Maaşın Zekatı Nasıl Hesaplanır

Zekât, nisap miktarı kadar (81 gr. altın) mala sahip olan ve bu malın üzerinden bir yıl geçmiş olan herkese vaciptir.  Şöyle de ifade edilebilir: Bir yıllık zaruri ihtiyaçlarının fazlası bir mala ( gr. Altın değerindeki mala) sahip olan herkes zekât vermek zorundadır. Ancak zaruri ihtiyaçların tespit edilmesi ve fuzuli harcamalara gidilmemesi önemli bir meseledir.  Adam var ki, ayda TL dahi ona yetmez. Adam var ki ayda – TL’ye şükreder. Fitrelerini de bu paradan verir.
Dolayısıyla böyle bir soru yanlıştır. Çünkü memur olsun, işçi olsun, ya da başka bir meslek sahibi olsun bugünün fiyatlarıyla bin TL civarında nisab miktarı bir paraya sahip olan herkes zekat vermek zorundadır. Kuşkusuz şeraitin tespit ettiği bu miktar insanı zengin yapacak bir para değildir. Başka bir deyimle, bin civarında paraya sahip olabilen çok sayıda insan vardır. Peki, İslam neden bu kadar küçük miktardaki paraya sahip olan insanlara da zekâtı vacip kılmıştır?
Bunun cevabı açıktır. İslam başkasına vermeyi ve diğergamlığı tabana yaymayı amaçlıyor. Yani herkes kendisinden daha fakir olan birisini bulabilir ve bulabilmelidir. Bir bakıma zorlanarak da olsa her Müslüman başkasına yardım elini uzatmalıdır.
Memur’un maaşına gelince,  her ay – civarında para alan bir memur düşünelim: Bu zat yılda toplam TL maaş alıyor demektir. Eğer memur bu paradan zekât verecek olsa, TL ödemiş olur. Türkiye şartlarında ev, mesken, eğitim masrafları ve bunu gibi zaruri harcamaları göz önüne aldığımız zaman, yıllık 30 bin liranın bu zaruri ihtiyaçları karşılayabilir mi? Eğer bir yıllık paradan zekât miktarı olan TL çıktıktan sonra geriye kalan 29 TL zaruri ihtiyaçları karşılıyorsa memur zekât vermek zorundadır.
Ama bir şey vardır: Memurlar diyorlar ki: Efendim, zekâtın vücup şartlarından biri olan paranın üzerinden bir yılın geçmesi bizde gerçekleşmiyor. Dolayısıyla bizim maaşımıza zekât düşmemelidir.
Bu itiraz haklı görülebilir. Ama eğer o memur kardeşimiz,  zekâtın tabana yayılması gibi zekâtın toplumsal bir hikmetini kavramış ise böyle bir bahaneye sığınmaz. Çünkü bin gibi küçük bir parayı nisap miktarı olarak kabul eden bir din, yılda 30 bin TL alan bir memurdan da zekat vermesini bekler. Peki, memur ne yapmalıdır?
Bence memurun yapacağı şey parayı alır almaz, üzerinden bir yılın geçmesini beklemeden, aylık olarak maaşının zekâtını vermesidir. Çünkü “Şu ihtiyacımdı, bu ihtiyacımdı, şu eksiğim var, bu eksiğim var” diyerek ve bir sürü bahanelere sığınarak, bir yılın sonunda, zekâtı düşecek kadar bir meblağı biriktiremez. Böylece sürekli bir şekilde zekâtı vermekten kaçmış olur.
En iyisi, TL’lik maaşını alır almaz, henüz zekât farz olmadan %2,5 olan 62,5 Lirayı zekât olarak vermesidir. Arzu ederse bunu biraz daha düşürebilir. Çünkü zekât tüm maaşa düşmemektedir. Bu anlattığım, ihtiyati bir tedbirdir. Amacım memuru, Allah’ın, zekât vermeyenler hakkındaki tehditlerinden korumaktır. Aksi takdirde memurun elinden asla zekât çıkmayacaktır. Bir de sendikaların abartılı bir şekilde “Fakirlik sınırı şu kadardır, açlık sınırı şu kadardır” demeleri memurları zekâttan uzaklaştırmaktadır. Nasılsa biz fakir sayılırız, diyorlar.
Bir şey daha var: Zekât vermeyen memurlar, nedense Kurbanı kesmekte tereddüt etmiyorlar. Bu durum, o memurun Kurbanı kesmekte samimi olduğunu tartışılır hale getirir.  Nisap miktarı param yoktur, diyen ve aylık 50 TL’lik zekât vermeyen bu memur, bakıyoruz ki, Kurban’da – veya TL’lik kurbanı alıp kesiyor. Konuyu selim akıl sahiplerinin vicdanına havale ediyorum.

