kaynağı değiştir]
Kurşun, "Pb" sembolü ile gösterilen ve atom numarası 82 olan kimyasal bir elementtir. Yaygın olarak kullanılan çoğu elementten daha yoğun ağır bir metaldir. Kurşun, yumuşak bir yapıya sahip olup, nispeten düşük bir erime noktasına sahiptir. Yeni kesildiğinde mavimsi gümüş renkte olup hava ile temas ettikten sonra donuk gri bir renge dönüşür. Kurşun, karbon ailesinin en ağır üyesidir. Karbon ailesi, periyodik tablonun grubundaki beş elementten (karbon (C), silikon (Si), germanyum (Ge), kalay (Sn), kurşun (Pb) ve flerovyum (Fl) elementlerinden) oluşur.
Kurşun, gri renkte yumuşak bir katıdır. Hem sünek hem de dövülebilir bir forma sahiptir. İlk kesildiğinde, yüzeyi parlak olup yavaş yavaş kararır ve matlaşır. Kurşun kolayca işlenebilir bir elementtir. İşlenebilir olması sayesinde şekli kolayca değiştirilebilir ve istenilen halde kullanılabilir bir yapıya sahiptir. Kurşunun erime noktası ,4°C (,3°F) ve kaynama noktası 1,,°C (3,,°F) aralığındadır. Yoğunluğu santimetre küp başına 11,34 gramdır. Kurşun elektrik akımını, sesi ve titreşimi çok iyi iletmez.
Kurşun, orta derece aktif bir metaldir. Suda ve çoğu soğuk asitte yavaş çözünür. Sıcak asitlerle daha hızlı reaksiyona girer. Havadaki oksijen ile hemen reaksiyona girmez ve yanmaz.
Kurşun doğada nadir bulunmaktadır. Genellikle çinko, gümüş ve bakırın bulunduğu madenlerde bulunur ve bu metallerle birlikte çıkarılır. Esas olarak Galena (PbS) bileşiğinde bulunur ve cerrahüsit (PbCO3) ve anglezit (PbSO4) madenleri de vardır. Galena madenleri, dünyadaki kurşunun %19'unun çıkarıldığı madenlerdir ve yoğunlukla Avustralya'da bulunur. Dünyada kurşun üretimi yılda 6 milyon tondur ve işlenebilir rezervlerin toplamı 85 milyon ton olarak tahmin edilmektedir. Bu miktar her ne kadar çok görünse de 15 yıllık arzı dahi karşılayamamaktadır.
Kurşun, doğada, doğal olarak bulunur. Fakat çevrede bulunan kurşun konsantrasyonlarının yüksek oranı, insan faaliyetlerinin bir sonucu olarak oluşmaktadır.
Araçlarda yakıt olarak kullanılan benzinin kurşun içermesi ve bu kurşunun doğaya atık olarak salınması sebebiyle yeryüzünde doğal olmayan bir kurşun döngüsü oluşmuştur. Araba motorlarında kurşun yakılır, böylece kurşun tuzları ortaya çıkmaktadır. Bu kurşun tuzları, arabaların egzozlarından doğaya salınır. Büyük parçacıkları hemen yere düşerek, toprağı ve yüzey sularını kirletir. Daha küçük parçacıklar ise uzun süre atmosferde kalacaktır. Havadaki kurşunun bir kısmı yağmur yağarken yeryüzüne geri düşer. İnsan üretiminin neden olduğu bu döngüye "kurşun döngüsü" denir ve inorganik döngü, doğal kurşun döngüsünden çok daha uzun sürer.
Bu kolay işlenen ve korozyona dayanıklı metal, Roma döneminden bu yana boru yapımında, kalaylama işleminde ve boya olarak kullanılmıştır. Ayrıca çömlekçilik sektöründe kurşun sır olarak, böcek ilaçlarında, saç boyalarında ve benzin için vuruntu önleyici katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Kurşunun sağlığa, özellikle de çocuklara zararlı olduğu bilindiğinden, tüm bu kullanımlar sınırlandırılmaya ve yasaklanmaya çalışılmaktadır.
Kurşun, keşfedilen en eski metallerden biri olup, MÖ yıllarında dahi kullanılmıştır.[1] Kurşun, yıldan fazla süredir çıkarılmış, metal ve bileşikleri tarih boyunca kullanılmıştır. Yunanlılar M.Ö. yılından itibaren büyük ölçüde kurşun madenciliği yapmış ve sadece metali nasıl elde edeceklerini değil, bunu beyaz kurşuna nasıl çevirecekleri konusunda bilgi sahibiydiler.[2] Oldukça örtücü olması sebebiyle, yüzyılın ortalarına kadar yılı aşkın süre boyunca boyaların temelini oluşturmuştur.
Reklamsız Deneyim
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %% reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır. Kreosus Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık Daha fazla göster
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, % reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Destek Ol
Kurşun elementinin ismi, Anglo-sakson dilinde "metal" anlamına gelmektedir.
