kuru siyah kayısının faydaları / Kuru kayısı mı yoksa gün kurusu mu? - Eski Tadında

Kuru Siyah Kayısının Faydaları

kuru siyah kayısının faydaları

Kuru Kayısının Faydaları Nelerdir?

Yaz mevsiminin en sevilen meyvelerinden biri olan kayısı kurutulmuş hali ile de tüketicilere lezzeti ve geniş faydaları bir arada sunar. Kuru kayısı lifli yapısı nedeni ile özellikle sindirim ve mide sorunlarının çözümünde etkilidir. Bununla birlikte metabolizmanın hızlandırılması, kan şekerinin dengelenmesi gibi konularda da insan vücuduna olumlu etkiler sağlar. Eşsiz lezzeti ve çeşitleri ile oldukça sevilen bir yemiş olan kayısı kurusu pek çok diyet listesinde de yer alır. Hem sindirimi kolaylaştırması, hem de düşük kalorili ancak tatlı bir besin olması kayısının diyetler için vazgeçilmez bir seçim haline gelmesine neden olur. Türkiye’nin pek çok yöresinde yetişen kayısının yaz mevsiminde taze taze toplanması ve doğal yöntemler ile kurutulması ile elde edilen bu yemiş aynı zamanda çerez tabaklarında da sık sık kendine yer bulur.

Kuru Kayısı Faydaları

Kuru kayısı faydaları ile tüketicilere sağlıklı ve leziz bir alternatif alanı yaratır. Bol miktarda vitamin ve mineral içeren bu gıda aynı zamanda içeriğinde glikoz bulunmaması  sayesinde kan şekerinin dengelenmesini sağlar. Kuru kayısı faydaları bunlarla da sınırlı değildir. Lifli yapısı bağırsaklara iyi gelerek sindirimi kolaylaştırır ve metabolizmayı hızlandırır. Sarı kayısı ve gün kurusu gibi çeşitleri olan bu besin, çocuklar için de sağlıklı ve tatlı bir atıştırmalık olarak sıkça tercih edilir. Her yaştan insan için kuru kayısının birçok faydası mevcuttur.

Daha detayları olarak kuru kayısı faydaları ise şunlardır:

  • Yüksek oranda A vitamini içerdiğinden göz yapısını destekler ve görme faaliyetlerini güçlendirir.
  • Demir ve magnezyum içeriği kas ve kemik yapısına katkıda bulunur. Ayrıca dolaşım sisteminin çalışmasına ve tansiyonun düzenlenmesine olanak sağlar.
  • İçerdiği A ve E vitaminleri sayesinde cilt yapısının güzelleşmesini sağlar.
  • Demir, bakır, magnezyum gibi bileşenleri sayesinde kan basıncının düzenlenmesine yardımcı olur.
  • Kabızlık sorunlarına iyi kuru kayısı oldukça faydalıdır.
  • Yüksek potasyum oranı ile vücut gelişimini olumlu yönde etkilediğinde gelişim çağında tüketilmesi uzmanlar tarafından önerilmektedir.

Kuru Kayısı Nasıl Saklanır?

Kuru kayısı faydaları ve lezzetinin yanı sıra kolay saklanabilme özelliği ile de her evin tercihi haline gelir. Taze meyvelerin kurutulması ile elde edilen bu ürün uzun süreler boyunca evde kolaylıkla depolanabilir. Nemsiz ve serin ortamlarda saklanması önerilen kuru kayısı kiler ve depo gibi alanlarda rahatlıkla saklanabilir. Ayrıca güneş görmeyen mutfak dolapları da saklama işlemi için uygundur. Nem almayacak, ağzı kapalı bir poşet ya da saklama kabında kayısı kurularını uzun süreler boyunca saklayabilirsiniz. Bununla birlikte uzun süredir depoda bekleyen kayısı kurularını tüketmeden önce bir müddet suda bekletmek tüketim kolaylığı bakımından doğru bir seçimdir.

