Mimari Proje Çizimi Megep

T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI ĠNġAAT TEKNOLOJĠSĠ STATĠK PROJE ÇĠZĠME HAZIRLIK MSP Ankara,  Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel öğrenme materyalidir.  Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiĢtir.  PARA ĠLE SATILMAZ. ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR vi GĠRĠġ 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1 3 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 3 1. PLAN ÜZERĠNDE AKS VE KOLON YERLEġĠMĠ 3 Mimari ve Statik Planlarla Ġlgili Standart ve Yönetmelikler 3 Mimari Planlar 3 Statik Planlar 4 Ön Hazırlık 5 Plana BakıĢ Yönü 5 Temel Planı ve Donatı Açınımları 5 Kalıp ve Donatı Planı (Birbirinden Farklı Her Kat Ġçin Ayrı Ayrı) 6 Kolon Aplikasyon Planı (Farklı Kolon Boyutuna Sahip Her Kat Ġçin Ayrı Ayrı) 6 KiriĢ-Lento- Hatıl Kesit ve Detayları (Her KiriĢ Ġçin Ayrı-Ayrı) 6 Merdiven Donatı Planı ve Açınımları 6 Perde Duvar Detay Resimleri 6 Mimari Planlara Aks YerleĢimleri 6 Mimari Planlarda Akslara Kolon ve Perde Duvarların YerleĢimi 9 UYGULAMA FAALĠYETĠ 14 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME 16 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2 17 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 17 AMAÇ 17 2. PLANDA DÖġEME VE DÜġÜK DÖġEME 17 DöĢemelerle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler 17 Statik Planlarda DöĢemeler ve YerleĢimleri 17 DöĢeme Tipleri 17 Statik Planlarda DöĢemeler ve YerleĢimleri 18 Statik Planlarda DüĢük DöĢemeler ve YerleĢimleri 21 UYGULAMA FAALĠYETĠ 23 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME 25 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–3 26 3. PLANDA MERDĠVEN SAHANLIKLARI VE ASANSÖR 26 Merdivenler Ġle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler 26 Statik Planlarda Merdiven ve Sahanlık YerleĢimi 26 Statik Planlarda Asansör YerleĢimi 28 UYGULAMA FAALĠYETĠ 30 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME 32 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-4 33 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–4 33 4. PLANDA BALKON YERLEġĠMĠ 33 Balkonlar Ġle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler 33 Statik Planlarda Balkonlar 33 Statik Planlarda Balkon YerleĢimi 34 UYGULAMA FAALĠYETĠ 36 ii ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME 38 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-5 39 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–5 39 AMAÇ 39 5. PLANDA TEMEL YERLEġĠMĠ 39 Temeller Ġle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler 39 Statik Planlarda Temeller 39 Temel Tanımı ve ÇeĢitleri 39 Statik Planlarda Temel YerleĢimleri 46 UYGULAMA FAALĠYETĠ 48 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME 50 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-6 51 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–6 51 AMAÇ 51 6. PLANDA LENTO VE KĠRĠġ 51 Lento ve KiriĢler Ġle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler 51 Statik Planlarda Lento YerleĢimleri 52 Lento Tanımı 52 Statik Planlarda Lento YerleĢimleri 52 Statik Planlarda KiriĢ YerleĢimleri 53 KiriĢ Tanımı 53 KiriĢte Bulunan Donatılar 54 Statik Planlarda KiriĢ YerleĢimleri 54 KiriĢlerde Kesit Tipleri 56 UYGULAMA FAALĠYETĠ 57 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME 59 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-7 60 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–7 60 7. PLANDA ÇATI SAÇAKLARI 60 Çatılar Ġle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler 60 Statik Planlarda Saçaklar 61 Statik Planlarda Saçak YerleĢimleri 61 UYGULAMA FAALĠYETĠ 63 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME 64 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-8 65 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–8 65 8. PLANDA BACA YERLERĠ 65 Bacalar Ġle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler 65 Statik Planlarda Bacalar 65 Statik Planlarda Baca Gösterimleri ve Yerleri 66 UYGULAMA FAALĠYETĠ 68 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME 69 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-9 70 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–9 70 9. PLANI ÇĠNĠLEME 70 Statik Planı Çinileme Kuralları 70 Statik Planda Çinileme 70 iii Proje Kapakları 71 Statik Çizim Kontrolünde Dikkat Edilecek Hususlar 74 UYGULAMA FAALĠYETĠ 77 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME 79 MODÜL DEĞERLENDĠRME 80 MODÜL DEĞERLENDĠRME 80 CEVAP ANAHTARLARI 81 CEVAP ANAHTARLARI 81 KAYNAKÇA 83 KAYNAKÇA 83 iv v AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE ÖN KOġUL YETERLĠK MODÜLÜN AMACI EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME MSP ĠnĢaat Teknolojisi Statik Yapı Teknik Ressamlığı Statik Proje Çizime Hazırlık Statik proje çizimi için gerekli temel bilgilerin kazandırıldığı, ilgili yönetmelik ve standartların tanıtımına iliĢkin bilgi ve becerilerin verildiği öğrenme materyalidir. 40/24 Statik proje çizime hazırlık yapmak Genel Amaç Bu modül ile gerekli ortam sağlandığında statik proje çizimi için gerekli temel bilgileri alarak statik proje çizimi için temel çizim kurallarını uygulayabileceksiniz. Amaçlar 1. ÇizilmiĢ mimari plan üzerine aks ve kolonları yerleĢtirebileceksiniz. 2. Planda döĢeme ve düĢük döĢeme yerleĢimi yapabilecek ve okuyabileceksiniz. 3. Planda merdiven sahanlıkları ve asansör yerleĢimi yapabilecek ve okuyabileceksiniz. 4. Planda balkon yerleĢimi yapabilecek ve okuyabileceksiniz. 5. Planda temel yerleĢimi yapabilecek ve okuyabileceksiniz. 6. Planda lento ve kiriĢ yerlerini berlirleyebilecek ve okuyabileceksiniz. 7. Planda çatı saçakları oluĢturabilecek ve okuyabileceksiniz. 8. Planda baca yerlerini belirleyebilecek ve okuyabileceksiniz. 9. Planı çinileme kurallarını öğreneceksiniz. Donanım: Resim masası, eskiz kağıdı, aydınger kağıdı, cetvel, gönyeler, kurĢun kalem, silgi, yapıĢtırıcı bant, temizlik malzemeleri, rapido kalemleri, yazı Ģablonları, rapido mürekkebi, yönetmelikler ve ilgili standartlar, örnek çizilmiĢ projeler, bilgisayar, projeksiyon, internet Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test, doğru-yanlıĢ vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir. vi i GĠRĠġ GĠRĠġ Sevgili Öğrenci, Statik proje çizimine baĢlarken alacağınız bu ilk modülde, sizlere proje çiziminde gereken temel bilgiler sunulacaktır. Konu baĢlıkları ile ilgili standartlar ve yönetmeliklere yönlendirileceksiniz. Mevcut standartlar dâhilînde statik proje çiziminde göz önüne alınacak ölçütleri öğreneceksiniz. Yapacağınız tüm uygulamalarda belirtilen standartlar dıĢına çıkılamayacağı konusunda gereken bilince varacaksınız. Gerek bu modülde gerekse takip edecek diğer modüllerde ülkemizin deprem kuĢağında olduğu gerçeğini bilerek statik projenin yaĢamsal önemi olduğunu unutmamalısınız. Ülkemizde hatalı projeler ve hatalı betonarme eleman üretimlerinin can ve mal kayıplarına yol açıyor olması, bu alanlarda çalıĢan personelin teknik bilgi yetersizliğinden kaynaklanmaktadır. Belirlenen tüm standartların büyük araĢtırmalar ve tecrübeler neticesinde oluĢturulduğu gerçeğinden yola çıkarak proje çiziminde bu ölçütleri daima hatırınızda tutmalısınız. Bunu sağlamanın yolu da ilgili standart ve yönetmelikleri iyi bilmek ve gerektiğinde ulaĢabilmemiz için çalıĢma alanınızda bulundurmaktan geçmektedir. Gereğinde ihtiyaca göre güncellenen yönetmelik ve standartları takip etmeyi alıĢkanlık hâline getirmelisiniz. Konu baĢlıklarının ayrıntıları takip eden diğer modüllerde verilecektir. Amacımız, betonarme yapı elemanlarını, statik projeyi basit anlamda tanımaktır. 1 2 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1 AMAÇ Gerekli ortam yerleĢtirebileceksiniz. sağlandığında çizilmiĢ plan üzerinde aks ve kolonları ARAġTIRMA Ġnternet üzerinden Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar ( Deprem Yönetmeliği‟ni) temin ediniz. Çevrenizdeki örnek projeleri inceleyiniz. 1. PLAN ÜZERĠNDE AKS VE KOLON YERLEġĠMĠ Mimari ve Statik Planlarla Ġlgili Standart ve Yönetmelikler Mimari proje çizimleri Bayındırlık ve Ġskân Bakanlığının mimari proje düzenleme esasları doğrultusunda ve yapının yapılacağı belediyeye ait imar yönetmeliğine uygun olarak hazırlanır. Statik projelerde ise TS (Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Değerleri), TS (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları), TS (Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları), TS (AhĢap Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları) sayılı Türk Standartları ve yılında yayımlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkındaki Esaslarda istenen özelliklere göre hazırlanır. Mimari Planlar Mimari projenin son aĢaması olan mimari uygulama projesinde aĢağıdaki planlar olmak zorundadır:        Vaziyet planı Farklı mimariye sahip her kata ait “kat planları” (otopark, bodrum, zemin, normal kat, çatı piyesi gibi) Çatı planı En az iki farklı yönde düĢey kesit (a-a ve b-b kesitleri gibi) Binanın birbirinden farklı her cephesinin görünüĢleri Mahal listesi Merdiven detayları 3         Çatı detayları Sistem detayları Doğrama detayları Varsa özel imalat detayları Otopark hesabı Sığınak hesabı Isı yalıtım projesi Rögar bağlantı detayı Statik Planlar Statik projeler, binanın taĢıyıcı sistem imalatının her detayı ile standart ve yönetmeliklere uygun olarak anlatıldığı resimlerden oluĢur. Statik projenin hiçbir aĢamasında kapı, pencere, kaplama, duvar gibi mimari elemanlar gösterilmez. Ancak statik proje, mimari projeye göre çizilir. Unutmayınız ki bir yapının