Menenjit Aşısı Ne Için Yapılır

Meningokok Nedir?

Meningokok hastalığı, Neisseria meningitidis bakterisinin neden olduğu, saatler içerisinde ölümle veya görme, işitme sorunları, beyin hasarı, karaciğer, böbrek yetmezliği ve uzuv kaybı ile sonuçlanabilen akut bakteriyel bir hastalıktır.

Enfeksiyon; menenjit ve septisemi (kan zehirlenmesi) olarak görülebilir. Bebekler ve ilk 5 yaştaki çocuklar bağışıklık sistemlerinin gelişmemiş olması ve bakterinin ülkemizde küçük yaş grubunda daha sık görülmesi nedeniyle en önemli risk grubunu oluşturmakla birlikte, ergenlerde ikinci en sık görüldüğü dönemi oluşturur. Hastalığa en sık yol açan bakteri serogrupları A, B, C, W ve Y olmakla birlikte, ülkelere ve yıllara göre değişkenlik göstermektedir. Tipik hastalık bulguları ani başlangıçlı ateş, döküntü, baş ağrısı, ense sertliği, bilinç değişikliği, kas ağrısı, eklem ağrısı, bulantı ve kusma olabilir.

Nasıl Bulaşır?

Meningokok bakterisi sadece insan tarafından taşınır ve geçiş bu yolla gerçekleşir. İnsanlarda, bakteri boğaz ve/veya burunda taşınır. Taşıyıcılık yaşa göre değişmekle birlikte en sık ergenlerde görülür ve sigara içenlerde artmış taşıyıcılık oranları bildirilmektedir. Bakteri solunumdan yayılan damlacık yoluyla bulaşır. Düzenli, uzamış yakın temasla risk artar. Kuluçka süresi en sık 3-4 gün olarak bildirilmekle birlikte, 1 ile 10 gün arasında değişir. Bağışıklık sistemini baskılayan hastalıklar, bazı ilaç tedavileri, dalağın alınmış olması veya işlev görmemesi hastalık riskini arttırır. Ayrıca kalabalık yaşam ortamı (hac, askeriye, yurt), üst solunum yolunun viral enfeksiyonları ve meslek nedeniyle bakteriyle temas diğer risk faktörleri arasındadır

Meningokok Hastalığı Nasıl Önlenir?

Meningokok hastalığının önlenmesindeki en etkili yol aşılanmadır. Meningokok hastalığına yol açan tüm serogruplara karşı koruyucu tek bir aşı bulunmamaktadır. Ülkemizde bu serogruplara karşı koruma sağlayan 2 grup (ACYW ve B aşıları) meningokok aşısı ruhsatlıdır. Bu aşılarda koruyucu bağışıklık yanıtı yaş gruplarına göre küçük farklılıklar göstermekle birlikte her 10 kişiden 6-9’unda (ortalama 8’inde) tüm aşı dozları tamamlandıktan 1 ay sonra gerçekleşmektedir. Mevcut kanıtlar koruyuculuk düzeyinin en az 5 yıl sürdüğünü göstermektedir. Tüm aşılar meningokok bakterisinin bazı kısımlarını içermekte olup, canlı etken bulunmamaktadır.

Aşılama Şeması Nasıldır?

Ülkemizde ruhsatlı Men ACWY aşıları:

• Menactra (Sanofi Pasteur)
• Menveo (Glaxo Smith Kline)
• Nİmenrix (Pfizer)
• Men ACWY aşıları rutin çocukluk çağı aşılarının çoğuyla birlikte aynı anda uygulanabilir. Ancak, Menactra bazı pnömokok alt tiplerine aşı cevabını engellemesi nedeniyle 13 valanlı pnömokok (PCV-13) aşısıyla aynı anda tercih edilmemelidir. İdeal olarak önce PCV13’ün uygulanması en az 1 ay süre sonra Menactra aşısının uygulanması önerilir.

