Soru: Sclerodermia Circumscripta. Bu hastalık hakkında bilgi edinmek istiyorum. Tedavisi uzun süreli midir ve tehlikeli midir? Cevabınız için teşekkürler. Kısa zamanda bilgilendirirseniz memnun olurum.
Cevap: Bu hastalığın bilinen diğer adı morfeadır. Morfea derinin nadir görülen hastalıklarından biridir. Her yaşta görülebilmesine rağmen, genellikle 30 yaşın üzerinde ve bayanlarda daha sık görülür. Tipik olarak deride morumsu bir renk değişikliği şeklinde başlar, daha sonra deri kalınlaşmaya başlar ve mumumsu beyaz bir renk alır. Daha sonra deri incelir ve alacalı bir görünüm alabilir.
Morfeanın kesin nedeni bilinmemektedir. Derinin orta tabakasındaki kollajen denen maddenin aşırı üretimi söz konusudur ve bunun nedeni bilinmemektedir.
Belirli alanda sınırlı olan morfea genellikle zararlı bir hastalık değildir. Herhangi bir kanserle ilişkişi yoktur ve iç organları tutmaz. Hastalığın çeşitli tipleri vardır ve hastalığın tedavisinde agresif yöntemler gerekebilir.
Hastalığın kesin tedavisi yoktur. Hastalık yıllarca aktif kalabilir. Yıllar sonra hastalıklı alanlar inaktif hal alır.
Hastalık ilerledikçe yeni alanlarda morfea bulgularının gelişmesi olasıdır ve bu arada aktif olan alanlar yavaşça ilerleyebilir.
Morfea bulaşıcı bir hastalık değildir. Bu nedenle başkaları ile temastan çekinmeniz gerekmez.
Morfea vücutta yalnızca deriyi etkilemekte olan bir hastalık türüdür. Uzun yıllar boyunca sürebilmektedir. Morfea hastalığı deri üzerinde ağrısız, açık mor ve kahverengimsi renkte renk değişikliklerine neden olmaktadır. Bu renk değişiklikleri ile birlikte deride sertleşmeler de görülebilmektedir.
Morfea hastalığı genellikle kadınlarda daha sık görülmektedir. Morfea hastalığının yaşamın 30’lu yıllarından sonra görülmeye başladığı bilinmektedir.
Morfea hastalığı derideki leylak mor lekeler ve sertleşmeler dışında belirtiye neden olmamaktadır. Bazı hastalarda çok sayıda lekelenme nedeniyle kozmetik görünüm açısından sorun teşkil edebildiği bilinmektedir.
Morfea hastalığının deride oluşturduğu sertleşmeler nedeniyle özellikle eklem yerlerine yakın olduğu takdirde hareket kısıtlılıkları görülebilmektedir.
Morfea cilt hastalığı ve belirtileri yıllarca devam edebilmektedir ve kişiler uzun yıllar boyunca oluşmuş olan lekeler ve sertleşmelerle yaşamaya çalışmaktadırlar. Belirtiler maksimum seviye ulaştıktan sonra gerileme eğilimi göstermektedir.
Doğrusal form adı verilmekte olan çeşidinde deride bulunmakta olan değişiklikler kalıcı özellik gösterebilmektedir ve yine aynı formdaki hastalık tablosunda tedaviye karşı da dirençlilik görülebilmektedir.
Morfea hastalığının birkaç çeşidi bulunmaktadır:
Tüm morfea hastalığı türlerinde hastalığın özellikle baş ve boyun bölgesinde seyrettiği takdirde göz ve çevresindeki dokulara zarar verebilme ihtimali bulunmaktadır.
Bu ihtimal dahilinde tanı koyulduktan sonra doktorunuzun da önerisiyle bir Göz Hastalıkları Uzmanı doktora düzenli kontrole gitmeniz önerilmektedir.
Morfea hastalığı deriyi etkileyen bir hastalıktır. İlerlemiş vakalarda hastalık deri ile birlikte deri altındaki yağ dokusunu ve kas dokusunu da etkileyebilmektedir. Vücut üzerinde gövde önü ve sırt kısmı, yüz ve ense dahil baş bölgesinde ve kollar/bacaklarda görülebilmektedir.
Morfea hastalığının nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak kişiyi ve vücudunu strese sokan bazı faktörler morfea hastalığının gelişiminden sorumlu tutulabilmektedir.