Kuru Kayısı Besin Değerleri

Kuru kayısı kalori değerleri bakımından da oldukça etkili ve faydalı bir besin olma özelliği gösterir. İçinde bol miktarda vitamin ve mineral barındıran bu gıda özellikle A vitamini ve demir minerali açısından zengin. Bununla birlikte bakır, besin lifi, potasyum, magnezyum bileşenleri de gıdanın insan vücuduna yararlı olan bileşenleri arasında yer alır. Kuru kayısı kalori değerleri bakımından ise son derece dengeli ve işlevsel bir besindir. Ortalama olarak kuru kayısı kalori tablosunda yer alan değerleri şu şekilde sıralayabiliriz:

  • Ortalama boyutlardaki bir kuru kayısı (10 gr) yaklaşık olarak 25 kalori civarındadır.
  • Yüz gram sarı kuru kayısı kalori değerindedir.
  • Gün kurusu olarak bilinen siyah kayısı kurusu ise yaklaşık olarak 29 kaloridir.

Kuru Kayısı Nasıl Tüketilmeli?

Kayısı kurusu tek başına atıştırmalık olarak tüketilebileceği gibi çeşitli kuruyemişler ile birlikte ya da bazı tatlıların içinde de tüketilebilir. Dilerseniz kuru kayısılardan reçel ya da marmelat da yapabilirsiniz. Tatlı ve salatalarda oldukça leziz bir tat yaratan kuru kayısıyı aynı zamanda çeşitli yemeklerin içine de eklemeniz mümkün. Özellikle kırmızı et yemeklerinde kuru kayısı tercih etmek eski Osmanlı mutfağının yaygın kullanım şekilleri arasında yer alır.

En iyi kuruyemiş ve kuru meyve çeşitlerini bulabileceğiniz Meraklılar ile siz de kayısı kurusu ve daha pek çok ürünün en kaliteli hallerine ulaşabilirsiniz. Diyet listelerinizi, günlük sofralarını bu eşsiz tatlar ile süsleyerek sağlığı ve lezzeti bir araya getirebilirsiniz.

Kuru kayısı mı yoksa gün kurusu mu?

Kuru kayısı mı yoksa gün kurusu mu?

En doyurucu ve en sağlıklı ara öğün atıştırmalarının başında gelen kuru kayısı, gerçekten bu kadar sağlıklı mı? Gün kurusu olarak adlandırılan koyu renk kuru kayısı ile aralarındaki farklar neler? Peki, kuru kayısıyı mı yoksa gün kurusunu mu tercih etmemiz gerekir?

Kuru kayısı olarak bildiğimiz kayısılar, aslında iki farklı çeşitten oluşmaktadır. Yaş kayısı gibi açık sarı renkte olan kayısı, genel olarak kuru kayısı olarak bilinmektedir. Kayısının uzun süre boyunca bozulmadan, herhangi bir zarar görmeden, dayanıklı halde kalabilmesi için kükürtle muamele edilerek kurutulur. Bu sayede hem kayısının rengi korunmuş hem de raf ömrü uzatılmış olur. Aynı zamanda bu şekilde kurutulan kayısılar, oldukça diri ve düzgün görünümlüdür. Fakat doğal yollardan elde edilmeyen bu kuru kayısılar, gün kurusuna kıyasla aynı lezzette değildir.

Gün kurusu olarak adlandırılan koyu renkteki kuru kayısılar ise, doğal yollarla güneşe maruz bırakılarak kurutulan kuru kayısı çeşididir. Kükürtle kurutulan sarı kayısılara kıyasla, daha pörsük bir görünüşe sahiptir ve kısa sürede bozulmaya başlayabilirler. Bu nedenle, uzun süre tüketebilmek için buzdolabında saklanması önerilmektedir. Görünüş itibariyle, sarı renkteki kükürtle kurutulan kayısılar kadar çekici olmamasına rağmen, tatları çok daha lezzetlidir. Kükürtle kurutulan kayısıların, sağlık açısından tehdit oluşturmayacak miktarda kükürte izin verilmesine rağmen, gün kurusunun çok daha sağlıklı olduğunu unutmamak gerekmektedir.