Meningokok B (Men B) aşıları: Bexsero ve Trumenba markasıyla 2 adet MenB aşısı bulunmakla birlikte ülkemizde yalnızca Bexsero ruhsat alarak kullanıma girmiştir.

Bexsero (GSK) aşısı MenB alt tipine karşı 4 antijen içerir. Aşı, diğer MenACWY aşılarıyla veya diğer çocukluk çağı aşılarıyla aynı anda uygulanabilir. Aşıyla 2 yaş altı çocuklarda ateş görülmektedir. İngiltere ve Avustralya’da bu etki diğer aşılarla birlikte yapıldığında daha fazla görüldüğü için 2 yaş altında aşı yapılırken parasetamol (ateş düşürücü) kullanılması önerilmektedir.

Aşının Yan Etkileri Nelerdir?

Aşılanan kişilerin çoğunda ciddi yan etki ile karşılaşılmamaktadır.

MenACWY aşısına bağlı en sık ateş, baş ağrısı, 48-72 saat içerisinde geçen aşı yerinde kızarıklık bildirilmektedir. Menveo aşısının enjektör kapağı doğal kauçuk içermekle birlikte, lateks alerjisi olanlarda alternatif bir aşının kullanımı önerilir.

MenB aşısına bağlı >380C ateş tek başına yapıldığında %26-41 arasında görülürken, >390C ateş %4-8’inde görülmekte, diğer aşılarla birlikte yapıldığında >380C ateş %51-62’sinde, >390C ateş ise %10-15’inde görülmektedir. Aşıya bağlı huzursuzluk, yeme alışkanlığında değişme, ishal, döküntü, enjeksiyon yerinde kızarıklık, şişlik görülmekle birlikte İngiltere’de 3 milyon aşı uygulamasına bağlı ciddi yan etki ile karşılaşılmamıştır.

Meningokok Aşısı Hakkında Daha Fazla Bilgiye Nereden Ulaşabilirim?

1. https://asi.saglik.gov.tr/
2. Gökçay G, Beyazova U. İlk beş yaşta çocuk sağlığı izlemi. İstanbul, Nobel Kitabevi; 2017

Referanslar:

1. Meningococcal vaccines for Australians. National Centre for immunization Research Surveillance (NCIRS) fact sheet June 2018. http://ncirs.org.au/sites/default/files/2019 04/Meningococcal_FactSheet_April2019_Final.pdf, erişim 7th July 2019. Parikh SR.
2. Effectiveness and impact of a reduced infant schedule of 4CMenB vaccine against group B meningococcal disease in England: a national observational cohort study. Lancet 2016;
3. Martinon-Torres F. Reduced schedules of 4CMenB vaccine in infants and catch-up series in children: Immunogenicity and safety results from a randomised open-label phase 3b trial. Vaccine 2017; 35(28): 3548-3557.
4. Arribas JMM, Martinez AC, Horn M, Porcuna XMP, Reigada MCO, Bermudez JM ve ark. Safety and immunogenicity of the quadrivalent meningococcal serogroups A, C, W and Y tetanus toxoid conjugate vaccine coadministered with routine childhood vaccines in European infants. Pediatr Infect Dis J 2017; 36:e98-e107.
5. Cutland CL, Nolan T, Halperin SA, Kurugol Z, Ahmed K, Perrett KP ve ark. Immunogenicity and safety of one or two doses of the quadrivalent meningococcal vaccine MenACWY-TT given alone or with the 13-valent pneumococcal conjugate vaccine in toddlers: a phase III, open-label, randomised study. Vaccine 2018
6. Dbaibo G, Favila JCT, Traskine M, Jastorff A, Wielen MV. Immunogenicity and safety of MenACWY-TT, a meningococcal conjugate vaccine, co-administered with routine childhood vaccine in healthy infants: a phase III, randomized study. Vaccine 2018; 36: 4102-4111.
7. Center for Disease Control and Prevention. Vaccine information statements. https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/vis/vis-statements/mening.html, erişim 5th July 2019.
8. American Academy of Pediatrics. Pneumococcal infections. In: Kimberlin DW, Brady MT, Jackson MA, Long SS, eds. Red Book:2018 Report of the Committee on Infectious Diseases. 31st ed. Itasca, IL: American Academy of Pediatrics; 2018: 639-650.
9. American Academy of Pediatrics. Meningococcal infections. In: Kimberlin DW, Brady MT, Jackson MA, Long SS, eds. Red Book:2018 Report of the Committee on Infectious Diseases. 31st ed. Itasca, IL: American Academy of Pediatrics; 2018:550-560.

