Linux Echo Komutu

Bu kısımda bir nevi öğrenmeyi öğreneceğiz. Bunu da Linux sistemlerinin sahip olduğu çok geniş çaplı yardım mekanizmasını kullanarak başaracağız. Linux sistemlerinde yer alan bu geniş çaplı yardım mekanizmasının bulunmasının birçok nedeni var. Ancak genel olarak; çok fazla komutun çok fazla argüman alması veya her bir programın kendine has kurulum ve kullanım komutlarının olmasından kaynaklanıyor diyebiliriz. Ayrıca, Linux'un bünyesinde bulundurduğu yardım sayfalarının dışında da birçok yardım alma kaynakları mevcuttur. Zaten zamanla göreceksiniz ki; Linux'a kurmak için edindiğimiz hemen her araç veya program kurulum dosyalarının beraberinde, kurulum ve kullanımla ilgili açıklamayı içeren belgelerle birlikte geliyor olacak.

Bu bağlamda, Linux sistemlerinin temel doküman-bilgi kaynaklarını 3 türe ayırabiliriz.

Bunlar; bilgi sayfaları(info), kılavuz sayfaları(manuel) ve uygulamalar ile gelen konumunda bulunan dokümanlardır. Bizler de zaman zaman unuttuğumuz için veya bilmediğimizden dolayı, bu yardım sayfalarına ve dokümanlarına danışıyor olacağız. Bu girizgahtan sonra artık yavaş yavaş yardım alma komutlarımıza geçelim.

help Komutu

Hiç ingilizce bilmiyorum diyen birinin bile, "help" ifadesinin "yardım" anlamında olduğunu bildiğini düşünüyorum. Yani bu sebepten komutu akılda kalması en kolay komutlardandır. Komutun kullanımına geçecek olursak; örneğin daha önce kullandığımız yetki verme işlevini gören komutu ile ilgili yardım(bilgi) almak isteyelim. Bunun için komut satırına şeklinde komutumuzu yazıyoruz. Ve aşağıda görüldüğü gibi gerekli bilgileri içeren yardım sayfası bizi karşılıyor.

Bu kullanımın dışında komutunun bir de şeklinde kullanımı var, ancak bu kullanımda her zaman komut hakkında yardım bilgisi bulunmayabiliyor. O yüzden ilk öğrendiğiniz yol önceliğiniz olsun. Örneğin yazdığımızda komut satırı yardım bilgisi bulunmadığını belirtti.

"Peki madem her zaman sonuç vermeyebiliyorsa neden ikinci kullanım yöntemi var ?" seafoodplus.infok olursanız: Bazı istisnai komutlarda şeklinde yazıldığında komutun kullanım şekli nedeniyle çıktı alınamıyor. Buna bir örnek verelim ancak örnekte kullanacağım komutu ileride ayrıntılı ele alacağım şimdilik sadece konumuzla ilgili olan kısımına odaklanın lütfen.

Örneğin; komutu kendisinden sonra yazılan ifadeyi ekrana basıyor. Yani ben yazarsam, konsol ekranı da çıktı olarak "Merhaba" şeklinde bir ifade basıyor.

Eğer ben komutunu kullanarak, komutu hakkında yardım bilgisine ulaşmak istersem; komutumu şeklinde kullandığımda, ekrana yardım bilgisi değil yalnızca "--help" ifadesi basılıyor.

İşte bu gibi durumlarda komutunu, ikinci kullanım şekliyle kullanmaktan başka çare kalmıyor. Hemen bu durumu teyit edelim; eğer komutumu şeklinde yazarsam çıktılara komutunun yardım bilgilerinin yer aldığını aşağıdaki resimde görebilirsiniz.

Yani sonuç olarak istisnai komutların haricinde komutu şeklinde kullanılıyorken, bazı özel durum oluşturan komutlar mecburen yapısıyla kullanılmak durumunda kalıyor. Bu istisnaları kesinlikle bilmek zorunda değilsiniz. Sadece komutu ile yardım bilgisine ulaşmak istediğinizde ilk olarak yapısını kullanın eğer yardım bilgisine bir şekilde ulaşamazsanız bu sefer komutunuzu şeklinde kullanın.

man(Manuel Sayfası) Komutu

man(manuel) sayfaları temel yardım alma dosyalarıdır. Ve kılavuz sayfaları olarak da bilinir.

