Mazot Neden Düşmüyor

Akaryakıtta fiyatları yakından ilgilendiren gelişmeler sıkı takip ediliyor. Brent petrol fiyatı son haftalarda düşüyor ama akaryakıt fiyatları bir türlü düşmüyor. Bu durumda akaryakıt fiyatı neden düşmüyor sorusu sıklıkla akıllara da geliyor. Peki, akaryakıtta motorin indirimi var mı? Motorin fiyatı ne kadar zamlanacak? 

Sürücüler akaryakıtta fiyat indirimi bekliyor ama gelen yeni haberler hiç iç açıcı değil. Benzin fiyatı İstanbul’da 19 TL’yi aşarken motorin fiyatı 23,15 TL dolaylarında satılıyor.

AKARYAKITTA ÇİFTE ZAM BEKLENTİSİ

Brent petrol fiyatı 88 dolar seviyesinde işlem görüyor. Son haftalarda ciddi oranlarda gerileyen brent karşısında akaryakıt fiyatları için beklenen indirim bir türlü gelmiyor. Akaryakıt sektörü kaynakları ekim ayının ilk haftasında zam sinyali verdi.

Akaryakıtta indirim gözüktü! Sadece LPG otogaz fiyatları düşecek

BENZİN VE MOTORİN FİYATI ZAMLANIYOR

Motorin fiyatları için bu çarşamba gününden geçerli olmak üzere 1 lira 20 kuruş üstünde zamlanması beklenirken benzin fiyatı içinse 80 kuruş zam bekleniyor. 

Akaryakıtta 3 Ekim fiyatları şöyle:

İstanbul
Benzin fiyatı 19,25 TL
Motorin fiyatı 23,15 TL

Ankara
Benzin litre fiyatı 19,39 TL
Motorin litre fiyatı 23,25 TL

İzmir
Benzin fiyatı 19,38 TL
Motorin fiyatı 23,29 TL

Bursa
Benzin litre fiyatı 19,36 TL
Motorin fiyatı 23,26 TL

Antalya
Benzin fiyatı 19,53 TL
Motorin fiyatı 23,42 TL

Karar Gazetesi Ekonomi yazarı Oğuz Demir, doların düşmesine rağmen akaryakıt başta olmak üzere piyasadaki ürünlerin fiyatlarında neden düşüş yaşanmadığını açıkladı. Maliyetlerdeki artışlara dikkat çeken Demir, "Bu bir asansör değildir, dolar yükselince fiyatlar birden artmadı aslında yavaş yavaş arttı ama biz bunu hızlı hissettik. Dolardaki düşüş ithal mallardaki girdileri düşüreceği için ithal ürünlerde fiyat düşüşleri beklenebilir. Akaryakıt da ithal bir ürün dolar düşünce fiyatların düşmesi gerekiyordu ancak hükümet akaryakıttan alınan ÖTV oranlarını artırınca zamlar da kaçınılmaz oldu" ifadelerini kullandı.

İşte Gazete Duvar'a konuşan Demir'in açıklamalarından öne çıkanlar:

DOLAR DÜŞÜNCE FİYATLAR NEDEN DÜŞMEDİ?

Fiyatlar artarken maliyetler arttı fiyatlar da bunun paralel olarak arttı. Burada fiyatların artmasına neden olan sadece dolar değil. İthal girdi maliyetleri de arttı ama artan sadece ithal girdi değil yerli girdi maliyetleri de arttı. Fiyatlar aslında yavaş yavaş arttı ama biz bunu hızlı hissettik. Bu bir asansör değil fiyatlar birden artıp birden düşmez. Türkiye İstatistik Kurumu da bunu açıkladı kurum eğer doğru söylüyorsa maliyetlerin yüzde 55 oranında arttığını maliyetlerin yüzde 21 arttığını söyledi. Burada hala birikmiş bir maliyetin etkisi var. Dolar artınca artan, dolar düşünce düşen mallar ithal mallardır. Bakın Apple ne yaptı? Dolar düşüşe geçince ürünlerinin fiyatını aşağı çekti.

Akaryakıtın fiyatı neden düşmedi çünkü burada ÖTV'yi devlet artırdı ÖTV artınca dolar düşmesine rağmen ithal ürün olan akaryakıt fiyatları da dolar düşmesine rağmen düşmedi. Şu anda bizim odaklanmamız gereken konu fiyatların daha da artmamasını sağlamak. Dolar geçen sene bu dönemde 7,5 liraydı şimdi 11,5 lira hala daha yüzde 40'lık bir marj var. Onun için düşüşü ithal mallarda bekleyebiliriz ama içinde yerli girdi olan ürünlerde beklemek şu an için zor.