“Bilgilendirme broşürleri Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dönem 3 öğrencilerinin (Özge Atış, Uğur Girgiç, Nouraldin Kharausha, Zuhal Şahin) 2014 yılında Sosyal Pediatri Bilim Dalın’da Prof. Dr. Perran Boran danışmanlığında “Çocukluk çağı hastalıkları aşıları hakkında aile bilgi düzeyleri ve inançlarının araştırılması” başlıklı Introduction to Clinical Practice (ICP) projesi kapsamında hazırlanmış, 2019 yılında İstanbul Sosyal Pediatri Ekibi tarafından güncellenmiştir.”

Category: Çocuk Sağlığı ve AşılarBy Çocuk Sağlığı Derneği

Author: Çocuk Sağlığı Derneği

Çocuk Sağlığı Derneği, 1964 yılında İstanbul Üniversitesi'nde görevli Prof. Dr. Cihad Tahsin Gürson ve Prof. Dr. Olcay Neyzi önderliğinde bir grup çocuk hekimi ve çocuk sağlığı konusuna ilgi duyan yardımseverler tarafından kurulmuştur.1964 yılındaki kuruluşu sırasında Derneğimiz, "İstanbul Çocuk Sağlığı Derneği" olarak adlandırılmış ve 26.01.1966 tarih ve 6/5907 kanunla "Kamu Yararına Dernek" statüsünü kazanmıştır.

Bebeğinizin doğduğu andan itibaren belirli bir yaşa gelinceye kadar bir dizi aşı olması gerekiyor. 

Hepatit B Aşısı: Hepatit B enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. Doğumda, 1. ayda ve 6. ayda olmak üzere 3 doz şeklinde kas içine uygulanır. 

Difteri: Difteri enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. 2-4-6. aylar ile 18. ayda beşli karma aşı içerisinde uygulanır. İlköğretim 1. ve 8. sınıflarda pekiştirme dozları yapılır. Kas içine uygulanır.

Boğmaca: Boğmaca enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. 2-4-6. aylar ile 18. ayda beşli karma aşı içerisinde uygulanır. İlköğretim 1. ve 8. sınıflarda pekiştirme dozları yapılır. Kas içine uygulanır.

Tetanoz: Tetanoz enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. 2-4-6. aylar ile 18. ayda beşli karma aşı içerisinde uygulanır. İlköğretim 1. ve 8. sınıflarda pekiştirme dozları yapılır. Kas içine uygulanır.

Polio (Çocuk felci): Polio enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. 2-4-6. aylar ile 18. ayda beşli karma aşı içerisinde uygulanır. İlköğretim 1. ve 8. sınıflarda pekiştirme dozları yapılır. Kas içine uygulanır. 6. ve 18.ayda ağızdan damla olarak ayrıca verilir.

Hemofilus influenza(Hib aşısı): Özellikle süt çocukluğu döneminde en sık menenjite neden olan bakteriye karşı olan aşıdır. Ancak rutin aşılamalar sayesinde bu enfeksiyon hemen hemen hiç görülmemektedir. Halk arasında menenjit aşısı olarak da bilinir. 2-4-6. aylar ile 18. ayda beşli karma aşı içerisinde, kas içine uygulanır.