Kurşun, yıllar içinde pek çok uygulaması bilinen yumuşak bir metaldir. M.Ö. yılından bu yana metal ürünlerde, kablolarda ve boru hatlarında, boya ve böcek ilaçlarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Kurşun, insan sağlığına zarar veren dört ana metalden biridir. İnsan vücuduna; gıda (%65), su (%20) ve hava (%15) yoluyla girebilir. Meyveler, sebzeler, etler, tahıllar, deniz ürünleri, alkolsüz içecekler ve şarap gibi yiyecekler önemli miktarlarda kurşun içerebilir. Sigara dumanı ayrıca az miktarda kurşun içerir. Kurşun içme suyuna, suyun taşındığı boruların aşınmasıyla girebilir.
Kurşun, yüksek miktarda vücuda alındığında şöyle etkiler gösterebilir:
Kurşunlu benzin, çevredeki kurşun konsantrasyonlarının yükselmesine neden olan tek etmen değildir. Endüstriyel süreçler ve katı atık yakma gibi diğer insan temelli faaliyetler de kurşun miktarını artırır. Kurşun, su taşıma sistemindeki kurşunlu boru hatlarının aşınması ve kurşunlu boyaların aşınması yoluyla suya ve toprağa karışabilir. Kurşun, su ve toprak organizmalarında birikir. Toprak fonksiyonları, özellikle aşırı konsantrasyonların mevcut olabileceği otoyolların ve tarım arazilerinin yakınında, kurşun müdahalesi nedeniyle bozulur. Toprak organizmaları da kurşun zehirlenmesinden etkilenir.
Bir metale göre çıkarması oldukça kolay olduğu için, kurşun tarih öncesi zamanlardan beri kullanılmaktadır. Kurşun, Roma İmparatorluğu döneminde, halk tarafından su tesisatlarında, madeni paralarda ve heykellerde kullanılmıştır. İnsanlar kurşunu, yüzyılın sonlarına doğru zehirli olduğu ortaya çıkana kadar, binlerce yıl boyunca günlük hayatlarında bolca kullandılar.
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna GitBu İçerik Size Ne Hissettirdi?
Kaynaklar ve İleri Okuma
Kolay şekil alabilen ve yumuşak bir element olan kurşun, eski zamanlardan beridir bilinen madenler arasındadır. Mezopotamya ve İran gibi bölgelerde yapılan kazılar sonucunda, kurşun içeren eşyalar bulunmuştur. Türkiye’de ise Çatalhöyük bölgesinde kurşun parçaları ele geçirilmiştir.
Kurşunu her medeniyet farklı bir amaç için kullanmıştır. Eski Mısırlılar, kurşunu daha çok süs eşyası yapımında ve başka madenlerin sırlanmasında kullanırken, Romalılarda su taşıma tesisleri için kurşundan faydalanmışlardır. İlk Çağ'da savaş malzemesi için kurşun madeninden yararlanılırken, Orta Çağ'da, mimarlık alanında kullanılmıştır.
[renkbox baslik="Gümüş Nedir? Özellikleri, Kullanım Alanları ve Çıkarıldığı Yerler" link="seafoodplus.info" resim="seafoodplus.info" renk="siyah" yenisekme="evet"][/renkbox]
Kurşun tek başına kullanıldığında dayanıksız bir yapıda olmasından dolayı, başka madenlerle birlikte kullanılması daha çok tercih edilmektedir. Genellikle diğer minerallerle birleşik şekilde görülen kurşunun doğada tek olarak görülmesine nadir olarak rastlanır. Korozyona karşı dayanıklı olmasına karşın elektriği az iletme özelliğine sahiptir.
Yumuşak ve mavi gri arasında bir renge sahip olan kurşun, hava ile etkileşimde bulunduğunda rengi mat bir görüntü oluşturmaktadır. Birçok element ile alaşım halinde bulunabilen kurşun, eritme tekniği ile bir arada bulunduğu elementlerden ayrılabilir. Hiçbir element barındırmayan saf kurşunu elle çizmek ya da şekil vermek oldukça kolaydır.
En kolay kalay maddesi ile alaşım gerçekleştirebilen kurşun, elektrik sigortası yapımında sıkça kullanılmaktadır. Dayanıklı kurşun elde etmek için en çok yararlanılan elementlerden biri de antimon elementidir. Antimon katkılı kurşunun dayanıklı olması ve farklı kullanım alanlarında yararlanılması mümkündür.
Doğada yer alan doğal madenler arasında en ağır özelliklere sahip olan kurşun, mavi ve gri renklerinin yer aldığı ve kolay şekil verilebilen bir madendir. Eski dönemlerde dayanıklı bir malzeme olmasından dolayı, tesisat borularında kullanılmıştır. Ekonomik ve uzun ömürlü olması sebebiyle eski çağlarda pek çok alanda kurşundan yararlanılmıştır.
Periyodik cetvelin 4 A kısmında bulunan kurşun sembolü "Pb" olarak kullanılmaktadır. Atom numarası 82 ve katı metal özelliği göstermektedir. Ancak yumuşak bir yapıya sahiptir ve dövülerek kolayca şekil verilebilmektedir.
