
emin adımlarla ilerlediğini ve dünya<br />
döndükçe de var olacağını belirtti.<br />
8
ENERJİ GAZETECİLERİ DERNEĞİ’NİN<br />
2. YILI KUTLANDI<br />
Enerji Gazetecileri Derneği’nin (EGAD)<br />
ikinci kuruluş yıldönümü 20 Aralık<br />
tarihinde Ankara’da Enerji Piyasası Üst<br />
Kurulu’nda (EPDK) sektörün birçok<br />
önemli ismi ve EGAD üyesi gazetecilerinin<br />
katılımıyla düzenlenen kokteylde kutlandı.<br />
EGAD Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Atasoy, kokteylin açılış<br />
konuşmasında derneğin kuruluşundan günümüze önemli<br />
çalışmalar yapıldığını belirterek bundan sonraki dönemde<br />
özel sektör ve kamu kuruluşlarıyla dernek üyesi gazetecileri bir<br />
araya getiren etkinlikler yapılmaya devam edileceğini belirtti. Derneğin<br />
kurulma fikrinin 3 yıl önce ortaya çıktığına değinen Altunsoy,<br />
2 yılda dernek olarak önemli çalışmalar yaptıklarını belirtti.<br />
Konuşmaların ardından EGAD Yönetim Kurulu Üyeleri ve sektör<br />
temsilcileri ikinci yıl kutlama pastasını kesti.<br />
EPDK’NIN GAZETECİLERE DESTEĞİ SÜRECEK<br />
ENERJI SEKTÖRÜNÜN ÖNDE GELENLERI BIR ARADA<br />
EGAD’ın kuruluşunun ikinci yılı şerefine düzenlenen kokteyle<br />
EPDK Başkanı Hasan Köktaş, EGAD Başkanı İsmail Altunsoy,<br />
Türkiye Doğalgaz Dağıtıcıları Birliği Derneği (GAZBİR)<br />
Başkanı Yaşar Arslan, Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği<br />
(ELDER) Başkanı Nihat Özdemir, Petrol Sanayi Derneği<br />
(PETDER) Başkanı Ahmet Erdem, Doğalgaz İthalatçıları ve<br />
İhracatçıları Derneği (DİVİD) Başkanı Fatih Baltacı, Elektrik<br />
Ticareti Derneği Başkanı (ETD) Başkanı Batu Aksoy,<br />
Uluslararası Güneş Enerjisi Topluluğu – Türkiye Bölümü<br />
(GÜNDER) Genel Sekreteri Faruk Telemcioğlu, Petrol<br />
Sanayi Derneği (PETFORM) Genel Sekreter Vekili Eser<br />
Özdil, Çelik Boru İmalatçıları Derneği (ÇEBİD) Genel<br />
Sekreteri Mehmet Zeren, Anadolu LPG ve Akaryakıt SİAD<br />
Başkanı Atalay Armutçu, Petrol Ürünleri İşverenler Sendikası<br />
(PÜİS) Basın Müdürü Mehtap Bakır, Lisanssız Elektrik Üretimi<br />
Derneği (Lİ-DER) Başkanı Yalçın Kıroğlu, Türkiye Rüzgar<br />
Enerjisi Birliği (TÜREB) Başkanı Mustafa Serdar Ataseven,<br />
Rüzgar Enerjisi Santralleri Yatırımcıları Derneği (RESYAD)<br />
Başkanı Selahattin Baysal, Enerji Hukuku Araştırmaları<br />
Enstitüsü Başkanı Av. Süleyman Boşça, üst düzey enerji<br />
bürokratları, sektör temsilcileri ve gazeteciler katılım sağladı.<br />
EPDK Başkanı Hasan Köktaş, enerji sektöründeki büyümeye paralel<br />
olarak sektördeki enerji muhabirlerinin de kurumsallaştığına<br />
vurgu yaptı ve EPDK’nın imkânları doğrultusunda gazetecilerin<br />
rahat çalışması için desteğini sürdüreceğini belirtti. Köktaş, haberciliğin<br />
masa başında kalmaması için gazeteciler ile birlikte alana<br />
indiklerini ve adeta şantiye şantiye gezdiklerini belirtti. Yapılan<br />
tüm çalışmalar sonucunda enerji muhabirlerinin, kurul kararı olmadan<br />
hatalı şekilde “zam yapıldı” haberi yapmadıklarına değinen<br />
Köktaş, bu yönde ciddi bir iyileşme olduğunu belirtti.<br />
seafoodplus.info<br />
OCAK 20<strong>14</strong> SAYI <strong>14</strong> 9
HABER<br />
TÜRKIYE 5 YIL İÇINDE<br />
DÜNYANIN EN ÖNEMLI<br />
ENERJI KAVŞAĞI OLABILIR<br />
IEA tarafından hazırlanan ‘<strong>World</strong> Energy Outlook’ raporunun Türkiye tanıtımı,<br />
Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) ve Sabancı Üniversitesi<br />
İstanbul Uluslararası Enerji ve İklim Merkezi (IICEC) işbirliğinde Sabancı<br />
Center’da yapıldı.<br />
Sabancı Üniversitesi İstanbul<br />
Uluslararası Enerji ve İklim<br />
Merkezi (IICEC) ve Türk<br />
Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜ-<br />
SİAD), “<strong>World</strong> Energy Outlook ”<br />
(Uluslarası Enerji Görünümü) raporunun<br />
Türkiye tanıtımı 20 Aralık’ta<br />
Sabancı Center’da gerçekleştirildi.<br />
Açılış konuşmalarını Sabancı Üniversitesi<br />
Mütevelli Heyeti Başkanı Güler<br />
Sabancı, TÜSİAD Yönetim Kurulu<br />
Başkanı Memduh Boydak ve Enerji<br />
ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı<br />
Hasan Murat Mercan’ın yaptığı toplantıda,<br />
Uluslararası Enerji Ajansı<br />
(IEA) Baş Ekonomisti Dr. Fatih Birol<br />
da “<strong>World</strong> Energy Outlook ’’ raporunun<br />
sunumunu gerçekleştirdi.<br />
Toplantının açılışında konuşan Sabancı<br />
Üniversitesi Mütevelli Heyeti<br />
Başkanı Güler Sabancı, enerjinin,<br />
ülkelerin bölgesel ve küresel rekabetinde<br />
ağırlığını artırdığını söyledi ve<br />
10
ABD’de bir birim doğal gaz fiyatının<br />
Avrupa’nın üçte biri düzeyine gelmiş<br />
olmasının, küresel rekabetteki etkilerinin<br />
hep birlikte gözlemlendiğini<br />
dile getirdi. Enerji ve Tabii Kaynaklar<br />
Bakan Yardımcısı Mercan yaptığı<br />