komutunu kullanmak için komut satırına, hakkında bilgi edinip yardım almak istediğimiz komutu şeklinde giriyoruz. Örneğin ben hakkındaki bilgilere ulaşmak istiyorsam konsola şeklinde yazarak gerekli bilgilere ulaşabilirim. Komutun çıktısında göreceğiniz gibi uzunca bir açıklama sizleri bekliyor. Açılan bu kılavuz sayfasında yön tuşlarını ve tuşunu kullanarak rahatlıkla gezinebilirsiniz. Ayrıca sayfasının kısayollarını ve kullanımını görmek isterseniz sayfası açıkken tuşuna basarsanız sizi kılavuzunun yardım sayfası karşılar, orada man komutunun kullanımı ile ilgili detaylı bilgi yardımı mevcuttur. Kılavuz sayfasını kapatmak isterseniz de, sadece tuşuna basmanız yeterli olacaktır.

Şimdi biraz da man sayfasının iç yapısına değinecek olursak:

• NAME: Komutun ismi ve açıklama kısmı.
• SYNOPSIS: Komutun kullanım açıklaması(nasıl kullanılacağı).
• DESCRIPTION: Komutun yaptığı iş(fonksiyonu) hakkında açıklama.
• EXAMPLES: Komutun kullanımı ile ilgili örnekler ve açıklamalar.
• SEE ALSO: Diğer ilgili başlıklar.

kılavuzunun komutlarla ilgili tuttuğu bilgi sayfaları konumu altında tutulur. Yani konsol ekranına basılan yardım(kılavuz) bilgileri bu konum içerisinde yer alan dosyalardan alınarak basılır. kılavuz sayfalarının kaynağı burasıdır ve bu dosyalar belirli bir düzene göre sıralanmıştır.

İlgili dizin içerisindeyken bakalım; örneğin, sayfasının yapılanması nasıl oluyor yani konumunda yer alan dil dosyaları dışındaki diğer dosyalar olan dosyaları ne ifade ediyor kısaca ona değinelim.

• man1: genel kullanıcı programlarını ifade eder.
• man2: sistem programlarını ifade eder.
• man3: kütüphane fonksiyonlarını(C programlama ile ilgili) ifade eder.
• man4: özel dosyaları ifade eder.
• man5: dosya biçimlerini ifade eder.
• man6: ekran koruyucuları ve oyunları ifade eder.
• man7: diğer kategorilere girmeyen çeşitli komutları ifade eder.
• man8: sistem yönetimini ve bakımını ifade eder.

whatis Komutu

Hazır yeri gelmişken yukarıda gördüğümüz sayfası yapılanmasıyla ilgili olarak komutundan da söz edelim. Bu komut sayesinde hangi komutun hangi sayfasında olduğunu öğrenebiliyoruz. Daha iyi anlamak için örnekler yapalım. Komutun kullanımı şeklindedir.

komutuna, komutunun man sayfasındaki açıklamalarının, yukarıdaki açıkladığımız (man1,man) dosyalarından hangi dosyada olduğunu sorduk. Konsol yanıt olarak hem 1 hemde 2 de bulunduğunu bizlere bildirdi. Siz bunu istediğiniz komut için sorgulayabilirsiniz hatta komutu için bile sorgulayabiliriz.

Bu çıktıların doğruluğu sayfalarının tutulduğu dizinine gidilerek kontrol edilebilir. Örneğin ben konumuna gittiğimde komutunun yardım sayfalarının burada olduğunu görebiliyorum. Sizler de çıktıları bu şekilde teyit edebilirsiniz.

komutunun kullanımı bu kadar ile sınırlı değil ancak ben geri kalanını burada vermiyorum. Dileyen arkadaşlar komutu yardımı ile gerekli bilgilere ulaşabilirler.

apropos Komutu

Yardım alma komutlarını noktalamadan önce; Sizlere sayfasındayken tuşuna basarsak sayfasının kullanımı hakkında detaylı bilgiye ulaşabileceğimizi belirtmiştim. O sayfaya bakarsanız şeklinde parametre alan komutun işlevinin, sorguladığımız komutun geçtiği uygulamaları listelemek olduğunu görebilirsiniz. Yani örnek vermek gerekirse komut satırına yazdığımızda çıktısı aşağıdaki şekilde olacaktır.

