Kemal incirkuş
Ακούστε τώρα την ιστορία του Κεμάλ
ενός νεαρού πρίγκιπα της Ανατολής
απόγονου του Σεβάχ του Θαλασσινού
που νόμισε ότι μπορούσε ν’ αλλάξει τον κόσμο.
Αλλά πικρές οι βουλές του Αλλάχ
και σκοτεινές οι ψυχές των ανθρώπων…
Στης Ανατολής τα μέρη μια φορά κι έναν καιρό
ήταν άδειο το κεμέρι, μουχλιασμένο το νερό.
Στη Μοσούλη, στη Βασόρα, στην παλιά τη χουρμαδιά
πικραμένα κλαίνε τώρα της ερήμου τα παιδιά.
Κι ένας νέος από σόι και γενιά βασιλική
αγροικάει το μοιρολόι και τραβάει κατά κει.
Τον κοιτάν οι βεδουίνοι με ματιά λυπητερή
κι όρκο στον Αλλάχ τους δίνει πως θ’ αλλάξουν οι καιροί.
Σαν ακούσαν οι αρχόντοι του παιδιού την αφοβιά
ξεκινάν με λύκου δόντι και με λιονταριού προβιά.
Απ’ τον Τίγρη στον Ευφράτη κι απ’ τη γη στον ουρανό
κυνηγάν τον αποστάτη να τον πιάσουν ζωντανό.
Πέφτουν πάνω του τα στίφη σαν ακράτητα σκυλιά
και τον πάνε στο Χαλίφη να του βάλει τη θηλιά.
Μαύρο μέλι, μαύρο γάλα ήπιε ‘κείνο το πρωί
πριν αφήσει στην κρεμάλα τη στερνή του την πνοή.
Με δυο γέρικες καμήλες, μ’ ένα κόκκινο φαρί
στου παράδεισου τις πύλες ο προφήτης καρτερεί.
Πάνε τώρα χέρι-χέρι κι είναι γύρω συννεφιά
μα της Δαμασκού τ’ αστέρι τους κρατούσε συντροφιά.
Σ’ ένα μήνα, σ’ ένα χρόνο βλέπουν μπρος τους τον Αλλάχ
που απ’ τον ψηλό του θρόνο λέει στον άμυαλο Σεβάχ:
Νικημένο μου ξεφτέρι δεν αλλάζουν οι καιροί
με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί.
Καληνύχτα Κεμάλ. Αυτός ο κόσμος δε θ’ αλλάξει ποτέ. Καληνύχτα…
Ah Kemal,
Kemal′in öyküsüdür bu dinlediğiniz
Doğunun genç prensi o, hani bildiğiniz…
Soylu denizci Sinbad′a dayanır kökü
Bu dünyayı değiştirilebileceğini düşünürdü
Fakat Allah′ın iradesi daha acıdır
ve ruhu insanın oldukça karanlıktır.
Bir zamanlar doğuda
Cüzdanlar boş, sular durgundu.
Musul’da, Basra’da yaşlı bir hurma altında
Çocuklar acı içinde ağlıyordu.
Eski ve soylu bir ırkın bu genç adamı
Duyup ağıtlarını çocukların yanına geldi
Bedeviler ona baktılar hüzünle
Ve o Allah adına yemin etti:
Her şeyi değiştireceğine.
Genç adamın korkusuzluğunu öğrendiklerinde
Kurt dişli ve aslan yeleli krallar yola çıktı
Dicle’den Fırat’a, gökyüzünden yeryüzüne
Onu canlı yakalamak için koşuşturdular
Av köpekleri gibi her yönden atıldılar
Bir kanca atıp boynuna, götürdüler Halife’ye.
Siyah bal, siyah süttü o sabah yiyip içtiği
Darağacında vermeden önce son nefesini.
İki yaşlı deve ve al renkli bir tay ile
Peygamberdi bekleyen cennetin kapısında
Beraber yürüdüler bulutların içinde
Şam Yıldız’ı eşlik ediyordu onlara.
Buldular Allah’ı tam bir ay ve bir yıl sonra
ve yüksek makamından şöyle seslendi ona:
“Ah benim acemim, çaylağım, hiçbir şey değişmez
Ateş ve kılıçtır döndüren dünyayı, insanoğlu başka bir şey bilmez.”
İyi geceler Kemal, dünya değişmeyecektir, iyi geceler…
Türkçesi: Behlül Dündar
BeğenYükleniyor...