sunumda, nüfus, gelir ve enerji<br />
talebinin önümüzdeki dönemde<br />
OECD üyesi olmayan ülkelerde artacağını<br />
söylerken, Türk Sanayicileri<br />
ve İşadamları Derneği (TÜSİAD)<br />
Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı<br />
Memduh Boydak, Doğal Gaz Piyasası<br />
Kanunu’nun elektrik piyasasına ve<br />
enerji borsasına ilişkin düzenlemelerin<br />
tamamlayıcısı olduğunu belirtti<br />
ve şu sözleri dile getirdi: “Bu itibarla<br />
kanuna ilişkin değişiklik metni üzerinde<br />
çalışılmakta olduğunu da göz<br />
önüne alarak; maliyet bazlı fiyatlandırma,<br />
BOTAŞ’ın yeniden yapılandırılması<br />
ve kontrat devri konularının,<br />
sektörün liberalleşmesi açısından<br />
kritik nitelikte olduğunu belirtmek<br />
istiyorum.”<br />
“ÖNÜMÜZDEKI 5 YIL İÇINDE<br />
TÜRKIYE DÜNYA’NIN EN<br />
ÖNEMLI ENERJI KAVŞAĞI<br />
OLABILIR”<br />
Raporun sunumunu yapan Uluslararası<br />
Enerji Ajansı’nın Baş Ekonomisti<br />
Dr. Fatih Birol, enerjide rollerin değiştiğini<br />
belirterek, eskiden dünyanın<br />
en önemli enerji ithalatçısı olan ülkelerin<br />
artık dünyanın en önemli enerji<br />
ihracatçısı haline geldiğini, <br />
yılından sonra ABD’nin doğal gazda,<br />
Brezilya’nın ise petrolde önemli bir<br />
ihracatçı durumuna geleceğini söyledi.<br />
Ortadoğu’daki enerji tüketiminin<br />
artmasının dünyayı etkileyebileceğini<br />
belirten Birol, enerji ticaretinin yönünde<br />
önemli değişmeler olduğunu<br />
kaydetti. Birçok ülkede petrol, doğal<br />
gaz, elektrik ve kömürde fiyatların<br />
suni bir şekilde aşağı doğru itildiğini<br />
vurgulayan Birol, bu ülkelerin Ortadoğu,<br />
Rusya, Çin ve Hindistan olduğunu<br />
dile getirdi.<br />
Birol, çok büyük bir değişiklik olmazsa<br />
20 yıl sonra halen 1 milyar insanın<br />
elektriği olmayacağını ifade etti.<br />
Dünyadaki enerji talebi büyümesinin<br />
gelişmiş ülkelerin dışından geldiğini<br />
vurgulayan Birol, özellikle bunun<br />
üçte ikisinin Asya’dan geldiğini anlattı.<br />
Çin’in enerji talebi büyümesinde<br />
bir yavaşlamanın yılına kadar<br />
olacağını düşündüklerini belirten<br />
Birol, “’lerden sonra dünyadaki<br />
enerji talebinin büyümesinde<br />
Hindistan’ın başı çekeceğini düşünüyoruz”<br />
dedi.<br />
Türkiye’nin dünya enerji kaynaklarının<br />
üretici ve tüketici ülkeler arasında<br />
boru hatları ile iletilmesindeki<br />
önemine de değinen Birol, “Önümüzdeki<br />
5 yıl içinde gerekli adımlar<br />
atılırsa Türkiye, dünyanın en önemli<br />
enerji kavşağı olabilir, Azerbaycan,<br />
Irak ve Doğu Akdeniz’deki enerji<br />
kaynakları bunu sağlayacak” diye<br />
konuştu.<br />
“ELEKTRIK SEKTÖRÜNDE<br />
ORTADOĞU’DA ÖNEMLI<br />
BIR YATIRIM ALANI<br />
GÖRÜLEBILECEK”<br />
Birol, 15 yıl içerisinde Ortadoğu<br />
ülkelerinin tüketeceği petrol miktarının<br />
günlük 10 milyon varile ulaşacağını<br />
söyledi. Bunun sebeplerini<br />
ise nüfusun artması, Ortadoğu’da<br />
petrokimya yatırımlarının artması,<br />
petrol fiyatlarının sübvanse edilmesi<br />
ve son derece ucuzlamasıyla birlikte<br />
gelen suni artış olarak sıraladı. Birol,<br />
Ortadoğu’da gelecek 20 yıl içerisinde<br />
gigawattlık santral kurulması gerektiğini<br />
kaydetti. Bunun önümüzdeki<br />
dönemde Ortadoğu’ya bir Japonya<br />
ve Kore eklenmesi anlamına geldiğini<br />
bildiren Birol, elektrik sektöründe<br />
Ortadoğu’da önemli bir yatırım alanının<br />
görülebileceğini dile getirdi. Dünya<br />
liderlerinin yılında Paris’te<br />
bir araya geleceğini ve iklim değişikliği<br />
anlaşması yapılmasına çalışılacağını<br />
aktaran Birol, “Bu anlaşma yapılırsa<br />
dünya enerji sektörüne yeni bir<br />
parametre gelecek. Bu anlaşmanın<br />
yapılması konusunda umutsuz değilim”<br />
dedi. Birol, ABD’nin yılında<br />
Suudi Arabistan’ı geçerek dünyanın<br />
en büyük petrol üreticisi haline geleceğine<br />
dikkati çekti.<br />
“ YILINDAN<br />
SONRA ABD DOĞAL<br />
GAZDA, BREZILYA ISE<br />
PETROLDE ÖNEMLI BIR<br />
IHRACATÇI DURUMUNA<br />
GELECEK”<br />
seafoodplus.info<br />
OCAK 20<strong>14</strong> SAYI <strong>14</strong> 11
KAPAK<br />
ENERJI, DIPLOMASI<br />
VE ULAŞTIRMANIN<br />
KALBI İSTANBUL’DA<br />
ATTI<br />
12
<strong>Hazar</strong> Strateji<br />
Enstitüsü (HASEN)<br />
tarafından ilki geçen<br />
yıl İstanbul’da, ikincisi<br />
ise geçtiğimiz Eylül<br />
ayında New York’ta<br />
gerçekleştirilen<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu’nun<br />
üçüncüsü Aralık’ta<br />
İstanbul’daki<br />
Çırağan Sarayı’nda<br />
düzenlendi.<br />
YAZI: MERVE DAMCI<br />
FOTOĞRAF: TARIK ÜZGÜN<br />
seafoodplus.info OCAK 20<strong>14</strong> SAYI <strong>14</strong> 13
KAPAK<br />
Asya ile Avrupa arasındaki enerji<br />
ve ulaştırma projelerinin yeni<br />
ekseni olan <strong>Hazar</strong> Bölgesi,<br />
