Muhasebe Ayarlama Kayıtları

Muhasebe fişi literatürde; muhasebe işlemlerinin yevmiye defterine yazılmadan önce kaydedildiği, yetkili kişiler tarafından imzalandığı ve yevmiye bilgilerini içeren fiş olarak tanımlanmaktadır. Muhasebe işlemleri yevmiye defterine doğrudan kaydedilebileceği gibi muhasebe fişleri yardımı ile de kayıt yapılabilmektedir.

Muhasebe fişi kullanılarak muhasebe ve defter kaydı süreçlerinin yürütüldüğü işletmelerde, işlemler önce belgelere dayanarak muhasebe fişine, buradan da yevmiye defterine kaydedilmektedir. Muhasebe fişleri Tahsil Fişi, Tediye Fişi ve Mahsup Fişi olarak üç ana türde sınıflandırılmaktadır.

Tahsil Fişi: İşletmenin kasasına giren paraların nerelerden, hangi nedenlerle alındığını ve hangi hesaplara alacak kaydedileceğini gösteren fiştir. Tahsil fişi, kasaya para girişi olduğu zaman kullanılır. Bir başka ifadeyle tahsil fişi kasa hesabı borçlu durumda olacağı zaman kullanılır.

Tediye (Ödeme) Fişi: İşletmenin kasasından çıkan paraların hangi nedenlerle ödendiğini ve hangi hesaplara borç kaydedileceğini gösteren fiştir. Tediye fişi, kasadan para çıkışı olduğu zaman kullanılır. Bir başka ifadeyle tediye fişi kasa hesabı alacaklı durumda olacağı zaman kullanılır.

Mahsup Fişi: Kasa hesabını ilgilendirmeyen başka bir ifade ile tamamı nakit olmayan işlemler için düzenlenen fiştir.

Muhasebe fişlerine konu muamelelerin Vergi Usul Kanunu’nun 219. maddesinde1 yer alan hükümler uyarınca, en geç 10 gün içinde muhasebe fişi ile kayıt altına alınması ve en geç 45 gün içinde bu fişlerden yararlanılarak yevmiye defterine kayıtlarının yapılması gerekmektedir.

19.10.2019 tarih ve 30923 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 3 Sıra No.lı Elektronik Defter Genel Tebliği ile 1 Sıra No.lı Elektronik Defter Genel Tebliği’nde yapılan düzenlemeler kapsamında, e-defter uygulamasına dahil olanlar muhasebe fişlerini kâğıt ve/veya elektronik ortamda istenildiğinde ibraz edilmek üzere muhafaza etmek zorundadırlar.

Bu çerçevede elektronik ortamda oluşturulan muhasebe fişlerinin veri bütünlüğünün sağlanması ile kaynağının inkâr edilmezliği, Nitelikli Elektronik Sertifika (NES) veya Mali Mühür ile garanti altına alınması halinde elektronik ortamda oluşturulan muhasebe fişleri kâğıt ortamında saklanmayacaktır (kâğıt ortamda tutulması tercih edilen muhasebe fişleri hariç).

Belirtilen şekilde elektronik ortamda tutulan muhasebe fişlerinin kâğıt ortamdaki hali hukuken bir hüküm ifade etmeyecektir. Defterlerini elektronik ortamda tutanlar elektronik ortamda oluşturulan muhasebe fişlerini vergi kanunları, Türk Ticaret Kanunu ve diğer düzenlemelerde yer alan süreler dahilinde elektronik, manyetik veya optik ortamlarda (kağıt ortamda tutulması tercih edilen muhasebe fişleri kağıt ortamda) muhafaza ve istenildiğinde elektronik, manyetik veya optik araçlar vasıtasıyla eksiksiz ve okunabilir şekilde ibraz etmekle yükümlü bulunmaktadırlar.

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayınlanan “Elektronik Ortamda Düzenlenen Muhasebe Fişlerine İlişkin Kılavuz” belgesinde, e-defter uygulamasına dahil olan mükellefler tarafından elektronik ortamda oluşturulan “Muhasebe Fişleri”nin içeriğinde yer alması gereken asgari bilgiler, dosya formatları ile bu belgelerin elektronik ortamda düzenlenmesi sırasında uyulacak teknik usul ve esaslara ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.

