AKP Sakarya Milletvekili Kenan Sofuoğlu’nun “Emir erlerim” paylaşımına gelen eleştirilerin ardından danışmanı Semih Bostanoğlu’nun yaptığı, “Diğer milletvekilleri danışmanların maaşlarından pay alırken Kenan abim giydiğimiz kıyafetimize kadar her şeyimizle kendisi ilgileniyor” açıklaması yeni bir tartışma başlattı.
Bostanoğlu, daha sonra yaptığı paylaşımı silip ilgili bölümü çıkararak yeniden paylaşırken; ‘bazı milletvekillerinin danışmanlarının maaşından pay aldığı’ iddiası sosyal medyanın gündemine oturdu. İsimlerini vermeksizin T24’e konuşan danışmanlar durumun gündeme gelenden ‘daha kötü’ olduğunu belirterek, Meclis’te kendilerine yönelik çok sayıda hak ihlali yaşandığını söyledi.
3 yıldır TBMM’de görev yapan ve ismini vermeden T24’e konuşan bir danışman, hizmet sözleşmesiyle çalıştıklarını belirterek; maaşa el koyma durumlarının yaşanmasının yanı sıra Meclis’te görev yapan meslektaşlarının ihbar, kıdem tazminatı, işsizlik maaşı gibi haklarının da olmadığına dikkat çekti. Danışman, şöyle devam etti:
“Sözleşmede ‘yasama faaliyetlerinde danışmanlık hizmeti verir’ dense de danışmanların bir iş tanımı yok. Meclis’teki işleri de yapıyor danışmanlar; market alışverişi de, çocuk bakıcılığı da… Su parasını yatıran bile var, aklınıza ne gelirse… Ve bütün bunların üzerine vekil canı istediği anda danışmanı kovabiliyor.”
T24’e konuşan bir başka danışman da hak gasplarına dikkat çekerek, “Biz şimdi 31 Aralık’ta işten çıkarılacağız, 1 Ocak resmi tatil olduğu için 2 Ocak’ta geri alınacağız. İş yasalarını çıkaran Meclis’in kendisi, bize kıdem tazminatı ödemek zorunda kalmamak için böyle bir uygulama yapıyor” dedi. Danışmanların Meclis’te ‘ikinci sınıf vatandaş’ muamelesi gördüğünü savunan danışman, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Mesela otopark meselesi var, biz en uzaktakine koyuyoruz. Meclis’in 3 kapısı var, biz ikisinden alınmıyoruz, en arka kapıdan alınıyoruz. Kadrolu personele servis var, bize yok. Bize resmen 'ikinci sınıf vatandaşsınız, milletvekillerine çok da yakın olmayın siz' havası yaratılıyor.”
Milletvekillerinin danışmanların maaşlarına el koyduğu iddiasını da doğrulayan danışman, “Bazı milletvekilleri danışmanlarıyla işe almadan önce ‘Şu kadarını bana vereceksin’ diye anlaşıyor. Danışmanının maaş kartını alıp, kendi payını ayırdıktan sonra elden ödeme yapan da var. Bazı milletvekillerinin de üç danışman gösterip bir tane çalıştırdığını; diğer ikisinin yerine de tanıdık birilerini gösterip maaş kartlarını cebinde tuttuğunu biliyorum” diye konuştu.
Kendisi de bir dönem danışmanlık yapan, gazetecilik kökenli CHP Milletvekili Ali Öztunç da iddiaları doğruladı. Yasama Dönemi için böyle bir iddia duymadığını belirten Öztunç, “İsmini vermek istemiyorum ama geçen dönem Ak Partili bir kadın milletvekili, danışmanına ‘Maaşının yarısıyla benim çocuğumun okul taksidini yatıracaksın’ demişti” ifadelerini kullandı.
