Mitoz Bölünme Mikroskop
Mitoz Bölünme Nedir?
JuSun/seafoodplus.info
Mitoz Bölünme Nedir? Nasıl Gerçekleşir?
Mitoz bölünme; tek hücreli canlılarda üremeyi, çok hücreli canlılarda ise büyümeyi, gelişmeyi ve yenilenmeyi sağlayan yeni hücre oluşturma şeklidir. Mitoz bölünme sonucunda kromozom yapısı ve sayısı değişmez. Bu nedenle mitoz bölünmede genetik bilgi doğrudan yavru hücrelere aktarılır.
ttsz/seafoodplus.info
Örneğin tek hücreli mayalar mitoz bölünme ile çoğalırlar.
İnterfaz Evresi Nedir?
Mitoz bölünme, interfaz olarak adlandırılan evreden sonra gerçekleşir. İnterfaz evresinde, hücre bölünmeye hazırlanır. Bu evrede hücrenin hacmi büyür; organeller, DNA ve sentrozom kopyalanır.
Rujirat Boonyong/seafoodplus.info
İnterfaz evresinden sonra mitoz bölünme başlar. Mitoz bölünme sırayla profaz, metafaz, anafaz ve telofaz olarak adlandırılan dört farklı evrede tamamlanır.
Profaz Evresi Nedir?
Profaz evresinde, DNA’nın proteinlerle oluşturduğu yapı olarak adlandırılan kromatin yoğunlaşarak kıvrılır ve giderek daha sıkı hâle gelir. Sıkılaştıkça kısalan ve kalınlaşan kromatinler mikroskop aracılığıyla görünebilen X şeklindeki kromozomları oluşturur. Kopyalanan kromozomlar kardeş kromatit olarak adlandırılır. Kardeş kromatitler, özdeş DNA çiftleridir ve kinetokor adı verilen bir noktada birleşir. Eşlenen sentrozomlar da zıt kutuplara gider.
FancyTapis/seafoodplus.info
Kardeş kromatitlerin oluşumu
Hücre bölünmesi sırasında mikrotübüllerin oluşturduğu iğ iplikleri kardeş kromatitlerin ayrılmasını sağlar. Profaz evresinin sonuna doğru çekirdekçik kaybolur, çekirdek zarı parçalanarak kromozomlar serbest kalır ve iğ iplikleri uzayarak sentromer çevresinde oluşan ve kinetekor olarak adlandırılan proteinler aracılığıyla kromozomları tutar.
Rujirat Boonyong/seafoodplus.info
Metafaz Evresi Nedir?
Metafaz evresinde, mikrotübüller tarafından oluşturulan iğ iplikleri kromozomlara tutunarak kromozomların hücrenin ortasında sıralanmasını sağlar. Bu evrede hücre bütün kromozomların hücrenin ortasında sıralandığından ve iğ ipliklerine sağlam bir şekilde tutunduğundan emin olur. Eğer kromozomlar doğru sıralanmazsa ya da iğ ipliklerine tutunamazsa bölünme işlemi durur.
Rujirat Boonyong/seafoodplus.info
Anafaz Evresi Nedir?
Anafaz evresinde, kardeş kromatitler iğ iplikleri tarafından zıt kutuplara çekilir. Bu şekilde kardeş kromotitlerin birbirinden ayrılması sağlanır. Bu evrede hücre, yeni oluşan yavru hücrelerde her bir eş kromozomun bulunduğundan emin olur.
Rujirat Boonyong/seafoodplus.info
Telofaz Evresi Nedir?
Telofaz evresi kardeş kromozomların kutuplara çekilmesi ile başlar. Bu evrede çekirdek zarı kromozomların etrafında yeniden oluşur. Bu şekilde kromozomlar sitoplazmadan ayrılır. Bu evrede ayrıca kromozomlar yeniden çözülmeye başlar, iğ iplikleri kaybolur ve her bir yavru hücrede çekirdekçik yeniden oluşur. Telofaz evresinde ayrıca hücre sitoplazmasının bölündüğü evre olarak bilinen sitokinez başlar. Sitokinez bazen anafaz evresinde de başlayabilir.
