Kızılderili Kelimeleri
Kızılderililerin Kullandığı Türkçe Kelimeler!
Kızılderili lehçeleri toplamda 'e ayrılmaktadır. Altay dil grubuna girmektedir.
Yapılan araştırmalarda Fransız dil bilimci Dumesnil, Kızılderili dilinde adet Türkçe kelime tespit edilmiştir. Daha sonradan Türk yazar Prof. Dr. Reha Oğuz Türkkan adet kelime eklemiştir. Prof. Dr Mecit Doğru ise 60 kadar yerin benzer isimlerde olduğunu belirtmiştir.
Çift söylenen kelimelerde anlam ve söyleniş benzerlikleride örnek verilebilir. Mesela Arizonada ki bir beldenin Kızılderililerden kalma adı “Hava-Su” Hem anlam söylenişi aynı hem de “Hava/gök ve su” anlamına gelmekte. Peru’da da “su” kelimesi oldukça yaygın: Kolla Suyo, Kondu Suyu, Ande Suyu gibi.
İnkaların “Akkapana”sı biz de “ak-kapı”. Prof. Dr. Reha Oğuz Türkkan’ın kendi gözüne çarpan benzerliklerinden biri Meksika’da kaldığı bir mahallenin adı olan “Çapultepek” anlamı ise “Çalpulcu Tepesi”. Yine bunun gibi “Tepe Huan” da “Tepenin Hanı” anlamına gelmekte.
Bu tip çift kelimelerin benzerliği oldukça önemli. İsveçli Lenguist Prof. Swadesh’e göre, çift kelimelerin benzemesi halinde tesadüf ihtimali sadece birkaç milyonda bir!
Kızılderili çadırlarıda kullanılan desen ve motifler, Anadoluda kullandığımız kilim ve çadırlardaki motiflerle benzerlikler göstermektedir.
Bazı kızılderili kabilelerinin kurdukları cümlelerdeki imla kuralları, Türkçeyle benzer.
Kızılderili ve Türkçe arasındaki benzerlikler:
Kızılderililerde _ Türklerde;
Kin _KÜN (Göktürklerde _gün,güneş)
Hataa/Atea _ATA
Kan _KAĞAN
Uta/Uya/Utara _UTAĞ
Çinampas _ÇİÇEK
Kuç _ GÖÇ
Kayuka _KAYIK
İt-zcu-intli _İT, KÖPEK
Hkaz _KEZMEK(Gezmek)
Kuşkuş _KUŞ
Toos _TOZ
Yangi _YENGİ, YENİ
Te _DE (ek)
Kuççi/Kiçeeç _KİÇİ/KÜÇÜK
Raş/Naş _YAŞ
Yaşıl _YEŞİL
Kir _KİR
Çakira _ÇAKIR
Tano _TAMU (cehennem)
Tepe/Tepek _TEPEĞ(tepe)
Bire/Pire _ BİR
İg/İk _İKİ
Bas _BEŞ
Yax-Çıran _YILAN
Yokut _YAKUT
Ak_pana _AK-KAPI
Kapakto-kon _ERGENEKON
Aıtıl _İTİL (nehir, göl, deniz)
Yao-tl _YAĞI(düşman)
Tekun/Tokin _ TEKİN / TİĞİN (Eski Türklerde prenslere verilen unvan)
Dodohişça _ DUDAK
Tamazkal _ HAMAM (Temiz kal)
T-sün _ UZUN
Hogan _ HOPAN, Kerpiç ev
Missigi _ MISIR
Hu _ SELAM
Tete _ DEDE
Türe _ TÜRE, TÖRE
Atış-ka _ ATEŞ
Yanunda _ YANINDA
Aş-köz _ AŞ, YEMEK
Bir de Keçuaca var :
Tuka _ Tükür(mek)
Paku _ Bak/pak
Khapao _ Kaba
Ku _ Ko(mak) Koymak
Kaşa _ Kış
Kul’i _ Kül
Kal’ı _ Kalın
Kasa _ Kes (kesmek)
Tawga _ Tağ (dağ)
Khip-u _ ip
Çur _ Dur
As _ Az
La _ La,Le, İle (ekler)
Mi? _ Mi?