inĢaat aĢamasına statik proje ile baĢlanır. Statik proje aĢağıda belirtilen aĢama ve paftalardan oluĢur (ġekil ). ġekil Mimari ve statik projelerde yapıya bakıĢ yönleri 4 Ön Hazırlık Mimari proje incelenir, yapı kavranır. Mimari ölçüler, kotlar ölçek dikkate alınarak kontrol edilir. ĠnĢaatın yapılacağı arsa incelenir. TaĢıyıcı zemin, deprem bölgesi ve kar bölgesi hakkında bilgiler toplanır. Yapının taĢıyıcı sistemine karar verilir. Malzeme seçilir (beton ve çelik sınıfı). Statik ve betonarme hesaplar için hangi araçların kullanılacağına (ilgili yönetmelikler, kaynaklar, el hesapları, tablolar, bilgisayar yazılımları) karar verilir. Projenin küçük ya da büyüklüğüne bağlı olarak uygun ekip oluĢturulur. Projenin zamanında tamamlanıp teslim edilmesi çok önemlidir. Gecikmeler büyük maliyetlere neden olabilir. Bu nedenle iĢ programı yapılır ve uyulur (ġekil ). Plana BakıĢ Yönü Projeye iki farklı yönden bakılır: “Ana” ve “tali” bakıĢ yönü. Ana bakıĢ yönü, mimarın plana mahallerin adlarını soldan sağa okunacak Ģekilde yazmak için baktığı yöndür. Örnekte “salon” yazısı plana sadece ana yönden bakıldığında soldan sağa okunabilmektedir. Tali bakıĢ yönü de ana bakıĢ yönüne dik ve ölçü yazıları soldan sağa okunacak Ģekilde bakılan yöndür. Mimarın bakıĢ yönlerine mühendis tüm proje boyunca, kendi çizimleri de dâhil, sadık kalmak zorundadır (ġekil ). ġekil Planı okuma yönleri Temel Planı ve Donatı Açınımları Binanın temel Ģeklinin, temel kalıp planının ve temelde kullanılacak donatı ve betonun tüm özellikleriyle anlatıldığı plandır. En az iki farklı yönden geçen kesiti olmalıdır. 1/50 ölçekte çizilir, detaylar 1/20 ölçekte izah edilir. 5 Kalıp ve Donatı Planı (Birbirinden Farklı Her Kat Ġçin Ayrı Ayrı) Birbirinden farklı statik özelliğe sahip her kat döĢemesini, kiriĢlerini ve döĢeme donatılarını ifade eden planlardır. Bu aĢamada mimari projenin ilgili kat planlarından yararlanılır. DöĢemenin sahip olduğu kota göre veya ilgili kata göre isimlendirilir (bodrum kat tavanı, zemin kat tavanı, 1. normal kat tavanı gibi). En az iki farklı yönden geçen kesitleri olmalıdır. 1/50 ölçekte çizilir. Katta mevcut her bağımsız döĢeme ve kiriĢ kuralına uygun numaralandırılır. Kolon Aplikasyon Planı (Farklı Kolon Boyutuna Sahip Her Kat Ġçin Ayrı Ayrı) Yapının düĢey taĢıyıcı elemanları olan kolonların ve perdelerin hangi ölçülerde, hangi beton sınıfı ve çelik donatılarla imal edileceğinin tüm ayrıntıları ile anlatıldığı çizimdir. Her kolonun enine (etriye, fret, çiroz) ve boyuna donatısı gösterilir. Büyük boyutlu kolon ve perdeler çizildiklerinde bazen kesiĢir, çizim detayları üst üste düĢer. Bu durumda, bu kolon ve perdeler sembolik olarak dıĢ çizgileri ile ölçeksiz olarak gösterilir. Her bir kolon ve perdeye kuralına uygun numara verilir. Akslar 1/50, kolonlarla detaylar ise 1/20 ölçekte çizilir. KiriĢ-Lento- Hatıl Kesit ve Detayları (Her KiriĢ Ġçin Ayrı-Ayrı) Yapının yatay taĢıyıcı özelliğine sahip elemanların projede mevcut numaralarına göre ölçü, beton ve donatı özellikleriyle anlatıldığı çizimlerdir. Ġmalatta kullanılacak olan her bağımsız donatı ölçü ve Ģekliyle ayrı ayrı çizilir. Detay resim çizimlerinin ölçeği genellikle 1/20‟ dir. Merdiven Donatı Planı ve Açınımları Yapıda mevcut ve merdivenlerin statik imalatının gösterileceği çizimlerdir. Merdiven beton ve çelik donatıları ile ayrıntılı olarak ifade edilir. Ölçek 1/20‟ dir. Perde Duvar Detay Resimleri Mevcut perde imalatlarının anlatıldığı çizimlerdir. Eleman ve donatı detayları 1/ 20 ölçekte çizilir. Mimari Planlara Aks YerleĢimleri ĠnĢaat mühendisinin görevi, kendisine verilen mimari projeye göre taĢıyıcı sistemi oluĢturmaktır. Bu nedenle iyi bir taĢıyıcı sistemin ilk Ģartı iyi bir mimaridir. Mimarisi kötü bir yapıyı mühendisin “ince hesaplarla” ayakta tutması mümkün değildir. Mimar ve mühendis, mimari projenin hazırlama aĢamasından baĢlayarak, tasıyıcı sistem kararlaĢtırılıncaya kadar beraber çalıĢmalıdır. Ülkemizde bunun yapıldığını söylemek mümkün değildir. Uygulamada mimar mühendisi, mühendis de mimarı hemen hiç görmez. Nadiren bir araya gelseler de birbirinin derdini pek anlamazlar. Mimar için estetik, mühendis için güvenlik ön plandadır. Mimar “eserinden” taviz vermek istemez, mühendis de “kutu” gibi bina ister. TaĢıyıcı sistem seçimi her projede en önemli aĢamadır ve deneyim gerektirir. 6 Deneyim öğretilemez, görerek-yaĢanarak zamanla kazanılır. Mühendis, taĢıyıcı sistem seçiminde kazanılmıĢ deneyimlerden yararlanmalı, yeterli zaman ayırmalı, meslektaĢları ile sistemi tartıĢmalı ve gerekli tüm özeni göstermelidir. Mühendis taĢıyıcı sistemi tasarladıktan sonra çizim ve hesapları bilgisayarda gerçeklestirir. Klasik el hesapları, yönetmeliklerin ağır Ģartları nedeniyle, artık yetersiz ve gereksiz kalmaktadır. Bu nedenle iyi bir kalıp planı(tasıyıcı sistem); yönetmelik Ģartlarını yerine getirebilen iyi bir program, iyi davranıĢ bilgisi ve deneyim sahibi mühendis, iyi bir proje için ön Ģart olarak karĢımıza çıkmaktadır (Resim ). Bu nedenle mimari proje oluĢumunda düĢey elemanların (duvar, panel gibi) tek bir aks oluĢturmaya elveriĢli biçimde planlanması gerekir. Ġki aks arasındaki açıklığın 6, m‟ den fazla olmamasına dikkat edilir. Statik donanımda da mimari planlardaki akslar kullanılır. Yatay eksende yer alan akslara rakamlarla (1, 2, 3,4, … gibi) düĢey eksende yer alan akslara ise harflerle (A, B, C, D, … gibi) isimler verilir. Aksların bazı projelerde kiriĢin ortasından, bazılarında da kiriĢlerin dıĢ kenarından geçtiği kabul edilir. Bu farklı gösterim tarzları teoride ve pratikte bir değiĢiklik oluĢturmaz (ġekil ). 7 A B C D E 10 95 20 20 20 20 50 85 20 20 20 90 10 10 10 10 20 5 4 10 20 90 10 20 10 20 3 20 90 30 2 10 95 10 25 20 45 20 20 20 65 1 20 20 20 1 20 20 20 10 60 10 25 90 90 10 75 10 75 20 10 25 75 95 50 30 20 15 10 50 20 20 20 10 10 4 2 10 65 20 50 20 50 20 20 5 3 20 A B C D ġekil Bir mimari kat planında basitçe gösterilmiĢ akslar 8 E Resim TaĢıyıcı sistem elemanları Mimari Planlarda Akslara Kolon ve Perde Duvarların YerleĢimi Mimari planlarda kolon yerleĢimleri öncelikle fonksiyonellik ve estetiklik ölçütlerine göre gerçekleĢtirilir. Çünkü mimarın bakıĢ açısı budur. Ancak kolonlar yapının statik bir elemanıdır. Statik açısından son derece önemli olan kolonlar ve perdelerin son ve doğru yerleĢimi mutlaka inĢaat mühendisinin onayı doğrultusunda gerçekleĢir. Bir statik proje oluĢumunda aĢağıdaki sıra izlenir:     Aksların oluĢturulması KiriĢlerin oluĢturulması DöĢemelerin oluĢturulması Kolonların oluĢturulması TaĢıyıcı sistem seçiminde temel kural:   Ġster düĢey ister yatay, tüm taĢıyıcı yükler en kısa yoldan temele ulaĢmalı, yapı içinde dolanmamalıdır. KiriĢ- kolon aksları çakıĢmalıdır, kolon kolona oturmalıdır. Kolon ve perdelerin asli görevlerinden biri, kiriĢlerin yükünü alarak kolondan-kolona ve sonuçta temele aktarmaktır. Yapının her iki yönünde (x ve y ekseninde) uzanan kiriĢler birbirleriyle kesiĢir. Buna göre kolon ve perdeler aĢağıdaki sisteme göre aĢama aĢama yerleĢtirilir:    KiriĢlerin kesiĢtiği her noktaya bir kolon konur. KiriĢ- kolon akslarının çakıĢmasına özen gösterilir. Betonarme kiriĢ açıklığının üst sınırı 6–7 m‟ dir. 1. aĢamada yerleĢtirilen kolonlara bakılarak açıklığın bu sınırı zorlaması hâlinde kolon yerleĢtirilerek kiriĢ açıklığı azaltılır. Kolon ağında sıklık olan bölgelerdeki kolonlar kaldırılır. Kaldırılması durumunda saplama kiriĢ olacaktır. Bu da istenmeyen bir durumdur. Bu 9     durumda, saplama kiriĢi olan bir kiriĢin, baĢka bir kiriĢe saplanması mutlaka önlenmelidir. Kolonların, yapının merkezinden geçen tahmini eksene göre simetrik konulmasına özen gösterilir. Kolonların her iki deprem yönünde aynı dayanımı göstermesi için bazılarının boyut ve yönleri değiĢtirilir. Boyut değiĢiminde statik hesaplar göz ardı edilemez. Kolonların tüm katlarda mimari fonksiyonları bozup bozmadığı kontrol edilir, gerekirse yönleri değiĢtirilir (Kapı, pencere, baca vb. durumlarda). Kat sayısı 2‟ den fazla olan binalarda, deprem kuvvetlerinin karĢılanması için perde gerekir. Uygun görülen kolonlar perdeye dönüĢtürülür. Perdeler bina cephelerine, simetrik olarak yerleĢtirilmelidir. Dikdörtgen veya daire kesitli kolon/ perdeler tercih edilmelidir. L, T, Z kesitli kolonlardan mümkün olduğunca kaçınmak gerekir. Toplam perde alanı, yapı alanının % 1‟ inden az olmamalıdır. Yani m² alanlı bir katta, toplam perde alanı en az 1,00 m² olmalıdır. Perdeler binada bodrumdan çatıya, kesiti değiĢmeden devam etmelidir. Üst veya alt katta devamı olmayan kolonlar planlanmaz. Kat planı taslağı verilen yapıya ait bir kiriĢ-kolon yerleĢim durumunu inceleyelim: ġekil ‟ te verilen mimari kat planına uygun olarak, ġekil ‟te kiriĢ sistemi oluĢturuluyor. Daha sonra ġekil ‟ da oluĢan kiriĢlere göre kolonlar yerleĢtirilip akslar meydana getiriliyor. Taslak çalıĢmalar bu Ģekilde gerçekleĢtirilir. Ayrıntılar Kolon Aplikasyon Planı Çizmek modülünde verilecektir. 10 ġekil Mimari kat planı 11 ġekil Kat kiriĢlerinin oluĢturulması taslağı 12 ġekil KiriĢlere göre kolon ve aksların tanzimi 13 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Öğretmeninizin vereceği bir kat planı üzerinde aks ve kolon yerleĢimini inceleyiniz. ĠĢlem Basamakları   Mimari projelerle ilgili standart ve yönetmelikleri inceleyiniz.    Bayındırlık ve Ġskân Bakanlığının konu ile ilgili Ģartnamelerini inceleyiniz.    Mimari projeleri inceleyiniz.     Statik planlarda aks yerleĢimlerini inceleyiniz.      Statik planlarda akslara göre kolon ve perde yerleĢimlerini inceleyiniz.   