Kurşun elementi sülfirik asitten ve sudan hiç etkilenmez. Korozyon direnci çok yüksektir. Tek başına kullanıldığı gibi, katkı maddeleri ile de daha dayanıklı şekilde kullanım imkanı sunmaktadır. Saf kurşun daha az dayanıklı ve çok yumuşaktır. Bu yüzden endüstride alaşımlarıyla birlikte kullanılmayı tercih etmektedirler. Özellikle kalsiyum ile birleştirildiğinde çok dayanıklı hale gelmektedir. Kurşun alaşımlarından en çok yaygın olan antimuan ve kalaydır.
Eski çağlardan beri keşfedilmiş önemli madenlerden biri olan kurşunun günümüzde de kullanım alanı giderek çoğalmaktadır. Geçmişte ev yapımında dahi yararlanılan kurşundan şimdilerde daha az faydalanılmaktadır. Kurşun levha ve bloklar, ses ve titreşimin azaltılması için sıklıkla kullanılmaktadır. Dayanıklı kurşun borular ise endüstri alanının vazgeçilmez elementleri arasında yer almaktadır.
Hayvan ve insan sağlığına oldukça zararlı olmasına karşın, evrendeki yayılımı giderek artan kurşunun kullanım alanları sınırsız düzeydedir. Farklı elementlerle birleşme de uyumlu olması, farklı kurşun alaşımları pek çok konuda fayda sağlamaktadır. Atmosferdeki kurşun yoğunluğunun artmasında otomobil yakıtlarının büyük rolü bulunmaktadır. Bu durumun önüne geçmek için Avrupa ülkeleri yakıt tercihini kurşunsuz benzinden yana yapmaktadır.
Kurşundan çok fazla alanda yararlanılmaktadır. Akü sanayisi, kablo kaplamaları en çok kullanılan alanlardır. Silah sanayisinin vazgeçilmez ürünü olan kurşun, folyo ve ambalaj sanayisinde de kullanılmaktadır. Kurşun ağır bir metaldir ve endüstride bu özelliğinden de faydalanılmaktadır. Kurşunun en çok kullanıldığı alanlardan biri de boya yapımıdır.
Ses yalıtımında kullanılan kurşun, birçok nükleer santralinderadyasyon engelleyici olarak kullanılmaktadır. Kurşunun günümüzdeki kullanım alanları daha çok insan sağlığına zararlı olmayan ve iş gücünü geliştiren yönlerde kullanılmaktadır. Ülkemizde oldukça yaygın şekilde görülen kurşunun kullanım alanı da aynı doğrultu da zenginlik kazanmaktadır.
Filiz adı verilen kurşun parçacıklarına yer altının her yerinde rastlamak mümkündür. Kurşun maden ocaklarının bulunduğu yerlerden çıkarılan saf kurşunun çeşitli yöntemlerle çoğaltılması sonucunda daha çok kurşun elde edilir. Bir arada bulunan kurşun yatakları Türkiye’nin birçok şehrinde çıkarılmaktadır. Bu şehirler arasında, Rize, Artvin, Kayseri ve Elazığ gibi şehirler bulunmaktadır.
Kurşun elementi çevre kirliliği oluşturmaktadır. İnsan için toksik bir etki yapan ağır bir metaldir. Kurşun gibi ağır metaller biyolojik olarak parçalanamadığından toksik etkisi maalesef ki giderilemez. Kurşun insan vücuduna içme suyu ve besinler yolu ile girebilir. Akciğerlere kadar ulaşması sonucu akciğerlerden emilerek kana karışır, kan ile karaciğer, kas ve beyin gibi organlara ulaşır.
Kemik ve diş gibi sert dokularda birikerek işitme, sinir sistemi bozukluklarına, hemoglobin miktarında azalmaya, kansızlığa, mide ağrısına, böbrek ve beyin iltihabına, özellikle kansere ve ölüme neden olur. Çocuklarda kurşun zehirlenmesi bilinç kaybına, öğrenme güçlüğü ve davranış bozukluklarına sebep olmaktadır. Bu yüzden çocukların oynadığı oyuncakların onlara zarar vermeyecek nitelikte olmalarına özen göstermek gereklidir. Kurşun zehirlenmesinin çocuklarda en çok oynadığı oyuncaklardan kaynaklandığı görülmüştür.
[renkbox baslik="Nikel Nedir? Özellikleri, Kullanım Alanları ve Çıkarıldığı Yerler" link="seafoodplus.info" resim="seafoodplus.info" renk="gri" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Hamile kadınların vücuduna sızan kurşun daha doğmamış olan bebeğine zarar vermektedir. Ağır metal zehirlenmeleri önemli derecede çevre kirliliği ile vücuda alınan besinlerle meydana gelmektedir. En bilinen ağır metaller, alüminyum, arsenik, kadmiyum, kurşun, çinko ve civadır.