Gördüğünüz gibi belirtmiş olduğumuz komutunun geçtiği uygulamalar listelenmiş oldu. İşte komutu da tam olarak bu işin aynını yapıyor. Örneğin Terminale komutunu girersek çıktısı aşağıdaki şekilde olacaktır.

Çıktılar karşılaştırıldığında görülüyor ki; komutu ile komutları arasında işlevsel yandan hiç bir fark bulunmuyor.

Komutun kullanım amacını daha iyi anlamak için; örneğin, bir komutun ismini tam olarak hatırlayamıyorsunuz ancak işlevini hatırlıyorsunuz diyelim. İşte bu noktada komutu sayesinde man klavuz sayfaları içinde anahtar kelime araştırması yapılmasıyla yazdığınız kelime ile ilgili tüm komutlara ulaşabiliyorsunuz. Yani aslında biz komutuyla sadece man kılavuz sayfalarında detaylı bir araştırma yapmış oluyoruz.

Örneğin

Bir komut vardı.. silme işlevindeydi.. neydi.. neydi diye düşünüyorken; konsola şeklinde yazarsanız, karşınıza man klavuz sayfalarında yer alan, aradığınız "delete"anahtar kelimesiyle uyuşan ifadeler listelenir. Yani siz hatırlamadığınız komutun işlevinin silmek olduğunu bildiğimizden "delete" ifadesini komutu ile sorgulayarak man sayfalarında "delete" ifadesinin geçtiği kısımları listelemiş oluyorsunuz. Yani man sayfalarında yer alan açıklamalar sayesinde, sistemle ilgili hatırlayamadığınız kavramları kolaylıkla sorgulayabilirsiniz.

Bir örnek daha yapalım. Mesela ben komutun yalnızca bir kısmını hatırlıyorum, yani komutun yazılışının tamamını hatırlayamıyorum diyelim. İşte bu gibi bir durumda da yine komutumu ya da komutumu kullanarak, tamamını hatırlayamadığım ilgili komutu bulabilirim.

Yani ve komutları man klavuz sayfaları içerisinde bizim sorguladığımız her türlü ifadeyi arayarak bulup getiriyor. Ayrıca kılavuz(man/manuel) sayfa içeriklerinin büyük çoğunluğunun İngilizce olduğunu da ele alarak, belirtmek isterim ki; sorgulamalarınızı mümkün oldukça İngilizce üzerinden yaparsanız sonuca ulaşmanız sizin için çok daha kolay olacaktır.

Bu konudaki noktayı da man kılavuz sayfaları güncelleme işlemi ile yapalım. "Nedir bu işlem ve neden gerekli ?"seafoodplus.infok olursanız; Elbette man sayfalarının sürekli kullanılabilir şekilde verimli olması için, zamanla yeni bilgilerin girişi ve eski bilgilerin düzenlenmesi yani kılavuz sayfalarının güncellenmesi şarttır. Eğer aradığımız yardımı man sayfasında bulamadığınız bir durum olursa man sayfalarını güncelleyerek tekrar sorgulama işlemini yapabilirsiniz. Ara ara güncellemek yeni bilgilere de ulaşmamıza olanak sağlar. Güncelleme için konsola komutunu girmemiz yeterli olacaktır. Komut satırı, güncelleme işleminden sonra yapılan değişiklikleri de son satırda bizlere bildirir.

Yardım alma komutlarını bilmek bir zorunluluk değil ihtiyaç meselesidir. Zaten zamanla bu komutlara ve kullanımlarına alışacaksınız. Yardım sayfalarında yer alan çoğu açıklamanın İngilizce olmasını da dert etmeyin, ne yaparsak yapalım eninde sonunda bu işlerin yolu İngilizce'den geçiyor. Yani artık bu duruma alışmamız gerek. Bu noktada kendimizi biraz zorlamalı ve kesinlikle pes etmemeliyiz. Kendimizi biraz zorlayarak, çaba harcayarak öğrenirsek, öğrenilenlerin kesinlikle daha da kalıcı olacağına emin olabilirsiniz. Sakın pes etmeyin çok iyi gidiyoruz

Linux tabanlı işletim sistemlerinde varsayılan olarak kullanılan Bash komut yorumlayıcısı ve Bash script ile ilgili bilgiler yer alıyor.

Bash nedir?

Bash veya Bourne-again shell terminal veya komut yorumlayıcısı olarak adlandırılan alana yazılan komutları yorumlayan komut yorumlayıcısıdır.