‘<strong>Hazar</strong> Forumu’ İstanbul’da<br />
masaya yatırıldı. Forum; siyasi<br />
liderleri, AB, ABD ve Türkiye’den karar alıcıları,<br />
iş dünyasını, akademisyenleri, araştırmacıları,<br />
yatırımcıları ve sivil toplum kuruluşlarından<br />
temsilcileri bir araya getirdi. Forumda başta<br />
geniş <strong>Hazar</strong> Bölgesi olmak üzere, <strong>Hazar</strong> Bölgesi’ndeki<br />
son gelişmeler ışığında dünya enerji<br />
haritasındaki son durum, bu kapsamda ortaya<br />
çıkan yeni oluşum ve dış politika dinamikleri<br />
hakkında fikir alışverişinde bulunuldu.<br />
HAZAR YENIDEN TANIMLANDI<br />
Önümüzdeki yıllarda bölgede, enerji, ulaştırma<br />
ve finans alanlarında gerçekleşecek<br />
proje ve işbirliklerinin projeksiyonunun ortaya<br />
konduğu <strong>Hazar</strong> Forumu’ndaki oturumların<br />
moderatörlüğünü İstanbul Bilgi Üniversitesi<br />
Mütevelli Heyeti Üyesi Prof. Dr. Deniz Ülke<br />
Arıboğan, gazeteci-yazar Hakan Çelik ve TRT<br />
Türk televizyonundan Ayşe Süberker üstlendi.<br />
“<strong>Hazar</strong> Transit Koridoru” ve “Güney Koridoru:<br />
Bölgesel Enerji Kaynakları İçin Boru Hattı”<br />
başlıkları altında gerçekleşen forumda, Türkiye<br />
ve Azerbaycan’ın liderliğinde atılan tarihi<br />
adımla TANAP ve TAP projeleri ile bölge için<br />
büyük öneme sahip ulaştırma projesi <strong>Hazar</strong><br />
Transit Koridoru gibi konular konuşuldu.<br />
Foruma Eski Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme<br />
Bakanı Binali Yıldırım, Enerji ve Tabii<br />
Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Azerbaycan<br />
Ulaştırma Bakanı Ziya Mammadov, Arnavutluk<br />
Ekonomi ve Enerji Bakanı Z. Damian<br />
Gjiknuri, Slovenya Altyapı ve Mekânsal Planlama<br />
Bakanı Samo Omerzel, SOCAR Başkanı<br />
Rövnag Abdullayev, BP Türkiye, Azerbaycan<br />
ve Gürcistan sorumlusu Gordon Birrell, Gürcistan<br />
Ekonomi ve Sürdürülebilir Kalkınma<br />
Müsteşarı Natia Mikeladze, Azerbaycan <strong>Hazar</strong><br />
Deniz Gemiciliği Şirketi Başkanı Rauf Valiyev,<br />
Azerbaycan Devlet Petrol Fonu İcra Direktörü<br />
Shahmar Movsumov, Romanya Ulaştırma<br />
Bakanlığı Müsteşarı Nicusar Buica, Kazakistan<br />
Demiryolları Başkanı Askar Mamin, Türk<br />
Konseyi Genel Sekreteri Halil Akıncı, Irak<br />
Enerji Enstitüsü Direktörü ve Irak Federal<br />
Parlamentosu Enerji ve Ekonomi Danışmanı<br />
Luay Jawad al-Khatteeb, Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı<br />
İdaresi Sosyal ve Politik Konular<br />
Daire Başkanı Ali Hasanov, Azerbaycan<br />
Cumhurbaşkanlığı İdaresi Politik Analiz ve<br />
Enformasyon Dairesi Başkanı Elnur Aslanov<br />
ve Uluslararası Politika Çalışmaları Enstitüsü<br />
(ISPI) Başkan Yardımcısı Paolo Magri<br />
1<br />
1. SOCAR Başkanı Rövnag<br />
Abdullayev basın<br />
mensuplarının sorularını<br />
yanıtladı.<br />
2. <strong>Hazar</strong> Forumu bu sene<br />
Çırağan Sarayı’nda<br />
gerçekleşti.<br />
ENERJI VE<br />
ULUSLARARASI<br />
ILIŞKILER GÜNDEMININ<br />
ÖNEMLI ISIMLERI,<br />
ÜÇÜNCÜSÜ<br />
DÜZENLENEN HAZAR<br />
FORUMU’NDA<br />
BULUŞTU.<br />
2<br />
<strong>14</strong>
katıldı. Foruma 42 ülkeden temsilcinin<br />
katıldığını söyleyen <strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü<br />
(HASEN) Genel Sekreteri Haldun Yavaş,<br />
“Dünya gittikçe daha karmaşık bir hal alıyor.<br />
Etrafımızda neler olup bittiğini anlamak da<br />
bu yüzden gittikçe zorlaşıyor. Bu forum, <strong>Hazar</strong><br />
Bölgesi’ne ilişkin en önemli konuları daha iyi<br />
kavramamızı ve <strong>Hazar</strong> Bölgesi’nin gelişmesine<br />
daha tutkuyla yaklaşmamızı sağlayabilirse,<br />
görevimizi başarıyla yerine getirmiş olacağız”<br />
şeklinde konuştu.<br />
“HAZAR ÇOK KRITIK KONUMDA”<br />
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Azerbaycan<br />
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev gönderdikleri<br />
mesajlarla <strong>Hazar</strong> Forumu katılımcılarını ve forumu<br />
düzenleyen <strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü’nü<br />
tebrik etti.<br />
Cumhurbaşkanı Gül gönderdiği mesajda,<br />
“Bölgesel enerji dinamiklerinde meydana gelen<br />
değişikliklerin, Güney Gaz Koridoru’nun,<br />
Modern İpek Yolu projesinin ve <strong>Hazar</strong><br />
Havzası’ndaki diğer gelişmelerin ele alınacağı<br />
panelleriyle bu forumun, çok yararlı bir tartışma<br />
ve ortak akıl üretme zemini oluşturduğuna<br />
inanıyorum. Tarih boyunca önemli medeniyetlere<br />
ev sahipliği yapan <strong>Hazar</strong> Havzası,<br />
önemli ticaret, ulaştırma ve kültürel etkileşim<br />
güzergâhlarının kesişme noktasında yer<br />
almıştır. Bugün de enerji güvenliği, sürdürülebilir<br />
kalkınma, refah ve barış arayışlarında çok<br />