Gün kurusunun en önemli faydası, içinde barındırdığı birçok vitamin ve mineral sayesinde bağışıklığı güçlendirerek başta mikrobiyal hastalıklar olmak üzere kansere dahi koruyuculuk sağlamasıdır. Yapısındaki kalsiyum ve demir sayesinde, kemik hastalıklarının, kansızlık problemlerinin ve diş hastalıklarının tedavisinde oldukça etkilidir. Ayrıca lifli yapısı nedeniyle, hazmı kolaylaştırarak kabızlık ve şişkinlik problemlerini önler. Mide koruyucu, sindirimi düzenleyici ve böbrekleri temizleyici özelliğe sahiptir. Kalp kaslarını güçlendirerek kalp ritmini düzenler, kalp ve damar hastalıklarına karşı da koruyucudur. Vücuda gerekli olan enerjiyi sağlayarak, beynin aktif çalışmasını, odaklanmayı ve stresten korunmayı sağlar. Karaciğer hastalıklarına karşı da oldukça etkilidir. Suyla birlikte tüketildiğinde, yüksek ateşin düşmesine yardımcı olmaktadır. Zengin A vitamini sayesinde, göz sağlığı için de oldukça yararlı bir gıdadır. Ciltte meydana gelen kaşıntılı döküntülerin tedavisinde de gün kurusu oldukça etkilidir. Doğurganlık üzerinde de olumlu etkileri olan gün kurusunu, hamilelik döneminde de rahatlıkla tüketilebilen bir gıdadır.

Kuru kayısının yararlarından faydalanabilmek amacıyla, doğal yollarla kurutulan gün kurularını tercih etmenizi öneririz.

Sağlıkla kalın.

  • 32,7 TLKuru Nane

    Kuru Nane (30gr)

    Mis kokulu taze nanelerin kurutulmasıyla elde edilen yemyeşil kuru nanelerimiz yemeklerinizi tatlandırmaya hazır

  • 36,65 TLKuru Domates

    Kuru Domates (gr)

    Mis gibi domatesleri doğradık, tuzladık, kuruttuk, paketledik. Kış boyu farklı bir formda yemeklerinize girsin, salatalarınızı süslesin, sizlere

  • 87,2 TLKuru İncir

    Kuru İncir (gr)

    Kimyasal görmemiş topraklarda ilaçsız yetişmiş incirler dalında kurudu ve toprağa düştü, dikkatlice toplandı, yıkandı, tahtalara sererek birbirine

Sindirim sistemini düzenli çalıştırdığı ve tatlı ihtiyacını karşılayan kuru kayısı, zengin besin değerleri sayesinde birçok hastalığa karşı bol bol tüketilmesi tavsiye edilir. Lif oranı oldukça yüksek olan kuru kayısının ara öğünlerde tüketilmesi halinde uzun süre tokluk hissi verdiği ve bundan dolayı daha sağlıklı ve kalıcı kilo vermeye yardımcı olmaktadır.  Kuru kayısı gibi kuru yemişler, kişinin açlık hissini azalttığı ve tok tuttuğu için ana öğünlerde çok fazla yemek tüketiminin önüne geçtiği beslenme uzmanları tarafından aktarılmaktadır.

Hamilelikte hurmanın faydaları nelerdir? Günde kaç tane hurma yenmeli?

Kuru Kayısının Faydaları Nelerdir?

Vitamin, mineral ve lif kaynağı kuru kayısı, vücudun günlük ihtiyaç duyduğu besin değerlerini büyük oranda karşılamaktadır. Düzenli ve ölçülü tüketilmesi halinde kan şekerini dengelediği, kalp ve damar sağlığını koruduğu bilinmektedir. Kayısının faydaları şöyledir:

  • Kuru kayısı, antioksidan kaynağı bir besin olduğundan düzenli tüketilmesi halinde vücudu toksinlerden arındırarak bağışıklık sistemini güçlendirir.

  • Antioksidan kaynağı besinler, zararlı beslenme alışkanlıklardan kaynaklı iç organlarda biriken toksin ve yağlanmaları temizlemektedir. Düzenli olarak kuru kayısı ve buna ek olarak sağlıklı beslenme alışkanlığı edinilmesi halinde iç organların daha sağlıklı kalması ve hastalıklardan korunması mümkün görülmektedir. 

  • Kan basıncını dengeleyerek yüksek tansiyonun düşmesine yardımcı olmaktadır. 

  • Kalp ritmini koruyarak kalp krizi riskini azaltmaktadır. 

  • İçerdiği mineraller sayesinde kemik sağlığını korumakla birlikte kemik gelişimine katkı sağlamaktadır. Çocukların daha güçlü bir iskelet sistemine sahip olmasına yardımcı olmaktadır.

