Muvazzaf Askerlik Bedelli

tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğü giren sayılı Kanun’un 2. Maddesinde sayılı Askerlik Kanunu’na geçici madde eklenmek suretiyle bedelli askerliğe yeni bir düzenleme getirilmiştir.

Anılan düzenleme uyarınca, kanun maddesinin yürürlüğe girdiği tarihte her ne sebeple olursa olsun, fiili askerlik hizmetine başlamamış ve tarihinden önce doğan (Bu tarih dâhil) sayılı kanun ve sayılı kanuna tabi olan yükümlüler, istekleri halinde belirlenen şartlar uyarınca 21 gün temel askerlik eğitimini yerine getirmeleri şartıyla askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılacaktır. Anılan düzenlemenin 3. fıkrasında ise “Bu madde hükümlerinden yararlananlar temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılırlar.” hükmü mevcuttur.

Personelin, yasanın kendisine tanımış olduğu ücretsiz izin hakkını kullanması halinde 21 günlük temel askeri eğitimleri boyunca, iş sözleşmesinden doğan hak ve yükümlülükler yasa gereği askıya alınacak, geri döndüklerinde ise işlerine kaldıkları yerden devam edeceklerdir. Bu durumda işverenin iş sözleşmesini personelin, bedelli askerlik hizmeti nedeniyle feshetmesi mümkün olamayacaktır. İşverenin yasaya rağmen personelin iş sözleşmesini feshetmesi halinde yapılan fesih, haklı bir sebebe dayanmadığından personel kıdem tazminatına ve ihbar sürelerine riayet edilmemesi durumunda ihbar tazminatına ve şartların oluşması halinde iş güvencesi hükümlerine aykırı davranılması sebebi ile doğabilecek tazminatlara hak kazanacaktır.

Düzenlemede, personelin iş akdini sona erdirmek suretiyle bedelli askerlik hükümlerinden yararlanmak istemesi halinde, feshin haklı nedenle fesih sayılıp sayılmayacağı ya da kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmayacağına ilişkin herhangi bir düzenleme yer almamaktadır. Düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle birlikte bu konu, kamuoyunda çokça tartışılmış ancak nihai bir sonuca varılamamıştır.

Kıdem tazminatı, sayılı İş Kanunu’nun halen yürürlükte olan maddesinde düzenlenmiştir. İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için her şeyden önce işverene ait işyerinde en az 1 yıl çalışmış olması gerekmektedir. Bu şartı yerine getiren personelin ek olarak iş akdi, yasada öngörülen kıdem tazminatını hak kazanmaya imkân verir şekilde sona ermiş olmalıdır.

sayılı kanunun 14 maddesinin 3. fıkrasına göre personelin muvazzaf askerlik nedeniyle işten ayrılması halinde, personel kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. Uygulamada muvazzaf askerlik ve bedelli askerlik birbirinden farklı kavramlar olarak değerlendirilmektedir. Bedelli askerlik, 21 günlük temel askeri eğitimi içeren bir düzenlemedir. 21 günlük temel askeri eğitimin muvazzaf askerlik olarak değerlendirilmesi lafzen mümkün değildir.

Konunun güncel olması sebebiyle tam olarak emsal teşkil edecek bir mahkeme kararı ya da yüksek mahkeme kararı hâlihazırda mevcut değildir.

Ancak Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin bu konuya ilişkin eski tarihli bir kararında “ sayılı Yasanın geçici 6/5. maddesinde temel askerlik eğitimi süresince maaşsız ve ücretsiz izinli sayılacağı kuralı getirilmişse de bu kuralın, çalışanın işini güvence altında tutmak amacına yönelik bulunduğu kuşkusuzudur. Öbür yandan İş Yasası’nın değişik maddesinde muvazzaf askerlik hizmeti sebebiyle ayrılanlara kıdem tazminatı verileceği öngörülmüştür. Davacı, bu koşulun gerçekleşmesine bağlı istekte bulunduğuna göre, isteğin esasının incelenerek hak ettiği kıdem tazminatına hükmedilmesi yasaya aykırılık teşkil etmez.” şeklinde karar oluşturulmuştur. Anılan kararda Yargıtay, bedelli askerlikten yararlanan personeli muvazzaf askerlik yapan personel ile aynı kategoride değerlendirmiş ve personel lehine yorum ilkesi kapsamında personelin kıdem tazminatına hak kazanacağına hükmetmiştir.