Tu/To _ Su
Diğer Kuzey Amerika dilleri ile Türkçe arasındaki benzerliklerden bazıları:
Miwok Kızılderilileri'nde "kuççi" - Türkçe'de "küçük"
Bir başka Kızılderili boyunda "kiçeeç" - Türkçe'de "küçük"
Arawak Kızılderilileri'nde "çakira" - Türkçe'de "çakır"
Bir başka Kızılderili boyunda ; "tos, uçun, yangi, kis" - Türkçe'de "toz, için, yeni, kız"
Maya dilinde "kin" - Türkçe'de "gün" (Eski Türkçe'de kün")
Birçok Kızılderili boyunda "kan" - Türkçe'de "han"
Terrawa Kızılderilileri'nde "ut", Allentiac Kızılderilileri'nde "uya", Lule Kızılderilileri'nde "utara" Aymara Kızılderilileri'nde "utah" - Türkçe'de "otağ, yuva, ev"
Güney Amerika Kızılderili boylarında "kayak" - Türkçe'de "kayık"
Aztekler'de "kuuş" - Türkçe'de "kuş"
Mayalar'da "ku" - Türkçe'de "kut"
Aztekler'de "it zcu intli" - Türkçe'de "it"
Kwaiute Kızılderilileri'nde "ghaz" - Türkçe'de "gez"
Bir başka Kızılderili boyunda "tano" - Türkçe'de "cehennem" (Eski Türkçe'de tamu)
Aztek ve Maya Kızılderilileri'nde "aıtıl" - Türkçe'de "nehir" (Eski Türkçe'de "ıtıl, itil)
Meksika, Guatemala ve Venezuella yörelerindeki Kızılderililer'de "tepe, satsi" - Türkçe'de "tepe, ses"
Bir başka Kızılderili boyunda "yaotl" - Türkçe'de "düşman" (Eski Türkçe'de yağı)
Bir başka Kızılderili boyunda "atlatl" - Türkçe'de "atılan mızrak"
EÜ’de “Kızılderili Dilleri ile Türk Dilinin İlişkisi” anlatıldı
Doç. Dr. Ay, “Kızılderili dilleri ile Türkçe arasında ’den fazla benzer kelime bulunuyor”
Umay Karasu &#; Beyza Nur Dişikitli &#; Abdullah Fatih Elmacıgil
Ege Üniversitesi (EÜ) Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü tarafından Kariyer Söyleşileri kapsamında “Kızılderili Dilleri ile Türk Dilinin İlişkisi” söyleşisi düzenlendi. Çevrimiçi olarak gerçekleştirilen söyleşinin yönlendiriciliğini EÜ Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Lehçeleri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zeki Kaymaz yaptı. Etkinliğe konuşmacı olarak Uşak Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Özgür Ay katıldı. Doç. Dr. Ay, Kızılderili dilleri ile Türk dili arasındaki benzerlikleri ve kültürel unsurları dinleyicilerle paylaştı.
Sunumunda Kızılderililerin karakteristik özelliklerinden ve halkın gözündeki kimliklerinden söz eden Doç. Dr. Ay, Amerika&#;nın tarihi ve o topraklarda yaşayan geçmiş uygarlıklar ile ilgili bilgiler verdi. Kızılderili dillerinin, Amerikan yerlilerinin dillerini temsil ettiğini söyleyen Doç. Dr. Ay, Kızılderili dilleri ile Türk dilleri arasındaki bağlantıya dikkat çekti. Bu benzerliğin Cumhuriyetin ilk yıllarında Mustafa Kemal Atatürk ve ekibi tarafından araştırıldığını ifade eden Doç. Dr. Ay, “Türk tarihine büyük ilgi duyan ve en eski medeniyetler ile Türklerin ilgisi olma ihtimalinin araştırılmasını isteyen Atatürk, Kolomb öncesi Amerika medeniyetleriyle de ilgilenmişti. Meksika Maslahatgüzarı Tahsin Mayatepek, Atatürk’ün isteği üzerine o ülkede bazı araştırmalar yapmış ve Türk izleri hakkında bir rapor sunmuştu.” diye konuştu.