Zekat, kelime anlamı olarak bereket ve çoğaltma anlamına gelmektedir. İslam’da ise namaz gibi zorunlu bir ibadete verilen isimdir. Arapça bir kelime olmakla birlikte İslam ülkelerinde günlük kullanılan bir kelime haline gelmiştir.

Zekatlık Mallar Nelerdir?

İslam’a göre gr altını olan herkes zekat mükellefidir. Ayrıca gr gümüşü olan, 5 devesi, 30 sığırı ve 40 koyunu olan kişiler de zekat vermek zorundadır. Ürünlerde ise sınır kilodur. gr altına denk gelen ticari ürünler de zekat kategorisinde değerlendirilmektedir.

Zekat için bir yıllık sürenin dolması yeterlidir ancak genel itibariyle Ramazan Ayı içerisinde zekatlar dağıtılmaktadır. Bu ayda verilen sadakanın çok sevap olması nedeniyle genel anlamda bu ayda zekat dağıtımı yapılmaktadır.

Zekat Kimlere Verilir?

Zekatı verecek kişinin borcu olmaması gerekir ve zekatlık malında başkasının hakkı olmaması gerekir. Akıl baliğ olan, hür olan, deli olmayan ve akli dengesini kaybetmemiş bütün Müslümanlar zekat vermektedir. Zorunlu ibadetler içerisindedir.

Bu mali ibadet Müslümanlara özeldir. Müslüman olmayanlardan cizye alınırken, Müslümanlardan da zekat alınmaktadır. Günlük maişetini karşılayamayan kişiler zekat konusunda önceliklidir. Günümüzde de kirasını ödeyemeyen ve her hangi bir geliri olmayanlar önceliklidir. Bu kişilerin İslam’ın gereklerini yerine getiren Müslümanlardan olmalıdır.

Müslüman olmayan kişilere zekat verilmez. Verildiyse bu durumda verdiğiniz sadaka hükmündedir. Zekat sorumluluğu ortadan kalkmaz. Bu nedenle kişinin zekatını kendi vermesi ve verdiği kişiyi bizzat tanıması daha iyi olur.

Zekat Nasıl Hesaplanır?

Kabaca zekat malın 40’da 1’idir. Yani 40 lirası olan kişinin 1 lirasını vermesi gerekir. Zekat için en önemli şart malın üzerinden 1 yıl geçmiş olması gerekir. Yani bir yıldır kasada bekleyen gr altın bir yıl dolunca 40’da 1 nisbetinde zekatının verilmesi gerekmektedir. Gümüşte, hayvanlarda ve ürünlerde de aynı şekilde zekat verilmelidir.

SERBEST MESLEK SAHİPLERİNİN KAZANÇLARININ ZEKATI

Dar anlamda maaş bir hizmet mukabilinde çalışan kimseye verilen aylık ücrettir. Ücret de emeğin ve hizmetin fiyatına, satış bedeline denir. Serbest meslek kazançları da geçici veya devamlı olarak her türlü serbest meslek faaliyetlerinden doğan kazançlardır. Memur maaşları, işçi ücretleri, doktor, mühendis, avukat, terzi, berber gibi serbest meslek sahiplerinin kazançlarının zekâtı konusunda iki görüş vardır.

Klasik kaynaklardaki bilgileri değerlendiren ve onlardan hareketle bazı sonuçlara ulaşan çağımızdaki bilginlerin bir kısmına göre, ücretlilerin ve serbest meslek sahiplerinin gelirlerinin toplamı nisaba ulaşır ve üzerinden bir yıl geçerse, ihtiyaçlar giderilip borçlar düşüldükten sonra % 'u zekât olarak verilir.