BCG aşısı (Verem aşısı): Verem mikrobuna karşı bağışıklık sağlar. Doğumdan sonraki 2. ayda cilt içine uygulanır. Yapılan yerde yaklaşık 1,5-2 ay sonra iz bırakarak iyileşen cilt reaksiyonu olur.

Pnömokok Aşısı: Pnömokok bakterisinin neden olduğu, zatürre, menenjit, orta kulak iltihabı ve bakteriyemi denen hastalığa karşı bağışıklık sağlar. 2-4-6 ve 12. aylarda kas içine uygulanır.

Rotavirüs Aşısı: Özellikle kış mevsiminde 2 yaş altındaki çocuklarda ateş, ishal ve kusma şeklinde barsak enfeksiyonu yapan bir virüse karşı (rotavirüs) bağışıklık sağlar. 2 ve 3 doz şeklinde yapılabilen 2 formu vardır. Ağızdan damla şeklinde uygulanır. İlk dozun doğumdan sonraki 6-14. hafta içinde yapılması gerekir. Son doz 28.haftaya kadar yapılmalıdır. Sağlık bakanlığının rutin aşı programında olmayan ailenin isteği üzerine yapılan özel bir aşıdır.

Kızamık Aşısı: Kızamık enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. Kızamıkçık ve kabakulak virüsleriyle aynı enjektörde yapılan 3’lü bir aşıdır. Kas içine veya cilt altına uygulanabilir. 1 yaşında ve ilköğretim 1. sınıfta yapılmaktadır.

Kızamıkçık Aşısı: Kızamıkçık enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. Kızamık ve kabakulak virüsleriyle aynı enjektörde yapılan 3’lü bir aşıdır. Kas içine veya cilt altına uygulanabilir. 1 yaşında ve ilköğretim 1. sınıfta yapılmaktadır.

Kabakulak: Kabakulak enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. Kızamıkçık ve kızamık virüsleriyle aynı enjektörde yapılan 3’lü bir aşıdır. Kas içine veya cilt altına uygulanabilir. 1 yaşında ve ilköğretim 1. sınıfta yapılmaktadır.

Varicella (Suçiçeği) Aşısı: Bir yaşında MMR(kızamık-kızamıkçık kabakulak) aşısı ile aynı anda veya ondan bir ay sonra cilt altına uygulanan bir aşıdır. 5-6 yaşlarında ikinci bir pekiştirme dozu gerekir. Sağlık bakanlığının rutin aşı programında olmayıp isteğe bağlı olarak özel olarak uygulanan bir aşıdır.

Hepatit A Aşısı: Hepatit A virüsünün neden olduğu sarılık hastalığına karşı uygulanan bir aşıdır. Yurt dışında 1 yaşından itibaren uygulanabilmekte ise de ülkemizde, genellikle 2 yaşından itibaren 6 ay ara ile kas içine uygulanmaktadır. Sağlık bakanlığının rutin aşı programında olmayıp isteğe bağlı özel olarak uygulanan bir aşıdır.

HPV Aşısı: Human papilloma virüsü denen bir virüse karşı uygulanan bir aşıdır. Kadınlarda rahim ağzı kanserine neden olabilen bir virüstür. En erken 8 yaşından itibaren uygulanabilir. 3 doz uygulanan bir aşıdır. 

Meningokok (Menenjit) Aşısı: Meningokok bakterisine karşı uygulanan bir aşıdır. İkinci aydan itibaren uygulanabilen bir aşıdır (sadace Nimenrix isimli aşı). Aşı uygulaması 2. ayda ilk doz ve 4. ayda ikinci doz ve 12. ayda üçüncü doz şeklinde yapılabilmektedir. Sağlık bakanlığının rutin aşı programında olmayıp isteğe bağlı olarak özel olarak uygulanan bir aşıdır. Aşı takviminin uygulamasında hekimler arasında bireysel farklılıklar olabilir. Aşının uygulamsında 3. ay ilk doz, 5. ay ikinci doz ve 13. ay üçüncü doz şeklinde uygulamada yapılabilir. Bu hastalığa ait iki farklı aşı daha mevcuttur. Bu iki aşının uygulanması sağlıklı çocuklarda 9. ayda ilk doz ve 12. ayda ikinci doz şeklindedir.