14 Öneriler seafoodplus.info sitesinden ilgili mevzuatlar bölümünü inceleyiniz. Bulunduğunuz ile ait belediye imar yönetmeliğini inceleyiniz. Mimari proje çizim ve sunuĢ standartlarını bulup inceleyiniz. seafoodplus.info sitesinin Mevzuat bölümünden konularınızı ilgilendiren kanun ve yönetmelikleri inceleyiniz. Alanınız atölyelerinde mevcut projeleri öğretmenleriniz yardımıyla temin edip inceleyiniz. Tespit ettiğiniz bulguları sınıf ortamında paylaĢıp arkadaĢlarınızla tartıĢınız. Çevrenizdeki mimari çizim bürolarını ziyaret edip teknik personelden bilgi edininiz. Ġnternet ortamında mimari projeleri inceleyiniz. Çevrenizde bulunan inĢaat mühendisliği bürolarına ziyaret düzenleyip teknik personelden konu hakkında bilgi edininiz. Belediyeniz yapı denetim bürosundaki mühendislerden uygulamalar hakkında bilgi alınız. Örnek projelerin aks yerleĢimlerini gözden geçiriniz. Edindiğiniz projelerdeki kolon ve perdelerin durumunu inceleyiniz. Mevcut bilgilerinizle uygulanmıĢ projeyi kıyaslayınız. OluĢmuĢ hatalı teknik düĢüncelerinizi düzeltiniz. Çevrenizdeki inĢaatların statik durumunu gözlemleyiniz. KONTROL LĠSTESĠ Bu öğrenme faaliyeti kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet ve Hayır kutucuklarına ( X ) iĢareti koyarak kontrol ediniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar baĢlığında yayımlanan Deprem Yönetmeliği‟ni incelediniz mi? TS ‟ ü incelediniz mi? Örnek mimari projeleri incelediniz mi? Örnek statik projeleri incelediniz mi? Aksların oluĢum sistemini kavradınız mı? Kolonların neye göre yerleĢtirildiğini anladınız mı? Perde duvarların önemini kavradınız mı? Kolon ve perde duvarların yerleĢim yönü ölçütlerini öğrendiniz mi? Maksimum kiriĢ/ aks açıklığı ölçüsünü öğrendiniz mi? Betonarme karkas binaların taĢıma prensibini kavradınız mı? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz. 15 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği iĢaretleyiniz. 1. AĢağıdaki seçeneklerden hangisinde betonarme karkas yapıların yük taĢıma sistemi doğru sırası ile verilmiĢtir? A) KiriĢ- DöĢeme- Kolon- Zemin B) DöĢeme- KiriĢ- Kolon- Temel- Zemin C) Kolon- Temel- KiriĢ- DöĢeme-Zemin D) DöĢeme- KiriĢ- Kolon- Zemin- Temel 2. Betonarme sistemde kiriĢ arası açıklık en fazla kaç metre olabilir? A) 6, 7,00 m B) 4, 5, 00 m C) 9, 10, 00 m D) 5, 6,00 m 3. AĢağıdaki ifadelerden hangisi yanlıĢtır? A) Kolonlar sisteme olabildiğince simetrik olarak yerleĢtirilmelidir. B) Kolon ve kiriĢ aksları mutlaka çakıĢtırılmalıdır. C) KiriĢlerin birbirlerine saplama olarak düzenlenmesi istenmeyen bir çözümdür. D) Aks sisteminin yerleĢiminde mimari oluĢumun önemi yoktur. 4. Hangisi kolon aplikasyon planının çizim ölçeğidir? A) 1/ B) 1/ 50 C) 1/ 1/20 D) 1/ 20 5. Kat döĢemesinin kalıp ve donatı durumunu anlatan statik proje paftası aĢağıdakilerden hangisidir? A) Kolon aplikasyon planı B) KiriĢ detayları C) Temel kalıp ve donatı planı D) Kalıp ve donatı planı DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 16 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2 AMAÇ Gerekli ortam sağlandığında döĢeme ve düĢük döĢeme yerleĢimi yapabilecek ve okuyabileceksiniz. ARAġTIRMA    Alan arĢivinizden, kitaplığından ve internet ortamından konuya iliĢkin çalıĢmaları inceleyiniz. Piyasada uygulanmıĢ kalıp ve donatı planlarını inceleyiniz. TS ‟ ün döĢemelerle ilgili bölümlerini gözden geçiriniz. 2. PLANDA DÖġEME VE DÜġÜK DÖġEME DöĢemelerle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler DöĢeme oluĢum ve hesaplamaları için; TS (Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Değerleri), TS (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları), TS (Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları), TS (AhĢap Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları) sayılı Türk Standartları ve yılında yayımlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkındaki Yönetmelik‟ten yararlanılır. Hesaplama ve çizimler günün standart ve yönetmeliklerine göre güncellenen statik proje bilgisayar programları tarafından hazırlanmaktadır. Statik Planlarda DöĢemeler ve YerleĢimleri DöĢemeler, üzerindeki yükleri normalde kiriĢe aktaran genelde yatay betonarme elemanlardır. Salon tavanı, tabanı, köprü döĢemesi (tabliye) örnek olarak verilebilir. DöĢemeler binada katları birbirinden ayırır. DöĢeme Tipleri DöĢemeler oluĢum ve yapım ve sistemlerine göre 5 grupta toplanabilir:      KiriĢli döĢeme KiriĢsiz döĢeme DiĢli (nervürlü) döĢeme Asmolen döĢeme Kaset (ızgara)- kiriĢ döĢeme Hangi döĢeme tipinin seçileceği, mimari oluĢum ve yük durumuna göre inĢaat mühendisi tarafından hesaplanır, sonucu saptanır. 17 Biz modülümüzde en çok uygulama alanına sahip kiriĢli döĢemeleri inceleyeceğiz (Resim , ).      En az bir kenarı kiriĢ üzerine oturan döĢemelerdir (Plak) . 5–20 cm kalınlıkta yapılır. Normal Ģartlarda 10 cm‟den ince olamaz. Yükleri ve kenarları çok büyük olmayan hacimler için elveriĢlidir (6,,00 m gibi). ĠnĢaaları kolay ve ekonomiktir. Konut tipi yapılarda en çok tercih edilen döĢeme tipidir. Resim KiriĢli döĢeme uygulaması Resim KiriĢsiz döĢeme uygulaması (ülkemiz için uygun değildir) Statik Planlarda DöĢemeler ve YerleĢimleri En istenen döĢeme tipi, dört tarafı da kiriĢe oturan döĢemedir. Bu tür döĢemeler göçmez, sağlam olur. Ancak bazı zorunlu hâllerde döĢemelerin bazı kenarları kiriĢe oturmaz ve “konsol” diye tanımlanan sistemde oluĢturulur. Bunlar istenmeyen çözümlerdir (ġekil ). 18 ġekil Devam durumuna göre döĢemeler Taralı kenarlar, döĢemenin kiriĢe oturan kenarını temsil etmektedir. Bu duruma göre gereken değerlendirmeleri arkadaĢlarınızla yapınız. ġekil ‟ e bakınız. Burada oluĢturulan kiriĢlerin arasında kalan her alan bağımsız bir döĢeme olup kiriĢ oluĢumunun netleĢmesi aynı anda döĢemeleri de belirlemiĢ olur. Ancak mimaride gösterilen boĢluklar; aydınlık, - bacalar, - merdiven boĢluğu, - tesisat kanalları – çatı çıkıĢı ve benzeri boĢluklar döĢeme ile kapatılmaz (ġekil ). 19 3 K 25/60 25/60 K 25/60 D Z D d=12 25/60 K 25/60 25/60 K 25/60 B K 25/60 K 25/60 C 25/60 D d=12 İV EN ER D M K 25/60 K 25/60 D d=12 K 25/60 K 25/60 DE TA Y IN A BA KI D d=12 4 NI 25/60 D 2 25/60 1 25/60 C DD d=12 B K 25/60 1 K 25/60 K 25/60 A D d=12 K 25/60 D d=12 25/60 25/60 D d=12 K 25/60 A 25/60 K 25/60 K 25/60 K 25/60 K 25/60 2 3 4 ġekil DöĢeme oluĢumu tamamlanmıĢ bir kalıp planı     DöĢemeler “D” harfi ile sembolize edilir ve kata göre numaralandırılır (1. kat için D, D; 2. kat için D, D; zemin kat için Z01, Z02 gibi). K‟ lar kat kiriĢ numaralarıdır. S‟ ler ise kolon numaralarını göstermektedir. D döĢemesi balkondur. 3: Donatı yerleĢimi yapılmıĢ kalıp planı Kalıp planında döĢeme kalınlıkları d veya h harfi ile gösterilip rakamsal değerleri yanında belirtilir. d= 12 cm veya h= 12 cm gibi (ġekil ). Ayrıntılar DöĢeme Donatı Planı Çizmek modülünde verilecektir. Statik Planlarda DüĢük DöĢemeler ve YerleĢimleri Banyo, WC gibi ıslak hacimlerde gözle görülmesi arzu edilmeyen tesisat malzemelerinin gizlenmesi amacıyla oluĢturulan döĢemelerdir. Günümüzde asma tavan uygulamalarının yaygınlaĢması ve teknolojik malzemelerinin artması ile sulu hacimlerde pek 21 fazla uygulama alanı kalmamıĢıtır. Çünkü yapılan düĢük döĢeme sonrası arızalı tesisat parçalarına ulaĢım zor ve pahalı bir süreçtir. Ancak konsol çıkması bulunan binaların 1. normal kat taban döĢemelerinde “ısı yalıtım” amaçlı düĢük döĢeme uygulamaları yapılmaktadır. Son kat döĢemesinde (çatı piyesi olarak kullanılanlar hariç) ve bodrum kat tabanında düĢük döĢeme düzenlemesi yapılmaz. Genelde mimari tercihler üzerine oluĢturulan bu döĢemelerin oluĢumunda esas ölçüt; düĢük döĢemeyi diğer döĢemelerden kiriĢler vasıtasıyla ayırmaya dayanır. Planda düĢük döĢeme oluĢturmak için özel bir ayrıcalık gerekmez. DöĢemesi düĢürülecek olan hacim kiriĢlerle sınırlandırılıp ayrı bir numara alır. DüĢük döĢeme oluĢumu, donatı yerleĢiminde farklı bir özelliğe sahiptir (ġekil ). Bu konu DöĢeme Donatı Planı Çizmek modülünde ayrıntılı olarak ele alınacaktır. ġekil DüĢük döĢeme oluĢumu ve gösterilmesi 22 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Öğretmeninizin size verdiği döĢeme ve düĢük döĢeme planlarını inceleyiniz. ĠĢlem Basamakları  DöĢemelerle ilgili yönetmelik ve standartları inceleyiniz. Öneriler  Ġlgili internet sitelerinden yararlanınız.  Örnek statik projeleri inceleyiniz.  KiriĢ oluĢum esaslarını tekrar gözden geçiriniz.  Statik planlarda döĢeme yerleĢimlerini ve  KiriĢlerden sonra oluĢan alanları, döĢeme dikkat edilecek husuları öğreniniz. olarak düzenleyiniz.  Her döĢemeye bir numara (poz) veriniz.  DöĢeme kalınlığını ve poz numarasını bir daire içinde belirtiniz.  DüĢük döĢemeyi kavrayınız.  Yapım amacını öğreniniz.  Statik planlarda düĢük döĢeme  DüĢük döĢeme oluĢturulacak hacimleri yerleĢimlerini ve dikkat edilecek hususları tasarlayınız. öğreniniz.  DüĢük döĢeme yapımının yararları ve sakıncalarını değerlendiriniz. 23 KONTROL LĠSTESĠ Bu öğrenme faaliyeti kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet ve Hayır kutucuklarına ( X ) iĢareti koyarak kontrol ediniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar baĢlığında yayımlanan Deprem Yönetmeliği‟ni incelediniz mi? TS ‟ ü incelediniz mi? Örnek mimari projeleri incelediniz mi? Örnek statik projeleri incelediniz mi? DöĢemelerin sistemini kavradınız mı? DüĢük döĢemelerin sistemini kavradınız mı? Kalıp ve donatı planında olması gereken yapı elemanlarını öğrendiniz mi? Devam durumuna göre döĢemeleri öğrendiniz mi? Maksimum kiriĢ/ aks açıklığı ölçüsünü öğrendiniz mi? Betonarme karkas binaların taĢıma prensibini kavradınız mı? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz. 24 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği iĢaretleyiniz. 1. AĢağıda verilenlerden hangisi döĢemenin fonksiyonlarından değildir? A ) Sabit ve hareketli yükleri üzerinde toplamak B ) Topladığı yükleri temele iletmek C ) Topladığı yükleri kiriĢlere iletmek D ) Binadaki katları oluĢturmak 2. AĢağıdakilerden hangisi kiriĢli döĢemeler için söylenebilir? A ) Konutlar için yapımı uygundur. B ) Çok büyük açıklıklarda uygulamaya elveriĢlidir. C ) Yapımı pahalıdır. D ) Uygulama alanı çok kısıtlıdır. 3. DüĢük döĢeme hangi amaç için yapılır? A ) DöĢemenin daha sağlam olabilmesi için B ) Ses yalıtımı sağlamak için C ) Tesisat borularını gizlemek için D ) ĠnĢaatta ekonomiklik sağlamak için 4. AĢağıdakilerden hangisi, iyi oluĢmuĢ bir döĢemede olmaması gereken özelliktir? A ) Yeterli donatıya sahip olması B ) Ġyi iĢçilikle imal edilmiĢ olması C ) Olabildiğince az kiriĢe oturmuĢ olması D ) Yükleri emniyetle taĢıyabilme kapasitesine sahip bulunması 5. AĢağıda verilenlerden hangisi kalıp ve donatı planı oluĢumu için doğrudur? A ) 1/ ölçekte çizilir. B ) Kolonların gösterilmesine gerek yoktur. C ) Kapı pencere ölçüleri ifade edilir. D ) 1/ 50 ölçekte çizilir. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 25 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–3 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3 AMAÇ Gerekli ortam sağlandığında yerleĢtirebilecek ve okuyabileceksiniz. planda merdiven sahanlıklarını ve asansörü ARAġTIRMA    Alan atölyenizden veya çevrenizdeki mühendislik bürolarından temin edebileceğiniz örnek statik projelerdeki merdiven ve asansör oluĢumlarını inceleyiniz. Mimari projelerde merdiven ve asansör yerleĢim ölçütlerini gözden geçiriniz. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan tarihli Asansör Yönetmeliği‟ni inceleyiniz. 3. PLANDA MERDĠVEN SAHANLIKLARI VE ASANSÖR Merdivenler Ġle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler Statik projelerde merdivenler; TS (Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Değerleri), TS (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları), TS (Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları), TS (AhĢap Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları) sayılı Türk Standartları ve yılında yayımlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkındaki Yönetmelik özelliklerine göre hazırlanır. Ayrıca mimari proje aĢamasında il imar yönetmeliklerine uyum zorunludur. Statik Planlarda Merdiven ve Sahanlık YerleĢimi Mimari projede belirlenen ve mevcut standartlara uygun olan merdiven yuvaları statik projede de aynen korunur. Statik projede, bir binada statik açıdan en kritik yapı elemanı olan “merdiven” in çözümü son derece önemlidir. Bu konuda gereken detaylı bilgiler Merdiven Sahanlık, KiriĢ ve Asansör Perde Duvar Detayları Çizmek modülünde verilecektir. Mimari projede belirtilen merdiven yuvası, statik projede mümkünse perde duvar ile çevrilmelidir. Bunun gerçekleĢmediği durumlarda ise merdiven yuvasındaki kolonlar daha tedbirli yapılmalıdır. Statik projede merdiven kalıp ve donatı planı içinde genel olarak gösterilir. Detayları ise ayrı bir merdiven detayı paftasında (1/20 ölçek) gösterilir. Kalıp planında merdiven yuvasını çevreleyen kiriĢler gösterilir. Merdivenler projede “M“ harfi ile ifade edilir (M gibi). Sahanlık döĢemeleri ise bazı projelerde SD olarak ifade edilir. Kalıp planında merdiven boĢluğu tek çizgi ile kapatılıp, yazı ile ifade edilir (Resim ) (Merdiven boĢluğu 26 veya merdiven detayı paftasına bakınız gibi). Gerekli ölçülendirmeler sahanlık ve merdiven yuvası için yapılır (ġekil ). ġekil Bir kalıp planında merdiven yuvası ve sahanlık yerleĢimi Resim Bir merdiven uygulaması 27 Statik Planlarda Asansör YerleĢimi Asansörler kat sayısı 4‟ü geçen binalarda zorunludur. Statik planlarda asansörler, mimari projedeki yer ve ölçüsüne göre düzenlenir. Tercihen asansör boĢluğunun karĢılıklı iki kenarının veya üç kenarının perde duvar olarak düzenlenmesi istenir. Mimari düzenlemesinde bir tarafı cam olan asansörlerde de karĢılıklı iki kenar perde duvar olarak düzenlenir. Asansör boĢluklarının da statik açıdan kritik yerler olduğunu unutmamak gerekir (ġekil , ). ġekil Bir mimari kat planında asansörün gösteriliĢi 28 ġekil Kalıp ve donatı planında asansör boĢluğu (iki kenarı perde) 29 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Öğretmeniniz tarafından verilen bir planda merdiven sahanlığını ve asansör kovasını inceleyiniz. ĠĢlem Basamakları  Merdivenler ile ilgili standart ve yönetmelikleri inceleyiniz.  Statik plana merdiven yerleĢimlerini inceleyiniz ve öğreniniz.  Merdiven sahanlık yerleĢimlerini inceleyiniz ve öğreniniz.  Statik planlarda asansör yerleĢimlerini inceleyiniz ve öğreniniz. Öneriler  Ġlinize ait imar yönetmeliğinde belirlenen merdiven ölçülerini gözden geçiriniz.  Merdivenlerin projede nasıl numaralandırıldığını gözleyiniz.  Örnek statik projelerdeki Kalıp ve Donatı Planlarını inceleyerek merdivenlerin durumunu gözlemleyiniz.  Bu yapıya ait Mimari Projeyi de elde edip merdivenin mimari ve statik projedeki durumunu kıyaslayınız.  Bulgularınızı arkadaĢlarınızla paylaĢıp tartıĢınız.  Merdiven yuvasındaki perde ve kolonları dikkatle inceleyiniz.  Mimari ve statik projesi mevcut bir yapıdaki merdiven sahanlıklarının her iki projedeki oluĢumunu karĢılaĢtırınız.  Minimum sahanlık ölçülerini öğreniniz.   Sahanlıkların numaralandırılmasına dikkat ediniz.  Mimari ve statik projesi mevcut yapının her iki projedeki “asansör” durumunu inceleyip kıyaslayınız.  Asansör boĢluğunun perde duvarlarını inceleyiniz. 30 KONTROL LĠSTESĠ Bu öğrenme faaliyeti kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet ve Hayır kutucuklarına ( X ) iĢareti koyarak kontrol ediniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar baĢlığında yayımlanan Deprem Yönetmeliği‟ni incelediniz mi? TS ‟ ü incelediniz mi? Diğer ilgili standart ve yönetmelikleri incelediniz mi? Örnek mimari projeleri incelediniz mi? Örnek statik projeleri incelediniz mi? Merdivenlerin sistemini kavradınız mı? Asansör kovalarının sistemini kavradınız mı? Statik planlarda merdiven sahanlığı yerleĢimini öğrendiniz mi? Statik planlarda asansör kovası yerleĢimini öğrendiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz. 31 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğru ise (D), yanlıĢ ise (Y) yazınız. 1. ( ) Merdivenlerin mimari projede belirlenen çözümleri, statik projede değiĢtirilebilir. 2. ( ) Asansör yuvası ölçüleri statik projede değiĢtirilemez. 3. ( ) Merdiven donatı detayı, statik projede ayrı bir çizimde ifade edilir. 4. ( ) Asansör boĢluğunun etrafı perde duvar ile çevrilmelidir. 5. ( ) Asansör ve merdiven boĢlukları, statik açıdan risk taĢımayan bölgelerdir. 6. ( ) Merdiven donatı detayı ölçeği 1/ 20‟ dir. 7. ( ) Merdivenler statik projelerde “M” harfi ile sembolize edilir. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 32 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–4 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-4 AMAÇ Gerekli ortam okuyabileceksiniz. sağlandığında planda balkon yerleĢimi yapabilecek ve ARAġTIRMA   Alanınız atölyesi veya piyasadaki inĢaat mühendisliği bürolarından elde edebileceğiniz örnek statik projelerdeki balkonların yerleĢimlerini inceleyiniz. Ġnternette konu ile ilgili araĢtırma yapınız. 4. PLANDA BALKON YERLEġĠMĠ Balkonlar Ġle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler Statik projelerde balkonlar; TS (Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Değerleri), TS (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları), TS (Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları) ve yılında yayımlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkındaki Yönetmelik (Madde ) özelliklerine göre hazırlanır. Statik Planlarda Balkonlar Balkonlar da merdiven ve asansörler gibi binanın kritik bölgelerini oluĢturur (Resim ). Balkonların mutlaka kiriĢli olarak çözülmesi gerekir. Çıkma tarzda balkonlara mimari proje aĢamasında da yer verilmemelidir(ġekil ). ġekil Ġstenmeyen bir balkon oluĢumu 33 Resim YanlıĢ balkon uygulamalarının can kayıplarına sebep olması Statik Planlarda Balkon YerleĢimi KiriĢsiz balkon döĢemeleri betonarme yapıların en riskli bölgesidir. Sadece bir kenarından yapıya bağlıdır. Özenli projelendirme ve yapım ister. Geçit töreni, düğün ve spor izlemek amacıyla insanların balkonlara yığılması veya depo olarak kullanılması sonucu öngörülenin üzerinde yüklenir. Uygulamada en çok karĢılaĢılan sorun, üstte olması gereken donatının bilinçsiz ustalar tarafından ortaya veya alta konmasıdır. Sehpa kullanılmadığı takdirde beton dökümü sırasında donatı alta kayar. Kalıp alınır alınmaz veya zamanla donma-çözülme, paslanma (korozyon) etkisiyle göçer. Resim ‟ de verilen ilk fotoğraf, 03 Eylül tarihinde gelin uğurlamak için evin balkonuna yığılan insanlardan ikisinin can kaybına sebep olduğu olay sonrası çekilmiĢtir. Ġkinci fortoğraf da benzeri bir olay sonucu yaĢanmıĢtır. Katın zemin olması, can kaybını önlemiĢtir. ġekil ‟ de verilen kat planının balkon hacmini inceleyiniz. Balkona ait ġekil ‟ de gösterilen çözüm doğrudur. Balkon döĢemesinin etrafı kiriĢlerle çevrilmiĢtir. Çıkma balkonlar yapıya tek taraftan tutunmak zorunda olduğundan hesaptaki veya yapımdaki ufak hatalar göçmeye sebep olur. Çıkma ölçüsünün 1,50 m‟ yi aĢmamasına ve donatıların balkon özelliğine göre projelendirilip uygulanmasına dikkat edilmelidir. Balkonlarda esas donatı, döĢemenin üst tarafına doğru konulmalıdır. Bunun için de “sehpa” diye tabir edilen donatılar kullanıp donatının üstte kalması sağlanır. 