Morfea hastalığının otoimmün hastalıklar ile birlikte seyredebiliyor oluşu sebepleri arasında otoimmünite yani kişinin bağışıklık sisteminin kendi hücrelerini ve dokularını da yabancı olarak algılayıp saldırması gösterilebilmektedir.
Morfea hastalığının teşhisi Deri ve Zührevi Hastalıkları uzmanı doktorunun muayenesi ile konulabilmektedir. Nadir de olsa deri biyopsisi de tanı koymakta kullanılabilmektedir.
Hastalığın anlaşılabileceği herhangi bir tahlil, kan ya da doku testi bulunmamaktadır. Hastanın ek bir hastalığı bulunmamakta ise kan tahlillerinde hemogram ve biyokimya testleri sıklıkla normal sınırlar içinde çıkmaktadır.
Morfea hastalığı normal formlarında genellikle kendiliğinden sınırlanmaktadır ve hastalık zamanla gerileme göstererek iyileşmektedir. İyileşme sonrasında derideki renk değişiklikleri kalıcı olabilmektedir.
Bunların yaşanmaması ve ilerleme olmaması için tercih edilen bazı tedavi yöntemleri mevcuttur:
Morfea hastalığı pek çok formunda yıllar geçtikçe ilerlese de bir noktadan sonra bir kaç yıl içinde genellikle kendiliğinden sınırlanmaktadır ve hastalık zamanla gerileme göstererek iyileşmektedir.
İyileşme sonrasında derideki renk değişiklikleri kalıcı olabilmektedir. Bunların yaşanmaması ve ilerleme olmaması için tercih edilen bazı tedavi yöntemleri mevcuttur.
Morfea hastalığının tedavisinde krem/merhem formunda ilaçlar daha sınırlı seyreden hastalık formlarında tercih edilmektedir. Deride daha yaygın olarak seyreden ilerlemiş hastalıkta ise tablet şeklinde ağız yoluyla kullanılan ilaç tedavi protokolleri bulunmaktadır.
Krem ve Merhemler: Daha sınırlı deri alanları etkilendiğinde kullanılmaktadırlar. Kortikosteroid içerikli kremler
D vitamini içerikli kremler kalsipotriol içerikli kremlerdir.
Bağışıklık sistemini düzenleyici kremler: Takrolimus ve pimekrolimus içerikli olabilmektedirler.
Tablet ilaç tedavileri: Yaygın deri alanlarını etkileyen hastalık formlarında ve daha şiddetli seyretmekte olan hastalık formlarında kullanılmaktadır. Sistemik kortikosteroid içeren ilaçlar
Bağışıklık baskılayıcı ilaçlar: Metotreksat içeren ilaçlardır.
Çocuklarda genellikle erken çocukluk ve bebeklik döneminde morfea sık görülen bir hastalık değildir. Ancak 7 yaş ve sonrasında özellikle kollar ve bacaklarda tek bir bant şeklinde seyretmekte olan doğrusal morfea çeşidi morfea hastalığı görülebilmektedir.
Hastalığın tanı ve tedavisindeki yaklaşım erişkinlerle fark göstermemektedir. Sadece ilaçların kullanımı ve dozların çocuğun kilosuna göre ayarlanmaktadır.
Çocuklarda ilerleme daha hızlı seyredebileceği için kas dokusunda hasarlar, baş ve boyun çevresindeki morfea hastalığında gözlerde ve göz kaslarında problemler görülebilmektedir.
Çocuk morfea hastalarında sıkı takiple tedaviye uyum sağlanması ve ilaçların doktorun reçete ettiği şekilde kullanılması mühimdir. Hastalık erişkinlerde seyrettiğinden daha ağır formda ve daha hasarlı seyredebilmektedir.
Kontrol muayenelerine zamanında gidilmesi büyük önem taşımaktadır. Gerekli görüldüğü takdirde Göz Hastalıkları Uzmanı tarafından muayene ve takip önerilmektedir.
Morfea hastalığının ilk belirtisi olan deride bir haftadan uzun süren leylak, lila, mor renkli lezyonların oluşumu fark edildiğinde hastanelerin Deri ve Zührevi Hastalıklar polikliniğinde Dermatoloji uzmanı doktoruna gidilmesi gerekmektedir.