Menenjit; hızlı ilerleyen, beyin ve omuriliği çevreleyen koruyucu zarı etkileyen ciddi bir enfeksiyondur. Saatler içinde ölümle sonuçlanabilir.

Her yaş grubundan insan menenjit hastalığına yakalanabilir. Ancak bebeklerin yüksek risk taşıdıkları unutulmamalıdır.

Hastalık tanısı erken konsa ve tedaviye başlansa dahi bu hastaların %5-10’u, belirtiler gözlenmeye başlandıktan 24 ila 48 saat içinde ölmektedir. Tedavi almayan hastaların ise %50’si ölmektedir.

Viral menenjit nadiren uzun süreli problemlere yol açarken, bakteriyel menenjit de hastaların %10-20’sinde ciddi tıbbi problemler gelişebilmektedir:

• Kol, bacak ya da parmaklar gibi uzuv kayıpları
• Işitme kaybı
• Görme kaybı
• Öğrenme güçlüğü
• Koordinasyon, hareket ve denge problemler
• Ve çeşitli organ yetmezlikleridir.

Çocuklarda konjuge aşıların kullanılmaya başlanmasıyla bakteriyel menenjit daha az görülmektedir. Buna karşılık aseptik menenjit daha sık gözlenmekte ve en önemli etken olarak virüsler karşımıza çıkmaktadır. En yüksek risk altındakiler 6-12 ay arasındaki süt çocuklarıdır. Bildirilen olguların %90’ını 1 ay ile 5 yaş arasındaki çocuklar oluşturmaktadır.

Çocuklarda menenjit belirti ve bulguları yaşa göre değişiklik gösterir;

Süt çocuklarında ateş, emmede azalma, huzursuzluk, çevreyle ilgisizlik gibi başka hastalıklarda da karşılaşlabilen bulgular gözlenebilirken, daha büyük çocuklarda, baş ağrısı, ışıktan korkma, ense sertliği, bilinç değişikliği, mide bulantısı ve kusma gibi “klasik menenjit” bulguları görülebilmektedir.

Menenjit Nasıl Bulaşır

Menenjit hastalığı genelde bakteriyi burnunda taşıyıp kendisi hastalığa yakalanmamış kişilerce bulaştırılır.

Çocuğun bu kişilerin aksırma veya öksürme, öpmesine maruz kalması ya da

Çatal, kaşık, diş fırçası gibi ekipmaların ortak kullanımı diğer bulaş yollarından bazılarıdır.

Menenjit Aşısı Ne Zaman Yapılır?

En sık karşılaşılan 6 menenjit serotipinin 5’i için farklı menenjit aşıları bulunmaktadır.
Çocuklarda meningokoklara karşı bağışıklama sağlamak için konjuge meningokok aşıları tercih edilmektedir.
Tüm Konjuge Menenjit aşıları genel olarak güvenlidir.
Konjuge Menenjit aşıları genel olarak diğer çocukluk çağı aşıları ile beraber uygulanabilir.

4’lü Konjuge Meningokok Aşıları (KMA4)
Farklı üreticilerce geliştirilen 4 adet meningokok aşısı (KMA4) ülkemizde de onaylıdır.
Bu aşılar menenjitin A, C, Y, W135 serotiplerine karşı oluşturulmuş aşılardır.
Çocukluk döneminde meningokok aşılaması yapılması gereken durumlarda ve Hac, umre yolcusu ya da meningokok enfeksiyonunun sorun olduğu ülkelere gidecek çocuklara yaşa uygun KMA4 yapılması önerilir.