34 ġekil Balkonda döĢeme çalıĢma ve donatı yerleĢtirme esası 35 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Öğretmeniniz tarafından verilen bir planda merdiven balkonları ve yerleĢimlerini inceleyiniz. ĠĢlem Basamakları  Balkonlar ile ilgili standart ve yönetmelikleri inceleleyiniz.  Statik planda balkon yerleĢimlerini inceleleyiniz ve öğreniniz. Öneriler  Balkonlarla ilgili standart ve yönetmelikleri inceleyiniz.  Balkonları diğer döĢemelerden ayıran özellikleri öğreniniz.  Örnek statik projelerdeki Kalıp ve Donatı Planlarını inceleyerek balkonların durumunu gözlemleyiniz.  Bu yapıya ait Mimari Projeyi de elde edip balkonların mimari ve statik projedeki durumunu kıyaslayınız.  Bulgularınızı arkadaĢlarınızla paylaĢıp tartıĢınız.  Balkon döĢemelerinin çalıĢma prensibini araĢtırıp önemini kavrayınız. 36 KONTROL LĠSTESĠ Bu öğrenme faaliyeti kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet ve Hayır kutucuklarına ( X ) iĢareti koyarak kontrol ediniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar baĢlığında yayımlanan Deprem Yönetmeliği‟ni incelediniz mi? TS ‟ ü incelediniz mi? Diğer ilgili standart ve yönetmelikleri incelediniz mi? Örnek mimari projeleri incelediniz mi? Örnek statik projeleri incelediniz mi? Balkon sistemini kavradınız mı? Statik planlarda balkon yerleĢimini öğrendiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz. 37 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğru ise (D), yanlıĢ ise (Y) yazınız. 1. ( ) Balkonlar statik planlarda özel bir önem gerektirmez. 2. ( ) Balkonlar kiriĢli olarak çözülmelidir. 3. ( ) Balkon döĢeme donatıları diğer döĢemelere göre farklılık gösterir. 4. ( ) Binanın üst katlarında balkon yapılmamalıdır. 5. ( ) Balkonlar mimari projelerde gömme olarak planlanmalıdır. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 38 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–5 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-5 AMAÇ Gerekli ortam sağlandığında planda temel yerleĢimi yapabilecek ve okuyabileceksiniz. ARAġTIRMA     Alanınız atölyesi veya piyasadaki inĢaat mühendisliği bürolarından elde edebileceğiniz örnek statik projelerdeki temel yerleĢimlerini inceleyiniz. Ġnternette konu ile ilgili araĢtırma yapınız. Örnek temel planlarını inceleyiniz. Temel çeĢitlerini araĢtırınız. 5. PLANDA TEMEL YERLEġĠMĠ Temeller Ġle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler Statik planlarda Temel oluĢum ve hesaplamaları için; TS (Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Değerleri), TS (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları), TS (Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları), TS (AhĢap Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları) sayılı Türk Standartları ve yılında yayımlanan Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yönetmelik‟ten yararlanılır. Hesaplama ve çizimler günün standart ve yönetmeliklerine göre güncellenen statik proje bilgisayar programları tarafından hazırlanmaktadır. Statik Planlarda Temeller Temel Tanımı ve ÇeĢitleri Temeller yapının en altındaki kolon ve perdelerin yükünü zemine aktaran yapı elemanlarıdır. Kolon veya perdeler direkt zemine oturtulamaz. Böyle bir durumda, kolonun ileteceği yük, zeminin taĢıma kapasitesinin çok üzerinde olacağından; kolon zemine “zımbalama” benzeri saplanacaktır. Temelde amaç, yapının yükünü zemine olabildiğince yayarak vermektir. Bu Ģekilde zemine birim alan baĢına gelen yük miktarı azalmıĢ olacaktır. Temel ayrıca, zeminde zamanla oluĢacak oturmayı da sınırlar. Tüm kolonların aynı miktarda oturma yapması üst yapıyı olumsuz etkilemez. Ancak her kolon bağımsız miktarda oturma yaparsa üst yapı da kullanılmaz hâle gelir. Üst yapı ne malzemeden yapılırsa yapılsın, temeller betonarmeden inĢa edilir. Çünkü ahĢap, çelik, taĢ gibi malzemeler dayanım ve zemin Ģartları açısından uygun değildir (Resim , ). 39 Resim Farklı oturmalardan dolayı yan yatan yapılar (Pisa Kulesi–) Resim Temel tipleri Duvar Altı Temeli 1–2 katlı basit yığma yapıların temel duvarlarının altına geniĢ betonarme kiriĢ olarak oturtulur. GeniĢliği 50–70 cm, yüksekliği 30–40 cm civarındadır (ġekil ). 40 ġekil Duvar altı temeli Tekil Temel Her bir kolon altına ayrı ayrı yapılan temel pabuçlarından oluĢur. Her bağımsız pabuç birbirine bağ kiriĢleri ile bağlanarak deprem kuvvetinin aktarılması sağlanır. Pabuç boyutları en az x cm ve yüksekliği en az 25 cm‟dir. Kayalık zeminde inĢa edilecek yüksekliği az; fakat geniĢ yapılar için uygundur (Atölye, hangar, depo gibi). Apartman tipi yapılarda yapımı uygun olmayıp farklı oturma risklerine sahip temel tipidir (ġekil ). ġekil Tekil temel görünümleri 41 BirleĢik Temel Birbirine çok yakın olan iki kolonun altına tek pabuç yapılması ile oluĢan temel tipidir. Apartman tipi yapılarda kullanımı uygun değildir (ġekil ). ġekil BirleĢik temel Bir Doğrultuda Sürekli Temel Yapının bir doğrultudaki her aksı boyunca (x veya y doğrultusu) dizili kolonların altına yapılan temel tipidir. Ters tablalı kiriĢ tipindedir. Deprem kuvvetlerini aktarması amacı ile bağ kiriĢleri ile birbirlerine bağlanır. Pabuç kalınlığı genelde cm, geniĢliği en az cm‟dir. Yine yüksek olmayan hangar tipi yapılar için elveriĢli olup çok katlı sistemlerde uygun değildir. Farklı oturma riski yüksektir (ġekil , ). ġekil Tek doğrultuda sürekli temel (perspektif) 42 ġekil Tek doğrultuda sürekli temel (plan) Ġki Doğrultuda Sürekli Temel Yapının her iki doğrultusundaki aksları boyunca dizili kolonların altına yapılan temel türüdür. Kolon yükleri bir bütün olarak temel kiriĢine, kiriĢten tablaya (pabuca), tabladan da zemine aktarılır. Apartman tipi binalar için kısmen uygun olup farklı oturma riski düĢüktür (ġekil ). ġekil Ġki doğrultuda sürekli temel 43 Radye Temel Yapının tüm kolonları altına, inĢaat alanının tümünü örten kalın bir plak yapılarak ve kolonlar doğrudan plağa oturtularak “kiriĢsiz radye temel” oluĢturulur. Yapının tüm kolonları altına, inĢaat alanının tümünü örten kalın bir plak, plağın üstüne de kiriĢler yapılarak ve kolonlar kiriĢlere oturtularak “kiriĢli radye temel” oluĢturulur. Plak kalınlığı en az 20 cm‟ dir. KiriĢsiz radye plak 40–60 cm, kiriĢli radye plak 25–30 cm civarında olur. Plak ve kiriĢler bazen konsol olarak da yapılabilir. Ancak konsol yapılabilmesi için arsa durumunun müsait olması gerekir (Arsa baĢkasına ait olmamalı). Radye temel, zayıf zeminlerde, apartman tipi yüksek yapılar için en uygun temel tipidir. Günümüzde uygulanan temel tipidir. KiriĢli radye kiriĢsiz radyeye nazaran davranıĢ ve güvenlik açısından daha iyidir; ancak kalıp isçiliği daha fazladır. KiriĢsiz radyede zımbalama riski vardır. Radye temellerde farklı oturma riski çok düĢüktür (ġekil , )). ġekil KiriĢsiz radye temel 44 ġekil KiriĢli radye temel Kazıklı Temel Çok zayıf zeminlerde sağlam zemine ulaĢılıncaya kadar çakılan veya delip yerinde dökülen kazıkların üstüne zemin seviyesinde bir platform oluĢturulur. Kolonlar bu platforma oturtulur. Maliyeti oldukça yüksektir. Çok değerli arsalarda, köprü ve liman inĢaatlarında uygulanır (ġekil ). ġekil Kazık temel 45 Keson Temel Çok zayıf zeminlerde veya su içindeki temel yapımlarında kullanılır. Et kalınlığı az, çapı büyük halka veya içi boĢ prizma betonarme elemanlar kendi ağırlığı ile zemine veya suya batırılır. Sağlam zemine ulaĢılıncaya kadar üstüne yeni elemanlar konur. Ġçi malzeme ile doldurulur ve temel platform betonu dökülür. Betonarme elemanlar yerinde dökülüp içteki toprak boĢaltılarak batırma yoluyla da yapılmaktadır. Maliyeti epey yüksektir. Çok değerli arsalarda, köprü ve liman inĢaatlarında uygulanır (Resim ). Resim Keson temel uygulama örnekleri Statik Planlarda Temel YerleĢimleri Zemin ve yapı durumuna uygun temel tipi seçildikten sonra, projelendirme aĢamasına geçilir. Temel planlarının çizimi konusunda detaylı anlatımlar “Temel Planı Çizimi ” modüllerinde verilecektir. Temeller projede “T” harfi ile sembolize edilip, numaralandırılır (T1, T2 gibi). Bağ kiriĢleri varsa BK01, BK02 biçiminde kodlanır. Farklı iki yönde temel kesiti çizilir. Planda kullanılan ölçek 1/50, temel kiriĢleri ölçeği 1/ 20‟ dir (ġekil ). 46 ġekil Bir radye-jeneral temel planı ve kiriĢ açınımları 47 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Öğretmeniniz tarafından verilen bir planda temel yerleĢimlerini inceleyiniz. ĠĢlem Basamakları   Temeller ile ilgili standart ve yönetmelikleri inceleyiniz.      Statik plana temel yerleĢimlerini inceleyiniz ve öğreniniz.     48 Öneriler Temellerle ilgili standart ve yönetmelikleri inceleyiniz. Deprem bölgelerinde yapılacak binalar hakkında esasları gözden geçiriniz. Örnek statik projelerdeki temel planlarını inceleyerek temel durumunu ve elemanlarını gözlemleyiniz. Hangi tip temellerin nerelerde uygulanacağını kavrayınız. Günümüzde en çok uygulanan temel tipi olan radye temeli ve özelliklerini öğreniniz. Bulgularınızı arkadaĢlarınızla paylaĢıp tartıĢınız. Temel kiriĢlerinin oluĢumunu inceleyiniz. Öğrendiğiniz temel tipleri ile projedeki temel tipini saptayınız. Temel tipi/ zemin arasındaki iliĢkiyi kavrayınız. Temel tipinin inĢaat maliyeti açısından önemini kavrayınız. KONTROL LĠSTESĠ Bu öğrenme faaliyeti kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet ve Hayır kutucuklarına ( X ) iĢareti koyarak kontrol ediniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar baĢlığında yayımlanan Deprem Yönetmeliği‟ni incelediniz mi? TS ‟ ü incelediniz mi? Diğer ilgili standart ve yönetmelikleri incelediniz mi? Örnek mimari projeleri incelediniz mi? Örnek statik projeleri incelediniz mi? Temel sistemini kavradınız mı? Statik planlarda temel yerleĢimini öğrendiniz mi? Temel çeĢitlerini öğrendiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz. 49 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği iĢaretleyiniz. 