31 Mart yerel seçimlerinde Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkan adayı olan Öztunç, danışmanların 31 Aralık’ta işten çıkarılıp 2 Ocak’ta geri alındığı bilgisini de teyit etti ve hak gasplarıyla ilgili şunları söyledi:
“Danışmanlar kıdem tazminat alamıyorlar. İş güvenceleri yok. Atılıp atılmayacakları milletvekilinin iki dudağı arasında. Yazı yazıp gönderiyor milletvekili Meclis Başkanlığı’na, ‘Ben artık çalışmayacağım’ diye, işten çıkarıyorlar. tane danışman değiştiren milletvekili var, her hafta yeni bir danışman geliyor. Buna itiraz etme şansları yok.”
Özellikle muhalefet olarak danışmanların çalışma şartlarının düzeltilmesi için bastırdıklarını ancak Meclis Başkanlığı’nın ‘görevini yapmadığını’ savunan Öztunç, her ne kadar CHP’de ‘danışmanın maaşına el koyma’ gibi bir durum olmadığını söylese de; parti içinde farklı kademelerde bulunan bir danışmanın sözleri ise onu yalanlıyor:
“Bizim partide de var, AKP’de de var…”
Başkanlık Divanı Karar Tarihi | 14/6/ |
Karar No | 3 |
Başkanlık Divanı Değişiklik Karar Tarihi | 24/01/ |
Karar No | 6 |
Başkanlık Divanı Değişiklik Karar Tarihi | 14/05/ |
Karar No | 27 |
Başkanlık Divanı Değişiklik Karar Tarihi | 31/01/ |
Karar No | 86 |
Amaç
Madde 1- Bu Hizmet Sözleşmesi Esaslarının amacı, milletvekillerinin yasama ve araştırma faaliyetlerine yardımcı olmak üzere çalıştırılacak olan danışmanların, sözleşmeli olarak çalıştırılma şartları, bunlarda aranacak nitelikleri, görevleri, sorumlulukları, ücret tespitlerini düzenlemektir.
Dayanak
Madde 2- Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı Kararları.
Tanım ve Kapsam
Madde 3- Bu sözleşme esaslarındaki Danışman görevi, Milletvekillerine yasama ve araştırma faaliyetlerine yardımcı olan sözleşmeli personeli kapsar.
Aranacak Şartlar
Madde 4- Milletvekillerine yasama ve araştırma faaliyetlerinde yardımcı olacak personelin;
a) Yüksek öğrenim görmüş olması,
b) Sayılı Kanunun maddesinde aranılan genel şartları taşıması,
c) Hakkında yaptırılacak güvenlik soruşturmasının olumlu sonuçlanması,
d) Her ne suretle olursa olsun gelir getirici bir faaliyette bulunmaması ve yönetim, denetim, danışma ve tasfiye kurulu üyeliklerinden gelir elde etmemesi,
e) Herhangi bir milletvekilinin ikinci dereceye kadar (bu derece dahil) kan ve sıhri hısımı olmaması, gerekmektedir. (*)
Ancak, bazı ihtiyaçlarını ve çalışmalarını bir başkasının yardımı olmaksızın yerine getiremeyen özürlü Milletvekillerinin çalıştıracakları Danışmanlar için, bu maddenin (a) ve (e) fıkralarında belirtilen şartlar aranmaz. (**)
(*) Başkanlık Divanı’nın 14 Mayıs tarihli ve 27 sayılı Kararıyla kabul edilmiştir.
(**) Başkanlık Divanı’nın 24 Ocak tarihli ve 6 Sayılı Kararıyla kabul edilmiştir.
Sözleşmenin Esası ve Süresi
Madde 5- Danışman unvanı adı altında milletvekilinin yasama ve araştırma faaliyetlerini yerine getirmektir.
Bu sözleşme esaslarına göre yapılacak sözleşme süresi bir yıl olup, yasama dönemi veya milletvekili sıfatının sona ermesi ile sınırlıdır.