kritik bir konumdadır. Eşsiz coğrafi konumuyla<br />
Doğu ile Batı’yı, Kuzey ile Güney’i birleştirmektedir.<br />
Önümüzdeki dönemde çok daha<br />
büyük bir rol oynamaya namzettir. Ortak<br />
tarihi, kültürel ve beşeri bağlarımız bulunan<br />
<strong>Hazar</strong> Havzası’nın gerçek potansiyelinin hayata<br />
geçirilmesini kuvvetle destekliyoruz.<br />
Esasen enerji, ticaret ve ulaştırma başta olmak<br />
üzere, bu çerçevede birçok işbirliği fırsatı mevcuttur.<br />
<strong>Hazar</strong>’ın sunduğu dinamizmi harekete<br />
geçirmek amacıyla ’lı yıllardan bu yana<br />
önemli enerji projeleri hayata geçirdik. Bakü-<br />
Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı, gerçekleştirildiği<br />
dönemde “Asrın Projesi” olarak gösteriliyordu.<br />
Keza bölgesel ve küresel ortaklarımızla<br />
birlikte gerçekleştirdiğimiz Bakü-Tiflis-Erzurum<br />
doğal gaz boru hattı da Güney Gaz<br />
Koridoru’nun çok önemli bir parçasıdır.<br />
Şimdi <strong>Hazar</strong>’daki bölgesel ortaklık ruhunu bir<br />
aşama ileriye taşıma zamanıdır. Bu çerçevede,<br />
Azerbaycan ile birlikte geliştirdiğimiz Trans<br />
Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP), Güney<br />
Gaz Koridoru’nun belkemiğini teşkil edecektir.<br />
İlk aşamada Şah Deniz gazını Türkiye<br />
21<br />
KONUŞMACI<br />
Panele katılan<br />
konuşmacıların sayısı.<br />
<br />
KATILIMCI<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu’na katılan<br />
katılımcı sayısı.<br />
42<br />
ÜLKE<br />
Foruma katılımların<br />
gerçekleştiği ülke sayısı.<br />
KONUŞMACILAR<br />
“HAZAR TRANSIT<br />
KORIDORU”, “GÜNEY<br />
KORIDORU: BÖLGESEL<br />
ENERJI KAYNAKLARI<br />
IÇIN BORU HATTI” VE<br />
“İPEK YOLU’NUN<br />
CANLANDIRILMASI VE<br />
İSTIKRARIN<br />
SAĞLANMASI”<br />
KONULU PANELLERDE<br />
FIKIR ALIŞVERIŞINDE<br />
BULUNDU.<br />
seafoodplus.info<br />
OCAK 20<strong>14</strong> SAYI <strong>14</strong> 15
KAPAK<br />
1<br />
ve Avrupa piyasalarına taşıyacaktır. İleride<br />
Azerbaycan’ın diğer sahalarında üretilecek<br />
doğal gazın naklinde önemli bir işlevi yerine<br />
getirecektir. Bir aşamada, <strong>Hazar</strong>’ın öteki<br />
yakasındaki zenginliklerin dünya pazarlarıyla<br />
buluşturulmasında da bu hattan yararlanılması<br />
mümkündür.<br />
Bölgesel ortaklık vizyonunun bir diğer önemli<br />
parçası ulaştırma ve nakil hatlarıdır. Modern<br />
İpek Yolu olarak adlandırılan Orta Nakil<br />
Hattı’nın canlandırılması, bu açıdan büyük<br />
önem taşımaktadır. Hattın önemli bir parçasını<br />
teşkil eden Marmaray’ın açılışını 29 Ekim’de<br />
yaptık. Bakü-Tiflis-Kars demiryolu bağlantısını<br />
ise, Azerbaycanlı ve Gürcü dostlarımızla birlikte<br />
önümüzdeki yıl tamamlamayı hedefliyoruz.<br />
Bu proje sayesinde Londra ile Pekin, <strong>Hazar</strong><br />
üzerinden demiryollarıyla birbirlerine bağlanmış<br />
olacaktır. Modern İpek Yolu, basit bir<br />
ulaştırma projesi değildir. Yüzyıllık bir rüyayı<br />
hayata geçirecek bu proje, ileride <strong>Hazar</strong>’ın iki<br />
yakasını enerji, ulaşım ve haberleşme hatlarıyla<br />
örecektir.<br />
Tüm bu projeler sayesinde <strong>Hazar</strong> Havzası,<br />
Avrupa-Asya ekseninde enerji hatları, kara,<br />
deniz ve tren yolları ile haberleşme ağlarıyla<br />
ülkeleri birbirine bağlanan çok kritik bir bölge<br />
haline dönüşecektir. Böylelikle, bu coğrafyada<br />
yer alan ülkelerinin siyasi, ekonomik ve beşeri<br />
gelişmeleri bir kat daha pekişecektir” sözlerine<br />
yer verdi.<br />
1. Enerji Bakanı Taner Yıldız,<br />
SOCAR Başkanı Rövnag<br />
Abdullayev ve HASEN Genel<br />
Sekreteri Haldun Yavaş<br />
forum öncesi kısa bir sohbet<br />
gerçekleştirdi.<br />
2. Eski Ulaştırma, Denizcilik ve<br />
Haberleşme Bakanı Binali<br />
Yıldırım, <strong>Hazar</strong> Forumu’na<br />
artan ilginin küresel bir<br />
özelliğe sahip olmasından<br />
kaynaklandığını vurguladı.<br />
CUMHURBAŞKANI<br />
ABDULLAH GÜL VE<br />
AZERBAYCAN<br />
CUMHURBAŞKANI<br />
İLHAM ALIYEV<br />
GÖNDERDIĞI BIR<br />
MESAJLA HAZAR<br />
FORUMU<br />
KATILIMCILARINI VE<br />
FORUMU DÜZENLEYEN<br />
HAZAR STRATEJI<br />
ENSTITÜSÜ’NÜ TEBRIK<br />
ETTI.<br />
2<br />
16
3<br />
“KÜLTÜRLER YAKINLAŞACAK”<br />
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise<br />
kaleme aldığı mektubunda Doğu ile Batı’yı<br />
birleştiren <strong>Hazar</strong>’ın dünyanın önemli jeostratejik<br />
bölgelerinden biri haline geldiğini ifade<br />
etti. Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı İdaresi<br />
Sosyal ve Politik Konular Daire Başkanı<br />
Ali Hasanov’un okuduğu mektupta Aliyev,<br />
“<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü’nün düzenlediği<br />
bu forum gelenek halini almaktadır. Ben,<br />
hükümet yetkililerinin, politikacıların, bilim<br />