Hastalığın tanısı konulduktan sonra otoimmün kökenden (bağışıklık sistemi hastalıklarından) şüpheleniyorsa İç Hastalıkları (Dahiliye) bölümüne veya İç Hastalıkları Ana Bilim Dalı’nın bir yan dalı olan Alerji ve Bağışıklık (İmmünoloji) Yan Dal bölümü uzman doktoruna muayene olunabilir.
Tüm morfea hastalığı türlerinde hastalığın özellikle baş ve boyun bölgesinde seyrettiği takdirde göz ve çevresindeki dokulara zarar verebilme ihtimali bulunmaktadır.
Bu ihtimal dahilinde tanı konulduktan sonra doktorunuzun da önerisiyle bir Göz Hastalıkları Uzmanı doktora düzenli kontrole gitmeniz önerilmektedir.
Tannn klinik olarak konulduu SSte hastalarn %80 inde ba-boyun tutulumuna ait semptom ve bulgular vardr [3]. Mandibulada tek yada çift tarafl kondiller rezorpsiyon yalar arasnda rastlanr [4]. Mandibuladaki rezorpsiyon bazen inferior alveolar siniri sktrarak çenede arya sebep olabilir [5]. Gingivit ve periodontal kalnlama, di kökünde translusent bölge etrafndaki bulgular baz yazarlar tarafndan tan koydurucu olarak kabul edilirler. Bizim hastamzda mandibulada periodontal bölgede osteolitik alanlar mevcuttu.
Yüz derisinde gelien skleroz ile aln çizgileri kaybolur, burun sivrileir, dudaklar büzüür, vertikal perioral yarklar oluur ve mimiksiz yüz görünümü ortaya çkar. Bunlar dnda deride pigmentasyon bozukluklar, ellerde ve yüzde telenjiektaziler gözlenebilir. Hastalarn %35inde fasiyal gerginlik vardr ve bunlarn %19unda az açmada yetersizlik ilk ikayettir [3]. Bizim olgumuzda azn açmada yetersizlik ilk yaknmalar arasnda idi.
Hastalarn %90'ndan fazlasnda özofagial tutulum, %45inde distal özofagusta özofajit ve striktür formasyonu gelitii saptanmtr. Disfaji hastalarn %80inde görülen sk ikayettir ve özefagus 2/3 distalindeki patolojiye aittir. Ayan ve seafoodplus.info [6] akalazya tans ile dilatasyon yaplan bir SS olgusu yaynladlar. Ek olarak SS özofagus mukoza direncini azaltarak hem gastroözefageal reflünün (GÖR) ortaya çkmasna, hem de GÖR komplikasyonlarnn olumasna zemin hazrlayabilmektedir. Olgumuzda disfaji ikayeti ve özefagogramda daralma mevcuttu.
SSda görülen iitme kayplar sklkla sensorinöral iitme kayb (SNK) tipindedir. Ayrca Kastanioudakis ve seafoodplus.infonn [7] çalmasnda hastalarn % 10 unda bilateral patent östaki tespit edilmi ve bunun sebepleri östaki tüpü (ÖT) çevresindeki iki major kas etkileyen enflamatuar miyopati, vasküler anormallikler, kaslarn tendonlarndaki fibrozis olarak açklanmtr. Vakamzda herhangi bir kulak ikayeti ve bulgusu yoktu.
SSli olgularda kserostomi %25 orannda görülürken, ses kskl ile bulgu veren larengeal tutulum, dilde Raynaud fenomeni, trigeminal nevralji ve fasial paralizi nadir görülen bulgulardr [3] .
Skleroderma % orannda malignensi ile birlikte olabilmektedir. SS ile beraber malign melanom, lenfoma ve tiroid karsinomal vakalar bildirilmitir [8,9].
SSnin kesin tedavisi yoktur. Günümüzde bazen d-penisillamine verilmektedir. SSdaki az açklndaki kstlln giderilmesinde egzersiz programlarnn faydas olduu bildirilmitir. Bilateral komissurotomi az açklndaki kstlln tedavisinde uygulanan cerrahi yöntemdir [10].
Sonuç olarak yutma güçlüü yada az açmada kstllk olan hastalarda özellikle skleroderma aklda tutulmal ve tipik cilt bulgular aranlmaldr.
ÖzetGirişOlgu SunumuTartışmaKaynaklar