Ahmet Mithat Efendi'nin sadece Tanzimat dönemi değil bütün Türk roman ve hikâyeciliğinde önemli bir yeri vardır. Letaif-i Rivayat, yazarın yılları arasında neşrettiği yirmi beş kitaptaki otuz hikâye ve romandan meydana gelen külliyatın ortak adıdır. Türk edebiyatının ilk hikâye örneklerinin yer aldığı külliyattaki eserler, birbirinden bağımsız olup ortak bir tema veya düşünce etrafında kaleme alınmamıştır. Bu çalışmanın, Mithat Efendi'nin müstakil olarak yayımlandığı romanlardan farkı, belki hacim itibariyle daha kısa eserlerden oluşmasıdır. İçlerinde hacmi, kurgusu ve zengin kişi kadrosu veya kişilerin geniş bir çerçevede verilişi ile roman olarak değerlendirilebilecek eserler de bulunmakla birlikte, bunların çoğunu büyük hikaye sınıfına koyulabilir. Hikâyeler arasında, konusunu bizim hayatımızdan alan ancak konusu Fransa'da geçen ve dolayısıyla kişi kadrosu yabancılardan oluşanlar da bulunmaktadır. Külliyatın yedince kitabı ise bir tiyatro eseridir. Letaif-i Rivayat'ın özgün hâliyle okur karşısına çıkması, belki de Ahmet Mithat araştırmalarına yeni bir hız kazandıracak ve Ahmet Mithat tiryakiliğini yeniden canlandıracaktır.
ISBN:
yılları arasında yayımlanan, toplam yirmi beş cüzden oluşan Letaif-i Rivayat serisinin yirmi birinci cüzünü oluşturan hikâye türündeki eser. Çoğunluğu telif olan hikâye ve romanlardan oluşan bu seride, yazar, genellikle Osmanlı toplumuna özgü konulara yönelmiştir. Ancak aralarında kaynağını yabancı neşriyattan alan örnekler de görülmektedir. / yılında yayımlanan İki Hud’akâr, yazarın, Fransızca bir gazetede rastladığı bir fıkradan esinlenerek yazılmıştır. Dolayısıyla hikâyenin şahıs kadrosu yabancılardan oluşmakta, olaylar Paris ve Montrö’de geçmektedir.
Şarl de Blanşmezon, Fransa’nın güneyinde Cizvit papazları tarafından yetiştirilmiş, mütevazı bir asilzadedir. Babasının, onu Paris’in yozlaşmış kibar âlemlerine sokma ısrarından bunalarak avcılığa merak salar, bu ilgisini bahane ederek dünyayı dolaşmaya başlar. Sesil de Bruyer, on dört yaşına kadar manastırda ardından da halasının sıkı terbiyesi altında yetişmiş, zengin, ahlâklı ve güzel bir asilzadedir. Halasının vefatından sonra kendisini iyiden iyiye sıkıştırmaya başlayan servet avcılarından kurtulmak için adını değiştirerek İsviçre’ye gider. Birbirlerini fakir ve kimsesiz sanan, kendilerine zenginlikte gözü olmayan dürüst eşler arayan iki asilzade birbirlerine âşık olup evlenerek Montrö’ye yerleşirler. Sesil’in ava gittiğini söyleyen Şarl’dan şüphelenmesi ve onu takip etmesi sonucu gerçekler ortaya çıkar.
İki Hud’akâr’da yazar, Fransız sosyetesinin yaşam tarzını yoğun biçimde eleştirmenin yanı sıra kadın erkek ilişkileri, evlilik, romanların kız çocuklarının terbiyesindeki yeri, naturalist roman anlayışı hakkındaki düşüncelerini de dile getirir.
Ahmet Mithat Efendi’nin biyografisi için bk. “Ahmet Mithat Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. seafoodplus.info
Evet! Sesil gibi Andre dahi pek merdüm-girizane hareket etmekte imiş. Madam Balu’dan ve sairlerden Sesil’in aldığı malumata göre bu delikanlı dahi öyle hafif meşrep kadınlarla düşüp kalkmak şöyle dursun, olur olmaz erkeklerle bile ülfet ve ünsiyet etmeyip ekser zamanını kitaplar mütalâasıyla geçirir ve bazen piyade olarak seyahatler eder, eğlenir imiş.