Kuru üzümün faydaları nelerdir? Her gün kara üzüm tüketmek hangi hastalıklara iyi gelir?

  • Sindirim sisteminin hızlı çalışmasına yardımcı olarak kabızlığa iyi gelmektedir. 

  • Lif oranı yüksek bir besin olmasından dolayı uzun süre tokluk hissi vermektedir. Özellikle diyet yapanların ara öğünlerinde adet kuru kayısı yemeleri ana öğünlerde daha az yemek yemelerini sağlamaktadır.

  • Göz sağlığını korumaktadır. Çok fazla ekran karşında çalışan kişilerin göz sağlığını korumaların için günde adet kuru kayısı tüketmeleri tavsiye edilir. 

  • Kas gelişimine katkısı bulunmaktır.

  • Demir bakımında da oldukça zengin olan kuru kayısı, kansızlık-anemi hastalığına iyi gelmektedir. Bundan dolayı hamile kadınların bol miktarda kuru kayısı yemesi önerilmektedir. 

  • Kan şekerini yükseltmeden tatlı ihtiyacını karşılamaktadır. 

  • Yapay tatlandırıcı bulunmadığı için diyet yapanların da tüketmesinde bir sakınca görülmez.

Pekmezin faydaları nelerdir? Hangi pekmez hangi hastalıklara iyi gelir?

Kuru Kayısının Sindirim Sistemine Faydaları?

Lif oranı yüksek gıdalar sindirim sisteminin daha hızlı çalışmasına yardımcı olmaktadır. Kabızlık gibi kişiyi huzursuz eden ve kilo vermesine engel olan rahatsızlığa karşı sabahları aç karnına 2 adet kayısı ve 1 bardak ılık su tüketilmesi tavsiye edilir. Sindirim sisteminin sağlıklı çalışması bağırsak florasını dengelemektedir. Bağırsak florasının korunması ise bağışıklık sistemini güçlendirerek birçok hastalığa karşı korumaktadır. 

Kuru Kayısı Ne Kadar Tüketilmeli?

Doğal şeker içerse dahi şekerli bir besin olduğundan ölçülü miktarda tüketilmesi gerekir. Özellikle kilo vermek isteyenlerin ara öğünlerinde adet yemesi tavsiye edilir. Zengin ve besleyici ara öğün olan kuru kayısı günde en fazla adet tüketilmelidir. Kabızlık sorunu çeken ve sindirim sisteminin daha sağlıklı çalışmasını isteyenler ise sabahları aç karnına ılık su ve 2 adet kayısı yemeleri tavsiye edilir. 1 parça kayısı yudum ılık su şeklide devam tüketilmesi halinde gün içinde bağırsakların daha çok çalıştığı görülmektedir. 

Kayısı Nasıl Kurutulur?

Kayısılar yıkanıp ayıkladıktan sonra oradan ikiye bölünür ve çekirdekleri çıkarılır. Hazırlanan kayısılar fırın tesisine sıralanır ve öncede ısıtılan 70 derecelik fırında saat kadar bekletilir. Böylece hiçbir katkı maddesine maruz kalmadan tamamen doğal kuru kayısılar hazırlanmış olur. Afiyet olsun.

Kayısı Çekirdeğinin Faydaları Nelerdir?

Vitamin ve mineral bakımından zengin olan kayısı çekirdeği bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıklara karşı vücut direncini yükseltmektedir. Cildin nem dengesini sağlayarak kırışıklık oluşumunu engeller. Günde en fazla adet yenmesi önerilen kayısı çekirdeği yüksek tansiyonu düşürerek kalp ve damar hastalıklarından da koruduğu belirtilir. 

Kuru Kayısı Fiyatı?

Marketlerde Ve kuruyemişçilerde satılan kuru yemişin ortalama kilogram fiyatı TL’dir

10 Gr Kuru Kayısı Besin Değerleri

24 KCAL
Karbonhidrat (g)
Protein (g)
Yağ (g)
Lif (g)
Kolesterol (mg) 0
Sodyum (mg) 1
Potasyum (mg)
Kalsiyum (mg)
Vitamin A (iu)
Vitamin C (mg)
Demir

Tatlı krizlerinin tuttuğu anlarda bir kurtarıcıdırkuru kayısı… Şöyle arası güzelce açılıp bir de içinecevizkoyulunca, en güzel tatlılardan daha lezzetli hale gelir. Gün boyu enerjisini korumayı başaranların küçük sırrı olan kayısı, aslında sık sık tüketmemiz gereken bir besin. Sadece bağırsak tembelliği yaşanan anlarda ya da tatlı krizlerinde değil, sağlık için düzenli olarak tüketilmesi önerilen kuru kayısı, faydaları ile ilgi çekmeyi başarıyor.