1. Temeller için aĢağıda belirtilen ifadelerden hangisi yanlıĢtır? A ) Yapıdan aldıkları yükleri zemine iletir. B ) Sağlam zeminde maliyetleri, çürük zemine göre daha düĢüktür. C ) Su içinde inĢa edilecek yapılarda “radye temel” uygulanır. D ) Her kolon altına ayrı ayrı yapılan temel Ģekli “tekil temel” dir. 2. Tekil temel için en az pabuç ölçüsü ne olmalıdır? A ) x cm B) 90x 90 cm C)x cm D) x cm 3. AĢağıdakilerden hangisi bir temel çeĢidi değildir? A ) Sürekli temel B ) Kaset temel C ) Radye temel D ) Keson temel 4. Verilen temel tiplerinden hangisinin maliyeti diğerlerine göre yüksektir? A ) Duvar altı temel B ) Sürekli temel C ) Radye temel D ) Kazık temel 5. KiriĢsiz radye plak kalınlığı ortalama ne olmalıdır? A ) 30 cm B ) 20 cm C ) 60 cm D ) cm 6. Pisa Kulesi‟nin yan yatmasının sebebi aĢağıdakilerden hangisidir? A ) Zeminde oluĢan farklı oturmalar B ) Yapının yeterince sağlam olmaması C ) Maliyetten kaçılması D ) Yapının oldukça eski olması DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 50 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–6 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-6 AMAÇ Gerekli ortam sağlandığında planda lento ve kiriĢ yerlerini belirleyebilecek ve okuyabileceksiniz. ARAġTIRMA     Alanınız atölyesi veya piyasadaki inĢaat mühendisliği bürolarından elde edebileceğiniz örnek statik projelerdeki kiriĢ- lento yerleĢimlerini inceleyiniz. Ġnternette konu ile ilgili araĢtırma yapınız. Örnek kiriĢ- lento açınımlarını inceleyiniz. seafoodplus.info internet sitesi ĠnĢaat Teknolojisi Alanı 11– sınıflara ait modüller bölümünden Düz Duvar ve Lento; Lento, Rögar ve Drenaj Çizimi modüllerini inceleyiniz. 6. PLANDA LENTO VE KĠRĠġ Lento ve KiriĢler Ġle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler Statik planlarda lento ve kiriĢ oluĢumları için; TS (Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Değerleri), TS (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları), TS (Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları), TS (AhĢap Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları) sayılı Türk Standartları ve yılında yayımlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkındaki Yönetmelik‟ten yararlanılır. Madde ‟ te lentolar ve hatıllar hakkında detaylı standartlar belirlenmiĢtir. Lento yüksekliği en az 20 cm ve beton kalitesi C 16 olmalıdır. Projede gösterilen kapı-pencere boĢluk ölçülerine sağdan ve soldan en az 20 cm (kapı-pencere boĢluğu+40cm) ilave edilerek lento uzunluğu belirlenir. Lento geniĢliği de duvar kalınlığı ölçüsünde alınır. ÇalıĢma prensibi kiriĢe benzer. Ġçine sadece düz demir konur, pilye konmaz. Konulacak demir sayısı en az 6Ø 10 olmalıdır. Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yöentemlik‟te, Madde ve kiriĢler hakkındaki düzenlemeleri içerir. Hesaplama ve çizimler günün standart ve yönetmeliklerine göre güncellenen statik proje bilgisayar programları tarafından hazırlanır. 51 Statik Planlarda Lento YerleĢimleri Lento Tanımı Kapı ve pencere boĢluklarının üzerindeki duvar yüklerini taĢımak için bu boĢlukların üstüne, yanlardaki duvarlara oturacak Ģekilde yerleĢtirilen küçük açıklıklı genelde betonarmeden yapılan yapı elemanıdır (Resim ). Resim Kapı üzeri lento uygulaması Statik Planlarda Lento YerleĢimleri Lentolar statik projede detay biçiminde ifade edilir. Projede son bölümde kiriĢ detaylarından sonra çizilir. Özde mimari proje uygulaması sırasında ortaya çıkan statik bir elemandır. Lentolar “L” harfi ile sembolize edilir. Aynı geniĢliğe sahip kapılar ve pencereler için tek bir lento düzenleneceğinden bir yapıda birbirinden farklı ölçüde çok sayıda lento olmaz. Bu da lento detay çizimini kolaylaĢtırır (90 cm geniĢlikteki tüm kapılar üzerine cm geniĢlikte lento yapılması gibi). Kapı ve pencerelerin kiriĢ altına kadar yükseldiği yapılarda ise, lento yapımına gerek kalmaz. 52 Statik Planlarda KiriĢ YerleĢimleri KiriĢ Tanımı Duvar, döĢeme ve kendi yüklerini taĢıyıp kolonlara ileten çoğu zaman yatay konumlu elemanlara kiriĢ denir (Resim ). Resim Betonarme karkas sistemde kiriĢ Fotoğrafta “?” ile gösterilen eleman fonksiyon ve eğiminden ötürü hem kiriĢ hem kolon vazifesi görmektedir. Ancak projede karıĢıklığı önlemek için kiriĢ olarak adlandırılır. KiriĢler taĢıdıkları yük altında “eğilme/ bel verme” hareketi gösterir. Elemanın üst tarafı basınca karĢı, alt tarafı ise çekmeye karĢı çalıĢır (ġekil ). ġekil KiriĢin çalıĢma prensibi 53 KiriĢte Bulunan Donatılar ġekil KiriĢte bulunan donatılar Çekme gerilmelerini karĢılayabilmesi kiriĢin alt kısmına “esas” olarak tanımlanan donatılar konur. Esas donatılar kiriĢ altına çift sıra olarak da konulabilir (Resim ). KiriĢin üst kısmında bulunan donatılar ise, kiriĢe Ģekil verme görevini yerine getiren montaj donatılarıdır. Bunlar basınç kuvvetlerini karĢılar; ama çeliğin basınca karĢı çalıĢmadığı bilinmektedir. Etriye, boyuna donatılara dik olarak yerleĢtirilen tüm donatıyı saran elemandır. Sargı donatısı veya enine donatı olarak da isimlendirilir. Açıklıklarda seyrek, mesnet bölgelerinde ise sık olarak döĢenir. Kesme, burulma kuvvetlerini karĢılamak ve betonun ĢiĢmesini önlemek gibi önemli görevleri vardır. Yüksekliği fazla olan kiriĢlerde ise gövde donatısı kullanılır. Bunlar kiriĢin orta dıĢ bölgelerinde yer alır. KiriĢlerde kayma ve çekme gerilmeleri nedeniyle kiriĢ uçlarına doğru olan bölgelerde diyagonel çatlaklar oluĢur. Bu çatlakları önlemek için pilye diye tanımlanan donatılar kullanılır. Pilyeler alt kısma konup, genelde 45 derece açı ile kırılır. Pilyelerin mesnet üzerine dönen kısımları da çekmeye çalıĢır. Statik Planlarda KiriĢ YerleĢimleri Modülümüzün ilk bölümünde de anlatıldığı gibi statik projede dikkate alınan ilk eleman, aks oluĢumundan sonra belirlenen kiriĢlerdir. KiriĢlerin hangi ölçütlere göre oluĢturulduğu, baĢlık ‟ te anlatılmıĢtır. KriĢler projede “K” harfi ile sembolize edilir. Her bir kiriĢe, bulunduğu kata göre numara verilir. KB01, KZ01, K, K, K, gibi (ġekil ). 54 ġekil Bir kalıp ve donatı planında kiriĢlerin gösterilmesi 55 KiriĢlerde Kesit Tipleri ġekil KiriĢlerde kesit tipleri KiriĢler çoğunlukla dikdörtgen ve tablalı, nadiren de trapez, kutu ve üçgen kesitli olabilir (ġekil ). KiriĢ çizimleri ile ilgili detaylı bilgiler “KiriĢ Açılım ve Detay Çizimleri ” modüllerinde verilecektir. 56 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Öğretmeniniz tarafından verilen bir lento ve kiriĢ yerleĢimlerini inceleyiniz. ĠĢlem Basamakları   Lento ve kiriĢlerle ilgili standart ve yönetmelikleri inceleyiniz.   Statik planlarda lento ve kiriĢleri öğreniniz.  Statik planlarda lentoların yerleĢimlerini inceleyiniz ve öğreniniz.     Statik planlarda kiriĢlerin yerleĢimlerini inceleyiniz ve öğreniniz.  57 Öneriler Lento ve kiriĢlerle ilgili olarak Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar Yönetmeliği‟ni gözden geçiriniz. Lentoların ve kiriĢlerin fonksiyonlarını öğreniniz. Yapım amaçlarını kavrayınız. Örnek statik projelerde lentoların nasıl detaylandırıldığını inceleyiniz. Örnek statik projelerde kiriĢlerin nasıl yerleĢtirilip isimlendirildiğini inceleyiniz. Kolon – kiriĢ birleĢim yerlerini ve nasıl yapıldığını kavrayınız. KONTROL LĠSTESĠ Bu öğrenme faaliyeti kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet ve Hayır kutucuklarına ( X ) iĢareti koyarak kontrol ediniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar baĢlığında yayımlanan Deprem Yönetmeliği‟ni incelediniz mi? TS ‟ ü incelediniz mi? Diğer ilgili standart ve yönetmelikleri incelediniz mi? Örnek mimari projeleri incelediniz mi? Örnek statik projeleri incelediniz mi? Lentoların sistemini kavradınız mı? KiriĢlerin sistemini kavradınız mı? Statik planlarda lento yerleĢimini öğrendiniz mi? Statik planlarda kiriĢ yerleĢimini öğrendiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz. 58 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği iĢaretleyiniz. 1. AĢağıdakilerden hangisi bir kesit en kiriĢ Ģekli değildir? A) Daire kiriĢ B) Üçgen kiriĢ B) Dikdörtgen kiriĢ D) Tablalı kiriĢ 2. KiriĢler aldıkları yükü hangi elemana iletir? A) Çatıya B) Kolonlara C) DöĢemeye D) Duvarlara 3. Lentolar kapı- pencere boĢlukları üzerine, her iki yandan en az ne kadar mesafede bindirilmek zorundadır? A) 5‟ er cm B) 45‟ er cm C) 50‟ Ģer cm D) 20‟ Ģer cm 4. Hangi donatı tipine lentoda gerek yoktur? A) Düz donatı B) Etriye C) Pilye D) Montaj donatısı 5. AĢağıdaki kiriĢ yazım Ģekillerinden hangisi doğrudur? A) K1 20/ 20 B) K 30/ 60 C) S 30/ 60 D) D d=12 6. Olması gereken en az lento yüksekliği kaç cm‟dir? A) 20 cm B) 25 cm C) 30 cm D) 35 cm DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 59 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–7 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-7 AMAÇ Gerekli ortam okuyabileceksiniz. sağlandığında planda çatı saçaklarını oluĢturabilecek ve ARAġTIRMA    Alanınız atölyesi veya piyasadaki inĢaat mühendisliği bürolarından elde edebileceğiniz örnek statik projelerin son kat tavan kalıp ve donatı planlarındaki saçak yerleĢimlerini inceleyiniz. Saçaklar konusunu il imar yönetmeliklerinde araĢtırınız. Bulunduğunuz il bir büyükĢehir belediyesine sahip değilse; “ Sayılı Kanun Kapsamı DıĢında Kalan Belediyeler Tip Ġmar Yönetmeliği‟ni inceleyiniz. 