Görev ve Sorumluluk
Madde 6- Görevli, görevini mevzuata uygun olarak yapar. Hak, sorumluluk ve yükümlülükler açısından, bu sözleşme hükümlerine ve yürürlükteki diğer kanun, tüzük, yönetmelik, genelge ve milletvekili tarafından sözleşme hükümleri çerçevesinde verilecek emirlere; sözleşme süresi içinde mevzuatta yapılacak değişikliklere uyar.
Hizmet Yeri ve Bağlılık
Madde 7- Hizmet, TBMM’nde ve/veya milletvekilinin uygun göreceği yerlerde verilecektir. Görevli görev yönünden milletvekiline bağlıdır. Mali haklarının düzenlenmesi ve sosyal güvenlik kuruluşlarıyla ilişkilendirilmesiyle ilgili idari işlemleri TBMM’nce yerine getirilir.
Görevlinin göreve devamı milletvekilince, disiplin ve izin işlemleri, hizmete alınma, sözleşmelerin hazırlanması, dosyalarının tutulması ve mali haklarının tahakkuk ettirilmesi ile kimlik v.b. işlemleri Personel ve Özlük İşleri Müdürlüğünce yerine getirilir.
Ücret ve Ödeme Şartları
Madde 8- Görevliye, yapacağı görev karşılığı ödenecek ücret miktarı TBMM Başkanlık Divanınca tespit edilir. Aylık ücret ödemeleri, hakedildikçe her ayın onbeşinci günü yapılır.
(Başkanlık Divanının 31/01/ tarih ve 86 sayılı Karan ile değişik) Görevliye bu esaslarda belirtilen ücretler dışında her ne ad altında olursa olsun ayni veya nakdi bir ödeme yapılamaz ve sözleşmelerine bu yolda bir hüküm konulamaz.
Çalışma Süresi ve Çalışma Saatleri
Madde 9- TBMM ve milletvekillerinin yasama çalışmalarının gün ve saatle sınırlanması mümkün bulunmadığından, görevlinin çalışma saatleri, hizmet verdiği milletvekilinin tespit edeceği gün ve saatlere bağlıdır.
Çalışma gün ve saatleri dışına taşan çalışmalar için ayrıca herhangi bir ücret ödenmez.
Yurtiçi ve Yurtdışı Yolluk
Madde Görevlinin, hizmet verdiği milletvekilinin gerek yurtiçi ve gerekse yurtdışı seyahatlerine katılması veya herhangi bir yere gönderilmesi halinde Kurum bütçesinden herhangi bir ödeme yapılmaz.
Sosyal Güvenlik
Madde Görevli, Sosyal Sigortalar Kurumu ile ilgilendirilir. Görevlinin, kendisi veya bakmakla yükümlü olduğu aile bireylerinin hastalanması halinde sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun ilgili hükümleri uyarınca işlem yapılır.
Hastalık izinleri hususunda da aynı Kanun hükümleri uygulanır.
Sosyal İmkan ve Yardımlar
Madde TBMM’nin sosyal tesis ve imkanlarının kısıtlı olması nedeniyle görevli, misafirhane, eğitim ve dinlenme tesisleri, kreş imkanlarından yararlandırılmaz. Kütüphane, servis araçları ve ücreti karşılığında tabldot hizmetlerinden yararlandırılır
(EK-Başkanlık Divanının 31/01/ tarihli ve 86 sayılı Kararı ile) Görevliye, Türkiye Büyük Millet Meclisi Memurları Giyecek Yardım Yönetmeliğinde belirtilen usule göre giyecek yardımı yapılır.
Demeç Verme ve Yayın Yasağı
Madde Görevli, görevi sırasında öğrendiği gizli bilgileri, görevinden ayrılmış olsa bile, yetkili makamın izni olmadıkça açıklayamaz. Basına veya haber ajanslarına bilgi veya demeç veremez. Görevi gereği derlediği bilgi, haber, doküman veya malzemeyi hiçbir kişi ve kuruluşa veremez. Ayrıca bu bilgileri içeren kitap, broşür, dergi v.s. yayınlayamaz.