Buna göre e–defter uygulamasına dahil olup, muhasebe fişlerini elektronik ortamda düzenlemeyi tercih eden mükelleflerin kılavuzda belirtilen hususları yerine getirmesi gerekmektedir. E-defter uygulamasına dahil olan mükellefler tarafından her bir belgeye ait yevmiye maddesi için düzenlenmesi gereken muhasebe fişlerinde asgari olarak bulunması zorunlu bilgiler kılavuzda aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

Muhasebe fişlerini elektronik ortamda oluşturmayı ve tutmayı tercih eden mükelleflerin, yukarıda yer verilen tabloda belirtilen zorunlu bilgileri barındıran elektronik ortamdaki muhasebe fişlerinin, genel tanınırlığa sahip ve bir veri tabanı dosyası (table) olarak kullanılabilecek standart belge formatında (xml, pdf içi xml, pdf, txt, csv, json vb.) olması gerekecektir. Bilgisayarlı muhasebe programlarında düzenlenip, genel tanınırlığa sahip belge formatına dönüştürülen, kâğıt çıktısı alınmadan muhafaza ve ibraz edilmek istenen fişler, yukarıda belirtilen standart belge formatlarına uygun olmak koşuluyla, elektronik ortamda düzenlenmiş olarak kabul edilecektir.

Elektronik muhasebe fişlerinin, defter kayıtlarının mükellefle düzenlenen aracılık ve sorumluluk sözleşmelerine istinaden SMMM’ler tarafından gerçekleştirildiği durumlarda SMMM’e ait NES veya Mali Mühürle, mükellefin kendisi veya işletmesinde istihdam ettiği SMMM unvanına haiz meslek mensubu tarafından gerçekleştirildiği durumlarda ise mükellefin kendisi veya işletme bünyesinde istihdam ettiği SMMM’e ait NES veya Mali Mühürle zaman damgalı şekilde imzalanarak onaylanması ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesi gerekecektir.

Her bir muhasebe fişinin ayrı ayrı olarak onaylanması esas olmakla birlikte aynı tarihe ait muhasebe fişlerinin aynı elektronik dosya içinde topluca elektronik ortamda NES veya Mali Mühür ile zaman damgalı olarak onaylanması da mümkündür. Elektronik muhasebe fişlerinin düzenlenmesi ve bu fişlere konu muamelelerin defterlere kayıtlarının yapılmasında Vergi Usul Kanunu’nun “Kayıt zamanı” başlıklı 219. maddesinde yer alan hükümler başta olmak üzere gerek Vergi Usul Kanunu’nun diğer maddeleri gerekse ilgili mevzuatlarında belirlenen hükümlere uyulması gerektiğini belirtmek isteriz.

Saygılarımızla,

EK: Elektronik Ortamda Düzenlenen Muhasebe Fişlerine İlişkin Kılavuz

(*) Sirkülerlerimizde yer verilen açıklamalar sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tereddüt edilen hususlarda kesin işlem tesis etmeden önce konusunda uzman bir danışmandan görüş ve destek alınması tavsiyemiz olup; sadece sirkülerlerimizdeki açıklamalar dayanak gösterilerek yapılacak işlemler sonucunda doğacak zararlardan müşavirliğimiz sorumlu olmayacaktır.

(**) Sirkülerlerimiz hakkında görüş, eleştiri ve sorularınız için aşağıda bilgileri yer alan uzmanlarımıza yazabilirsiniz.

Document

SİRKÜLER Sayı: 2020/139 - "Elektronik Ortamda Düzenlenen Muhasebe Fişlerine İlişkin Kılavuz Yayınlanmıştır"

GİRİŞ

Dönem sonu işlemleri; belli bir tarih itibariyle işletmenin mali tablolarını hazırlamaya ve bu mali tablolarda yer alacak bilgilerin gerçekliğini ve doğruluğunu tespit etmeye yönelik işlemler olarak tanımlanmaktadır.

Bu çalışmamızda; dönem sonu çalışmalarının temelini oluşturan envanter ve değerleme işlemleri değil, dönem sonunda maliyet ve gelir tablosu hesaplarının kapatılmasına ilişkin muhasebe kayıtları yer alacaktır.  

I – DÖNEM SONU İŞLEMLERİ’NİN GEREKLİLİĞİ

1 – MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI AÇISINDAN:

Muhasebenin temel kavramları, muhasebe uygulamalarına yön vermektedir. Bu kavramlar; gerçekleşen bir mali olayın nasıl kaydedileceğini, kayıt yaparken ne tür özelliklerin dikkate alınacağını, yapılan kayıt işlemlerinin işletmeden işletmeye göre veya farklı dönemler arasında değişme göstermemesi gibi birtakım standartları belirlemektedir.