7. PLANDA ÇATI SAÇAKLARI Çatılar Ġle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler Çatılar ile ilgili Ģartlar, büyükĢehir kapsamında olan her ilin imar yönetmeliğinde belirlenmiĢtir. Ancak büyükĢehir olmayan iller ve ilçeler için de; “ sayılı Kanun Kapsamı DıĢında Kalan Belediyeler Tip Ġmar Yönetmeliği‟nde, çatılar hakkında belirli standartlar mevcuttur. Örneğin, Ġstanbul Ġmar Yönetmeliği‟nin Çatılar, Saçaklar ve DıĢ Görünüm baĢlıklı nu.lı maddesinde bu konuların mimari Ģartları belirlenmiĢtir. Statik aĢamada çatı açısından dikkat edilecek en önemli özellik; binanın yapılacağı bölgede var olabilecek “kar ve rüzgâr” yükleridir (Resim ). Ġklimsel durumu kar ve rüzgâr yüküne müsait bölgelerdeki yapılar için, özel hesap değerleri göz önüne alınır (TS ). Resim Çatı için önemli bir etken kar yükü 60 Statik Planlarda Saçaklar Saçaklar çeĢitli malzemelerden imal edilebilir. Statik projelerde gösterilecek olan saçakların betonarmeden imal edilmesi gerektiğini unutmayınız. AhĢaptan ya da çelikten imal edilecek saçaklar konumuz kapsamı dıĢındadır. Saçakların oluĢumu, ölçüsü mimari proje konusudur. Statik projede ise, mimaride belirlenen saçağın, binanın son kat döĢemesi ile imal edilmesi gerekir. Son kat döĢemesi bina dıĢ cephesinden 50–60 cm kadar dıĢa çıkar. Saçak yapımında amaç, çatıyı etkileyecek yağıĢ sularının bina cephesine zarar vermeden uzaklaĢtırılmasıdır. ġekil Saçakta yelpaze biçiminde yerleĢtirilen ilave donatılar ġekil ‟de gösterilen detay, saçağın geniĢ olması hâlinde uygulanır. Saçaklar konsol biçimde çalıĢır. Statik Planlarda Saçak YerleĢimleri Saçaklar statik projenin son kat kalıp ve donatı planında gösterilir. Mimari projedeki çatı planında verilen ölçütlere uyulur. Saçak dıĢ sınırları çizilerek döĢeme belirlenir. Daha sonra kurallara uygun biçimde donatı yerleĢimi yapılır. Teras çatılarsa saçak yapılmaz. Konu ile ilgili detaylı bilgiler DöĢeme Donatı Planı Çizmek modüllerinde verilecektir. ġekil ‟ yi inceleyiniz. 61 ġekil Bir kalıp donatı planında saçakların durumu 62 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Öğretmeniniz tarafından verilen bir planda çatı saçaklarını inceleyiniz. ĠĢlem Basamakları Öneriler  Çatılar ile ilgili standart ve yönetmelikleri  Çatılarla ilgili olarak il imar inceleyiniz. yönetmeliklerini inceleyiniz.  Örnek statik projelerin son kat kalıp ve  Statik planlarda saçakları öğreniniz. donatı planlarını inceleyiniz.  Saçak yapım amacını kavrayınız.  Mimari projelerin çatı planlarını ve cephe görünüĢlerini inceleyip çatı çözümünü  Statik planlarda saçak yerleĢimlerini kavrayınız. inceleyiniz ve öğreniniz.  Örnek statik projeleri inceleyiniz.  Bir çatı planı üzerine boĢ eskiz kağıdı yapıĢtırıp siz de saçak sınırlarını çiziniz. KONTROL LĠSTESĠ Bu öğrenme faaliyeti kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet ve Hayır kutucuklarına ( X ) iĢareti koyarak kontrol ediniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar baĢlığında yayımlanan Deprem Yönetmeliği‟ni incelediniz mi? TS ‟ ü incelediniz mi? Diğer ilgili standart ve yönetmelikleri incelediniz mi? Örnek mimari projeleri incelediniz mi? Örnek statik projeleri incelediniz mi? Çatı saçağı sistemini kavradınız mı? Statik planlarda çatı saçağı çizimini öğrendiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz. 63 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğru ise (D), yanlıĢ ise (Y) yazınız. 1. ( ) Saçak geniĢliği en fazla cm‟dir. 2. ( ) Çatıdaki kar yükü statik açıdan önem gösterir, dikkate alınması gerekir. 3. ( ) Saçaklara ilave donatı konulur. 4. ( ) Saçaklar konsol biçimde çalıĢır. 5. ( ) Saçaklar zemin kat tavanı kalıp ve donatı planında gösterilir. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 64 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–8 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ-8 Gerekli ortam okuyabileceksiniz. sağlandığında planda baca yerlerini belirleyebilecek ve ARAġTIRMA     Alanınız atölyesi veya piyasadaki inĢaat mühendisliği bürolarından elde edebileceğiniz örnek statik projelerin kalıp ve donatı planlarındaki bacaların yerleĢimlerini inceleyiniz. Bacalar konusunu il imar yönetmeliklerinde araĢtırınız. Bacalar ile ilgili istenen özellikleri öğreniniz. Kalıp donatı planlarında, baca etraflarındaki donatıları inceleyiniz. Edindiğiniz bilgileri arkadaĢlarınızla ve sınıf ortamında paylaĢınız. 8. PLANDA BACA YERLERĠ Bacalar Ġle Ġlgili Standart ve Yönetmelikler Bacalarla ilgili mimari standartlar il imar yönetmeliklerinde açıklanmıĢtır. Örneğin, Ġstanbul Ġmar Yönetmeliği‟nde Kazan Daireleri, Kazanlar ve Bacalar bölümünün maddesinde bacalar konusunda uyulması gereken standartlar belirtilmiĢtir. Statik Planlarda Bacalar Mimari projede mevcut standart ve yönetmeliklere uygun olarak çizilen her tür baca (ateĢ/ duman, havalandırma, çöp, tesisat bacası, çatı çıkıĢ yeri gibi) aynı biçimde statik projeye taĢınır. Bacalar kalıp ve donatı planlarında ifade edilir. Baca bulunan yerler, binanın boĢluk alanlarıdır. Özellikle geniĢ boyuttaki aydınlatma/havalandırma bacaları, statik açıdan istenmeyen bölgelerdir. Bu tür boĢlukların mutlaka kiriĢlerle çevrilmesi gerekmektedir (Resim ). 65 Resim Kötü ve iyi aydınlık çözüm örnekleri Statik Planlarda Baca Gösterimleri ve Yerleri Statik planlarda bacalar, mimari projedeki yeri ve ölçüsü aynen korunmak suretiyle oluĢturulur. Baca kenarlarına baca boyutlarından 20‟ Ģer cm daha büyük ölçüde baca donatısı konur. Donatıların arasında kalan alana kalıp yapılmaz ve baca boĢluğu oluĢmuĢ olur. AĢağıdaki proje bölümlerinde mevcut baca boĢluklarını inceleyiniz (ġekil , ). ġekil Kalıp ve donatı planında baca boĢluğu 66 ġekil Kalıp ve donatı planında ateĢ/ duman bacası 67 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Öğretmeniniz tarafından verilen bir planda baca yerlerini ve yerleĢimlerini inceleyiniz. ĠĢlem Basamakları Öneriler  Bacalar ile ilgili standart ve yönetmelikleri  Bacalarla ilgili olarak il imar inceleyiniz. yönetmeliklerini inceleyiniz.  Örnek statik projelerin kalıp ve donatı  Statik planlarda bacaları öğreniniz. planında bacaların konumunu inceleyiniz.  Mimari projelerin kat planlarını, çatı planlarını ve cephe görünüĢlerini inceleyip  Statik planlarda ateĢ bacaları, havalandırma baca çözümlerini kavrayınız. bacalarının yerleĢimlerini inceleyiniz ve  Örnek statik projelerdeki baca etrafındaki öğreniniz. donatıları inceleyiniz.  Aydınlatma / havalandırma bacalarındaki kiriĢ durumlarını inceleyiniz. KONTROL LĠSTESĠ Bu öğrenme faaliyeti kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet ve Hayır kutucuklarına ( X ) iĢareti koyarak kontrol ediniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar baĢlığında yayımlanan Deprem Yönetmeliği‟ni incelediniz mi? TS ‟ ü incelediniz mi? Diğer ilgili standart ve yönetmelikleri incelediniz mi? Örnek mimari projeleri incelediniz mi? Örnek statik projeleri incelediniz mi? Baca sistemini kavradınız mı? Statik planlarda baca yerleĢimini öğrendiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz. 68 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğru ise (D), yanlıĢ ise (Y) yazınız. 1. ( ) Statik projelerde bacalar, mimari projedeki durumlarına göre yerleĢtirilir. 2. ( ) Aydınlatma boĢluklarının etrafı kiriĢle çevrilmelidir. 3. ( ) Çatı çıkıĢ yerleri kalıp ve donatı planlarında baca gibi düĢünülüp çizilir. 4. ( ) Bacalar ile ilgili Ģartlar TS ‟ de belirtilmiĢtir. 5. ( ) Baca boĢluklarına etriye donatısı konur. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 69 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–9 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-9 AMAÇ Gerekli ortam sağlandığında eskiz çalıĢması tamamlanmıĢ bir statik projeyi kurallarına uygun biçimde çinileyebileceksiniz. ARAġTIRMA    Alanınız atölyesi veya piyasadaki inĢaat mühendisliği bürolarından elde edebileceğiniz elle çizilmiĢ statik projeleri inceleyiniz. Taslak statik projeleri edinip inceleyiniz. Rapido takımlarını ve kullanım Ģekillerini araĢtırınız. 9. PLANI ÇĠNĠLEME Statik Planı Çinileme Kuralları Statik projeyi çinileme yaparken Ģu konulara dikkat etmek gerekir:            Çizim masası, araç gereçler temiz olmalıdır. Eller temiz olmalıdır. Malzemelerimiz çalıĢır, sağlam ve eksiksiz olmalıdır. ÇalıĢma ortamı rahat olmalıdır. Masa ve tabure/koltuk yüksekliği iyi ayarlanmıĢ olmalıdır. Uygun boyutta ve türde çizim kağıdı seçilmelidir. Resim kağıdı masaya uygun biçimde yapıĢtırılmalıdır. Uygun elemanlar için, uygun kalınlıkta rapido kalemi kullanılmalıdır. Yazılar uygun büyüklükteki Ģablonlarla yazılmalıdır. Hata yapmaktan kaçınılmalıdır. Yapılan hatalar rapido silgisi veya uygun ince kazıyıcı kullanılarak düzeltilebilir. Statik Planda Çinileme         Çinilemesi yapılacak paftanın eskiz çalıĢması masaya yapıĢtırılır. Üzerine uygun boyutta kesilmiĢ aydınger kağıdı yapıĢtırılır. Her pafta için ilgili modüllerinde belirtilecek iĢ sırası takip edilir. Tüm pafta çizimleri tamamlanır. Projenin antedi/ kapakları standartlara uygun hazırlanır. Tüm proje bilgileri antette verilir. Paftalar sıralanarak, ozalitle çoğaltması yapılır. Elemanların çiziminde Tablo ‟ de verilen çizgi kalınlıkları kullanılır. 