Mezopotamya Uygarlıkları 9 Sınıf Tarih
Mezopotamya Uygarlığı Özeti
20/12/20149-2.Ünite İnsanlığın İlk Dönemleri Ünitesi32,514 Görünümler
- İlk çağlarda Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgeye Mezopotamya adı verilmiştir. Mezopotamya, verimli topraklara sahip olduğu için sık sık istilaya uğramış, birçok kavim gelerek bölgeye yerleşmiş, bu nedenle birçok uygarlık kurulmuştur.
a) Sümerler:
- Mezopotamya’nın siyasi ve kültürel tarihi Sümerlerle başlar. Sümerler Asya kökenli bir kavim olup, MÖ IV. binde Aşağı Mezopotamya’ya yerleşmiş, burada Lagaş, Ur, Uruk, Eridu, Ummo ve Kaş gibi “şehirdevletleri” kurmuşlardır.
- Sümerler yazıyı kullanan ilk toplumdur. Dilleri Asya kökenlidir. Yazı sayesinde edebi türler gelişmiştir. Bunların başında destanlar gelir. Gılgamış Destanı, TufanHikâyesi, Yaradılış Manzumesi günümüze kadar gelen klasik eserlerdir.
- Sümerler hukuk devletinin kurulmasına öncülük etmişlerdir. İlk kanun Lagaş Kralı Urukagina tarafından çıkarılmış; burada, kralın baskı ve zulme son vererek özgürlüğü getirdiği anlatılmıştır. Bu kanunlarda cezalandırma yöntemi “fidye” (bedel)’dir.
- Sümer dini çok tanrılıToprak tanrıların malı sayılıyor ve rahiplerin gözetiminde işletiliyordu. Urukagina reformlarıyla özel mülkiyet ortaya çıkmıştır. Sümer sanatı canlı ve gerçekçi idi. Kabartma, oyma, kuyumculuk ve heykelcilik gelişmiş, “Zigurrat” denilen çok katlı tapınaklar yapılmıştır.
- Sümerlerde düzenli bir ordu yoktu. Köleler dışında her erkek asker sayılırdı. Sümerler bilimin gelişmesine önemli katkılarda bulunmuş; ayı 30, yılı 360 gün olarak hesaplamış; daireyi 360 dereceye bölmüşlerdir.
b) Akadlar:
- Sâmi ırkındandırlar. MÖ IV. binde, Arap yarımadasından gelerek, Mezopotamya’ya yerleştiler. Başkentleri Agede Sümerleri yıkarak tüm Mezopotamya’yı egemenlikleri altına aldılar.
c) Elamlılar:
- MÖ IV. binden itibaren varlık gösterdiler. Sümer ve Akad himayesinde yaşadılar. Başkentleri Sus şehri idi. Tarım ve hayvancılıkla uğraştılar.
d) Babilliler:
- Sâmi ırkından olan Amurrular, MÖ 2000 yıllarında Babil merkez olmak üzere bir devlet ve düzenli bir ordu kurdular. Babillilerin ilk devletine Hititler, ikinci devletlerine ise Persler son verdiler. Babil Kralı Hammurabi önemli yasalar çıkardı. Kişi ve toplum hukukunu birbirinden ayırdı Devletin teokratik özelliğini kaldırdı. Cezalandırmada kısas yöntemini uyguladı. Babil Kulesi ve Asma Bahçeleri dünyanın başlıca şaheserlerindendir.
e) Asurlular:
- Sâmi kökenli bir diğer kavim olan Asurlular, MÖ 2000’de Ninova şehri çevresine yerleştiler. Egemenlik alanlarını Kapadokya’ya kadar genişlettiler. Anadolu’da çeşitli koloniler kurarak ticareti geliştirdiler. Bu sayede Mezopotamya uygarlığını Anadolu’da yaydılar. MÖ VII. yüzyılda Medler ve Babilliler Asur hakimiyetine son verdiler. Asurlular kaya oymacılığında geliştiler. Kütüphanecilik faaliyetini başlattılar. Hammurabi Kanunları’ndan daha sert cezalar içeren yasalar çıkardılar.
Mezopotamya uygarlıklarının genel özellikleri:
- Siyasi yapı “şehir devletleri” biçimindeydi. Bunlardan biri diğerine üstünlük kurunca, hakim şehrin kralı tüm ülkenin kralı olurdu.
- Patesi adı verilen krallar, ülkelerini tanrı adına idare ederlerdi. Kralların yanında, gerektiğinde toplantıya çağrılan danışma meclisleri vardı.
- Mezepotamya uygarlığının dini çok tanrılı idi. Sümerlerde ahiret inancı vardı. Sâmilerin Mezopotamya’ya gelmesiyle bu inanç kayboldu.
- Halk hürler, korunanlar ve köleler şeklinde sınıflara ayrılmıştı. Kölelerinin hiçbir hakkı yoktu.
- Ekonominin temeli tarımdı. Tüccarlar Anadolu, Suriye, Mısır ve Hindistan’a giderek, ticaret yapıyorlardı. Bütün ticari faaliyetler takas esasına dayanıyordu. Ölçü birimleri sistemleştirilmişti.