Rujirat Boonyong/seafoodplus.info
Mitoz bölünme sonucu birbirine genetik olarak tamamen benzer hücreler oluşur ve kromozom sayısı korunur.
ttsz/seafoodplus.info
Sözlük:
Sentrozom: Sentrozom, sentriyollerden oluşan yapılardır. Sentriyol, uzun tüp şeklindeki hücre iskeletini ve iğ ipliklerini oluşturan ve mikrotübül adı verilen yapılardan meydana gelen hücre organelleridir.
Kaynaklar:
MİTOZ BÖLÜNME
Genetik Madde ile İlgili Genel Bilgiler
✔ Bir hücrenin genetik maddesine genom denir. Genom DNA molekülünden oluşmuştur.
✔ Normal bir hücrede genetik madde kromatin iplik halindedir. Kromatin iplik, dağınık iplikler halindedir. DNA molekülü histon proteinleri ile sarılarak kromatin iplik haline gelmiştir.
✔ Hücre bölünmesi başlamadan hemen önce replikasyon (DNA eşlemesi) yapılarak genetik madde miktarı iki katına çıkartılır.
✔ Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromatit haline gelir. Birbirinin kopyası olan iki kromatit sentromer bölgesinden birleşerek kromozom halini alır. Kromozom yapısındaki bu kromatitlere kardeş kromatit adı verilir.
✔ Sentromerden kinetokor denilen iplikler çıkar. Bu iplikler kromozomların iğ ipliklerine tutunmasını sağlar.
✔ Bazı hücrelerde kromozomlar çiftler halinde bulunur. Bu kromozomların içeriğindeki karakterler ve sentromer bölgeleri aynıdır. Bu kromozomlara homolog kromozom denir.
✔ Çiftler halinde kromozom bulunduran hücrelere 2n kromozomlu (diploit) hücre denir.
✔ Homolog kromozomlar taşımayan, takım haline kromozom bulundurmayan hücrelere n kromozomlu (monoploit, haploit) hücre denir.
✔ Hücreler hayatsal faaliyetlerini daha kolay gerçekleştirebilmek için mikroskobik boyutlarda olmalılardır. Bu nedenle yüzey/hacim ve çekirdek/sitoplazma oranları bozulduğunda hücre bölünmesi yapma zamanlarının geldiğini anlarlar. Bir dizi sinyal iletim mekanizması ile de bölünmeyi başlatırlar.
✔ Bölünme olgunluğuna ulaşmış amip --> bölünür.
✔ Bölünme olgunluğuna ulaşmamış amibin sitoplazmasının bir kısmı kesilirse --> çekirdeksiz kalan kesilmiş sitoplazma ölür. Çekirdeğin olduğu sitoplazma bölünmez ve hayatta kalır.
✔ Bölünme olgunluğuna erişmiş bir amibin sitoplazmasının bir kısmı kesilirse --> sitoplazma kesilmesi yüzey/ hacim oranını normale döndürse de sinyal iletimi çoktan başladığından çekirdekli sitoplazma bölünür. Çekirdeksiz olan ölür.
Hücre Döngüsü
Bir hücrenin bölünmesi ile oluşan yeni hücrelerde bir sonraki bölünme tamamlanıncaya kadar geçen süreye hücre döngüsü denir.
Hücre döngüsü temel olarak iki evrede gerçekleşir.
1) İnterfaz
2) Mitotik Evre
1) İnterfaz:
✔ Hücrenin normal hayatsal faaliyetlerini gerçekleştirdiği ve bölünmeye hazırlandığı evredir.
✔ G1, S ve G2 olmak üzere üç ana evreden oluşur.
G1 Evresi: Bir önceki bölünme sonucunda yeni oluşmuş hücrenin büyüyerek normal hayatsal faaliyetlerini gerçekleştirdiği evredir. ATP, RNA, protein, enzim ve organel sentezi yoğun bir şekilde gerçekleşir.
S Evresi: Hücre bölünme olgunluğuna eriştiğinde sinyal molekülleri sayesinde bölünme emri gelir. Bunun sonucunda hücrede replikasyon yapılır.
G2 Evresi: Replikasyon kontrol edilir. ATP, RNA, protein, enzim ve organel sentezi devam eder.
✔ Sentrozomu eşlenmesi bu evrede gerçekleşir.
✔ Embriyonik hücrelerde G1 ve G2 evresi görülmez.
✔ Sinir, kas ve göz retinası gibi aşırı özelleşmiş hücrelerde hücre bölünmesi görülmez. Bu hücreler G0 denilen durgunluk evresinde dururlar.