Kayısının kurutulması konusunda kafaları karıştıran bir soru var: Kurutulurken besin değeri kaybolur mu? Bu çok yanlış bir değerlendirmedir. Kayısı kurutulurken sadece suyu alınır, yani tadında ve besin değerlerinde bir bozulma olmaz. Suyu tamamen alındığı için 1 kilo kayısı kurusu, ancak 5 kilo kayısıdan elde edilebilir.

Diğerkuru meyvelerdüşünüldüğünde kayısı daha fazla besleyici özellikte bir meyvedir. Beta-karoten yönünden zengin olan kayısı, kalsiyum, silisyum, fosfor gibi mineralleri de içerisinde barındırır. Sadece sabah kahvaltınıza 3kuru kayısıekleyerek sağlığınıza etkisini gözlemlemeye başlayabilirsiniz.

Hangi Renk Kuru Kayısı Alınmalı?

Aslında kuru kayısının rengine bakmaksızın her türlüsü faydalı, ancak istisnai durumlar için dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunuyor. Turuncu ve kahverengi renk kayısı arasındaki en temel fark birinde kükürt kullanılıyor olması. Turuncu kayısılarda sahip olduğu rengi koruyabilmesi açısından kükürt dioksit uygulaması yapılır. Bu da özellikle astımı olan kişiler için sorun teşkil eden bir durumdur.

gün kurusu kayısı

Alerjik reaksiyonlara da neden olabilir. Bunun dışında herhangi bir problem yaratmayacağı için, astım problemi olmayanlar rahatlıkla turuncu kuru kayısıları tüketebilir. Tabi ki organik kuru meyveleri tüketmeyi tercih edenler için önerimizgünkurusukayısı tüketmeniz olacaktır.

5 Mucizevi Faydasıyla Kuru Kayısı

Sindirim sisteminiz için bir iyilik yapın…

Kuru kayısıfaydaları denince birçok kişinin aklına gelen ilk konu kabızlığa iyi geliyor olmasıdır. İçeriğinde bulunan selüloz ve pektik sayesinde bağırsakların çalışmasını ve metabolizmanın hız kazanmasını sağlayan kuru kayısı, kabızlık tedavisi için de uzmanların önerdiği bir besindir.

Kronik bir bağırsak tembelliği problemi yaşıyorsanız, bu besini daha fazla tüketmeye özen göstermeniz yararlı olacaktır. Günde kayısı tüketerek kabızlık sorunundan kurtulabileceğiniz gibi, yemeklerden önce kayısı kurusu tüketip üzerine su içmeye özen gösterdiğinizde hazımsızlık sorununa da çözüm getirebilirsiniz.

Aşırı iştahlıysanız ve yemek yerken kendinizi biraz olsun durdurmak istiyorsanız, öğünlerden önce kayısı kurusu tüketmeniz işinizi kolaylaştırabilir.

Demir eksikliği pek çok sağlık problemine zemin hazırlayabilir…

Kuru kayısı tüketiminin etkilediği unsurlardan biri de anemidir. Eğer kırmızı kan hücrelerinizin seviyesi düşükse ve ilaçlarla buna çözüm üretmek istemiyorsanız, daha fazla kayısı kurusu tüketmenizi öneririz. Uzmanların da demir eksikliğini gidermek için önerdiği besinlerden biri olankuru kayısı, anemi tedavisi sırasında da destekleyici bir besin maddesi olacaktır.

kuru kayısı

Ateşli hastalıklar için bir önlem…

Özellikle çocukluk çağında ve gelişim çağında geçirilen ateşli hastalıkların ciddi sorunları beraberinde getirdiğini biliyor olmalısınız. Tam da bu konuda bir kurtarıcı olan kuru kayısı, vücut ısısının düşmesini sağlar.