“Her iki dil arasında ses denkliği bulunuyor”
Sunumunda Türk dili ile Kızılderili dilleri arasındaki benzer kelimeleri inceleyen Doç. Dr. Ay, “Amerika yerli dilleriyle, Türk dilleri arasında ’den fazla benzer kelime bulunmakta. Yapılan araştırmalara göre, Kızılderili dilleriyle Türk dili arasında doğrudan görülebilecek ses denklikleri var. Ancak bazı kelimeler tıpatıp aynı olsa da anlamca birbirlerinden çok uzak. Örnek olarak, Güney Amerika’daki ‘Arda’ kelimesiyle, Meriç Nehri civarındaki ‘Arda’ kelimelerinin manaca ilgisi yok.” diye konuştu.
Yalnızca dillerin değil, kültürlerin de oldukça benzer olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Ay, devlet yönetiminden adet ve törelere, sanat anlayışından ulusal sembollere ve kullanılan takvimlere kadar birçok ortak yönün olduğunu belirtti. Bu durumun eski medeniyetler arasındaki ilişkiyi ortaya koyduğunu ifade eden Doç. Dr. Ay, “Sadece dil ile ilgili bulgular değil, kültürel ve inançsal pek çok unsur Türkler, Kızılderililer ve Amerika’daki eski medeniyetler arasındaki ilişkiyi ortaya koymakta. Amerika’ya bir değil; birkaç Türk ve Proto Türk göçü olduğu, dilbilimsel araştırmalar sonucu neredeyse kesinleşmiş. Bu göçlerin en eskisi, büyük bir kalabalık kitle halinde olmuşsa da ana dil kaybedilmeyip, yerlilerin diliyle kaynaşarak yapısını muhafaza etmiş olabilir. Türklerin de, Moğolların da atası olan ve İç Asya’da yaşayan bu çok eski ırkın bir kolu Amerika’ya göçerek bugünkü Kızılderililerin de atası olmuş. Türklerle olan bu tek koldan uzak akrabalık, Amerikan yerli dillerindeki Türklük unsurlarının açıklanmasına yardımcı olabilir. Ancak tüm bu deliller, yapılacak daha teknik ve ayrıntılı araştırmalarla desteklenmeye muhtaç.” dedi.
Kızılderili atasözleri
Vikisöz, özgür söz dizini
Gezinti kısmına atlaArama kısmına atla- Ağlamaktan korkma! Zihindeki ıstırap veren düşünceler gözyaşı ile temizlenir.
- Arkamda yürüme, ben öncün olmayabilirim. Önümde yürüme, takipçin olmayabilirim. Sana uymayabilirim. Yanımda yürü ki böylece seni görebileyim, böylece ikimiz eşit oluruz.
- Ute Boyu
- Aşkı tanıdığında, Yaratıcı'yı da tanırsın.
- Fox Boyu
- Avlayacaksan en zayıf geyiği avla, çünkü sağlam olanlar yeni neslin devamını sağlayacaktır.
- Barış ve mutluluk her anda mevcuttur. Barış ve mutluluk her adımdadır. Ruhun meseleleri için siyasi çözümler yoktur.
- Bir başkasının kabahati hakkında konuşmadan önce daima kendi çarığının içine bak.
- Sauk Boyu
- Bir düşman çok, yüz dost azdır.
- Hopi Boyu
- Bir kere "Al şunu" demek, iki kere "Ben vereceğim" demekten iyidir.