Tekli Konjuge Meningokok Aşıları (KMA1)
Ülkemizde serogrup B meningokokların sebep olduğu hastalığa karşı korunmada yardımcı olmak için 2 aylıktan itibaren kullanılabilen tek aşı bulunmaktadır.
Aşılama zamanında ve aşılamadan kısa bir süre sonra ateş düşürücüler doktor önerisi doğrultusunda başlanmalıdır.

Referanslar:

1. Central for Disease Control and Prevention Meningococcal Disease Causes and How It Spreads Ocak 2023 tarihinde https://www.cdc.gov/meningococcal/about/causes-transmission.html adresinden ulaşılmıştır.
2. National Health Services UK. Ocak 2023 tarihinde http://www.nhs.uk/conditions/Meningitis/Pages/Introduction.aspx adresinden ulaşılmıştır.
3. Acar M, Sütçü M, Somer A. Çocuklarda menenjite güncel yaklaşım. Çocuk Dergisi. 2014;14(3):95-99.
4. Arısoy ES, Çiftçi E, Hacımustafaoğlu M ve ark. Önceden Sağlıklı Çocuklarda Türkiye Ulusal Bağışıklama Çizelgesinde (Ulusal Aşı Takvimi) Yer Alan ve Almayan Aşılara İlişkin Uygulama Önerileri – 2015. J Pediatr Inf. 2015;9:1-11.

Son aylarda özellikle ülkemizde yeni kullanıma giren meningokok B aşısı sonrasında menenjit aşıları hakkında bir miktar kafa karışıklığı olmuştur. Özellikle anne babaların akıllarına hangi aşı ne zaman yapılacak daha önce menenjit aşısı olduk yeniden mi olacağız gibi sorular takılmıştır.

Menenjit Nedir?

Menenjit beyin ve omurilik çevresindeki zarda gelişen ciddi bir enfeksiyondur. Değişik virüs ve bakteriler bu hastalığı neden olur. Ama en ağır menenjit tipi bakteriyel meningokokal menenjittir. Neisseria meningitidis bakterisinin neden olduğu bu menenjit eğer tedavi edilmez ise 24 saat içinde ölümle sonuçlanır. Yaşayanlarda ise görme, işitme kaybı ve kol bacak kaybı gibi ciddi sakatlıklara neden olur. Hemen her yaşta görülse de çocuk ve gençlerde daha sıktır.  Bakterinin en sık beş tipi ABCYW hastalığa neden olur. Her ülke ve bölgede farklı tipler hastalık yapar. Ülkemizde yapılan araştırmaların sonuçları ise en sık W ve B tiplerinin etken olduğunu göstermiştir.

Menenjitten Nasıl Korunulur?

Menenjitten korunmanın en etkili yolu aşı olmaktır. Ama menenjit aşıları ülkemizde henüz ulusal aşı takviminde değildir. Sadece 2013 yılından itibaren 4 tip bakteri içeren (ACYW) 4’lü menenjit aşıları özel aşı kapsamında ülkemizde yapılmaktadır. Ama bu aşılar tabiî ki B tipi bakteriyi içermez. Maalesef 5 tip bakteriyi (ABCYW) içeren aşı da henüz yoktur. Ama B tipini içeren menenjit aşısının (Bexsero) ülkemizde uygulanabilir olması ile artık bütün menenjit tiplerine karşı korunma sağlanmış olacaktır.

B tipi menenjit aşısı (Bexsero) ülkemizde yeni olmasına rağmen aslında pek çok gelişmiş ülkede rutin aşı takviminde yapılmaktadır. Aşı 2. ayını doldurmuş her bebeğe yapılabilir. Doz sayısı aşı başlandığında bebeğin yaşına göre değişir. Genellikle diğer aşılarda olduğu gibi ateş, aşı yerinde ağrı, sertlik ve kızarıklık dışında ciddi bir yan etkisi yoktur.

Menenjitten tam korunmak için doktorunuza danışarak bebeğinizin 4’lü (ACYW) ve B tipi menenjit aşılarını mutlaka yaptırın.