- Mezopotamya medeniyeti Akdeniz medeniyetinin temeli oldu. En çok etkilediği yer ise Anadolu’
EtiketlerakadlarasurlularelamlarMezopotamya Uygarlığı Özetisümerler
Mezopotamya uygarliklari
Mezopotamya, ilkçağda Anadolu’nun güneyinde Toros Dağları’nda başlayıp Basra Körfezi’ne kadar uzanan bölgenin adıdır. Bu bölgeyi Fırat ve Dicle ırmakları sular. Mezopotamya, iki ırmak arası anl***** gelir.
İlk çağda Mezopotamya’da beş devlet kurulmuştur. Bunlar; Sümerler, Elamlar, Akadlar, Asurlar ve Babilliler’dir.
a. Sümerler
M.Ö.4000′lerde Aşağı Mezopotamya’ya yerleştiler ve diğer Mezopotamya uygarlıklarına öncülük ettiler.
Sümerler M.Ö 3000 yıllarında ilk yazıyı kullandılar.
– Birbirlerinden bağımsız birçok şehir devletçiklerinden oluşan bir uygarlık kurdular. En önemli şehirleri Ur, Uruk, Kiş, Lagaş, olan Sümer devletçiklerinin başında Patesi denilen krallar bulunurdu. Bunlar aynı zamanda rahiptiler.
Bilinen ilk yazılı kanunlar Sümer kralı Urganika tarafından yazılmıştır.
– Sümerler bataklıkları kurutarak tarım arazileri kurmayı başarmışlardır.
Çok tanrılı dinlere inanırlardı ve kralları rahip-kral olarak bilinirdi. En önemli Tanrıları Enki, Enlil ve Anu’dur.
Dini amaçla yaptıkları Ziggurat adlı tapınakları aynı zamanda rasathane ve soğuk hava deposu olarak da kullanılmaktaydılar
Sümerler düzenli orduyu Mezopotamya’da ilk kuran Akatlar tarafından ortadan kaldırılmışlardır.
Sümerler bilim alanında ilerlemiş , dört işlemi kullanmış, dairenin alanını hesaplamayı başarmışlardır.
Edebiyat alanında en önemli eserleri Yaradılış, Tufan ve Gılgamış destanlarıdır.
Mezopotamya’da Sümerlerden sonra kurulan devletler, Sümer uygarlığını geliştirerek Mezopotamya uygarlığına katkıda bulunmuşlardır.
b. Akadlar:
Paralı ve devamlı orduları sayesinde kısa sürede bütün Mezopotamya’ya egemen olan Akadlar Doğu Anadolu’ya kadar sınırlarını genişlettiler. Akadlar çok tanrılı bir inanışa sahiptiler ve başkentleri akad idi. Agade adı verilen ker*** ve tuğladan yapılan eserler en önemli mimari eserleridir. Tarihte bilinen ilk imparatorluk ve ilk düzenli orduyu Akadlar kurdular. Sümer uygarlığını Ön Asya’ya yaymayı başardılar.
c. Elamlar:
Güneydoğu Mezopotamya Elam olarak adlandırılır. Mezopotamya uygarlığı içinde en sönük dönemini oluşturur. Başkentleri Sus şehridir. Bilim ve teknik, güzel sanatlarda ilerleme göstermişlerdir. Elamlar tarımla ilgilenmiştir. Çok tanrılı bir inanışa sahiptirler.
d. Babil Krallıkları
Babil Krallıkları Orta Mezopotamya’da kuruldular ve M.Ö 3000′lerde ortaya çıktılar.
– Babil Kralı Hammurabi ilk anayasa olarak kabul edilen Hammurabi kanunlarını oluşturdu. Hammurabi, daha önce uygulanan kanunların birleşmesinden oluşmaktadır. Hammurabi kanunlarında Urganika Kanunları’na göre daha sert cezalar yer almaktadır. I. Babil krallığı Hititler’in saldırısı ile yıkılmıştır.
– II. Babil krallarının en önemlisi Nebukadnazar’dır. Onun zamanında Babil’in asma bahçeleri ve Babil kulesi yapıldı. II. Babil krallığını Persler ortadan kaldırdı.
e. Asur Krallığı
Asurlar, yukarı Mezopotamya olarak adlandırılan Güney Doğu anadolu’da kuruldular. Asurlar Toros ve Anadoluya kadar yayıldılar. İbranilerle savaşıp Mısır’a kadar vardılar. Asurlar ticaret kolonileri kurdular ve ticareti geliştirdiler. Asurlar, Anadolu’da kurdukları ticaret kolonileri sayesinde Anadolu’nun tarihi devirlere girmesini ( Anadolu’da yazılı devirlerin başlamasını) sağladılar. Özellikle Kayseri’deki Kültepe’de Asur Tabletleri bulunmaktadır. Asurlar Mezopotamya’nın en geniş devletini kurmayı başardılar. Nemrut Dağı’ndaki heykeller asurlara aittir. Asurlular’ın kanunları Hammurabi kanunlarından daha sert yaptırımlar içerr. Asurlar çok tanrılı bir inanışa sahiptir. Asurlar atlı birlikleri ilk kullanan devlettir. Medler ve Babiller tarafından ortadan kaldırıldılar