Kınık Linyit Madeni 2014 yılında Elmadere mahallesi yakınlarında 82015 ve 201100458 nolu işletme ruhsatı ile faaliyette olan bir yeraltı işletmesidir.
Maden sahası, İzmir ilinin Kınık ilçesinin idari sınırında bulunmaktadır. Saha, Ege bölgesinde, İzmir ilinin yaklaşık 150 kilometre kuzeyinde ve Kınık'ın güneydoğusunda yaklaşık 9 kilometre uzaklıktadır. Bir ana galeri ve 2 kuyudan oluşan işletme Türkiye’nin en derin yer altı linyit madeni olma özelliğine sahiptir. Yatırım altyapısı 8,5 milyon ton / yıl kapasiteye uygun olacak şekilde dizayn edilmiştir.
Seçilen üretim yöntemi göçertmeli tam mekanize uzun ayak metodu’dur(LTCC). Bu metod, Polyak Eynez üretim operasyonlarında 25 metreyi bulabilen kalın kömür damarlarının tek seferde yüksek verimle kazanılmasını sağlamaktadır. Göçertmeli tam mekanize uzun ayak sistemi, göçük bölgesinde kalan kömüre ulaşımı ve göçük kömürünün %80’ e varan bir verimle üretimini sağlayarak rezervin mümkün olabilen en yüksek tasarrufla kazanımını sağlamaktadır.
Üretilen kömür, lavvar (kömür hazırlama ve zenginleştirme tesisi) tesisine nakledilir. Tüvenan kömürün yıkama ve safsızlıklardan arındırılması için lavvar tesisine nakliyesi yeraltından ana bantlar vasıtasıyla yapılmaktadır. Prensipte lavvar tesisi sürecinde gerçekleşen proses ile kömür içerisinde bulunan safsızlıklar, arakesme ve yantaşlar ayrılır.
Bölgesel Jeoloji & Rezerv : Miyosen yaştaki Soma kömür havzası, yaklaşık 150 km genişliğindeki bir alanı kaplayan batı Türkiye'nin graben kompleksinde (WAGC) bulunan küçük bir intramontan (dağlık bölge) havzası kalıntısı içinde oluşmuştur. Miyosen yaşlı Soma kömür havzasının boyutsal olarak deforme olmuş çökeltileri, İzmir-Ankara Zonu'nun erken Cenozoik ve eski klastik / karbonat kayalarının üzerinde uyumsuz olarak yer almaktadır. Batı Anadolu'nun Kuzey Ege kıyı şeridinin yakınında bulunan Soma kömür havzasında, ardışık üç linyit (Alt, Orta ve Üst) damarından oluşan Miyosen alüvyal / akı-lakustrin yatakları açığa çıkmaktadır. Kömür ardışıklıkları ve örtü tabakası toplam kalınlığı yaklaşık 900 m'dir ve kömür Mesozoyik karbonat / silisiklastik bazik kayaların üzerinde uyumsuz olarak bulunmaktadır. Alt kömür damarı (KM2) alüvyal bir düzlemde ortalama 20 m kalınlığında linyitik türde oluşumunu gerçekleştirmiştir.
JORC rezerv koduna göre, maden sahasının toplam kaynağının ve potansiyelinin maden ömrü için yaklaşık 225 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. Üretilen kömür yeraltından ortalama 3000 kCal / kg kalofirik değeride tüvenan olarak çıkarılmakta ve lavvar (kömür yıkama) işlemi sonrasında evsel ısıtma ve endüstriyel kullanım için uygun hale gelmektedir. Kınık linyit sahasında bulunan KM2 kömürü kalorifik değeri 6.000 kcal'a kadar çıkabilmektedir. Dolayısıyla sahadaki kömür tanımlaması literatüre göre linyit olarak değil, alt-bitümlü kömür olarak değerlendirilebilir. İdeal alt bitümlü kömürün özgül ağırlığı 1,35 t / m3'tür. Sahada üretimi yapılacak olan kömür yoğunluğunun ortalaması 1.63 t / m³ olarak belirlenmiştir. Ayrıca <% 1 kükürt içeriği ile ithal kömür yerine kullanılabilecek potansiyele sahip olan kömürün çeşitli boyut ve ambalajlarda satışı yapılmaktadır.