Münasebet-i refikâne ve dostane arttıkça, bunlar yekdiğerinin etvar ve mişvarını da tahkik ve tecessüse başladılar. Gariptir ki tabiatları dahi birbirlerine müşabih çıktı. Andre nelerden zevk alır ise Luiz dahi o şeylerden zevk alıyor. Andre nelerden hoşlanmıyor ise Luiz dahi onlardan hoşlanmıyor. Hatta “Acaba bir gayret-i riyakârane ile mi görünüyor?” fikir ve mütalâası her ikisini de istilâ ederek daha dikkatli edilen tahkik ve tetkikin neticesi dahi bu sureti teyit etti (Ahmet Mithat Efendi ).
Ahmet Mithat Efendi (). Letaif-i Rivayat. (hzl. Sabahattin Çağın, Fazıl Gökçek). İstanbul: Çağrı Yayınları.
Altuğ, Fatih (). “Letaif-i Rivayat’ın Hayali Cemiyeti”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1 (1):
Çağın, Sabahattin (). Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatında Hikâye. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Enginün, İnci (). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Esen, Nükhet (). Beliyat-ı Mudhike ve Karı Koca Masalı ve Ahmet Mithat Kaynakçası. İstanbul: İletişim Yayınları.
Gökçek, Fazıl (). Küllerinden Doğan Anka. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Okay, Orhan (). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Özön, Mustafa Nihat (). Türkçede Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem |
---|---|---|---|---|
1 | ACÂ'İB-İ ÂLEM (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Prof. Dr. Fazıl Gökçek | Görüntüle |
2 | AHMED METÎN VE ŞİRZÂD YÂHUD ROMAN İÇİNDE ROMAN (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Prof. Dr. Fazıl Gökçek | Görüntüle |
3 | ALTIN ÂŞIKLARI (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Dr. Ayşe Sandıkkaya Aşır | Görüntüle |
4 | ANA-KIZ (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Öğr. Gör. CEMİLE ŞEN | Görüntüle |
5 | ARNAVUDLAR VE SOLYOTLAR (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Halef Nas | Görüntüle |
6 | LETAİF-İ RİVAYAT 11 / BAHTİYARLIK (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Doç. Dr. Sabahattin Çağın | Görüntüle |
7 | BELİYYÂT-I MUDHİKE (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Öğretmen Münevver Eroğlu | Görüntüle |
8 | LETÂİF-İ RİVÂYÂT 24 (BİR ACÎBE-İ SAYDİYYE) (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Diğer Güray Gümüş | Görüntüle |
9 | LETÂİF-İ RİVÂYÂT 9 (BİR GERÇEK HİKÂYE) (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Diğer Güray Gümüş | Görüntüle |
10 | BİR TÖVBEKÂR (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Öğr. Gör. CEMİLE ŞEN | Görüntüle |
11 | LETAİF-İ RİVAYAT 23 / CANKURTARANLAR (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Doç. Dr. Sabahattin Çağın | Görüntüle |
12 | CELLÂD (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Dr. Elmas Karakaş | Görüntüle |
13 | LETÂİF-İ RİVÂYÂT 12 (CİNLİ HAN) (AHMET MİDHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Diğer Güray Gümüş | Görüntüle |
14 | ÇENGÎ (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Prof. Dr. Fazıl Gökçek | Görüntüle |
15 | LETAİF-İ RİVAYAT 16 / ÇİFTE İNTİKAM (AHMET MİTHAT EFENDİ) | Ahmet Mithat Efendi | Öğr. Gör. Burcu ÇAKIN ERDAĞ | Görüntüle |
16 | MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) | Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ | Görüntüle |
17 | SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) | Abdülvehhâb, Bolulu | Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek | Görüntüle |
18 | BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) | Ahmed Hamdi, Şirvânî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ | Görüntüle |
19 | LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) | Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Hamza Havuz | Görüntüle |
20 | LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) | Ahmed Vefîk Paşa | Diğer Hamza Havuz | Görüntüle |
21 | ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) | Avnî, Yenişehirli | Dr. Bihter Gürışık Köksal | Görüntüle |
22 | BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) | Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Prof. Dr. Mücahit Kaçar | Görüntüle |
23 | HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) | Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ | Görüntüle |
24 | SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) | Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ | Görüntüle |
25 | SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) | Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey | Doç. Dr. Macit Balık | Görüntüle |