Yunan müziği konusunda fena sayılmayız! Şarkıları ve müzisyenleri sular seller gibi ezberimizde tutamasak da en azından benzer enstrümanların, benzer şarkıların bizi 'çektiğini' söyleyebiliriz. Bununla birlikte Manos Hacıdakis burada da iyi bildiğimiz sanatçılardan sayılabilir. Hacıdakis'i dinlemek istediğimizdeyse karşımıza çıkacak yüzlerce parçadan birinin ismi büyük ihtimalle dikkatimizi çekecektir: Kemal... Bu şarkı haklı olarak Hacıdakis'in en başarılı bestelerinden biri olarak görülüyor. Nikos Gatsos'a ait sözlerdeyse Doğu'da yoksulluğa ve hırpalanmışlığa karşı mücadele eden bir 'Kemal'in' hikayesi anlatılıyor. Maalesef Kemal'in sonu kötü bitiyor ve en sonunda dünyanın 'ateş ve bıçakla' ilerlediğini ve 'koşulların değişmeyeceğini' öğreniyor. Hikaye anlatıcısıysa Kemal'in sözlerini onaylıyor ve o da bu dünyayı "hiçbir zaman değiştiremeyeceğini" söylüyor. Anlayacağınız şarkı Doğu'nun 'Kemalleri' için umut veren bir sonla bitmiyor!
Hacıdakis ve Gatsos'un Kemal'i için 'alternatif bir son' hazırlayansa Türkiye'de fazla dinleme fırsatı bulamadığımız Manolis Rasoulis: 'Bu dünya değiştirilebilir Kemal!' Rasoulis'in bu ve diğer şarkılarına, sözlerine değineceğiz, hatta Lenin'den Nazım Hikmet'e kadar 'kulak alışkanlığı'mızın olduğu farklı ayrıntılarla da karşılaşacağız. Fakat önce 'Kemal'i biraz daha açarak söze başlayalım.
Başta hepimizin aklına şu soru gelecektir: “Kim bu Kemal?” ya da “Mustafa Kemal ile bir ilgisi mi var?” İkinci soruya cevabımızı hemen verelim: Hayır, bir ilgisi yok. İlk soruyu ise biraz daha detaylı konuşabiliriz... Sözler Nikos Gatsos'a ait demiştik. Gatsos, Hacıdakis ve Mikis Teodorakis gibi usta bestecilerle çalışmış önemli bir şair. 'Kemal'in sözleri de kendisine ait olmasına rağmen Hacıdakis ile birlikte çalışmalarının ürünüdür. Daha doğru bir ifadeyle ilhamın kaynağı Hacıdakis'dir: 1968 kışında New York'da yirmi yaşında Kemal isminde bir gençle tanışır. Daha sonra Gatsos'la yapacağı, 'Müslüman Türklerin kültürüne yabancı olup olmama' konuşmasından da anlayacağımız üzere bu genç büyük ihtimalle Türk'tür. Hacıdakis, "Bu kadar genç ve yakışıklı bir çocuk için, ne de büyük ve unutulmaz bir isim" diye düşünür ve Kemal'in 'ülkesindeki siyasi durumdan dolayı' ABD'ye geldiği bilgisini verir. Kendisine, "Amerika'da kaybolmak mı istediği" sorulunca gülümser ve Hacıdakis'in 'rehberlik etme' önerisini kibarca reddeder, yoluna tek başına devam etmeyi seçer. Hacıdakis eve döndüğündeyse 'Kemal' bestesini yapar. Ardından Gatsos'la 'Kemal' üzerine çalıştıktan sonra sözler de eklenir. Sonuç olarak sözleri biraz oryantalist ve biraz da karamsar olsa da bu değerli eser ortaya çıkar.
“Şimdi Kemal'in hikayesini dinleyin / genç bir prens, doğudan / denizci Sindbad'ın soyundan, / dünyayı değiştirebileceğini zannetti. / fakat acıdır Allah'ın kararları / ve karanlıktır insanların ruhları” diye başlıyor sözler. Gatsos, günlerden bir gün Musul'da, Basra'da boşalan su kemerleri, zehirlenen, küflenen sulardan dolayı ağıtlar yakan 'çölün çocukları'ndan bahsediyor. Derken asil bir genç ortaya çıkar ve hayatın bu sefil koşullarını değiştirmek için Allah'ın üzerine yemin eder. Fakat gözü kara bu genci gören hükümdarlar onun üzerine saldırır: “Dicle'den Fırat'a, yeryüzünden gökyüzüne / kaçağı canlı yakalamak için kovalıyorlar. Kalabalıklar üstüne atlıyor, kudurmuş köpekler gibi, / ve onu halifeye götürüyorlar, boynuna kemendi geçirmesi için.” Ardından malum son... Allah katına çıktığında kendisine, 'Benim haksızlığa uğramış nur yüzlüm' diye seslenilir ve dünyanın ateşle, bıçakla ilerlediği, değiştirilemediği cevabını alır. Son olarak şarkı 'İyi geceler kemal, bu dünya hiç bir zaman değişmeyecek / iyi geceler...' sözleriyle biter.
'HER ŞEY MUCİZEYE DÖNÜŞÜR'
Hacıdakis'in 'Kemal'inin bestelenmesinin üzerinden yıllar geçtikten sonra, 2000'lerin başında Manos Rasoulis'in cevap niteliğindeki şarkısıysa Kemal'e daha farklı yaklaşır. Biraz bu sanatçıdan da bahsedelim: Girit doğumlu Rasoulis, besteci, yazar ve gazetecidir. 2011 yılında hayatını kaybeden Rasoulis sosyalist fikirleriyle bilinir. Yunanca Nazım Hikmet'in şiirlerini besteleyen önemli sanatçılardan Manos Loyzos ve bir diğer büyük sanatçı Nikos Papazoglou ile beraber pek çok esere imza atar. Rasoulis'in Hacıdakis'e cevap verdiği şarkı adından da kendini belli ediyor: 'Borei Na Allaksi Kemal' yani 'Değiştirilebilir Kemal'.