EKONOMİ NORMALLEŞT Mİ?

Türkiye'nin yeni ekonomik modelini de değerlendiren Oğuz Demir, “Ekonominin normalleşmesi” için zamana ihtiyaç olduğunu söyledi. Dolar Türkiye'de 15 liranın üzerindeyken Türkiye'de şirketler ve gerçek kişiler tarafından 6,5 milyar dolar alınmış. Şimdi doları o seviyelerden alan insanların parayı 3 ay vadeli dövize endeksli TL hesabına yatırmalarını bekleyemeyiz. Bu kitle doların yeniden yükselişe geçmelerini bekleyecektir. Burada dövize endeksli mevduat hesabına kimler para yatırabilir, elinde TL'si olup da dövize ve altına yönelmeyi düşünen insanlar yatırabilir ancak orada da ikinci bir sıkıntı çıktı. Bankalar yüzde 17 politika faizinin en fazla yüzde 3 fazlasını verebiliyor dolar artarsa arayı telafi ediyor ama doğrudan TL'ye yöneldiğinde yüzde faiz oranları var.

O kadar çok kafa karıştıran oranlar var ki şu an vatandaş da ne yapacağını henüz bilmiyor. O yüzden biz ekonomistler faiz artıralım dedik, bu arka yollara yönelmeden şimdi gelinen noktaya baktığımızda faiz kendiliğinden arttı. Türkiye'nin 10 yıllık hazine tahvil faizleri yüzde 24'lere geldi. Kredi faizleri yüzde 30'lara koşuyor.

"BAKAN NEBATİ DUYGU İNSANI AMA EKONOMİ MATEMATİKTİR"

Ekonomi yazarı Oğuz Demir, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'nin, “20 Aralık gecesi, dolar bozdurmak için herkes devreye girdi, insanlar dolar bozdurmaya koştu“ açıklamasını “O gece bir sürü insan evet dolar bozdurmak istedi ama bazı insanlar mobil cihazlarından dolar bozma işlemi yapamadı. Yapabilen yaptı ama. Burada işin esası insanların akıllarında soru işareti bırakmamak, şeffaf olmaktır ama hangi insan o gece saat 'da dolar bozdurdu bunların da açıklanması gerekir. Hiçbirimiz doların artmasını istemiyoruz. Bakan Nebati, duygu insanı olduğunu “Gözlerime bakar mısınız ne görüyorsunuz?” diyerek gösterdi ama ekonomi matematik işidir, bilim işidir. Sayın bakan daha her şeyin üzerinden bir hafta geçmesine rağmen televizyon televizyon gezip ekonominin nasıl iyi yönetildiğini anlatarak beklentiyi yükseltiyor ancak bu tehlikeli bir durum. Ekonomiyi rasyonel olarak yönettiğinizde ve şeffaf olduğunuzda insanları ikna edebilirsiniz” dedi.

Güncelleme: 

Türkiye'de ve dünyada geçtiğimiz bir yıl içerisinde petrol fiyatlarında ciddi bir yükseliş yaşandı. Bildiğiniz üzere Rusya - Ukrayna savaşı bir enerji krizi yarattı. Bu konuda yaşanan her gelişme, petrol fiyatlarını da doğrudan etkiledi. 

Hatta uzunca süredir neredeyse her gün bir akaryakıt zammı ya da indirimi haberi görüyoruz. Çünkü petrol fiyatları sürekli dalgalanıyor. Öyle ki geçtiğimiz Haziran ayında varil fiyatı doları gören brent petrol fiyatı bugün itibarıyla 81,25 dolara düşmüş durumda. 

Ülkemizde de fiyatlar sürekli dalgalanıyor ama…

Maalesef bu dalgalanmanın boyutu, brent petrol fiyatıyla aynı oranda olmuyor. Yukarıda verdiğimiz örnek üzerinden ilerleyerek açıklayalım;

Haziran ayında brent petrol fiyatının doları gördüğünden bahsetmiştik. Şimdi ise 81 dolar olduğunu söyledik. Peki bu iki tarihte ülkemizde benzin ve motorin fiyatları ne durumdaymış birlikte bakalım.

• 8 Haziran brent petrol fiyatı: ,29 dolar/ İstanbul motorin litre fiyatı: 25,94 TL/ İstanbul benzin litre fiyatı: 26,24 TL
• 16 Aralık brent petrol fiyatı: 81,25 dolar/ İstanbul motorin fiyatı: 21,10 TL/ İstanbul benzin fiyatı: 18,51 TL  (Fiyatlara bu gece itibarı ile zam bekleniyor.)