Ağırlık olarak %50, hacim olarak da %70’ten fazla kömürleşmiş bitki kalıntılarından oluşur. Kömür; başlıca karbon, hidrojen ve oksijen gibi elementlerin bileşiminden oluşmuş olup diğer kaya tabakalarının arasında damar halinde, uzunca bir süre (milyonlarca yıl) ısı, basınç ve mikrobiyolojik etkilerin sonucunda meydana gelmiştir.
Kömürleşme; bitkilerin alterasyonu sürecidir. Turba, linyit, alt bitümlü kömür, bitümlü kömür (taşkömürü), antrasit ve grafit birbirlerine dönüşerek oluşur.
Kömür; elektrik üretiminde, ısınmada, demir-çelik ve çimento sanayi ile sanayinin diğer alanlarında kullanılmaktadır.
Kömür, 2021 yılında, dünya birincil enerji tüketiminde %26,9’luk payla petrolden sonra ikinci sırada yer almıştır. Dünya elektrik üretiminde ise %35,9’luk payla ilk sırada yer almıştır.
BP 2022 verilerine göre, 2020 yılı sonu itibarıyla dünya üzerinde toplam görünür antrasit ve bitümlü kömürler ile alt bitümlü kömürler ve linyit rezervleri 1,07 trilyon ton olup bu rezerv toplamının 753,6 milyar tonu (%70) antrasit ve bitümlü kömür (taşkömürü), 320,5 milyar tonu (%30) ise alt bitümlü kömürler ve linyittir.
Şekil 1. Dünya Kömür Rezervlerinin Kömür Kategorilerine Göre Dağılımı
Dünya antrasit ve bitümlü kömür rezervlerinin en büyük kısmı %29,1’lik payla (218,94 milyar ton) ABD’de yer almaktadır. ABD’yi; %17,9 payla Çin (135,07 milyar ton), %14,1’le Hindistan (105,98 milyar ton), %9,8’le Avustralya (73,72 milyar ton), %9,5’le Rusya (71,72 milyar ton) izlemektedir. Dünya alt bitümlü kömür ve linyit rezervlerinin ise en büyük kısmı %28,2’lik payla (90,45 milyar ton) Rusya Federasyonu’nda bulunmaktadır. Rusya’yı; %23,9’la Avustralya (76,51 milyar ton), %11,2’yle Almanya (35,90 milyar ton), %9,4’le ABD (30,00 milyar ton), %3,7’yle Endonezya (11,73 milyar ton) ve %3,4’le (10,98 milyar ton) Türkiye izlemektedir.
Şekil 2. Dünya Kömür Rezervlerinde Ülkelerin Payları
Ülkemizin 19,32 milyar ton linyit ve asfaltit (%92,7) ile 1,52 milyar ton taş kömürüyle (%7,3) birlikte toplam kömür kaynağı yaklaşık 20,84 milyar ton’dur. Taş kömürlerimizin alt ısıl değeri 6.200 - 7.250 kcal/kg arasında değişmektedir. Linyit kaynağımızın ısıl değerleri 1.000 kcal/kg ile 4.200 kcal/kg arasında değişkenlik göstermekle birlikte yaklaşık %79’unun alt ısıl değeri 2.500 kcal/kg’nin altındadır.
Şekil 3. Ülkemiz Kömür Kaynaklarının Dağılımı
BP 2022 verilerine göre, dünyada 2021 yılında toplam 8,17 milyar ton kömür üretimi gerçekleştirilmiş olup Çin, 4,1 milyar ton (%50,5) üretimle ilk sırada yer almıştır.