Vücut ısınız yükseldiğinde adet kuru kayısı tüketmeyi deneyin. Yavaş yavaş ısının düştüğünü fark edeceksiniz. Mide, karaciğer, kalp ve sinir hastalıkları için de destekleyici olan kayısı, sofranızdan eksik etmemeniz gereken bir besin kaynağıdır.

Daha güzel bir cilt için…

Cildinizin güzelliğine önem veriyor ve her daim kusursuz bir görüntüye sahip olmak istiyorsanız, kayısı favori besinleriniz arasındaki yerini almalı! Hücre yenilenmesini desteklediği için cilt yapısında oluşan bozuklukların giderilmesi konusunda etkili olankuru kayısı, egzama ya da güneş yanığı gibi problemlerle başa çıkmak zorunda kaldığınız anlarda da yardımcınız olacaktır. Özendiğiniz pürüzsüz ciltlerin altında yatan sebep kayısı olabilir mi?

Kayısı yaprakları da egzama, uyuz, güneş yanığı gibi cilt problemlerinin tedavisi için kullanılabilir.

Formunuzu koruyabilirsiniz…

Kayısı kurusu diyet listelerinin en başında yer alıyor. Bu yalnızca bir tesadüften ibaret değil! Düşük kalorili bir besin olmasından ziyade, onu listenin başına taşıyan şey yağ depolanmasını engellemesi. Eğer kilo vermek istiyor ya da formunuzu korumak için bir çaba gösteriyorsanız, kayısı kurusu gün içerisinde tüketmeniz gereken temel besinlerden biri olmalıdır.

Düzenli olarakkuru kayısıtüketmeye başladığınızda daha az acıktığınızı, kendinizi daha enerjik ve tok hissettiğinizi fark edeceksiniz. Vücudunuzun ihtiyacı olan vitamin ve mineralleri en iyi şekilde, en az kalorili besinden almasını sağlarken, kilo alımının önüne geçmek mümkün! Üstelik oldukça lezzetli bir şekilde…

Kuru Kayısı Nasıl Tüketilebilir?

granola

Kayısı kurusu tüketiminde bu durum tamamen sizin damak tadınıza göre şekillenmelidir. Eğer yoğurt sevdiğiniz besinlerden biriyse, kayısı ile birlikte tüketmek hiç de fena bir fikir olmayacaktır. Ayrıca meyve salatası yaparak da içerisinde kayısı kurusunu dâhil edebilirsiniz.

Bu salata için taze kayısı kullanmak da tamamen size kalmış. Ancak taze kayısı her mevsim bulunamayacağı için, kuru kayısıya biraz daha fazla yönelim göstermelisiniz. Ceviz ve badem gibi kuruyemişlerle birlikte tüketmek tadını güzelleştirirken, besin değerinin de yükselmesine olanak sağlar. Dilerseniz yulaflı salatalar içerisinde dekuru kayısıiçin yer açabilirsiniz.

Kuru Kayısı Seçerken Neye Dikkat Etmeli?

kuru kayısı

Kavun koklanır, karpuza vurulur, balığın gözlerinden anlaşılır, peki ya kayısı kurusunun iyisi nasıl anlaşılır?Kuru kayısı alırken en doğru seçimi yapmak isteyenler için birkaç önerimiz var:

Öncelikle yüzeyinin yumuşak olmasına dikkat edin. Sert kayısı kurusunun tüketimi hem zor olur hem de zevk vermez. Dolgun olması da iyi bir kuru kayısı olduğunun göstergesidir. Ayrıca üzerine hafifçe bastırıp yumuşaklığına bakabilirsiniz. Kayısının kokusu da bir fikir verebilir. Olgun kayısının kokusu diğerlerine göre daha tatlı olacaktır.

Kayısı ne kadar iyi olursa olsun, zirai ilaç kullanılmış olması ihtimaline karşı tüketmeden önce mutlaka yıkamanızı öneririz. Güvenle tüketebileceğiniz lezzetli ve sağlıklı kuru kayısı seçeneklerine buradan ulaşabilirsiniz.

Önceki yazıSonraki yazı

nest...

batman iftar saati 2021 viranşehir kaç kilometre seferberlik ne demek namaz nasıl kılınır ve hangi dualar okunur özel jimer anlamlı bayram mesajı maxoak 50.000 mah powerbank cin tırnağı nedir