✔ Kalp kası hücreleri ise G2 evresinde kalarak, mitoz bölünmeye devam etmezler.
2) Mitotik Evre:
Hücrenin bölündüğü evredir.
✔ Karyokinez (Çekirdek Bölünmesi)
✔ Sitokinez (Sitoplazma Bölünmesi) olmak üzere iki aşamada gerçekleşir.
a) Karyokinez (Çekirdek Bölünmesi)
1) Profaz: Mitotik evrenin ilk ve en uzun süren aşamasıdır.
✔ Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozoma dönüşür.
✔ Sentrozomlar aralarında iğ iplikleri oluşturarak zıt kutuplara doğru hareket eder.
✔ Çekirdek zarı ve organeller erimeye başlar.
2) Metafaz: Kromozomların en belirgin görüldüğü mitotik evredir.
✔ Profaz evresinde oluşan kromozomlar sentromer noktalarındaki kinetokorlarla iğ ipliklerine bağlanır; hücre merkezinde yan yana dizilirler.
✔ Bu evre kromozomların en belirgin olduğu evre olduğundan genetik hastalık tanımlaması yapılırken bu evre kullanılır.
3) Anafaz: Kardeş kromatitlerin ayrıldığı (sentromer ayrılması) evredir.
✔ Kromozomlar merkezde dizildikten sonra sentromerler iğ ipliklerini çekiştirir ve kardeş kromatitler sentromerlerinden ayrılarak kutuplara doğru çekilmeye başlar.
✔ Kromatitlerin her biri yeni hücrelerin kromozomu olacağından bu evde kromozom sayısı iki katına çıkar.
4) Telofaz: Profazın tersi olan evredir.
✔ Kromatitlerden her biri kromatin iplik halini almaya başlar.
✔ İğ iplikleri kaybolmaya başlar.
✔ Çekirdek zarı ve organeller oluşmaya başlar.
b) Sitokinez (Sitoplazma Bölünmesi)
✔ Sitoplazma bölünmesidir.
✔ Tamamlandığında iki yeni hücre oluşmuş olur.
✔ Bitki ve hayvan hücrelerinde farklı şekilde gerçekleşir.
✔ Hayvan hücrelerinde sitokinez boğumlanma ile olur. Boğumlanmayı mikrofilament
gerçekleştirir.
✔ Bitki hücrelerinde sitokinez orta lamel (hücre plağı = fragmoplast) ile olur. Hücre plağı, golgi organeli tarafından gerçekleştirilir. Daha sonra, orta plak etrafında hücre çeperi oluşturulur.
Mitoz Bölünmenin Genel Özellikleri
✔ n, 2n ve 3n kromozomlu Vücut (Somatik) hücrelerinde görülür.
✔ Genetik yapısı birbiri ve ana hücre ile aynı olan 2 yeni hücre oluşur.
✔ Kromozom sayısı sabit kalır. Yeni oluşan hücrelerin kromozom sayısı ile bölünme yapacak hücrenin kromozom sayısı aynıdır.
✔ Genetik çeşitliliğe neden olmaz.
✔ Evrime etkisi yoktur.
✔ Tek hücreli canlılarda üremeye; çok hücreli canlılarda üreme, büyüme, gelişme ve onarıma neden olur.
✔ Hayat boyu devam eder.
Hücre Döngüsünün Kontrolü
✔ Hücre döngüsü genlerle kontrol altında tutulur.
✔ Özel sinyal molekülleri G1, G2 ve M olmak üzere 3 kontrol noktasında döngünün sorunsuzca devam etmesini sağlar. Bu noktalardaki DUR ve DEVAM ET sinyalleri ile hücre döngüsü düzenlenir.
✔ G1 kontrol noktasında hücre yeterli büyüklüğe ulaşmışsa DEVAM ET sinyali verilir.
✔ G2 kontrol noktasında DNA hasarı ve hücre büyüklüğü kontrol edilir. Sorun yoksa DEVAM ET sinyali verilir.
✔ M kontrol noktasında kinetokorların iğ ipliklerine tutunması kontrol edilir. Sorun yoksa DEVAM ET sinyali verilir.
✔ Hücre döngüsünün kontrolü herhangi bir nedenle bozulması kanser oluşumuna neden olur. Bu hücreler, bölünme sinyallerine cevap vermezler sürekli bölünerek tümör oluşumuna ve dolayısı ile kanser hastalığının ortaya çıkmasına neden olurlar.