Bu görüş sahipleri bir malın zekâta tâbi olabilmesi için üzerinden bir kamerî yılın geçmiş olması gerektiği noktasından hareket ederler.

Ebû Ubeyd, Hz. Ebû Bekir'in devlet gelirlerinden hak sahiplerine atâ adıyla maaş (veya devlet gelirlerinden pay) verirken onlara üzerinden bir sene geçen malları olup olmadığını sorduğunu, mükellefler müsbet cevap verirlerse, dağıttığı maaştan, o malların zekâtını aldığını, Hz. Osman'ın da aynı uygulamada bulunduğunu, Hz. Ali'nin "Kişinin yeni kazandığı malının üzerinden bir sene geçmedikçe, o malda zekât tahakkuk etmez" dediğini, Abdullah b. Mes'ûd'un da aynı anlamda fetva vermiş olduğunu rivayet eder (el-Emvâl, nr. , ).

Bu rivayetleri değerlendiren Ebû Ubeyd, Hulefâ-yi Râşidîn'in devlet gelirlerinden hak sahiplerine dağıttıkları atâdan hemen zekât tahsil etmediklerini, fakat onların zekât tahakkuk eden diğer mallarının zekât borçlarını, bu tahsisattan kesmiş olduklarını söyler (el-Emvâl, nr. ).

İkinci grup bilginler ise, bu tür gelirlerin zekâta tâbi tutulması için bir senelik sürenin geçmesini gereksiz görürler. Onlara göre, maaş, ücret ve serbest meslek kazançları kaynaklarda zikri geçen mâl-i müstefâd yani miras, bağış, mükâfat gibi yollardan gelen gelirlere benzerler.

Diğer taraftan, kaynaklarda İbn Abbas, Muâviye ve Ömer b. Abdülazîz'in yeni kazanılan maldan, sene geçme şartı aramadan zekât tahsil ettikleri rivayet edilir (el-Emvâl, nr. ).

TOPRAK MAHSULLERİNİN ZEKATI

Ebû Ubeyd'e göre İbn Abbas'ın konu ile ilgili fetvasında kastedilen toprak mahsulleridir. Yani sene geçmeden zekâtı verilecek olan toprak mahsulleri zekâtıdır ki "hasat zamanı" ödenir. Medineliler arazi mahsulüne "emvâl" adını verirler.

İbn Rüşd'ün de işaret ettiği gibi mâl-i müstefâdın yani miras, bağış, mükâfat gibi gelirlerin kazanıldığı anda zekâtının ödenip ödenmeyeceği hakkında Hz. Peygamber ve sahâbeden açık bir rivayetin bulunmadığı doğrudur. Bu sebeple de birinci grup fakihler klasik çizgiyi takip ederek altın, gümüş, ticaret malları ve hayvanlardan zekât alınmasında ölçü olan "malın üzerinden bir yıl geçmesi" şartını maaş, ücret, serbest meslek kazançları için de geçerli saymışlardır.

Eski dönemlere oranla ekonomik şartların bir hayli değiştiği, enflasyonun âdeta kaçınılmaz olduğu ve tüketimin giderek arttığı günümüz toplumlarında işçi, memur ve serbest meslek sahiplerinin zekât vermesi için ihtiyaç fazlası gelirlerinin üzerinden bir yılın geçmesi gerektiğini söylemek fazla gerçekçi değildir. Belki daha uygun olan, bu tür düzenli geliri olan kimselerin aslî ve temel giderlerini, bu amaçlı tasarruf ve borçlarını düştükten sonra, arta kalan gelir yıl sonu itibariyle toplandığında nisab miktarına ulaşıyorsa, yılın tamamlanmasını beklemeden aylık gelirinden düzenli olarak % oranında zekât vermesidir. Aslî ve temel giderler, yukarıda izah edilen havâic-i asliyye çerçevesine giren hususlardır. Din İşleri Yüksek Kurulu, maaş ve benzeri standart gelirlerin, diğer gelirlere katılarak nisap miktarının üzerinden bir yıl geçtikten sonra zekat verilmesi gerektiği görüşündedir.