Hikaye birebir tekrar etmese de yapılan göndermelerin son derece net olduğu sözlerse şöyle:
“Heykeller bile / yerinden fırlar / fakat bilenler, konuşmaz. / Her şey / mucizeye dönüşür / ve kafatasları güler. / Bu dünya / değiştirilebilir, Kemal, / yüreklerin içinde / meydanlardaki, oval masalardaki, / doğru binler[ce kişi] tek ihtiyaç / tekerlerin üzerinde olmak / ruh bir gelin gibi / akıl bir damat gibi olmaktır. / Sonsuzluk / nötronları gizler / bir patlamayla birlikte değişen. / Ve tanrılar / eski moda olur ve demir atar.”*
'ULYANOV'UN GÜLÜŞÜ VE NAZIM HİKMET'
Siyasi olarak Rasoulis'in örgütlü bir geçmişi olduğunu söyleyebiliriz. SYRIZA'da yönetici kademelerde görev almış Panos Trigazes, askeri cunta yıllarında Londra'da karşılaştığı Rasoulis'in mücadeleci kişiliğinden bahsediyor. Troçkist örgütlenmelerde aktif bir üye olduğunu söylüyor fakat buna karşın Yunan Komünist Partisi (KKE) ile bağlantılı yayınlarda yazarlık yaptığını belirtiyor.
Sözlerini Rasoulis'in yazdığı 'Sti rogmi tou hronou' parçasındaysa ilginç bir detay karşımıza çıkıyor. Rasoulis ve Papazoglou'nun birlikte söylediği şarkının İngilizce düzgün bir tercümesi bulunmadığı için sağlıklı bir çeviri yapamasak da, son dizelerde 'Ulyanov'un gülüşü' kısmı rahatlıkla anlaşılıyor. Buradaki 'Ulyanov'un ise -tam adıyla Vladimir İlyiç Ulyanov- Lenin'den başkası olmadığını söyleyebiliriz.
Son olarak Rasoulis'in Nazım Hikmet'le bağına da değinelim. Başta sözünü ettiğimiz gibi Loyzos, Nazım Hikmet'e ait pek çok şiiri besteler. Loyzos'un ölümünden yıllar sonra Nazım Hikmet şiirleri için yaptığı yayınlanmamış besteler ortaya çıkınca arkadaşı Rasoulis kolları sıvar ve şarkıları yorumlar. Kayıtlarda yer yer Loyzos'un da sesi duyulur. Aşağıdaki çalma listesinde, sözleri Nazım Hikmet'e ait olan ve Rasoulis tarafından seslendirilen şarkılara ulaşabilirsiniz. Loyzos'un kendi sesinden dinlemek isterseniz bu şarkıların Yunanca ismini YouTube'da aratmak yeterli olacaktır.
https://soundcloud.com/alexistsilidis/sets/inqsmrno8nwf
Kemal'le başladık Kemal'le bitirelim... Rap müziğinde 'diss atmak' tabiri, rapçilerin birbirini eleştirmek ya da yermek istediği şarkılar için kullanılıyor. Orada uyarlayarak 'Kemal' ve ona 'atılan diss'in tüm eleştiriler arasında en güzellerinden olduğuna hiç şüphe yok. Hem dünyayı değiştiremeyecek Kemal, hem dünyayı değiştirebilecek Kemal durumu kendi açılarından ustaca anlattığı için ortaya harika ama karşıt iki şarkı çıkmış. Hangisinin doğru olduğunuysa bırakalım geleceğin 'Kemal'leri söylesin.
* Yunanca bilen okuyucular daha iyi anlayacaktır: Şarkı sözleri İngilizceden çevrildiği için eksikler olabilir, uyaralım...
Kaynaklar ve daha detaylı bilgilerin yer aldığı linkler
https://www.mixanitouxronou.gr/pios-itan-o-kemal-pou-egine-tragoudi-apo-ton-chatzidaki-ke-pirodotise-tin-kontra-me-ton-rasouli-aftos-o-kosmos-den-tha-allaxi-pote-elege-o-sinthetis-mpori-na-allaxi-theli-sosti-chiliades/
http://xanemo.blogspot.com/2013/05/2.html
https://anatomyofmelancholy.wordpress.com/2004/11/08/goodnight-kemal/
http://www.manolisrasoulis.gr/hxoi_video.html
http://www.musicpaper.gr/documents/item/1193-manolis-rasoulis-grammata-stin-agapimeni
https://www.lifo.gr/articles/book_articles/217427/gia-ton-diigimatografo-manoli-rasoyli