- Biz ağaçlara zarar vermek istemeyiz. Ne zaman onları kesmemiz gerekse, önce onlara tütün ikram ederiz. Odunu asla ziyan etmeyiz, lazım olduğu kadar keser, kestiğimizin hepsini kullanırız. Eğer onların hislerini düşünmez ve kesmeden önce tütün ikram etmezsek, ormanın diğer bütün ağaçları gözyaşı dökecektir, bu da bizim kalbimizi yaralar.
- Bütün dinlerTanrı'ya dönüş yolunda bastığımız taşlardır.
- Bütün Kızılderililer her yerde durmadan dans etmelidir. Önümüzdeki ilkyaz Yüce Ruh gelecek. Bütün av hayvanlarını geri getirecek. Avdan geçilmeyecek bu topraklarda. Bütün ölü Kızılderililer geri gelecek ve yeniden yaşayacaklar.
- Wovoka Boyu
- Cevap vermemek aslında bir cevaptır.
- Hopi Boyu
- Doğum yapan her şey dişidir. Kadınların ezelden beri bildiği kainatın dengelerini erkekler de anlamaya başladıkları zaman, dünya daha iyi bir dünya olmak üzere değişmeye başlamış olacaktır.
- Mohawk Boyu
- Dur, dinle. Hep konuşursan hiçbir şey duyamazsın.
- Dünyadaki her şeyin bir sebebi vardır. Her bitki bir hastalığı tedavi etmek için büyür. Ve her insan bir görevle yaratılmıştır.
- Düşmanımı cesur ve kuvvetli yap! Eğer onu yenersem utanç duymayayım.
- Apache Boyu
- Eğer bir ülkede gölgelerin boyu insanların boyunu geçmişse o ülkede güneş batıyor demektir.
- Eğer herkes bir başkası için bir şey yaparsa dünyada ihtiyaç içinde kimse kalmaz. Sadece bir kişiye yardım et! Şimdiki usul bu değil ama inanıyorum, insanlar bu yolu öğrenecekler.
- Eğer sorsanız: 'Sessizlik nedir?' Cevap veririz: O Büyük Ruh' un sesidir. Yine sorsanız: 'Sessizliğin meyveleri nelerdir?' Cevap veririz: Kendi kendini kontrol, gerçek cesaret demek olan metanet, sabır, vakar ve saygı.'
- Fakir olmak, şerefsiz olmaktan daha küçük bir meseledir.
- Gözlerde yaş yoksa, ruh gökkuşağına sahip olamaz.
- Gözün ile değil, yüreğin ile hüküm ver.
- Günümüzde insanlar bilgiyi arar oldu, hikmeti değil. Halbuki bilgi mazidir, hikmet ise istikbal.
- Lumbee Boyu
- Hayvanlar olmadan insanlar nedir ki? Eğer bütün hayvanlar kaybolup giderse insanoğlu büyük bir ruh yalnızlığı içinde ölecektir. Hayvanlara ne olduysa insanlara da aynısı olur. Her şey birbirine bağlıdır. Yerkürenin başına gelen, yerkürenin çocuklarının da başına gelecektir.
- Her şey aynı nefesten alır: Hayvanlar, insanlar, ağaçlar Hayvanlar olmazsa insanlar ne yapar? Tüm hayvanlar gitse insanların ruhu büyük bir yalnızlığa boğulur; insanlar yalnızlıktan ölür.
- Kızılderili Reisi Seattle
- Her şey halkadır. Her birimiz kendi hareketlerimizden sorumluyuz. Hepsi döner dolaşır, bize geri gelir.
- Herbirimizin farklı bir rüya gördüğünü hatırlatmakta fayda var.
- İhanet arkadaşlık zincirini karartır, fakat vefa onu her zamankinden parlak yapar.