Şekil 4. 2021 Yılı Dünya Kömür Üretiminde Başlıca Ülkeler
Şekil 5. Yıllar İtibarıyla Dünya Kömür Üretimleri
Enerdata 2022 verilerine göre, dünyada 2021 yılında toplam 7,86 milyar ton kömür tüketimi gerçekleşmiş olup Çin, 4,1 milyar ton (%52) tüketimle ilk sırada yer almıştır.
Şekil 6. 2021 Yılı Dünya Kömür Tüketiminde Başlıca Ülkeler
Şekil 7. 1990-2021 Arası Dünya Kömür Tüketimleri
Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2022 yılında Türkiye’de toplam tüvenan kömür üretimi; 102,09 milyon ton linyit, 1,49 milyon ton asfaltit, 1,79 milyon ton taş kömürü olmak üzere toplam 105,37 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
Şekil 8. Yıllar İtibarıyla Ülkemiz Linyit Üretimleri
Şekil 9. Yıllar İtibarıyla Ülkemiz Asfaltit Üretimleri
Şekil 10. Yıllar İtibarıyla Ülkemiz Taş Kömürü Üretimleri
Ülkemizde 2022 yılında 119,8 milyon ton kömür (35,1 milyon ton taş kömürü+79,1 milyon ton linyit ve asfaltit + 5,6 milyon ton taş kömürü koku) tüketilmiştir. Taş kömürü ile linyit ve asfaltit tüketimlerinde en büyük pay, sırasıyla %60,2 ve %83,5’lik oranlarla termik santrallerin olmuştur.
Şekil 11. Ülkemiz Kömür Tüketiminin Sektörlere Göre Tüketim Dağılımı, 2022
Ülkemizin 2018-2022 yılları arası ortalama kömür (taş kömürü, taş kömürü koku, linyit ve asfaltit) tüketimi yaklaşık 118 milyon ton olmuştur.
Şekil 12. Yıllar İtibarıyla Ülkemiz Kömür Tüketim Miktarları
Ülkemizde 2022 yılında, yerli kömüre dayalı (linyit+asfaltit+taş kömürü) santrallerden 49.556,15 GWs, ithal kömüre dayalı santrallerden ise 63.259,66 GWs olmak üzere kömüre dayalı santrallerden toplam 112.815,81 GWs elektrik üretilmiştir. 2022 yılında kömüre dayalı santrallerden üretilen elektriğin toplam elektrik üretimi içindeki payı %36,18 olurken, yerli kömürün (linyit+ taş kömürü+asfaltit) payı ise %15,89 olmuştur.
Şekil 13. Elektrik Üretimi İçinde Kaynakların Payı, 2022
2022 aralık itibarıyla ülkemizde; 1 adet asfaltit, 46 adet linyit, 4 adet taş kömürü ve 16 adet ithal kömürle çalışan olmak üzere toplam 67 adet kömürle çalışan elektrik üretim santrali bulunmaktadır.
2022 aralık itibarıyla, ülkemizin kömüre dayalı santral kurulu gücü toplam kurulu gücün %21’ine karşılık gelmektedir. Yerli kömüre dayalı kurulu gücün toplam kurulu güce oranı ise %11 olmuştur.
Şekil 14. 2022 Aralık İtibarıyla Ülkemizin Kömüre Dayalı Santral Kurulu Gücü
Güncelleme Tarihi: 20.06.2023
Ülkemizde Çıkarılan Madenler ve Bölgeleri
Yaşadığımız coğrafyanın çeşitli zaman aralıklarıyla oluşmuş jeolojik yapısı, Türkiye'de birçok farklı madenin oluşmasını sağlamıştır. Türkiye, maden zenginliği yönünden dünyanın 28’inci ülkesi konumunda bulunurken, maden çeşitliliği bakımından ise 10’uncu sıraya yer almaktadır. Peki, Türkiye'de hangi madenler çıkarılmaktadır ve çıkarılan bu madenler hangi bölgelerde bulunmaktadır?
