Murat Kutluay

Bazı digitalis L. türleri üzerinde farmakognozik araştırmalar / Pharmacognostical investigations on some digitalis L species
Yazar:VAHAP MURAT KUTLUAY
Danışman: PROF. DR. İCLAL SARAÇOĞLU
Yer Bilgisi: Hacettepe Üniversitesi / Sağlık Bilimleri Enstitüsü / Farmakognozi Ana Bilim Dalı
Konu:Eczacılık ve Farmakoloji = Pharmacy and Pharmacology
Dizin:Digitalis = Digitalis ; Farmakognozi = Pharmacognosy ; Kemotaksonomi = Chemotaxonomy ; Plantaginaceae = Plantaginaceae ; Serbest radikal çöpçüleri = Free radical scavengers ; Sitotoksisite = Cytotoxicity ; Yüksük otu = Foxglove Onaylandı
Doktora
Türkçe

s.

Digitalis L. cinsi ülkemizde 5'i endemik 9 tür ile temsil edilmektedir. Daha önce Scrophulariaceae familyasında yer alan bu cins, yapılan filogenetik çalışmalar sonucunda Plantaginaceae familyasına geçirilmiştir. Tez çalışmamızda, biri endemik olan 3 farklı Digitalis türü, D. davisiana, D. grandiflora ve D. viridiflora, biyoaktivite ile yönlendirilen fraksiyonlama ve izolasyon yöntemi kullanılarak araştırılmıştır. Fraksiyonlama ve izolasyon çalışmaları radikal süpürücü etkinlik ve sitotoksik etki ile yönlendirilmiştir. Bu amaçla, bitki ekstreleri ve ana fraksiyonlarının, DPPH, NO ve SO radikallerine karşı süpürücü etkinlikleri ile HEp-2 ve HepG2 kanser hücreleri, 3Y1 ve L gibi sağlıklı hücrelere karşı sitotoksik etkileri araştırılmıştır. Ekstrelerin üçü de HEp-2'ya karşı konsantrasyona bağlı yüksek sitotoksik etki gösterirken, 3Y1 hücrelerine karşı etki daha düşük bulunmuştur. Bu sonuç sitotoksik etkinin seçici olduğunu göstermektedir. Aktif bulunan fraksiyonlardan 4'ü doğa ve bilim için yeni (dijidavisozit A, dijidavisozit B, davisozit ve dijigrandiflorozit), 12'si feniletanoit glikoziti olmak üzere, toplam 19 bileşik saf halde elde edilerek, yapıları ileri spektroskopik yöntemlerle tayin edilmiştir. İzole edilen bileşiklerin sitotoksik etkileri de saptanarak yapı-etki ilişkileri ortaya konmuştur. Ayrıca, Digitalis türleri ekstrelerinin diyabet, allerji, kanser gibi otoimmün hastalıklarda rol oynadıkları bilinen nükleer reseptörler üzerindeki agonist etkileri de karaciğer X reseptörleri üzerinde ilk kez araştırılmış ve orta derecede agonist etkiye sahip oldukları bulunmuştur. Üç Digitalis türünün sekonder metabolit profilleri LC-MS/MS yöntemi ile karşılaştırılmıştır. Ulaşılan sonuçlar biyoaktivite, fitokimyasal ve kemotaksonomik yönden değerlendirilerek, çalışılan üç Digitalis türü hem kendi içlerinde hem de Plantago ve Veronica gibi yakın cinslerle karşılaştırılmıştır. Fitokimyasal çalışma sonuçlarımızın familya üzerinde yürütülen kemotaksonomik çalışmaları desteklediği anlaşılmıştır.

In the flora of Turkey the genus Digitalis L. is presented by 9 species, 5 of which are endemic. Digitalis species was formerly a member of Scrophulariaceae family, but after phylogenetic and chemotaxonomic studies it has been moved to Plantaginaceae. In this research 1 endemic total 3 species; D. davisiana, D. grandiflora and D. viridiflora were studied on the basis of bioactivity guided isolation. Isolation and fractionation studies were guided by radical scavenging and cytotoxic activity. For this purpose, extracts and main polyamide column fractions were tested against DPPH, NO, SO radicals for antioxidant activity and tested against HEp-2 and HepG2 cancer cells and 3Y1 and L non-cancerous cells for cytotoxic activity. All extracts showed concentration dependent high cytotoxicity against HEp-2 cells than 3Y1 cells. This result point out the selectivity between cancer and non-cancerous cells. Bioactivity guided isolation studies resulted in the isolation of 4 new (digidavisoside A, digidavisoside B, davisoside and digigrandifloroside) together with totally 19 compounds 12 of them are phenylethanoid glycosides. Structures of isolated compounds were identified by advanced spectroscopical methods. Isolated compounds were also tested for their cytotoxicity and structure activity relationships were determined. In addition, for the first time Digitalis extracts were tested for their Liver X receptor (LXR) agonist activity that plays an important role in otoimmune diseases such as diabetes, allergy and cancer. Results indicated that extracts showed moderate agonist activity. The secondary metabolite profiles of this 3 Digitalis species were compared via LC-MS/MS analysis. Results were evaluated on the basis of bioactivity, phytochemistry and chemotaxonomy and also compared with two close genera, Veronica and Plantago. Our phytochemical results support the chemotaxonomical studies performed on family.