Muhasebenin temel kavramları arasında yer alan "Süreklilik" ve "Dönemsellik" kavramları birbirini tamamlayan kavramlardır. Söz konusu kavramlardan Süreklilik Kavramı; İşletmelerin sonsuza kadar faaliyetlerini sürdüreceğini, faaliyet sürelerinin sahiplerinin ya da hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı olmadığını ve hiçbir işletmenin tasfiye niyetiyle kurulmadığını ifade eder. Bu kavram maliyet kavramının temelini oluşturmakta olup, işletmeler varlıklarını işletmenin sürekliliğini varsayarak değerlerler. Süreklilik kavramı uyarınca işletmelerin ömürlerinin sınırsız olacağı kabul edilmekle birlikte, işletmelerin faaliyetlerinin sonuçlarının tespiti ve değerlendirilebilmesi için işletmelerin ömürlerinin belli dönemlere bölünmesi gereklidir. Nitekim muhasebenin diğer temel kavramlarından olan "Dönemsellik " kavramı bu amaçla düzenlenmiştir.(1) 1 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde Dönemsellik Kavramı; İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır olarak belirtilmiştir. Ayrıca  gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.

Tahakkuk Esası: Nakit esasının aksine, satışların ve hizmetlerin yapıldığı dönemde gelir kazanılmış ve mal ve hizmetlerin elde edildiği dönemde gider yapılmış olarak kabul edilmektedir. Her hangi bir gelirin belli bir dönemin gelirleri arasında gösterilmesi için o dönemde tahsil edilmiş olması zorunluluğu yoktur. Böylece tahakkuk esası ile hâsılat ve gelirlerin, o dönemin maliyet ve giderleri ile karşılaştırılması sağlanarak, işletme faaliyet karı ile net karının tarafsız bir şekilde saptanmasını mümkün kılmaktadır.

Ayrıca 1 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde yer alan Gelir Tablosu İlkelerinden “Bütün kâr ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.” (Bütün gelir ve giderlerin gösterilmesi ilkesi) ilkesi Dönemsellik kavramından çıkmıştır.

Dönemsellik Kavramı Gereğince yapılan işlemlere ait örnekler:

- Gelir ve giderlerin ait oldukları dönemlere kayıt edilmesi.

- İlgili döneme ait amortisman hesaplamalarının yapılması ve ilgili tutarların gider yazılması.

- İlgili döneme ait alacak ve borç senetleri için reeskont hesaplanması ve gelir veya gider yazılması.

- Uzun vadeli borç ve alacakların dönem sonunda kısa vadeli hale dönüştürülmesi. (Alacakların ve borçların vadelerine göre sınıflandırılması.)

- Dönem karı ile önceki dönem karlarının bilançoda ayrı ayrı gösterilmesi.

- Bilanço ve Gelir Tablosunun oluşturulması.

Dönemsellik kavramı gereğince çalışan karşılık hesapları:

370 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

372 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI

472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI

373 MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI

379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

479 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

Dönemsellik kavramı gereğince çalışan dönem ayırıcı hesaplar ve örnekleri:

2 – VERGİ MEVZUATI AÇISINDAN

Vergi mevzuatımızda dönemsellik ilkesi açıkça tanımlanmasa da muhasebedeki dönemsellik ilkesine paralel olarak vergi kanunlarında faaliyet dönemleri belirlenmiştir. Nitekim VUK'un 174'ncü maddesine göre defterler hesap dönemi itibariyle tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır. Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır. GVK'nun Kurumlar Vergisi açısından da geçerli olan 38 ve 39'ncu maddelerinde ve KVK'nın 6'ncı maddesinde kazancın hesap dönemleri itibariyle tespit edileceği düzenlenmiştir. Keza gerçek kişilerin bir takvim yılında elde ettikleri kazanç ve iratlar GVK'nın 1'nci maddesi uyarınca gelir vergisinin konusunu oluşturmaktadır.(4)

Finansal tabloların düzenlenebilmesi ve faaliyet sonuçlarının dönemler itibariyle tespit edilmesi için dönem sonu envanter ve değerleme işlemlerinin yapılması zorunluluktur. İşletmeye dâhil iktisadi kıymetlerin değerleme zamanı “bilanço günüdür.” Bilanço günü Vergi Hukukunda işe başlama tarihi ve hesap dönemi sonudur. Hesap dönemi normal olarak bir takvim yılıdır.