Disiplin Hükümleri ve Cezalar
Madde Görevliye, disiplin cezası verilmesini gerektiren hallerde, TBMM Memurları Disiplin Yönetmeliğinin ilgili hükümleri uygulanır.
Sözleşmenin Sona Ermesi
Madde
a) Görevlinin görevden çekilmesi isteğinin, hizmet verdiği milletvekili ve TBMM’nce kabul edilmesi tarihinde,
b) Hizmet verdiği milletvekilinin görevlinin görevden alınmasını yazılı olarak talep etmesinin Başkanlıkça kabul edilmesi tarihinde,
c) Sözleşmeli personelde aranılacak şartlardan herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması veya sonradan sözleşmeli personel olabilme şartlarından birini kaybetmesi veya TBMM Disiplin Yönetmeliğine göre Devlet Memurluğundan çıkarılma cezasını gerektiren fiil ve hallerde,
d) Hizmet verilen milletvekilinin herhangi bir nedenli görevinin sona ermesi veya sözleşmeli olarak çalışan personelin ölümü halinde,
e) Hizmet verilen milletvekilinin Bakanlar Kurulu Üyesi olması tarihinde,
f)(Başkanlık Divanının 31/01/ tarih ve 86 sayılı Karan ile değişik)Yasama döneminin sona ermesi veya erken seçim kararı alınması halinde, yeni seçilen milletvekillerinin yemin törenini takip eden 7’nci gün sona erer.
Bildirim Yükümlülüğü
Madde Görevli bu esasların 4. maddesinin (d) fıkrasında yazılı hallerinin bulunup bulunmadığını bildirmekle yükümlüdür. Aksi olduğunda, aldığı ücretin tahakkuk tutarının, %50 fazlasını ve kanuni faizi ile birlikte tahsil edilir.
Sözleşme Masrafları
Madde Sözleşme düzenlenmesinin gerektirdiği her türlü giderler ilgili tarafından karşılanır.
Diğer Hükümler
Madde Milletvekillerine yasama ve araştırma faaliyetlerinde yardımcı olmak üzere, kamu kurum ve kuruluşlarından geçici görevli görevlendirilenlere, özel hizmet tazminatı (Sözleşmeli olanlar hariç) ve fazla çalışma ücret dışında herhangi bir ödeme yapılmaz.
Yürürlük
Madde Bu Esaslar, TBMM Başkanlık Divanının kabulü tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde Bu Esasları TBMM Başkanı yürütür.
DUVAR - Dirsek temasna gazetecilik kaidesi olarak dikkat edilmesi bir yana politikaclar ve gazeteciler dünyann her yerinde uralar gerei her daim iletiim halindeler. Ancak özellikle son bir kaç yldr isiz kalan pek çok gazeteci için 'vekil danmanl' geçen yllara kyasla daha çok bavurulan bir i alan oldu.
Ulatm isimlerden kimileri isimlerinin verilmemesi kaydyla tecrübelerini paylatlar. Yl içerisinde 80’e yakn danman deitiren, üslup konusunda pek iyi anlmayan vekil isimleri zikredildi. “Ne küfürler, hakaretler duyduk” diyen, “Yüzbinlerce oy alm olduu için kendilerini seçilmi insan olarak gören” vekiller anlatld. Keza bunun yannda bir problem yaamadn dile getirenler de oldu. Bunun yannda çou konutuum kii isiz kald için vekil danmanl yaptn söyledi.
Yine tecrübelerini dinlediim, haberde ismini almadm bir danman “Mecliste her ey çok vasfsz olduu için, istediiniz kadar iyi bir gazetecilik geçmiiniz olursa olsun, hiç bir ie yaramyor. Ayrmyorum, bu söylediim bütün partiler için geçerli” diyerek anlatt danmanlk sürecini.