Konuya ilişkin tarihli başka bir Yargıtay kararının karşı oy yazısında ise “…Davacı personelin, davalı iş yerine verdiği dilekçe ile muvazzaf askerlik vazifesi nedeniyle istifa ettiği ve kıdem tazminatı talep ettiği anlaşılmaktadır. Davacının istifadan 4 gün sonra bedelli askerlik başvurusunda bulunduğu ve askerliğini bedelli yaptığı, bir gün dâhi silahaltına alınmadığı da sabittir. sayılı Yasa’nın 14/ maddesiyle tanınan hakkın, fiilen askerlik yapmak için mecburen iş yerinden ayrılmak zorunda olanlara yönelik olması karşısında, askerlik yükümlülüğünü yerine getirmek yerine bedelini ödeyerek bu yükümlülükten kurtulan personel bu haktan yararlanamaz. Bu itibarla, kıdem tazminatı talebinin kabulü doğru olmamıştır.” şeklinde itirazlar ileri sürülmüştür.

Söz konusu Yargıtay kararlarından ve İş Hukuku’nun personel lehine yorum ilkesinden hareketle, 21 günlük temel askeri eğitime tabi tutulmak suretiyle bedelli askerlikten yararlanan personelin silahaltına alınma koşulunu sağlamış sayılacağından, sayılı kanunun 14/3. maddesi uyarınca kıdem tazminatına hak kazanacağı kanaatindeyiz. 

MUVAZZAFLIK İŞLEMLERİ

1. Yükümlülerin muvazzaflık hizmet süreleri yedek subay ve yedek astsubaylar için on iki ay, erbaş ve erler için ise altı aydır.

2. Askerlik hizmet sürelerini, ihtiyaca göre bir katına kadar arttırmaya veya yarısına kadar azaltmaya Cumhurbaşkanınca karar verilebilir.

3. Muvazzaflık hizmet süresi, sevk belgesinde yazılı olan sevk tarihi ile başlar ve terhis tarihinde sona erer.

4. Yedek subay adayı ve yedek astsubay adaylarının kanuni mazeretlerine dayalı olarak;

a. Sınıf okulundan ayrı geçirilen süre, sınıf okulu toplam süresinin üçte birinden fazla olanlar hizmet durum belgesiyle geçici terhis edilir. Bunlar mazeretlerinin bitimini müteakip eğitimin verileceği ilk yedek subay veya yedek astsubay celp ve sevk döneminde sevk edilir.

b. Rahatsızlığı nedeniyle geçici terhis edilenlerden raporları bitiminde rahatsızlığının devam etmediği yapılan muayeneleri ile tespit edilenler eğitimin verileceği ilk yedek subay veya yedek astsubay celp ve sevk döneminde sevk edilir.

c. Sınıfı görevini yapamaz raporu alanlar hizmet durum belgesiyle geçici terhis edilir. İlgili Kuvvet Komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca yeniden sınıflandırılmalarını müteakip eğitimin verileceği ilk yedek subay veya yedek astsubay celp ve sevk döneminde sevk edilir.

ç. Bunlar yeni sınıf okulu eğitim döneminin tamamına katılır.

5. Erbaş ve erler dağıtımlarında, nüfusa kayıtlı oldukları ve kendileri ile ailelerinin dağıtım tarihinden önce daimi ikamet ettikleri il mülki sınırları içindeki birlik, kurum ve karargâhlara tertip edilmez. Bu şekilde dağıtımı yapılanların görev yerleri ilgili kuvvet komutanlıklarınca, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca görevli olduğu il dışındaki birlik ve kurumlara tertip edilmek suretiyle değiştirilir. Bu uygulamada;

a. Askeralma Yönetmeliğinin 89’uncu maddesinin üçüncü fıkrası gereğince;

(1) sayılı Kanun kapsamında yaralanan veya engelli hale gelerek 3/11/ tarihli ve sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümleri uygulanan kamu personelinin (güvenlik korucuları dâhil), sivillerin ve yükümlülerin kendileri ile kendilerinden olma çocuklarına,