GVK’nın 38’inci maddesinde, bilanço usulüne göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet fark olarak tanımlanmıştır. Kazanç tespiti için, dönem sonu ile dönem başındaki öz sermayenin karşılaştırılmasını gerektiren bu sistem, kurumlar vergisi mükellefleri için de geçerlidir.

Öz sermaye, Vergi Usul Kanunu uyarınca tespit edilmiş olan işletmenin sahip olduğu iktisadi kıymetler ile alacakların toplamından, borçların düşülmesi sonucunda geriye kalan tutardır. Öz Sermaye;İşletme sahibinin kuruluş sermayesi ile birlikte işletmede alıkonan karları ve değer yükselmelerinin sebep olduğu artışları varsa eksi kalem olarak zararları da kapsar.

Öz sermaye Karşılaştırmasıyla Karın Tespiti;

Kar / Zarar = (Dönem sonu öz sermaye – Dönem başı öz sermaye) + İşletmeden çekilen değerler – İşletmeye ilave olunan değerler

Dönem Başı Öz sermaye    : Dönem Başı Varlıklar – Dönem Başı Borçlar

Dönem Sonu Öz sermaye  : Dönem Sonu Varlıklar – Dönem Sonu Borçlar

4369 sayılı yasa ile getirilen ve 1999 yılından itibaren üçer aylık dönemlerde uygulanan geçici (peşin) vergi sisteminde envanter ve değerleme işlemleri yıl sonu beklenmeksizin, kısmen de olsa yapılmaktadır.

II – DÖNEM SONU İŞLEMLERİ SIRALAMASI

1. Genel geçici mizanın düzenlenmesi.

2. Muhasebe dışı envanter çalışmalarının yapılması:

- Sayım,

- Kontrol,

- Değerleme.

3. Muhasebe içi envanter çalışmalarının yapılması:

- Düzeltme ve

- Ayarlama kayıtları ile

- Gider ve gelir hesaplarının dönem karı veya zararı hesabına, net kar veya zararın bilançoya aktarılması.

4. Gelir tablosunun hazırlanması.

5. Kesin mizanın düzenlenmesi.

6. Mali tabloların düzenlenmesi.

- Bilanço,

- Gelir Tablosu, (Kesin mizandan önce hazırlanır.)

- Diğer mali tablolar.

7. Yevmiye kapanış kaydının yapılması.

II – DÖNEM SONU İŞLEMLERİ KAVRAM HARİTASI

A – DÖNEM SONU İŞLEMLERİ İLE İLGİLİ BAZI HESAPLAR

193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR: Mevzuatın belirlediği dönemler itibariyle peşin ödenen gelir vergisi, kurumlar vergisi ve diğer vergiler ile fonlar, bu hesaba borç olarak kaydedilir.

Yılsonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak olan indirimi teminen 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABI (-) borcuna aktarılır.

Ancak aktarılacak tutar 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI'nın tutarından fazla olamaz. Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır.

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR: Vergi, resim, harçların tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça hesaba alacak olarak kaydedilir, ödemeler yapıldıkça hesap borçlanır.

370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI: Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ve yasal yükümlülükler, 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABININ (-) borcuna karşılık, bu hesaba alacak kaydedilir.

Vergi tahakkukunun kesinleşmesi durumunda borç kaydı suretiyle hesap kapatılır ve ilgili tutar 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-) ile mahsup edilerek kalan tutar 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABINA aktarılır.

371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-): 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARINDAN indirilmek üzere, 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR HESABI’ndan yapılan aktarmalar bu hesaba borç kaydedilir.

Tahakkuk eden tutarlar ve gelir vergisinden mahsup edilen tutarlar ise bu hesaba alacak kaydedilir.

570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI: Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahibine veya ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek hesaplarına alınmayan tutarların izlendiği hesaptır.

580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI: Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan dönem net zararlarının izlendiği hesaptır.

590 DÖNEM NET KÂRI: Sonuç hesaplarında yer alan 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HESABI'ndan aktarılan tutarlar bu hesaba alacak olarak kaydedilir.

591 DÖNEM NET ZARARI (-): Sonuç hesaplarında yer alan 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HESABI'ndan aktarılan tutarlar bu hesaba borç olarak kaydedilir.

690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI: Gelir hesapları bu hesabın alacağına, gider hesapları borcuna kaydedilir. Hesabın kalanı vergiden önceki dönem kârı veya zararını gösterir. Bu hesap 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI (-) VE 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HESABIna aktarılarak kapatılır.