70   GörünüĢte olan elemanların ince, kesite giren elemanların ise kalın çizgilerle ifade edileceğini unutmayınız. Çizimlerin özenli ve istekli yapılması esastır. ELEMAN AKSLAR KOLONLAR KOLONLAR (Kalıp Planında) KĠRĠġLER DONATILAR ÖLÇÜLENDĠRME TEMEL DÖġEME KESĠTĠ TARAMALAR YAZI- RAKAM BAġLIKLAR MERDĠVEN YAZI ġABLONLARI ÇİZGİ KALINLIĞI(mm.) 0,2 0,3 0,5 0,3 0,5 – 0,6 0,2 0,3 0,5 0,2 0,2 – 0,3 0,5 – 0,6 0,3 0,2 – 0,3 – 0,5 -0,7 Tablo Planı çinilemede kullanılacak kalem kalınlıkları Proje Kapakları Statik proje bitiminde ozalit çekilirken baĢ kısmına takip edilen sayfalarda verilen bilgileri içeren kapaklar yapılmak zorundadır. Bu kapaklarda projesi hazırlanan yapıya ve sahibine ait bilgiler ilgili yerlerde verilir. Antet bilgileri doldurulurken uygun büyüklükte yazı Ģablonları seçilir. Seçilen yazı Ģablonuna göre rapido kalemi kullanılır. 2 mm‟ lik yazı Ģablonu için 0,2 mm‟ lik rapido kalemi, 3 mm‟ lik yazı Ģablonu için 0,3 mm‟lik rapido kalemi tercih edilmelidir. Belediyeye bu Ģekilde sunulan proje, ilgili yetkililerce onaylandıktan sonra, proje ve ilgili evrakların birer nüshası belediyede saklanarak onaylı diğer örnekler ilgili kiĢilere teslim edilir. ġekil , ‟ de verilen tablolar ile ġekil ‟ teki vaziyet planını inceleyiniz. 71 ġekil Proje kapağı (1) 72 ġekil Proje kapağı (2) 73 ġekil Proje kapağı (3)-vaziyet planı Statik Çizim Kontrolünde Dikkat Edilecek Hususlar Çizimi tamamlanmıĢ statik projenin kontrolünde aĢağıda belirtilen hususlar dikkate alınmalıdır (ġekil ).  Mimari ve proje kat planları ve statik proje kalıp planları ile kolon sistemi ile aks ölçülerinin uyumlu olması gerekir. 74                       TaĢıcı sistem tasarımının deprem bölgelerinde yapılacak binalar hakkında esaslara uygun olarak yapılması gerekir. Yapı ile ilgili tüm bilgilerin bulunduğu baĢlık sayfasının olması gerekir. BaĢlıklardan sonra vaziyet planının konulması gerekir. Yük analizinin yapılması gerekir. Tüm katlarda döĢeme hesaplarının yapılması gerekir. Betonarme elemanlarının boyut ve kesit hesabında yönetmeliklere uygunluk gerekir. Tüm katlara ait kiriĢ- kolon hesaplarının yapılmıĢ olması gerekir. Temel hesaplarının yapılmıĢ olması gerekir. Merdiven hesaplarının yapılmıĢ olması gerekir. Perde duvarların yönetmeliğe uygun yapılması gerekir. Temel aplikasyon planının çizilmesi, her iki yönde en az bir kesitin alınması, kesitlere ölçü, kot verilmesi gerekir. Planda tüm eleman ölçülerinin ayrıntılı olarak verilmesi gerekir. Zemin bilgilerinin bildirilmesi gerekir. Tüm katlara ait kolon aplikasyon planlarının çizilmesi, tüm kolonların aks ölçülerinin belirtilmesi, kolon – perde – isim ve boyutlarının belirtilmesi, kolon ve perde detaylarının çizilmiĢ olması gerekir. Tüm katlara ait kalıp planlarının çizilmesi gerekir.( Benzer katlar çizilmeyebilir. ) Akslar ve aks ölçülerinin belirtilmesi, hava bacası vb. boĢlukların iĢlenmesi, iç ölçülendirmenin yeterli olması, iki yönde en az bir kesitin alınması, kesitlere ölçü ve kotların yazılması, kesitlerin kritik yerlerden geçirilmesi, asmolen dolgu malzemesi- cinsi- boyutları ve gerekli detaylarının çizilmesidir. Son kat tavanı kalıp planında saçak detayının çizilmesi gerekir. Tüm imalatlarda hangi sınıf beton kullanılacağının belirtilmesi gerekir. Tüm katlara ait kiriĢ detaylarının çizilmesi gerekir. Farklılık gösteren her kata ait yangın merdiveni de dâhil merdiven detayı planı, her iki yönde kesit donatı açılımları, ölçü ve kotlarının belirtilmesi gerekir. Her farklı temel için temel detayının çizilmesi. GörünüĢ, kesit, donatı ve etriye açılımlarının belirtilmesi gerekir. Projenin ve detaylarının temiz, okunur ve anlaĢılır olması gerekir. Paftaların ve detayların ölçeklerine uygun çizilmesi gerekir. Uygun kalınlıkta kalemlerin kullanılmıĢ olması gerekir. Projenin ozalitle çoğaltılması ve standarta uygun katlanmıĢ olması gerekir. 75 ġekil Statik proje hazırlık aĢamalarının genel dökümü 76 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ Öğretmeniniz tarafından verilen statik bir projeyi çinileyiniz. ĠĢlem Basamakları      Öneriler  Statik proje çinilenirken dikkat edilecek konuları öğreniniz.  Çizim masası ve koltuk/ tabure Statik planlarda çinileme kurallarını yüksekliğinin boyunuza uygun olmasını öğreniniz. sağlayınız.  Titiz ve özenli çalıĢınız. Malzemelerinizin tam ve kullanıma uygun olmasını sağlayınız.  Örnek statik projeleri inceleyerek hangi elemanların hangi çizgilerle ifade edildiğini öğreniniz.  Elemanları doğru kalemlerle çiziniz. Statik planlarda elemanlara göre  Rapido çalıĢmalarında yapılacak hataların kullanılacak kalem kalınlıklarını öğreniniz. düzeltilmesinin zor olduğunu unutmayınız.  Yaptığınız hataları hemen düzeltme yolunu seçiniz.  Örnek projelerin antet bilgilerini inceleyiniz.  Hangi kapakta ne tür bilgiler verildiğini Antet bilgilerini inceleyiniz. öğreniniz.  Bunları standart hâle getiriniz. Ġlgili belediyenizin de bu konudaki standartlarını öğreniniz.  Elde edeceğiniz projelerdekine veya Örnek antet çizimi yapınız. modülünüzde verilene uygun bir antet çiziniz.  Antetleri çevrenizde bulunan bir parsel veya yapıya uyarlayarak doldurunuz.  Yazı ve rakamlar için uygun büyüklükte Örnek antet bilgilerini yazınız. yazı Ģablonu kullanınız.  ġablonunuza uygun rapido kalemi seçiniz. 77 KONTROL LĠSTESĠ Bu öğrenme faaliyeti kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet ve Hayır kutucuklarına ( X ) iĢareti koyarak kontrol ediniz. DEĞERLENDĠRME ÖLÇÜTLERĠ 1. Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar baĢlığında yayımlanan Deprem Yönetmeliği‟ni incelediniz mi? 2. TS ‟ ü incelediniz mi? 3. Diğer ilgili standart ve yönetmelikleri incelediniz mi? 4. Örnek mimari projeleri incelediniz mi? 5. Örnek statik projeleri incelediniz mi? 6. Kullanacağınız kalemleri seçtiniz mi? 7. Projeye kapak hazırladınız mı? 8. Vaziyet planında proje kapağını hazırladınız mı? 9. Statik betonarme proje aĢamalarını öğrendiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz. 78 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğru ise (D), yanlıĢ ise (Y) yazınız. 1. ( ) Statik projelerde donatılar 0,5 mm‟lik rapido kalemi ile çizilir. 2. ( ) Statik projede kalıp elemanları 0,3‟ lük rapido kalemi ile çizilir. 3. ( ) Statik proje kapağında, binanın ön görünüĢü bulunur. 4. ( ) Çinileme eskiz kağıtlarına yapılır. 5. ( )ÇalıĢmayan rapido kalemi varsa, diğer kalınlıktaki kalemlerle çizime devam edilir. 6. ( ) Kalıp donati planlarında en az iki doğrultuda kesit hazırlanır. 7. ( ) Çizilen statik paftalarda ölçülendirme önemli bir ayrıntı değildir. 8. ( ) Ozalitle çoğaltılan proje, standarta uygun olarak katlanır. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise „Modül Değerlendirmeye geçiniz. 79 MODÜL DEĞERLENDĠRME MODÜL DEĞERLENDĠRME Bu öğrenme faaliyeti kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet ve Hayır kutucuklarına ( X ) iĢareti koyarak kontrol ediniz. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Değerlendirme Ölçütleri Mimari ve statik planlarla ilgili standart ve yönetmelikleri öğrendiniz mi? Statik projenin hangi paftalardan oluĢtuğunu biliyor musunuz? Mimari planlarda aks, kolon yerleĢimini değerlendirebiliyor musunuz? DöĢemelerle ilgili standart ve yönetmelikleri öğrendiniz mi? DöĢeme yerleĢimi yapabiliyor musunuz? DüĢük döĢemeyi ayırt edebiliyor musunuz? Merdivenlerle ilgili standart ve yönetmelikleri öğrendiniz mi? Statik planda merdiven ve sahanlık yerleĢimi yapabiliyor musunuz? Statik planda asansör yerleĢimi yapabiliyor musunuz? Statik planda balkon yerleĢimi yapabiliyor musunuz? Temeller ile ilgili yönetmelikleri öğrendiniz mi? Temel çeĢitlerini tanıdınız mı? Statik plana temel yerleĢimi yapabiliyor musunuz? Statik planda lentoyu oluĢturabiliyor musunuz? Statik plana kiriĢ yerleĢtirebiliyor musunuz? Kolon- kiriĢlerin taĢımada statik açıdan önemini kavradınız mı? Çatılarla ilgili olarak il imar yönetmeliğini okudunuz mu? Statik plana saçak yerleĢimi yapabiliyor musunuz? Statik planda baca yerleĢimi yapabiliyor musunuz? Statik planı çinileme kurallarını öğrendiniz mi? Hangi elemanlarda hangi kalınlıktaki kalemin kullanılacağını öğrendiniz mi? Statik planı kontrol ederken nelere dikkat edileceğini biliyor musunuz? Çizimlere özen göstermenin önemini kavradınız mı? ÇalıĢma alanını temiz kullanıyor musunuz? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize baĢvurunuz. 80 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1’ĠN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 B A D C D ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2’NĠN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 B A C C D ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3’ÜN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 Y D D D Y D D ÖĞRENME FAALĠYETĠ-4’ÜN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 Y D D Y D ÖĞRENME FAALĠYETĠ-5’ĠN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 C A B D C A 81 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-6’NIN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 A B D C B A ÖĞRENME FAALĠYETĠ-7’NĠN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 Y D D D Y ÖĞRENME FAALĠYETĠ-8’ĠN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 D D D Y Y ÖĞRENME FAALĠYETĠ-9’UN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 D D Y Y Y D Y D 82 KAYNAKÇA KAYNAKÇA  HASOL Doğan, Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayın, Ġstanbul,  OYMAEL Sabit, Yapı Bilgisi III Temel Ders Kitabı, Milli Eğitim Basımevi, Ġstanbul,  PANCARCI Ali, seafoodplus.info ÖCAL, Yapı Teknik Resmi Cilt 2, Birsen Yayınevi, Ġstanbul,  TOPÇU Ahmet, Betonarme Ders Notları, EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi  Müseafoodplus.infoık Fakültesi, ĠnĢ. Müh. Bölümü.  Ġlgili Türk Standartları (TS , TS , TS , TS )  Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik 83