Görüldüğü üzere brent petrol fiyatındaki 30 dolarlık düşüşe rağmen benzin ve motorin fiyatlarındaki düşüş 5 lira ile 8 lira seviyesinde. 

Akla gelen ilk seçenekle başlayalım; kur etkeni

8 Haziran'da dolar kuru 16,90 TL seviyesindeydi. 16 Aralık'a geldiğimizde ise 18,65 TL seviyesine yükselmiş durumda. Haliyle brent petrol fiyatlarında dolar bazında yaşanan düşüş bize aynen etki edemiyor.

Fakat kurdaki yaklaşık iki liralık artış, aradaki farkın bu kadar fazla oluşunu yine de tek başına açıklayamıyor. Peki başka ne gibi gerekçeler olabilir?

Türkiye'de benzin ve motorin fiyatlarının nasıl hesaplandığına bakalım

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun Petrol ve LPG Piyasası Fiyatlandırma Raporu'na göre ülkemizde benzin ve motorin fiyatlandırması şu formülle hesaplanıyor;

• Ürün fiyatı + Toptancı marjı + Gelir payı + Dağıtıcı ve bayi marjı toplamı + Toplam vergi = Nihai satış fiyatı

Fakat bu formülde neredeyse hiçbir birim sabit değil. Toptancı marjı, dağıtıcı ve bayi marjı ve vergiler sürekli değişiyor. Üstelik bu değişim standart bir doğrusallıkla ilerlemiyor. Ürün fiyatının arttığı bir ayda, dağıtıcı ve bayi marjı toplamı düşerken toptancı marjı artabiliyor… 

Aşağıdaki iki tabloda göreceğiniz üzere bir önceki ve bir sonraki ay arasında tüm birimlerde doğrusal olmayan değişimler var

*Tablolar EPDK'nın Petrol ve LPG Piyasası Fiyatlandırma Haziran ve Ekim raporlarından alınmıştır.

Ürün fiyatının daha yüksek olduğu Haziran döneminde vergi ve gelir payı %24,60 olarak hesaplanmış

EPDK'nin notu: Haziran ayında ortalama olarak 27, TL/lt düzeyindeki 95 oktan kurşunsuz benzin nihai litre fiyatının %24,60’lık kısmının vergi ve gelir payı, %66,22’lik kısmının ürün maliyeti ve %9,18’lik kısmının ise piyasada faaliyet gösteren şirketlerin brüt kâr marjından oluştuğu görülmektedir.

Ürün fiyatının daha düşük olduğu Ekim döneminde ise vergi ve gelir payı %27,67'ye yükselmiş

EPDK'nin notu: Ekim ayında ortalama olarak 20, TL/lt düzeyindeki 95 oktan kurşunsuz benzin nihai litre fiyatının %27,67’lik kısmının vergi ve gelir payı, %62,51’lik kısmının ürün maliyeti ve %9,82’lik kısmının ise piyasada faaliyet gösteren şirketlerin brüt kâr marjından oluştuğu görülmektedir.

Benzin ve motorinde vergi oranları ne durumda? Oran değişimi nasıl açıklanabilir?

Benzin ve motorinde sabit %18 KDV var. Ancak ÖTV için sabit bir vergi oranı ile ilerlenmiyor. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayımlanan Özel Tüketim Vergisi Tutarları ve Oranları listesine göre benzinde ÖTV 2,68 TL seviyesinde, motorinde ise bu rakam 2,05 TL. 

Fakat ÖTV miktarı Cumhurbaşkanlığı kararı ile anlık olarak düzenlenebiliyor. Kimi durumlarda indirim oranı kadar ÖTV artışı gerçekleştirildiği için indirimlerin pompa fiyatlarına hiç yansımadığı senaryolar bile yaşanabiliyor.

Sonuç olarak…

Ülkemizde akaryakıt fiyatları hem kurdan, hem vergilerden hem de şirketlerin kâr marjlarından etkileniyor. Bu da yalnızca brent petrol fiyatına bağlı olmayan akaryakıt fiyatlarının yaşanan düşüş sonrası aynı oranda düşmemesine yol açıyor.

Kaynaklar: Gelir İdaresi Başkanlığı, EPDK Petrol ve LPG Piyasası Fiyatlandırma Raporu - Haziran, EPDK Petrol ve LPG Piyasası Fiyatlandırma Raporu - Ekim, Bloomberg Brent Petrol Fiyat Grafiği, Bloomberg Dolar Kuru Grafiği

Emoji İle Tepki Ver

40