691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-): Dönem kârı üzerinden, ilgili mevzuat hükümlerine göre hesaplanan vergi ve yasal yükümlülükler bu hesabın borcuna, 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI'nın alacağına kaydedilir. 

692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI: Alacak kalanı verirse net kar var demektir ve bu KAR 590 DÖNEM NET KARI HESABI’nın alacağına kaydedilir. Borç kalanı verirse net zarar var demektir ve bu zarar 591 DÖNEM NET ZARARI (-) HESABI’nın borcuna kaydedilir.

B – YILSONU İŞLEMLERİ

7/A Seçeneğine Göre Dönem Sonu Kapanış İşlemleri

a. Üretim İşletmelerinde: Üretimi tamamlanmış mamullerin ve üretimi henüz tamamlanmamış yarı mamullerin dönem sonunda hesaplanan maliyetinin mamul ve yarı mamul stok hesabına alınması kaydı.

(!) 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI (-) nın kullanımı: Maliyet dönemi içinde çalışmamış kısımlara ait kira, amortisman, personel ücretleri gibi genel üretim giderleri bu hesabın borcuna yazılmak suretiyle gelir tablosu hesaplarına aktarılır.

ü Dönem içinde satılan mamullerin dönem sonunda hesaplanan maliyetinin stoklardan çıkartılarak, gelir tablosu hesabına aktarılması kaydı.

b. Ticaret İşletmelerinde: Dönem içinde satılan ticari malların dönem sonunda hesaplanan maliyetinin stoklardan çıkartılarak, gelir tablosu hesabına aktarılması kaydı.

c. Hizmet İşletmelerinde: Dönem içinde oluşanhizmet üretim maliyetinin dönem sonunda satılan hizmet maliyetine aktarılması kaydı.

İşletmenin üretim ( Mal veya Hizmet ) fonksiyonu dışında kalan; araştırma, pazarlama, yönetim ve finansman fonksiyonlarında oluşan giderlerin yansıtma hesapları ile gelir tablosu hesaplarına aktarılması kaydı.

Fiili gider hesapları ile yansıtma hesaplarının kapatılması kaydı.

7/B Seçeneğine Göre Dönem Sonu Kapanış İşlemleri

Dönem sonunda Gider dağıtım tablosu ile tespit edilen tutarların yansıtma hesapları ile gelir tablosu hesaplarına aktarılması kaydı.

(!) 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI (-) nın kullanımı: Maliyet dönemi içinde çalışmamış kısımlara ait kira, amortisman, personel ücretleri gibi genel üretim giderleri bu hesabın borcuna yazılmak suretiyle gelir tablosu hesaplarına aktarılır.

a. Üretim İşletmelerinde: Üretimi tamamlanmış mamullerin ve üretimi henüz tamamlanmamış yarı mamullerin dönem sonunda hesaplanan maliyetinin mamul ve yarı mamul stok hesabına alınması kaydı.

ü Dönem içinde satılmış mamullerin dönem sonunda hesaplanan maliyetinin stoklardan çıkartılarak, gelir tablosu hesabına aktarılması kaydı.

b. Ticaret İşletmelerinde: Dönem içinde satılan ticari malların dönem sonunda hesaplanan maliyetinin stoklardan çıkartılarak, gelir tablosu hesabına aktarılması kaydı.

c. Hizmet İşletmelerinde: Dönem içinde oluşanhizmet üretim maliyetinin dönem sonunda satılan hizmet maliyetine aktarılması kaydı.

Fiili gider hesapları ile yansıtma hesaplarının kapatılması kaydı.

1. Gelir Tablosu hesaplarının 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI’na aktarılması.

6’lı Gelir hesapları              690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI’nın alacağına,                   

6’lı Gider hesapları             690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI’nın borcuna aktarılır.                     

Eğer; 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI’nınA Kalanı > B Kalanı     è Kar    (Ticari Kar)

                                                                            A Kalanı < B Kalanı     è Zarar (Ticari Zarar)

BORÇ                                         690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI                                         ALACAK

2. Ticari Kar’dan Mali Kar’a geçiş

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ve Eksik Değerleme Farkları eklenir,                                         (+)

Vergiye tabi olmayan gelir/istisna/indirim/geçmiş yıllar zararları/fazla değerleme farkları çıkartılır. (-)

3. Mali kardan % 20 oranında kurumlar vergisi hesaplanır.

F Ticari bilanço karından vergi karşılığı ayrılır,

F Vergi karşılığı ticari bilanço karından düşülür, dönem net karı bulunur,

F Dönem net karı bilançoya aktarılır.