adamlarının, sivil toplum temsilcilerinin<br />
ve iş dünyası temsilcilerinin yer aldığı bu<br />
saygın toplantının bölge ülkeleri arasında<br />
işbirliğinin derinleştirilmesi, karşılıklı<br />
yatırımların artırılması, tarihi İpek Yolu’nun<br />
canlandırılması, Avrupa’nın enerji haritasını<br />
değiştirecek kapasitedeki ulus ötesi yeni dev<br />
projelerin gerçekleştirilmesi çalışmalarına<br />
önemli katkılar yapacağına inanıyorum.<br />
Bakü-Tiflis-Ceyhan ve Bakü-Tiflis-Erzurum<br />
boru hatlarının ardından Trans Anadolu ve<br />
3. <strong>Hazar</strong> Forumu’nun ilk<br />
oturumu Prof. Dr. Deniz Ülke<br />
Arıboğan moderatörlüğünde<br />
yapıldı.<br />
“ENERJI SEVKIYATI<br />
KONUSUNDA<br />
GÜVENLIK VE<br />
ALTYAPININ<br />
GELIŞTIRILMESI ÇOK<br />
ÖNEMLI.”<br />
Trans Adriyatik boru hatlarının inşasına ilişkin<br />
yeni anlaşmaların imzalanması, Güney<br />
Koridoru’nun gerçekleştirilmesi sürecine<br />
ivme kazandırmış, <strong>Hazar</strong> enerji kaynaklarının<br />
daha uygun güzergâhlar üzerinden<br />
uluslararası pazarlara taşınması için uygun<br />
ortam oluşturmuştur. Son 10 yılda Azerbaycan<br />
ekonomisinin hızlı gelişimi bölgede ve<br />
dünyada büyük projeler gerçekleştirme ve<br />
çeşitli ülkelerin enerji sektörüne, sanayisine<br />
büyük yatırımlar yapma olanağı yaratmıştır.<br />
Bizim girişimimizle tamamlanmak üzere<br />
olan Bakü-Tiflis-Kars demiryolu ise büyük<br />
İpek Yolu’nun yeninden canlandırılması<br />
yolundaki önemli bir adım olarak uygarlıkların<br />
ve kültürlerin yakınlaşmasına hizmet<br />
edecektir. Forumda yapılan tartışmaların<br />
ve ileri sürülen önerilerin <strong>Hazar</strong> Bölgesi’nin<br />
devletleri ve halkları arasındaki ilişkilerin<br />
gelişmesine, işbirliğinin yeni şekil ve alanlarının<br />
belirlenmesine, bölgede kalıcı barışın ve<br />
güvenliğin sağlanmasına önemli katkıda bulunacağını<br />
umuyorum” ifadelerini kullandı.<br />
seafoodplus.info<br />
OCAK 20<strong>14</strong> SAYI <strong>14</strong> 17
KAPAK<br />
1<br />
HAZAR’IN ÖNEMI ARTIYOR<br />
Forumda konuşan Enerji ve Tabii Kaynaklar<br />
Bakanı Taner Yıldız, <strong>Hazar</strong> Forumu’nun gerek<br />
Türkiye’ye gerekse bölgeye büyük yararı<br />
olacağını söyledi. Yıldız yaptığı konuşmada,<br />
Azerbaycan’ın özellikle <strong>Hazar</strong>’daki kaynakların<br />
Türkiye üzerinden Avrupa’ya aktarılması<br />
ve farklı pazarlara sunulmasıyla alakalı gayretli<br />
çalışmaların bulunduğunu belirterek,<br />
“Artık inşallah işin sonuna geliyoruz. Bu işin<br />
planlanması, projelendirilmesi ve fizibilitesiyle<br />
alakalı birçok hazırlık yapılmış durumdadır”<br />
dedi. Enerji talebi giderek artan<br />
Türkiye için bu projelerin önemli olduğunu<br />
vurgulayan Bakan Yıldız, “Bu yıl içerisinde<br />
yaklaşık milyar metreküp ile doğal gaz<br />
tüketimimizi kapatacağız ama önümüzdeki<br />
yıl milyar metreküp civarında doğal<br />
gaz talebi bekliyoruz” dedi.<br />
İPEK YOLU CANLANIYOR<br />
Türkiye’nin ulaştırma ile ilgili projelerini anlatan<br />
Eski Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme<br />
Bakanı Binali Yıldırım ise, İpek Yolu’nun<br />
canlandırılmasının bölge ekonomisine büyük<br />
katkı sağlayacağını söyledi. Bakü-Tiflis-Kars<br />
1. <strong>Hazar</strong>’ın stratejik konumunun<br />
değerlendirildiği foruma<br />
alanında uzman isimler katıldı.<br />
2. Yıldız, Forumun gerek<br />
Türkiye’ye gerekse bölgeye<br />
büyük yararının olacağına<br />
değindi.<br />
“ENERJI DIPLOMASISI<br />
ARTIK SADECE<br />
DEVLETLER ARASINDA<br />
ŞEKILLENMIYOR.<br />
ŞIRKETLER ARASINDA<br />
DA ÇOK ÖNEMLI<br />
BAĞLILIKLAR VAR.”<br />
2<br />
18
“TÜRKIYE ÜLKELER<br />
ARASINDA<br />
IŞBIRLIĞININ<br />
GELIŞTIRILMESI<br />
KONUSUNDA ÖNEMLI<br />
BIR ROL ÜSTLENIYOR.”<br />
demiryolu projesi ve Marmaray’ın önemine<br />
dikkat çeken Bakan Yıldırım “Bakü-Tiflis-<br />
Kars <strong>Hazar</strong> Bölgesi’nin önemli bir projesi<br />
olmakla beraber, aslında Doğu ile Batı’yı,<br />
tarihi İpek Yolu’nu ihya eden çok önemli<br />
bir proje. Bölgesel bir proje gibi gözükmesine<br />
rağmen küresel anlamda çok şey ifade<br />
ediyor. Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye’de<br />
irade birliği ve kararlılık var” dedi. Üç farklı<br />
ülkede proje gerçekleştirmenin zorlukları<br />
olduğuna dikkati çeken Bakan Yıldırım,<br />
“Projenin zorluğu şu; 3 tane ayrı ülke var,<br />
3 ayrı ülkenin topraklarında çalışma var,<br />
bunların birlikte koordinasyonu uyum içinde<br />
yapılmasında zaman zaman zorluklar yaşanıyor”<br />
şeklinde konuştu.<br />
TANAP VE HAZAR TRANSIT KORI-<br />
DORU BÖLGEYI KALKINDIRACAK<br />
3. <strong>Hazar</strong> Forumu’na katılım<br />
oldukça yüksekti.<br />
3<br />
<strong>Hazar</strong>’ın stratejik konumunun değerlendirildiği<br />