Partide çalmann yarataca etiketin ilerde gazetecilik açsndan dezavantaj olup olmayacan, danmanla yönelme sebeplerini, gözlemlenen, yaanlan deneyimleri ksacas “vekil danmanl” müessesini geçmite meslei gazeteci olan imdilerde danmanlk yapan kiilerle konutuk.
'AIR KÜFÜRLERLE ODADAN KOVULAN DANIMANLAR GÖRDÜK'
sminin verilmesini istemeyen danman “Meslekte kalmak için çok çabaladm” diyor. Kendi deneyimlerinde sorun yaamadn fakat tank olduklarn paylayor: “Ar küfürlerle odadan kovulan danman arkadalara, milletvekilinin yapt bir hatay danmanna yükleyip kovduu zamanlara ahit olduk.”
'MAA KARTINI ALAN VEKLLER VAR'
Dinlediimi kii bir tecrübesini ise öyle aktaryor: “Görütüüm bir vekil maamn bir ksmyla bir örenci okutacaksn demiti. Baktnzda kötü teklif deil. Örenciyi vekil belirleyecekti. art buydu. Kabul etmemitim. Bunu çou vekil yapyor. Kendisi burs veriyormu gibi görünmek adna danman maann bir ksmn alyor. Seçim bölgesinde özellikle partililerin çocuklarna burs vermek onlar için itibar.”
Konutuumuz kii Türkiye’deki vekil danmanln öyle anlatyor: “Maalar bölen, maa kartn alan vekiller var. Kendi akrabalarn çaltran vekiller var. Asansörde tantm, yeni ie balayan biri ‘Baldzym’ demiti. Baldzlar, kuzenler, yeenler ie gelmiyorlar. O maa kartlarn da vekiller alyor.”
Son olarak tecrübesini dinlediimiz kii; “Bir çok gazeteci arkadam isiz. Bana meclise gelebilir miyiz, diyorlar. Gerçekten çok kötü durumdaysanz, mecliste i bakalm diyorum” dediini anlatyor.
‘DANIMANLIK VEKLN KAPISINI AÇMAK, ASANSÖRÜNÜ BEKLEMEK DELDR’
Bir dönem CHP milletvekili Bihlun Tamaylgil’e danmanlk yapan Mehtap Belen, “stediim ekilde gazetecilik yapamadm için ‘Deniyim’ dedim” diyerek anlatyor danmanlk yapt süreci.
7 yl danman olarak çalan ve sonrasnda meslee geri dönen Belen, kiisel tecrübesinde sorun yaamadn, karlkl bir ekilde çalma ortamnn salandn söylüyor:
“Danmanlar danman gibi kullanan vekillerle çalyorsanz zaten dosya hazrlyorsunuz, konuma metinleri yazyorsunuz. Hatta gazetecilikten çok daha fazla aratrma yapmanz gerekiyor. Bir hafta bir kanun üzerinde çaltm zamanlar oldu.”
Belen, “Akrabalk ilikileriyle, hatr gönül ilikileriyle yerletirmeler yaplyor” diyor ve danmanln profesyonel bir meslek olduunun altn çiziyor:
“Danmann görevi milletvekilinin görülerine göre hareket etmek deildir. Vekilin kapsn açmak, arabasn kullanmak, asansörü önünde beklemek, bilgisayarn açmak da deildir. Çou arkada tenzih ederek söylüyorum bunlar. Hala bu ekil sürdürenler var.”
‘DANIMANLARIN SOSYAL HAKLARI YOK’
Belen, bir gazeteciyle çalmann bir milletvekilinin hem ans hem de ansszl olabilebileceini söylüyor. Ne demek bu? Açklyor:
“Milletvekilleri egolar yüksek insanlar. Hele yeni seçildiyse, eski bir siyasetçi deilse, Güç sarhou denilir ya öyle bir havaya girebiliyorlar. Bizim de meslek olarak egomuz yüksek. ki ego çarpmas olabilir. Biz bir cümlenin insan siyaseten ipe götürebileceini ipten de alabileceini biliriz. Gazeteci vekili çok doru yönlendirebilir. Show yapalm, bütün gazeteler sizden bahsedecek denilirse vekile faydadan çok zarar getirir.”