(2) sayılı Askeralma Kanunu’nun 42’nci maddesinin ikinci fıkrası kapsamında muafiyet hakkı olduğu halde bu haktan faydalanmak istemeyerek askerlik hizmetini yerine getirmek isteyenler ile muafiyet hakkı olmayan kamu görevlilerinin (güvenlik korucuları dâhil) kardeşlerine,

(3) 3/10/ tarihli ve sayılı Olağanüstü Hâl Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 14 üncü maddesi kapsamında gazilik unvanı verilenler ve kendilerinden olma çocuklarına,

b. İlgili mevzuat kapsamında usulüne göre annesi, babası veya eşi hakkında erişkinler için engellilik raporu, çocukları hakkında çocuklar için özel gereksinim raporu düzenlenen erbaş ve erlere uygulanmaz.

6. Yükümlülerden, muvazzaflık hizmeti veya hava değişimi sonunda kalan noksan hizmetleri, kullanmadıkları izinler hariç altı gün (dâhil) ve daha az olanların bu hizmetleri ikamet ettikleri yere en yakın askerlik şubesinde, yedi gün ve daha fazla olanların ise birlik veya kurumlarında tamamlatılır.

TERHİS İŞLEMLERİ

1. Tabi olduğu statüde sayılı Askeralma Kanunu’nda yazılı askerlik hizmet süresini tamamlayanlar birlik ve kurumlarınca terhis edilir.

2. Terhis belgelerinin, terhis tarihinden önce düzenlenmesi, kazanılmış hak teşkil etmez. Terhis belgesi, terhis tarihi hanesinde yazılı olan tarihten itibaren geçerlidir.

3. Terhis edilenlere veya terhis mahiyetinde izne gönderilenlere birlik komutanlığı veya kurum amirliği tarafından terhis belgesi verilir.

İZİN İŞLEMLERİ

1. Askerlik hizmetini yedek subay ve yedek astsubay olarak yerine getirmekte olanların izinleri 27/7/ tarihli ve sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu’nda belirtilen sürelere göre oranlanarak verilir. Hâlihazırda sınıf okulu eğitim süresi bir ay olanlara 28 gün yıllık planlı ve 14 gün yıllık mazeret olmak üzere toplam 42 gün, iki buçuk ay olanlara ise 24 gün yıllık planlı ve 12 gün mazeret olmak üzere toplam 36 gün izin verilir. Bunların hizmet sürelerinin uzatılması veya kısaltılması halinde yıllık planlı izin süreleri otuz günlük planlı izin süresi birimine, yıllık mazeret izin süreleri on beş günlük yıllık mazeret izin süresine orantılı olarak belirlenir ve verilir.

2. Erbaş ve erlere ilk altı aylık hizmetlerinin her ayı için bir gün, ikinci altı aylık hizmetine devam edenlerin her ayı için iki gün izin verilir. İzin süresi içerisinde gözaltına alınma, tutuklanma, ceza infazı, yatarak tedavi görme, hava değişimi veya istirahat gibi belgelendirilebilen gerekçelere dayalı olarak izin süresinin bir kısmının kullanılamaması durumunda, fiilen kullanılamayan süre izin süresinden düşülür. Bu kapsamda verilen izinlerde bir defa gidiş ve dönüş yol süresi verilir. Daha önce yol süresi verilmemiş ise terhis mahiyetinde izne gönderilenlere sadece gidiş yol süresi verilir.

3. Askerlik hizmetinin gerektirdiği görev ve yükümlülükleri yerine getirme konusunda gayret ve çalışmaları sonucu emsalleri arasında üstün başarı gösteren erbaş ve erlerden, muvazzaflık hizmetleri boyunca, disiplin amiri, disiplin kurulu veya mahkemelerden herhangi bir ceza almamış olanlara, terhisleri öncesinde kullanılmak üzere azami üç güne kadar ilave izin verilebilir.

4. Radyoaktif ışınla çalışan erbaş ve erlere, her ay için iki gün ilave izin verilir.

5. Muvazzaflık hizmeti esnasında eşi doğum yapan ya da eşi veya ikinci derece dâhil kan veya kayın hısımlarından (yükümlünün; kardeşleri, eşinin kardeşleri, dedesi (annesinin ve babasının babaları), babaannesi, anneannesi, eşinin dedesi (eşinin annesinin ve babasının babaları), eşinin babaannesi, eşinin anneannesi ve torunları) biri vefat eden yedek subay, yedek astsubay,  erbaş ve erlere talepleri üzerine her defasında ilave on gün izin verilir.