Türkiye maden şehirleri listesinde bir çok şehir yer almaktadır. Krom, fosfat, manganez, alüminyum, demir, kükürt, zımpara taşı, civa, bor nerede çıkarılır? Bu makalemizde tüm bu soruların cevaplarına yer verdik. Türkiye'de madenciliğin geliştiği yerlere bir bir değindik.
İşte, ülkemizin ekonomisine, sanayisine ve bilimsel çalışmalarına büyük olanak sağlayan madenlerimiz ve kullanıldıkları alanlar...
Dünyanın en çok kullanılan madenlerinden bir tanesi olan Demir Madeni, özellikle gelişen sanayi ile beraber her geçen gün önemini arttırmaktadır.
Çıkarıldığı yerler: Ülkemizde demirin en çok çıkarıldığı bölge Doğu Anadolu’dur. Demir özellikle; Sivas (Divriği-Gürün), Malatya (Hekimhan-Hasan Çelebi), Balıkesir (Edremit-Havran-Eymir-Ayvalık-Ayazmant), İzmir (Torbalı), Kütahya (Simav), Hatay (Kırıkhan-Payas), Sakarya (Çam dağı) Bingöl, Kahramanmaraş, Düzce, Kayseri gibi merkezlerimizde çıkarılmaktadır.
Demir madeni Karabük, İskenderun ve Ereğli demir-çelik fabrikalarında işlenmektedir.
Tencere ve tava yapımında kullanılır. Ayrıca elektrik sanayisinin de vazgeçilmezlerinden biridir.
Çıkarıldığı yerler: Artvin (Murgul), Kastamonu (Küre), Elazığ (Ergani-Maden), Rize (Çayeli).
Bakır Elazığ’ın Maden ve Ergani, Artvin’in Murgul ve Samsun’un Karadeniz bakır işletmelerinde işleniyor.
Alüminyumun işlenmemiş halidir. Ev eşyası, uçak ve otomobil teknolojisinde kullanılmaktadır.
Çıkarıldığı yerler: Konya (Seydişehir), Antalya (Akseki), Adana (Saimbeyli), Muğla (Milas).
Günümüz sanayisinin hemen hemen her alanında kullanılmaktadır. İşlendikten sonra özellikle jet ve roket yakıtı olarak değerlendirilmektedir. Ülkemizde en çok çıkarılan madendir. Dünya bor kaynaklarının yüzde 80’i ülkemizdedir.
Çıkarıldığı yerler: Balıkesir (Bigadiç-Susurluk-Sultançayırı) , Bursa (Mustafakemalpaşa), Kütahya (Emet) ve Eskişehir (Seyitgazi).
Demir-çelik sanayisinin en önemli madenlerinden biridir. Demirin çelikleştirilmesinde istifade olunur.
Çıkarıldığı yerler: Zonguldak (Ereğli), Artvin (Borçka), Denizli (Tavas).
Paslanmayan ve dayanıklı yapısıyla krom en çok ithal ettiğimiz madendir.
Çıkarıldığı yerler: Elazığ (Guleman), Muğla (Fethiye – Milas – Marmaris – Dalaman Köyceğiz), Denizli (Acıpayam), Bursa (Orhaneli), Kayseri, Eskişehir, Kütahya, Kahramanmaraş, Adana.
Krom Elazığ ve Antalya’daki ferrokrom tesislerinde işleniyor.
Çeliğin kalitesini artıran bu maden boya ve elektrik sanayisinde kullanılır. Uzay ve askeri malzeme yapımında da değerlendirilir.
Çıkarıldığı yerler: Bursa (Uludağ), Malatya ve Elazığ.
Tarım sanayisinde gübre, ilaç yapımında ve patlayıcı üretiminde istifade olunur.
Çıkarıldığı yerler: Isparta (Keçiborlu), Denizli (Sarayköy), Kütahya (Simav).
Isparta’daki Keçiborlu Kükürt İşleme Tesisleri’nde işlenmektedir.