forumun ardından bir sonuç bildirisi<br />
yayınlandı. Bildiride, bölgede ekonomik<br />
çeşitliliğe katkıda bulunulmasına, ticaret ve<br />
yatırımı destekleyecek bir transit güzergah<br />
oluşturmak için <strong>Hazar</strong> Transit Koridoru’nun<br />
önemine vurgu yapıldı. Bakü-Tiflis-Kars<br />
(BTK) demiryolu hattının, <strong>Hazar</strong> Transit<br />
Koridoru’nu hayata geçirecek en önemli bağlantılardan<br />
birini oluşturduğu vurgulanan<br />
bildiri metninde “BTK’nın toplam uzunluğu<br />
km olacak ve ilk aşamada 1 milyon yolcu<br />
ile 6,5 milyon ton yük taşıma kapasitesine sahip<br />
olacak. Bu kapasite daha sonra 3 milyon<br />
yolcuya ve 20 milyon tonun üzerinde yüke<br />
ulaşacak. Projenin 20<strong>14</strong> yılında tamamlanması,<br />
demiryolu ile yük taşımacılığı hacmini<br />
%30 artırması, Azerbaycan-Gürcistan ve<br />
Türkiye arasında üçlü ticareti büyük ölçüde<br />
artırarak yılda 10 milyar dolara çıkarması<br />
bekleniyor. Marmaray projesi, Bakü-Tiflis-<br />
Kars demiryolu hattının optimum kullanımına<br />
stratejik katkıda bulunacak, Çin’den<br />
İngiltere’ye kadar uzanan demiryolu sistemlerini<br />
entegre edecek” ifadeleri yer aldı.<br />
Bölgedeki diğer önemli projenin ise Trans<br />
Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi<br />
(TANAP) olduğu ifade edilen bildiride hattın<br />
Avrupa ve Türkiye’nin artmaya devam eden<br />
enerji taleplerini karşılamaya büyük katkı<br />
sağlayacağı ifade edildi. Hattın bölge içi barış<br />
ve işbirliğine de katkıda bulunacağı ifade<br />
edilen bildiri metninde “Enerji sektöründe<br />
elde edilen katma değerin yanı sıra, sunduğu<br />
30 bin yeni istihdam fırsatı sunan Güney<br />
Gaz Koridoru, bölgedeki diğer sektörlere de<br />
büyük katkı sağlayacak” dendi.<br />
seafoodplus.info<br />
OCAK 20<strong>14</strong> SAYI <strong>14</strong> 19
KAPAK<br />
FORUMDA NELER KONUŞULDU?<br />
İki gün süren forumda panelistler <strong>Hazar</strong> Bölgesi’nin kaynakları, Avrasya’nın<br />
enerji dinamikleri, İpek Yolu’nun canlandırılması ve sürdürülebilir<br />
kalkınma, bölge istikrarının sağlanması gibi konuları tartıştı.<br />
TANER YILDIZ<br />
ENERJI VE TABII<br />
KAYNAKLAR BAKANI<br />
“<strong>Hazar</strong> Forumu’nun gerek<br />
Türkiye’ye gerekse bölgeye<br />
büyük yararı olacak. Şah<br />
Deniz gazının Avrupa’ya<br />
taşınmasının ayakları olan<br />
Trans Anadolu Doğal Gaz<br />
Boru Hattı Projesi (TA-<br />
NAP) ve Trans Adriyatik<br />
Doğalgaz Boru Hattı’nın<br />
(TAP) geçtiği her bölge<br />
zincirin halkaları ve her bir<br />
halkanın önemi var. % 65’lik<br />
bir arz Türkiye’nin doğusunda,<br />
% 65’lik bir tüketim<br />
de Türkiye’nin batısında yer<br />
alıyor. Özellikle bu konuda<br />
Azerbaycan ve Türkiye’ye<br />
büyük iş düşüyor.”<br />
HAYATI YAZICI<br />
GÜMRÜK VE TICARET<br />
BAKANI<br />
“Dünya ispatlanmış ham<br />
petrol rezervlerinin %73’ü<br />
ve doğal gaz rezervlerinin<br />
%72’si Türkiye’yi<br />
çevreleyen <strong>Hazar</strong> ve Orta<br />
Doğu bölgeleri ile Rusya<br />
Federasyonu’nda yer<br />
almaktadır. Bu durum,<br />
enerji zengini bölgeler ve<br />
enerji ithalatına yılda <br />
milyar dolar harcayan<br />
Avrupa ülkeleri arasında<br />
bulunan Türkiye’yi tam bir<br />
köprü haline getirmektedir.<br />
Bu nedenle, Türkiye, kendi<br />
enerji talebini karşılamak<br />
için projeler geliştirirken,<br />
Avrupa ve dünya piyasalarına<br />
açılan yolda en elverişli<br />
güzergah olarak hizmet<br />
vermeyi amaçlamaktadır.”<br />
BINALI YILDIRIM<br />
ESKI ULAŞTIRMA,<br />
DENIZCILIK VE<br />
HABERLEŞME BAKANI<br />
“Geçen yıla göre ilgi daha<br />
da artıyor. Bu ilginin artmasının<br />
sebebi forumun isminin<br />
yerel olmasına rağmen<br />
küresel bir özelliğe sahip<br />
olması. <strong>Hazar</strong> Forumu doğu<br />
ile batıyı ekonomik, kültürel<br />
olarak enerji güvenliği<br />
bakımından birbiriyle<br />
birleştiren, küresel barışa<br />
ve feraha katkı sağlamaya<br />
dikkat çeken önemli bir<br />
organizasyon.”<br />
ZIYA MAMMADOV<br />
AZERBAYCAN ULAŞTIRMA<br />
BAKANI<br />
“İpek Yolu sadece taşıma<br />
ve ulaşım yolu değildir.<br />
Halkları ve milletleri de<br />
birleştiren bir ulaşım ağıdır.<br />
Azerbaycan da Avrasya ulaşım<br />
bağlantılarının gelişimi<br />
için birçok projenin aktif<br />
katılımcısıdır.”<br />
20
HALDUN YAVAŞ<br />
HASEN GENEL SEKRETERI<br />
“Bölgeye gösterilen ilgi<br />
her geçen gün artıyor.<br />
Bölgedeki enerji kaynakları,<br />
ekonomik durum, ulaştırma<br />
projeleri ve güvenlik ile<br />
ilgili konular üzerine çok<br />
sayıda makale yayınlandı.<br />
<strong>Sayı</strong>n Ahmet Davutoğlu’nun<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu New York’ta<br />
da belirttiği gibi, ‘Güney<br />