Peygamber Efendimiz (s.a.v) Cibril hadisinde “İslam Nedir?” sorusuna “–İslâm, Allah’tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Rasûlü olduğuna şehâdet etmen, namazı dosdoğru kılman, zekâtı vermen, Ramazan orucunu tutman, yoluna güç yetirip imkân bulduğun zaman Kâ’be’yi ziyâret (hac) etmendir” buyurdular.

“İman Nedir?” sorusuna “–Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, âhiret gününe inanmandır. Yine kadere, hayrına ve şerrine îmân etmendir” buyurdular.

İhsan Nedir? Rasûlullah Efendimiz (s.a.v): “–İhsân, Allah’a, onu görüyormuşsun gibi kulluk etmendir. Sen onu görmüyorsan da O seni mutlaka görüyor” buyurdular. (Müslim, Îmân 1, 5. Buhârî, Îmân 37; Tirmizi Îmân 4; Ebû Dâvûd, Sünnet 16)

Kuran-ı Kerim, Peygamber Efendimize (s.a.v) gönderilen ilahi kitapların sonuncusudur. İlahi emirleri barındıran Kuran ve beraberinde Efendimizin (s.a.v) sünneti tüm Müslümanlar için yol gösterici rehberdir.

Tüm insanlığa rahmet olarak gönderilen örnek şahsiyet Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v) 23 senelik nebevi hayatında bizlere Kuran ve Sünneti miras olarak bırakmıştır. Nitekim hadis-i şerifte buyrulur: “Size iki şey bırakıyorum, onlara sımsıkı sarıldığınız sürece yolunuzu asla şaşırmazsınız. Bunlar; Allah’ın kitabı ve Peygamberinin sünnetidir.” (Muvatta’, Kader, 3.)

Tasavvuf; Cenâb-ı Hakkʼı kalben tanıyabilme sanatıdır.Tasavvuf; “îmân”ı “ihsân” gibi muhteşem ve muazzam bir ufka taşımanın diğer adıdır. Tasavvuf’i yola girmekten gaye istikamet üzere yaşayabilmektir. İstikâmet ise, Kitap ve Sünnet’e sımsıkı sarılmak, ilâhî ve nebevî tâlimatları kalbî derinlikle idrâk edip onları hayatın her safhasında vecd içinde yaşayabilmektir.

Dua, Allah Teâlâ ile irtibatta bulunmak; O’na gönülden yönelmek, meramını vâsıta kullanmadan arz etmek demektir. Hadisi şerifte "Bir şey istediğin vakit Allah'tan iste! Yardım dilediğin vakit Allah'tan dile!" buyrulmuştur. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/)

Zikir, bütün tasavvufi terbiye yollarında nebevi bir üsul ve emanet olarak devam edegelmiştir. “…Bilesiniz ki kalpler ancak Allâh’ı zikretmekle huzur bulur.” (er-Ra‘d, 28) Zikir, açık veya gizli şekillerde, belirli adetlerde, farklı tertiplerde yapılan önemli bir esastır. Zikir, hatırlamaktır. Allah'ı hatırlamak farklı şekillerde olabilir. Kur'an okumak, dua etmek, istiğfar etmek, tefekkür etmek, "elhamdülillah" demek, şükretmek zikirdir.

İlim ve hâl kelimelerinden oluşmuş bir isim tamlaması olan ilmihal (ilm-i hâl) sözlükte "durum bilgisi" demektir. Bütün müslümanların dinî bilgi ve uygulama bakımından ihtiyaç duyduğu, bir bakıma müslüman olmanın ve müslümanlığın icaplarını yerine getirmenin ön şartı durumundaki fıkhi temel bilgiler ilmihal diye anılmıştır.

İslam ve İhsan web sitesinde İslam, İman, İbadet, Kuranımız, Peygamberimiz, Tasavvuf, Dualar ve Zikirler, İlmihal, Fıkıh, Hadis ve vb. konularda  güvenilir kaynaklardan bilgiye ulaşabilirsiniz.