- İlkbaharda usul usul yürü; toprak ana hamiledir
- İnsan iki ruhludur. İçinde bir iyi köpek bir de kötü köpek kavga eder. Hangisini daha çok beslersen o kazanır.
- İnsantabiattan uzaklaştıkça kalbi katılaşır.
- İnsanın gözleri öyle kelimelerle konuşur ki dil onları telaffuz edemez.
- Kartalı vuran kendi tüyünden yapılmış oktur.
- Kaybetmeyi ahlaksız bir teklife tercih et. İlkinin acısı bir an, diğerinin vicdan azabı bir ömür boyu sürer.
- Kehanet, muhtemel bir olayı kesin bir bakış ile görmekten başka şey değildir. Hava ya bulutlu olacaktır, ya da güneş açacaktır.
- Cherokee Boyu
- Komşun hakkında hüküm vermeden önce, iki ay onun makosenleriyle yürü!
- Cheyenne Boyu
- Nimet de külfet de 'Büyük Ruh' un elindedir. Bazen onun külfeti bizi nimetinden daha fazla akıllandırır.
- Ölüler güç ve bilgilerini beraberinde götürmez, yaşayanlara ilave eder.
- Hopi Boyu
- Onun ayakkabıları ile bir mil yürümediğiniz sürece bir kişiyi asla eleştirmeyin.
- Senin vicdanın senden başkasını temsil edemez.
- Sevgi ile yorulmadan ilerleriz. Sevgi ile, sadece onunla başkaları için fedakarlık yapabiliriz.
- Son ırmak kuruduğunda, son ağaç yok olduğunda, son balık öldüğünde; beyaz adam paranın yenmeyen bir şey olduğunu anlayacak.
- Su gibi olmalıyız. Her şeyden aşağıda, ama kayadan bile kuvvetli.
- Siyu Boyu
- Şeytan hakkında konuşmayın. Gençlerin kalbinde merak uyandırır.
- Siyu Boyu
- Unutmayın çocuklarınız sizin değildir. Onu Yaratıcı'dan ödünç aldınız.
- Mohawk Boyu
- Ulu Ruh'un kelimeleri meşe yaprağı gibi sararıp düşmez: çam yaprağı gibi ilelebet yeşil kalır.
- Üç barış vardır: Birinci barış, en önemli barıştır. İnsan ruhundadır o. İnsan, kainatla ve kainatın bütün güçleri ile olan ilişkisini, beraberliğini farkettiğinde, kainatın merkezinde Büyük Ruh'un durduğunu ve bu merkezin her yerde, her birimizin içinde olduğunu farkettiğinde birinci barış sağlanmıştır. Bu gerçek barıştır, diğerleri sadece bunun akisleridir. İkinci barış iki fert arasında olan barıştır. Üçüncü barış ise iki millet arasında yapılır. Fakat hepsinden önce, anlamalısınız ki 'gerçek barış' dediğim birinci barış, insanın ruhundaki barış yoksa ne fertler ne de milletler arasında barış olabilir.
- Yağmur iyilerin üzerine de yağar, kötülerin de..
- Yanlışı gören ve önlemek için eli uzatmayan yanlışı yapan kadar suçludur.
- Yapmamız gereken: her şeyi eski sadeliğine döndürmektir, böylece bozulan düzenimiz yeniden kurulacaktır.
- Yaşlılık ölüm kadar şerefli değildir. Yine de çok kimse onu ister.
- Yeryüzü, bize atalarımızdan miras kalmadı, çocuklarımızdan ödünç aldık.
- Bir insanı küçümsemek akılsızlık, çok büyük görmek de korkaklıktır.
Kızılderili Olsaydınız İsminiz Ne Olurdu?
Test
Kızılderili Olsaydınız İsminiz Ne Olurdu?
Eğer bir kızılderili olsaydınız, aileniz size ne isim koyardı hiç merak ettiniz mi? Merakınızı gideriyoruz. Testimizi çözün, anlamıyla birlikte isminizi öğrenin.