Aşağıdaki gibi bir komut yazdığımızda komut yorumlayıcısı yazılan komutu işleyerek sonucu ekrana yazdırır.

İşte bu yorumlama işlemini işletim sistemi çekirdeği ile birlikte yapan ve SHELL olarak adlandırılan komut yorumlayıcılarıdır.

Neden Bash

Bash harici sh, csh, ksh, tcsh, zsh gibi çeşitli komut yorumlayıcıları da vardır.

Bunlardan herhangi birini kullanabilirsiniz.

Ancak Linux tabanlı işletim sistemlerinde varsayılan olarak Bash geldiğinden ve çokça kullanıldığından Bash kullanmak faydalı olacaktır.

Kullanılan komut yorumlayıcısını öğrenmek için aşağıdaki komut kullanılır.

Bash komut yorumlayıcısı değişken, operatör, koşullu ifadeler, döngüler ve fonksiyon kullanımına imkan verir.

Bash Script

Bazen bir komut ihtiyacımız olan işlemi yapmak için yeterli olmayabilir.

Bir değişken tanımlayıp bu değişkeni ekrana yazdıralım.

Komut kısa olduğundan bunu komut yorumlayıcısına yazarak çalıştırabiliriz.

Ancak kullanıcıdan alınan bir değeri kontrol edip bir değişkene aktarmak veya döngü kullanmak istediğimizde komutlar karmaşık hale gelecektir.

Bu durumda komutların bir dosyaya yazılması okunabilirlik ve tekrar kullanılabilirlik için faydalı olacaktır.

Basit bir örnek

Aşağıda yer alan basit bash script örneğini herhangi bir dizine komut olarak kayıt edin.

Daha sonra komut dosyasını bash komutu ile çalıştırın.

Bash script dosyaları çalıştırılabilir olma izni verilerek çalıştırılabilir.

Çalıştırılabilir olma izni verildikten sonra aşağıdaki biçimde çalıştırılır.

Bash script yazarken dikkat edilmesi gereken en önemli kısım ilk satırdır.

İlk satırda shebang (#!) ve ardından kullanılan komut yorumlayıcısı yolu yer alır.

Komut yorumlayıcısı sh, php, perl vb. olabilir.

Aşağıdaki komutun çalışması için PHP kurulu olması gerekir.

İşletim sistemi ilk satırda yer alan komut yorumlayıcısına yazılan komutları iletir ve komut yorumlayıcısı komutları çalıştırır.

Yorum satırı

Bash komutlarını anlaşılabilir hale getirmek veya bir komutun çalışmasını engellemek için yorum satırı kullanılır.

NOT: Uzun bash script dosyalarında yorum satırı kullanmak faydalı olacaktır.

Değişkenler

Verileri geçici olarak saklamak için değişken kullanılır.

Değişken tanımlarken tek veya çift tırnak kullanılabilir.

Ancak çift tırnak içine yazılan özel ifadeler bash tarafından yorumlanır.

Değişken uzunluğunu almak için ${#degisken_adi} kullanılır.

Sadece okunabilir değişken tanımlamak için readonly anahtar kelimesi kullanılır.

Tanımlanan değişkeni kaldırmak için unset anahtar kelimesi kullanılır.

Dizi tanımlamak için aşağıdaki yöntemlerden birisi kullanılır.

veya

NOT: Dizinin ilk elemanına 0 ile erişilir.

Bash script ile işletim sistemine ait değişkenlere de erişilebilir.

Diğer işletim sistemi değişkenlerini öğrenmek için aşağıdaki komut kullanılır.

Oluşturulan değişkeni işletim sistemine atamak için export anahtar kelimesi kullanılır.

NOT: İşletim sistemi yeniden başlatıldıktan sonra değişken silinecektir.

Değişkenlerde komut sonuçları saklanabilir.

Bash script dosyası çalıştırırken dosya adına $0, komut işlem numarasına $$, parametrelere $1,$2,$n ile parametre sayısına $# ile erişilir.

Kullanıcıdan değer almak

Kullanıcıdan değer almak için read anahtar kelimesi kullanılır.

Alınan değeri değişkene aktarmak için read anahtar kelimesine değişken adının yazmak yeterli olacaktır.

Değer alırken çeşitli parametrelerde kullanılabilir.

Aritmetik operatörler

Bash ile aritmetik işlemler yapmak için let anahtar kelimesi kullanılır.