6. Yükümlüler ile sayılı Askeralma Kanunu’nun 5’inci maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında askerlik hizmetine devam edenlerden isteklilere, kamu görevine giriş sınavlarına katılacaklarını belgelendirmeleri şartıyla, sayılı Askeralma Kanunu’nun 28’inci maddesi kapsamında izin hakkı bulunmaması halinde sınav süresince izin verilir.

7. sayılı Askeralma Kanunu’nun 28’inci maddesi hükmü uyarınca afet ve acil durum olarak belirtilen hallerde izin vermeye Cumhurbaşkanı yetkilidir. Verilecek bu izinlerin askerlik hizmetinden sayılıp sayılmayacağı Cumhurbaşkanınca tespit edilir.

SAĞLIK İŞLEMLERİ

1. Silahaltında iken geçici bir hastalığı tespit edilen yedek subay ve yedek astsubay adayları ile erbaş ve erlere, sağlık kuruluşlarınca hava değişimi veya istirahat raporu verilir.

2. Yedek subay ve yedek astsubaylardan hastalananlar, muvazzaf subay/astsubay emsalleri gibi sıhhi izin süresine tabi tutulurlar. Yedek subay veya yedek astsubaylıkta alınan sıhhi izin sürelerinin, tabi oldukları hizmet süresinin her ayı için bir günlük kısmı askerlik hizmetinden sayılır. Bu süreye yedek subay veya yedek astsubay adaylığında alınan istirahat veya hava değişimi süreleri de dâhil edilir.

3. Erbaş ve erlerin hava değişimi ve istirahatte geçen sürelerinin, tabi oldukları hizmet süresinin her ayı için bir günlük kısmı askerlik hizmetinden sayılır.

4. Hava değişimi veya istirahat süresi içerisinde muayene ve tedavilerini talep edenler askerlik şubelerine veya garnizon/merkez komutanlıklarına müracaat ederek en yakın resmi sağlık kuruluşuna sevklerini talep ederler.

5. Hava değişimi veya istirahat raporlarının karar bölümünde sonunda muayene kaydı varsa yükümlünün süre bitiminde muayenesi için rapor kararındaki durumuna göre askerlik şubelerine veya garnizon/merkez komutanlıklarına müracaatı zorunludur.

6. Yedek subay veya yedek astsubaylar ile adaylarının ve erbaş ve erlerin sağlık kuruluşlarına müracaatı ilk amirlerinden alacakları muayene istem belgesi ile yapılır. Bunlar acil tedaviyi gerektiren durumlarda en yakın sağlık hizmeti sunucularına doğrudan müracaat edebilir ve tedavi olabilir.

7. Yedek subay ve yedek astsubaylar mesai dışında veya izinli bulunduklarında doğrudan sağlık kuruluşuna müracaat edebilirler.

8. İzinli bulundukları sırada hastalanan yedek subay adayları veya yedek astsubay adayları ile erbaş ve erler, garnizon veya merkez komutanlıklarına başvurarak muayene ve tedavilerini talep ederler. Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı mensupları ise bu komutanlıklara bağlı en yakın birlik komutanlığı veya kurum amirliklerinin birinden alacakları muayene istem belgesi ile muayene ve tedavi olurlar.

9. Yetkili sağlık kuruluşlarınca haklarında "Askerliğe Elverişli Değildir" kararlı rapor düzenlenen yükümlüler, birlik komutanlıkları veya kurum amirliklerince rapor tarihine göre hizmet durum belgesi ile geçici olarak terhis edilir. Haklarında düzenlenen raporun yetkili makam tarafından onaylanmasını müteakip askerlik şubelerince rapor tarihi itibarıyla terhis işlemleri yapılır.

“Askerliğe Elverişli Değildir” veya “Kıtasına Sevkine Mani Hali Yoktur” kararlı raporlara itirazlar askerlik şubesine, “İstirahat” veya “Hava Değişimi” kararlı raporlara itirazlar ise ilgili sağlık kuruluşlarına sevki yapan birime yapılır.