Gaz Koridoru Projesi, projenin<br />
bir parçası olan tüm<br />
ülkelere ve bölgelere fayda<br />
sağlayacaktır. Bu koridorun<br />
bir barış koridoru olmasını<br />
umuyoruz.’ Barış ve refahın<br />
hedeflendiği ortak bir gelecek<br />
için ülkeleri, şehirleri ve<br />
halkları enerji ağı ve ulaşım<br />
koridorları ile birbirine<br />
bağlamak bir zorunluluktur.<br />
Gerçek barışa giden yol<br />
budur.”<br />
SHAHMAR MOVSUMOV<br />
SOFAZ İCRA KURULU<br />
BAŞKANI<br />
“90’ların başında teknik ve<br />
finansal kaynaklar yoktu.<br />
Buradaki ilk cesur adım<br />
uluslararası firmaların<br />
davet edilmesiydi. İkinci<br />
başlık çok yönlü taşımacılık<br />
yollarının kullanılmasıydı.<br />
Bakü-Tiflis-Ceyhan, Bakü-<br />
Tiflis-Kars gibi ulaşım ve<br />
enerji koridorları açıldı.<br />
Azerbaycan petrolünü BTC<br />
ile uluslararası pazarlara<br />
ihraç etmeye başladı.<br />
Üçüncüsü ise Devlet Petrol<br />
Fonu kurulmasına karar<br />
verilmesiydi. Kısa sürede<br />
varlıklarımız 35 milyar<br />
dolar arttı.”<br />
WILLEM SCHOEBER<br />
EWE HOLDING TÜRKIYE<br />
YÖNETIM KURULU<br />
BAŞKANI<br />
“Yaklaşık yıllık enerji<br />
fiyatları petrolle kıyaslandığında<br />
önemli bir düşüş<br />
yaşandı. Burada baktığımız<br />
şey Avrupa’da olan ne varsa<br />
Türkiye’de de gerçekleştirmeye<br />
çalışmak. Bu<br />
bağlamda bizler burada 10<br />
milyar dolarlık yatırımdan<br />
bahsettik ve bunun bir parçası<br />
olmak istiyoruz. Avrupa<br />
şirketi olarak bu bölgedeki<br />
aktörlere göre daha tecrübeliyiz.<br />
Biz 6 yıl önce doğal<br />
gaz dağıtımına başladık.<br />
Hollanda ve Rusya’yla uzun<br />
vadeli kontratlar yaptık.”<br />
KEREM ALKİN<br />
İSTANBUL TICARET<br />
ÜNIVERSITESI İKTISAT<br />
BÖLÜM BAŞKANI<br />
“Soğuk Savaş beklenmedik<br />
bir şekilde sona erdiğinde<br />
ilk 10 yılda ’lar son<br />
derece yüksek, optimist<br />
fırsatlar ve beklentilerle<br />
geçti. ’ların sonuna<br />
geldiğimizde bazı dikkat<br />
çekici bağlantılar gördük.<br />
Sivil toplum kuruluşları<br />
ve düşünce kuruluşlarının<br />
raporları küresel ekonomi<br />
için 10 önemli risk olduğunu<br />
gösterdi. ’de bu<br />
raporlardan bahsederken<br />
belki tüm bu büyük riskler,<br />
önümüzdeki yılda<br />
görülebilir dedik. Ancak 10<br />
yılın sonunda bu risklerin<br />
hepsi gerçekleşmişti.”<br />
Kazakistan Demiryolları Başkanı<br />
Askar Mamin forumda konuşma<br />
yapan isimler arasındaydı.<br />
“HAZAR KORİDORU,<br />
AVRUPA VE ASYA<br />
EKONOMİLERİNİ<br />
BİRLEŞTİREN ÇOK<br />
ÖNEMLİ BİR KORİDOR. ”<br />
seafoodplus.info<br />
OCAK 20<strong>14</strong> SAYI <strong>14</strong> 21
KAPAK<br />
RAUF VALIYEV<br />
AZERBAYCAN HAZAR<br />
DENIZ GEMICILIĞI ŞIRKETI<br />
BAŞKANI<br />
“Türkiye ülkeler arasında<br />
işbirliğinin geliştirilmesi<br />
konusunda önemli bir rol<br />
üstleniyor. Başarılı bölgesel<br />
projelerin oluşturulması<br />
için diyalog olması lazım.<br />
Ülkelerarası ticaretin<br />
önündeki engeller kaldırılmalıdır.<br />
Biz de bu anlamda<br />
elimizden geleni yapacağız.”<br />
HALIL AKINCI<br />
TÜRK DILI KONUŞAN<br />
ÜLKELER İŞBIRLIĞI<br />
KONSEYI GENEL<br />
SEKRETERI<br />
“Batı’daki ekonomik büyümenin<br />
gelecek yıllarda<br />
ortalama % 3, Türki cumhuriyetlerde<br />
ise % 10 olmasını<br />
öngörüyoruz. Çin’den deniz<br />
yolu ile bir emtianın gelmesi<br />
23 bin kilometre. Ancak<br />
Bakü-Tiflis ve Marmaray<br />
yolu ile olursa emtianın 8<br />
bin kilometrelik yol kat<br />
etmesi yeterli olacak.”<br />
RÖVNAG ABDULLAYEV<br />
SOCAR BAŞKANI<br />
“Azerbaycan Devlet Petrol<br />
Şirketi, Azerbaycan gazının<br />
Avrupa’nın iç pazarlarına<br />
taşınmasında lokomotif rol<br />
üstleniyor. Mevcut plana<br />
uygun olarak, ilk aşamada<br />
Avrupa tüketicilerine yılda<br />
10 milyar metreküp doğal<br />
gaz tedarik edeceğiz. Planlarımızın<br />
başarıyla hayata<br />
geçmesiyle Azerbaycan’ın<br />
“Şah Deniz” gazının ilk<br />
bölümünü senesinde<br />
Türkiye’ye, ’da ise<br />
Avrupa’ya ulaştırabileceğiz.”<br />
GORDON BIRRELL<br />
BP TÜRKIYE, AZERBAYCAN<br />
VE GÜRCISTAN<br />
SORUMLUSU<br />
“Avrupa gaz talebi artacak.<br />
Talebin 3’te 2’si ithal edilecek.<br />
Bu nedenle kaliteli gaz<br />
kaynağını sağlamak Türkiye<br />
ve Azerbaycan açısından,<br />
tedarikinin güvenliği<br />
açısından önemli. BP olarak<br />
yıllardır Türkiye’de çalışıyoruz.<br />
Çok yakın bir zamanda<br />
<strong>Hazar</strong> doğal gazını güvenli<br />
bir şekilde Avrupa’ya vermiş<br />
olacağız.”<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu sonrasında<br />
ziyaretçiler için müzik şöleni<br />
sunuldu.<br />
BIRRELL:<br />
“AVRUPA GAZ TALEBI<br />
ARTACAK. TALEBIN<br />
3’TE 2’SI ITHAL<br />
EDILECEK. BU<br />
NEDENLE KALITELI<br />
GAZ KAYNAĞINI<br />
SAĞLAMAK TÜRKIYE<br />