Belen, sosyal haklar konusundaki skntlara bilhassa parantez açyor: “Mesela çok yüksek maalar alnyor diye konuuluyor ama baktnz zaman bir çok milletvekili bir numarada kendi akrabasn ya da baka birini görevlendirebiliyor. 1 numara danman olarak kullanlr, üç numara yardmc eleman kadrosunda kullanlr ama danman iini yapan arkadalarn çouna bakn üç numara kadrosundalar. Üç numarada seni gösteriyor ve sen bir numarann iini üç numarann parasyla yapyorsun.”
‘DANIMANIN VEKLN K DUDAI ARASINDA’
“ten çktn zaman isizlik sigortasndan yararlanamyorsun. Herhangi tazminat hakkn yok. 20 yllk danmanlk yapan arkadalar var. Bu insanlarn çou uan isiz.”
“Danmann ii vekilin iki duda arasnda” diyor Belen ve öyle anlatyor: “sim de söylerim size, utanrlar. Gerçi bilmiyorum, utanrlar m? 80 tane danman deitiren milletvekili var. Ayda bir danman deitiriyor. 1 ay sonra evlenecek danmann iine son veriyor. Hakaret eden vekiller var. Niye izin veriyorsun? Her ey para deil ki…”
Belen, “Milletvekilinin çaltn gösteren hazrlanlan soru önergesinin says deil. Saçma sapan da soru önergeleri verildii oluyor” diyerek nitelikli danmanlarn da olmadna dikkat çekiyor.
‘TARAF OLARAK YAZMAYI ÖRENMEK BENM ÇN ZORDU’
HDP Basn danman Ceren Bayar ise “Niçin tercih ettiniz?” soruma “Aslnda tercih etmedim. Mecbur kaldm” diye yant veriyor. Kapatlan IMC TV’de çalan Bayar, “Anaakmda i bulma imkanm çok düüktü” diyor. Bayar, basn danmanlnn vekil danmanlndan daha avantajl olduunun altn çizerek anlatyor. “Herhangi vekilin özel iiyle ilgilenmek zorunda deilim. im partinin, vekillerin, e bakanlarn medyada görünür olmasn salamak. Balangçta öyle bir sknt çektim. Gazetecilik yaparken tarafsz olmak zorundayz ama bir siyasi partinin basn danman olunca otomatikman taraf oluyoruz. Taraf olarak yazmay örenmek benim için zor oldu.”
Bayar’a bir gazeteci için “Partili” gözükmenin dezavantaj olup olmayacan soruyorum: “Zaman zaman kayglandm oluyor ama avantaja çevirebileceimi düünüyorum. Türkiye normalleirse yani özgür basn yeniden hayata dönerse bir ekilde yer bulabileceime inanyorum” diyor.
‘WASHNGTON POST’UN BAINDAK K KENNEDY’NN DANIMANIYDI’
Galatasaray Üniversitesi letiim Fakültesi'nden Doç. Dr. Ceren Sözeri, öncelikle vekil danmanln “ilginç bir müessese” olarak deerlendiriyor. Meslei gazeteci olup, vekil danmanl yapan gazetecileri sorduumda ise “The Post” filmini hatrlatarak anlatyor:
“The Washington Post’un bandaki kii eskiden John F. Kennedy’nin danmanyd. Filmde de anlatlyordu. Dünyada da böyle örnekler var.” Ayn anda danmanlk ve gazetecilik yapmad sürece etik açdan bir problem olmadn söylüyor Sözeri ve öyle tamamlyor: “Gazetecilii gazeteciyken nasl yaptnz önemli. Gazetecilii bir siyasetçi gibi yaparsanz etik problemler çkabilir.”