Aritmetik işlemler için expr ve çift parantez de kullanılabilir.

Koşullu ifadeler

Bir koşula veya şarta bağlı olarak işlem yapmak için if yapısı kullanılır.

Temel kullanımı aşağıdaki gibidir.

Basit bir örnek;

NOT: Koşullu ifadelerdeki şartlar test komutu ile işlenir.

Aritmetiksel operatörler

-eq Eşittir.

-ne Eşit değildir.

-gt Büyüktür.

-ge Büyük eşittir.

-lt  Küçüktür.

-le Küçük eşittir.

Metin operatörleri

=   Eşittir.

=!  Eşit değildir.

-z  Uzunluk sıfırdır.

-n  Uzunluk sıfır değildir.

Mantıksal operatörler

!   Değildir.

-a Ve

-o Veya

Dosya ve dizin operatörleri

-f  Dosya özel mi yoksa sıradan mı?

-r  Dosya okunabilir mi?

-w  Dosya yazılabilir mi?

-x  Dosya çalıştırılabilir mi?

-d  Dosya mı dizin mi?

-s  Dosya boş mu dolu mu?

-e  Dosya var mı yok mu?

Detaylı bilgiye man test komutu ile ulaşabilirsiniz.

Koşul sağlanmadığı durumda else ile başka komutlarda çalıştırılabilir.

Bir koşul ikiden fazla sonuç veriyorsa elif ile başka bir koşulda belirtilebilir.

Mantıksal operatörler iki şartı birbirine bağlamak için kullanılır.

Örneğin; Kullanıcı adı Yusuf ve şifresi SEZER ise başarıyla giriş yapıldı yazan bir script yazmak istersek -a  veya && mantıksal operatörlerini kullanabiliriz.

Birden fazla koşul olması kodları karmaşık hale getirir.

Bu durumda case yapısı kullanılabilir.

Temel kullanımı aşağıdaki gibidir.

Örnek kullanım aşağıdaki gibidir.

Bash menü veya seçme işlemlerinde kullanmak için select yapısı yer alır.

Örnek kullanım aşağıdaki gibidir.

Döngüler

Tekrar eden işlemlerde for, while ve until döngüleri kullanılır.

for kullanımı aşağıdaki gibidir.

Örnek kullanım aşağıdaki gibidir.

Dizi elemanlarını listelemek için aşağıdaki komut kullanılabilir.

for döngüsünün geniş bir kullanım şekli vardır.

while kullanımı aşağıdaki gibidir.

Örnek kullanım aşağıdaki gibidir.

until kullanımı aşağıdaki gibidir.

until döngüsünün while döngüsünden farkı şart yanlış olduğu sürece çalışmasıdır.

Döngüler iç içe de kullanılabilir.

Döngü adımını atlamak için continue anahtar kelimesi kullanılır.

Döngüyü sonlandırmak için break anahtar kelimesi kullanılır.

Fonksiyonlar

Komutları düzenli hale getirmek ve yazılan komutları tekrar kullanabilmek için fonksiyon yapısı kullanılır.

Fonksiyonlar aşağıdaki gibi tanımlanır.

Fonksiyon isimleri anlaşılabilir ve işlevini belirten bir isim kullanmak faydalı olacaktır.

Fonksiyonlar kullanıldığı satırdan önce tanımlanmalıdır.

Fonksiyonlar parametrelerine $1, $2, $n ile erişilir.

Değer döndürmek için return anahtar kelimesi kullanılır ve $? ile döndürülen değere ulaşılır.

Fonksiyon içinde tanımlanan değişkenlere fonksiyon dışından erişilebilir.

Bu durumun önüne geçmek için local anahtar kelimesi kullanılır.

Bash içinde yer alan değişken, operatör, koşullu ifadeler, döngüler, fonksiyonlar gibi özellikler sayesinde özel Bash script dosyaları hazırlayabilir ve kullanabilirsiniz.

Yazılan Bash script içinde Linux komut satırında kullanılan tüm komutlar kullanılabilir.

Bash script içinde Linux komutlarını kullanarak yedekleme, yedek alma, dosya gönderme, sistem durumu gibi çeşitli araçlar yapabilirsiniz.

Yapılan her bir iş öncesi olduğu gibi Bash script hazırlarken de plan yapmak faydalı olacaktır.

Linux Derslerine buradan ulaşabilirsiniz&#;

Hayırlı günler dilerim.