VE AZERBAYCAN<br />
AÇISINDAN,<br />
TEDARIĞININ<br />
GÜVENLIĞI AÇISINDAN<br />
ÖNEMLI.”<br />
22
ASKAR MAMIN<br />
KAZAKISTAN<br />
DEMIRYOLLARI BAŞKANI<br />
“<strong>Hazar</strong> Bölgesi Asya ve Avrupa<br />
arasında stratejik konuma<br />
sahip olan bir bölge.<br />
Gelecek yıl Marmaray ile<br />
bağlantılı projeler olacak,<br />
böylece Boğazlara kadar<br />
uzanılabilecek. Bu sayede<br />
ticaret hacmi gelecek <br />
yıl içinde ikiye katlanacak.<br />
Ayrıca <strong>Hazar</strong> Koridoru Avrupa<br />
ve Asya ekonomilerini<br />
birleştiren çok önemli bir<br />
koridor.”<br />
NATIA MIKELADZE<br />
GÜRCISTAN EKONOMI VE<br />
SÜRDÜRÜLEBILIR<br />
KALKINMA BAKAN<br />
YARDIMCISI<br />
“Yeni karayolları Gürcistan,<br />
Azerbaycan ve Türkiye<br />
arasındaki ulaştırma ve sevkiyat<br />
faaliyetlerini geliştirdi.<br />
Bölgesel işbirliği konusunda<br />
yapacağımız çok iş var. Bu<br />
forumlar, bu tür işbirliklerinin<br />
geliştirilmesi konusunda<br />
bize yardımcı oluyor.”<br />
SAMO OMERZEL<br />
SLOVENYA ALTYAPI VE<br />
MEKAN PLANLAMA<br />
BAKANI<br />
“Enerji sevkiyatı konusunda<br />
güvenlik ve altyapının geliştirilmesi<br />
çok önemli. Enerji<br />
konusundaki amacımız<br />
sadece Avrupa Birliği ülkeleriyle<br />
bağlantıya geçmek<br />
değil, diğer ülkelerle de<br />
irtibat halinde, birlikte işleyebilen<br />
bir sisteme yatırım<br />
yapmak. Ülkeler arasında<br />
barışı sağlarsak sevkiyatla<br />
birlikte ekonomimiz canlanacaktır.”<br />
NICUSAR BUICA<br />
ROMANYA ULAŞTIRMA<br />
BAKANLIĞI DEVLET<br />
SEKRETERI<br />
“Avrupa’yı Asya’ya bağlamak<br />
için <strong>Hazar</strong> Bölgesi<br />
ülkelerinin işbirliği çok<br />
önemli. Romanya, Avrupa,<br />
Kafkasya ve Asya bağlantılarında<br />
çok daha aktif<br />
bir rol almayı hedeflediği<br />
gibi, ortak projelerde de rol<br />
almayı hedefliyor. Eskiden<br />
Kazakistan için Asya’yı<br />
Avrupa’ya demiryoluyla<br />
bağlamak bir hayaldi ancak<br />
Marmaray sayesinde bu<br />
rüya gerçek oldu.”<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu’nu takiben<br />
ziyaretçiler gala yemeğinde<br />
buluştu.<br />
seafoodplus.info<br />
OCAK 20<strong>14</strong> SAYI <strong>14</strong> 23
KAPAK<br />
PAOLO MAGRI<br />
ULUSLARARASI POLITIKA<br />
ÇALIŞMALARI ENSTITÜSÜ<br />
BAŞKANI<br />
“Doğal gaza olan bağımlılık<br />
kısa sürede değişmeyecek.<br />
Bu bağımlılık enerji güvenliği<br />
için de bir tehdit unsuru.<br />
Güney Koridoru enerji<br />
kaynaklarını çeşitlendirmenin<br />
ötesinde bir rekabeti artırma<br />
fırsatı. Diğer Avrupa<br />
ülkeleri için bir enerji hub’ı<br />
olmayı hedefliyoruz.”<br />
LUAY JAWAD<br />
AL-KHATTEEB<br />
IRAK ENERJI ENSTITÜSÜ<br />
DIREKTÖRÜ VE IRAK<br />
FEDERAL PARLAMENTOSU<br />
ENERJI VE EKONOMI<br />
DANIŞMANI<br />
“Doğal gaz talebi yılında<br />
2 katına çıkacak. Türkiye’nin<br />
doğal gaz arz güvenliği konusunda<br />
coğrafi konumu stratejik<br />
bir öneme sahip. Gelecek üç<br />
yılda Irak petrol üretiminin 9,1<br />
milyar varile çıkacağını öngörüyoruz.<br />
Bununla birlikte önemli<br />
gelirlerimiz olacağını ve bu<br />
gelirle birlikte yatırım yaparken<br />
Irak’ın dışını da düşünebiliriz.”<br />
DAMIAN GJIKNURI<br />
ARNAVUTLUK EKONOMI,<br />
TICARET VE ENERJI<br />
BAKANI<br />
“Sadece ülkeden geçen<br />
doğal gazın bulunması ve<br />
yatırım bittikten sonra da<br />
ülkede istihdam yaratması<br />
önemli değil. Ayrıca doğal<br />
gaz pazarının oluşması da<br />
önemli. Stratejik ortakların<br />
Arnavutluk’a gelerek doğal<br />
gaz pazarını oluşturması<br />
Arnavutluk ve çevre ülkeler<br />
için bir fırsat yaratacak.”<br />
CENK PALA<br />
TAP TÜRKIYE TEMSILCISI<br />
“TAP’ın ciddiyeti ortaya çıktıkça<br />
Avrupa Birliği kapsamında<br />
başlatılan Adriyatik Ülkeleri<br />
İnisiyatifi de TAP’la giderek<br />
daha fazla ilişkiye geçti.<br />
Örneğin, Kosova da bu işin bir<br />
parçası olmaya çalışıyor. İleride<br />
daha da fazla Balkan ülkesini<br />
görmek mümkün olacak bu<br />
proje bittiği zaman. Azerbaycan<br />
gazını bir an önce Avrupa’ya<br />
bir şekilde 1 metreküp bile olsa<br />
ulaştırmamızın birçok dengeyi<br />
değiştireceğini düşünüyorum.”<br />
ZVIAD<br />
KVATCHANTIRADZE<br />
GÜRCISTAN<br />
PARLAMENTOSU DIŞ<br />
İLIŞKILER KOMITESI<br />
BIRINCI BAŞKAN<br />
YARDIMCISI<br />
“Azerbaycan-Türkiye-Gürcistan<br />
ortaklığı ile bölgede yeni<br />
enerji projeleri geliştirmektedir.<br />
Bakü-Tiflis-Ceyhan boru<br />
hatları 10 yılı aşkın süredir<br />
çok başarılı bir şekilde yönetilmektedir.<br />
Gürcistan diğer<br />
alternatif projeleri için de<br />
katkıda bulunmaya hazırdır.”<br />
DENIZ ÜLKE ARIBOĞAN<br />
AKADEMISYEN, YAZAR<br />
“Enerji meseleleri giderek<br />
küreselleşen dünyanın<br />
içerisinde bambaşka boyutlar<br />