Terhis olduktan sonra askerlik şubesine müracaat edip hastalıklarının askerlik hizmetinin sebep ve tesiriyle oluştuğunu beyan ederek sağlık kuruluşuna sevk talebinde bulunan yükümlüler, bir defaya mahsus olmak üzere hastalığın askerlik hizmetinin sebep ve tesiriyle oluşup oluşmadığının tespiti maksadıyla müracaat ettiği askerlik şubesince yetkili sağlık kuruluşuna sevk edilir.

TSK’DAN AYRILAN ÇEŞİTLİ STATÜDEKİ PERSONEL İŞLEMLERİ

1. TSK adına okudukları Millî Savunma Üniversitesi ve diğer üniversite, fakülte, yüksekokul veya meslek yüksekokullarından ya da Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisinden veya seafoodplus.infoK.lığı ve S.G.K.lığı adına okudukları üniversite, fakülte veya yüksekokullar ile meslek yüksekokullarından mezun olmayı müteakip muvazzaf subay ve astsubay naspedildikten sonra ayrılanların veya ilişikleri kesilenlerin bu okullarda ay olarak geçen sürelerinin üçte biri ile muvazzaf subay ve astsubaylıkta geçen sürelerinin tamamı askerlik hizmetinden sayılır.

2. Dış kaynaktan temin edilen muvazzaf subay ve astsubaylar ile bunların adaylarından; deneme süresinin bitimine kadar ayrılanların temel eğitimde ve muvazzaf subay ve astsubaylıkta ay olarak hizmette geçen sürelerinin üçte biri, deneme süresi sonrasında geçen sürelerinin tamamı askerlik hizmetinden sayılır.

3. Sözleşmeli subay veya sözleşmeli astsubayların ve bunların adaylarının ön sözleşme ve sözleşme sürelerinin üçte biri askerlik hizmetinden sayılır.

4. Görevlerinden ayrılan veya ilişikleri kesilen uzman jandarmaların hizmette geçirdikleri sürelerin tamamı askerlik hizmetinden sayılır.

5. Uzman erbaşların; sözleşme döneminde ay olarak geçen sürelerinin üçte biri askerlik hizmetinden sayılır.

6. Sözleşmeli erbaş ve erler ile sözleşmeli er adaylarının; ön sözleşme ve sözleşme döneminde ay olarak hizmette geçen sürelerinin üçte biri askerlik hizmetinden sayılır.

7. Askeri okul öğrenciliğinden, dış kaynaktan muvazzaf subay/astsubaylıktan, sözleşmeli subay/astsubaylıktan, uzman erbaş/uzman jandarmalıktan veya sözleşmeli erbaş ve erlikten ayrılanlardan sayılan hizmet süresi erbaş ve erlerin tabi olduğu hizmet süresini karşılayanlar askerlik hizmetini yapmış sayılırlar. Hizmet süresini karşılamayanların hizmetleri erbaş ve er olarak tamamlatılır.

8. Askeri okul öğrenciliğinden, dış kaynaktan muvazzaf subay/astsubaylıktan, veya sözleşmeli subay/astsubaylıktan ayrılanlardan yedek subay/astsubay adayı olma hakkı bulunanlar, istekli olmaları ve seçilmeleri halinde önceki hizmet süreleri dikkate alınmaksızın yedek subay/astsubayların hizmet süresine tabi tutulur.

9. Uzman erbaş/uzman jandarmalıktan veya sözleşmeli erbaş ve erlikten ayrılanlardan tamamlaması gereken noksan hizmeti olanların kalan noksan hizmetleri ilişikleri kesilmeden erbaş ve er olarak tamamlatılır.

ER VE ERBAŞ ŞEHİT/GAZİ YAKINLARININ DAĞITIM İŞLEMLERİ

1. sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamında yaralanan veya engelli hale gelerek 3/ tarihli ve sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümleri uygulanan;

a. Kamu personelinin (güvenlik korucuları dâhil),

b. Sivillerin,

c. Yükümlülerin kendileri ile kendilerinden olma çocuklarının, dağıtımları isteklerine bağlı olarak nüfusa kayıtlı oldukları, kendisinin veya ailesinin ikamet ettiği il sınırları içerisindeki birlik/kurum veya karargâhlara yapılır.

2. Ayrıca;

a. sayılı Askeralma Kanunu’nun 42’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan 12/4/ tarihli ve sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamında hayatını kaybedenlerden;?