Sıvı haldeki tek maden cıvadır. Tıp, fotoğrafçılık gibi alanlarda kullanılır.
Çıkarıldığı yerler: İzmir (Ödemiş-Karaburun), Konya (Sarayönü), Uşak (Banaz), Balıkesir (Gönen) ve Niğde.
Tarımsal gübre sanayisinde değerlendirilir.
Çıkarıldığı yerler: Mardin (Mazıdağı) ve Kilis.
Mardin Mazıdağı Fosfat İşleme Tesisleri’nde işlenmektedir.
Zımpara kağıdı, çimento sanayisi, taş ve madenleri cilalamak için istifade edilir.
Çıkarıldığı yerler: İzmir, Muğla, Aydın, Denizli, Manisa, Antalya.
Bu iki madenin yatağı çoğu zaman aynı yerdedir.
Çıkarıldığı yerler: Rize (Çayeli), Giresun (Tirebolu), Balıkesir, İzmir, Kütahya, Kayseri, Elazığ ve Artvin.
Kurşunla beraber mühimmat yapımında kullanılır.
Çıkarıldığı yerler: Gediz –Simav (Kütahya), Balıkesir, Ankara, Bilecik, Tokat, İzmir, Niğde .
Nükleer enerji sağlamada kullanılan bir madendir.
Çıkarıldığı yerler: Aydın, Giresun (Şebinkarahisar).
Birçok yerde yapı işlerinde değerlendirilmektedir.
Çıkarıldığı yerler: Afyon, Marmara adası, Bursa, Balıkesir, Bilecik, Elazığ.
Ülkemizin zengin olduğu madenlerden bir tanesi de her alanda sıkça kullanılan Tuz. Ülkemizde Tuz üretimi geçmiş yıllara oranla ortalama 3 katı fazla durumdadır.
Çıkarıldığı Yer: Tuz Gölü ile İzmir Çamaltı tuzlasından sağlanır. Kaya tuzu yatakları, Çankırı, Kars, Iğdır ve Nevşehir çevresinde bulunmaktadır.
Ülkemizde süs eşyalarında kullanılan bir başka maden ya da taşlardan bir tanesi de Lületaşıdır. Süs eşyalarının üzerinde ya da ürünün içerisinde yer almaktadır.
Çıkarıldığı Yer: Eskişehir ve Çevresi
Ülkemizde Oltutaşı oldukça değerli bir taştır ve genellikle süs eşyalarında parça olarak kullanılmaktadır.
Çıkarıldığı Yer: Erzurum ( Oltu İlçesi)
Kömürün 3 farklı türü yer almaktadır. Ülkemizde ise en büyük kömür madeni türü taş kömürüdür. Kömür elektrik üretiminde, demir-çelik ve çimento imalatında, endüstriyel proseslerde buhar üretmek ve ısınma amacı ile kullanılır.
Çıkarıldığı Yer: Zongultak, Elbistan, Afyon, Eskişehir, Soma, Trakya
Son yıllarda ülkemizde de büyük tartışmalara neden olan konuların başında altın madeni gelmektedir. En değerli madenleri arasında yer alan altın ülkemizde de bazı bölgelerde çıkarılmaktadır.
Altın Çıkarıldığı Yerler: Balıkesir, Kütahya, Eskişehir, İzmir, Uşak, Kayseri, Gümüşhane, Erzincan
Yüksek derecede ısıya, aşınmaya ve paslanmaya karşı oldukça dayanıklı bir maden olan Asbest’in erime noktası 1000 C. üzerindedir. Çimento ve benzeri malzemelerle karışıma elverişlidir. Ülkemizde sıkça kullanılan madenleri başında gelmektedir.
Asbest Çıkarılan Yerler: Sivas, Erzincan, Tokat, Bursa, Hatay ve Bitlis
Türkiye'de çıkarılan en önemli 10 maden isimli içeriğimizi de buraya tıklayarak okumanızı tavsiye ediyoruz.