4. Hesaplanan kurumlar vergisi için Gelir Tablosu ve Bilanço hesaplarında vergi karşılığı (tahmini) ayrılır.

 (!)  Tahmini gider.                                                      Gider karşılığı. (Gelir Tablosu)

(!!)  Tahmini gider karşılığı oluşan tahmini borç.        Borç karşılığı.   (Bilanço)        

Dikkat: 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI (-)karın netleştirilmesi için kullanılır.

5. Hesaplanan kurumlar vergisi dönem karından düşürülür.

6. Dönem karı bilançoya aktarılır.

7. Dönemin kurumlar vergisinden düşülebilecek olan 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR HESABI 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABINA (-) aktarılır. Aktarılacak tutar 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI'nın tutarından fazla olamaz. Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır.

Dikkat: 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABI (-)verginin netleştirilmesi için kullanılır.

C – İZLEYEN YIL İŞLEMLERİ

1. Dönem net karı, geçmiş yıllar karları hesabına aktarılır.

2. Dördüncü dönem geçici vergi tahakkuku

3. Dördüncü dönem geçici vergi ödeme kaydı

4. Verginin netleştirilmesi kaydı yapılır.

Dikkat: 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesinde ödeme çıkıyor ise kullanılır.

5. Verginin ödemesi kaydı yapılır.

D – DÖNEM ZARARI OLMASI DURUMUNDA YAPILACAK KAYITLAR

Dönem zararı varken vergi kanunları açısından da zarar çıkar ise vergi karşılığı olmaz ve bu sebep ile vergi karşılığı ayrılmaz. Bu durumda dönem karı veya zararı aynı zamanda dönem net karı veya zararı olacaktır. Netleştirme kaydında 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI (-) işlem görmez.

SONUÇ

Meslek camiası olarak hareketli ve mesleki anlamda birçok değişikliğin yaşandığı bir yılı geride bıraktık. Özellikle e-uygulamalar ve 6736 sayılı yasa ile yoğun ve yorucu bir çalışma yılını atlattığımız bu günlerde dönem sonu işlemlerinin yapılmasına ilişkin düzenlediğimiz makalemizin meslektaşlarımıza faydalı olması dileğiyle.

Dipnotlar;

1, 4– Vergi Dünyası Dergisi Sayı:304 Aralık 2006 Dönem Sonu İşlemleri Ve Muhasebeleştirilmesi Hesap Uzmanı MEHLİKA SULTAN AK

2 –Aktif Geçici Hesap Kıymetleri, VUK Madde 283; Gelecek bir hesap dönemine ait olarak peşin ödenen giderler ile cari hesap dönemine ait olup da henüz tahsil edilmemiş olan hâsılat, mukayyet değerleri üzerinden aktifleştirilmek suretiyle değerlenir.

Zirai işletmelerde henüz idrak edilmemiş olan mahsuller için yapılan giderler (Hazırlık işleri giderleri gibi) de bu madde hükmüne göre aktifleştirilerek değerlenir.

3 – Pasif Geçici Hesap Kıymetleri, VUK Madde 287; Gelecek hesap dönemlerine ait olarak peşin tahsil olunan hasılat ile cari hesap dönemine ait olup henüz ödenmemiş olan giderler mukayyed değerleri üzerinden pasifleştirilmek suretiyle değerlenir.

Yararlanılan Kaynaklar;

1.     Anadolu Üniversitesi, Genel MuhasebeI – IIkitabı

2.     Maliye Hesap Uzmanları Derneği, Beyanname Düzenleme Kılavuzu, 2013

3.     Orhan SEVİLENGÜL,Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, 17.Baskı, Ankara, 2014

4.     Kamil BÜYÜKMİRZA, Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, Gazi Kitapevi, 20.Baskı, Ankara, 2015

5.     Mahmut Atilla YILMAZ, Abaküs Muhasebe Sınav Seti, 2012

6.     1 Seri No'lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği

7.     213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

8.     193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu

9.     5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu

10.  http://uye.yaklasim.com/FileZone/yaklasim/Ucretsiz_Ekler/D%C3%B6nem%20Sonu/ek_201601/1c.htmerişim 12.01.2017

20.02.2017

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemizekayıt olun.

>> Vergi Affı Rehberi (300 Soru - Cevap) Ücretsiz E-Kitap:hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

GÜNDEM