(1) Askerlik hizmetini yerine getirmekte olan yükümlüler ile sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi kapsamına giren sivillerin kendilerinden olma çocukları ile aynı anne ve babadan olma kardeşlerinin tamamından,

(2) 15 Temmuz tarihinde gerçekleştirilen darbe teşebbüsü ve terör eylemi ile bu eylemin devamı niteliğindeki eylemlere, görevi olmadığı hâlde mukavemet ederken şehit olanların kendinden olma erkek çocukları ile aynı anne ve babadan kardeşlerinin tamamından,

(3) Güvenlik korucuları dâhil kamu görevlilerinin kendilerinden olma çocuklarının tamamı ile aynı anne ve babadan olma kardeşlerinden birinden muafiyet hakkı olduğu halde bu haktan faydalanmak istemeyerek askerlik hizmetini yerine getirmek isteyen yükümlülerin,

b. sayılı Askeralma Kanunu’nun 42'nci maddesinin ikinci fıkrası kapsamında muafiyet hakkı olmayan kamu görevlilerinin (güvenlik korucuları dahil) kardeşlerinin dağıtımları isteklerine bağlı olarak nüfusa kayıtlı oldukları, kendisinin veya ailesinin ikamet ettiği il sınırları içerisindeki birlik, kurum ve karargahlara yapılır.

3. 3/10/ tarihli ve sayılı Olağanüstü Hâl Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 14’üncü maddesi kapsamında; gazilik unvanı verilenler ile kendilerinden olma çocuklarının dağıtımları isteklerine bağlı olarak nüfusa kayıtlı oldukları, kendisinin veya ailesinin ikamet ettiği il hudutları içerisindeki birlik, kurum veya karargâhlara dağıtım yapılır.

4. Tercih edilen yerde dağıtım yapılacak birlik, kurum veya karargâh bulunmaması halinde, tercih edilen yere en yakın birlik, kurum veya karargâhlara yapılır.

5. Dağıtıma ilişkin müracaatların yükümlüler tarafından yoklama veya sevk sırasında askerlik şubesine ya da silahaltında iken görev yapmakta olunan birlik komutanlığına yapılması gerekmektedir.

SİLAHALTINDAKİ YÜKÜMLÜLERİN STATÜ DEĞİŞİKLİĞİ İŞLEMLERİ

1. Askerlik hizmetini yapmakta iken yedek subay veya yedek astsubay olma hakkını veren öğrenim kurumlarından mezun olanların yedek subay veya astsubay olarak statü değişikliği talepleri dikkate alınmaz. Bu durumdaki yükümlüler tabi oldukları statüde askerlik hizmetlerini tamamlar.

2. Yedek subay veya astsubay olmaya engel hali olduğu silahaltına alınmadan önce anlaşılanların statü değişikliği Millî Savunma Bakanlığınca, silahaltına alındıktan sonra anlaşılanların statü değişikliği ise ilgisine göre Kuvvet Komutanlıklarınca veya Jandarma Genel Komutanlığı/Sahil Güvenlik Komutanlığınca yapılır.

İKİNCİ ALTINCI AY ASKERLİK HİZMETİ YAPANLARA SAĞLANAN HAKLAR

1. Erbaş ve erlerden istekli olanlar, sıralı disiplin amirlerinin olumlu değerlendirmesi ile terhise hak kazandıkları tarihten itibaren altı ay süre ile sınırlı olmak üzere askerlik hizmetlerine devam eder ve bu sürenin sonunda terhis edilirler.

2. Bu şekilde askerlik hizmetine devam edenlerin vazgeçme talepleri kabul edilmez.

3. Bunlar hakkında askerlik hizmetinden sayılmayan sürelere ilişkin hükümler uygulanmaz.

4. Bu yükümlüler hakkında ilk altı aylık hizmet süresi için ayrı, diğer altı aylık hizmet süresi için ayrı terhis belgesi tanzim edilir.

5. İkinci altı aylık askerlik hizmetine devam edenlere bu görevlerinin devamı süresince net asgari ücretten az olmamak üzere harçlık ödenir.

6. İkinci altı aylık askerlik hizmetine devam edip bu sürenin sonunda terhis olanlara;

a. Askerî öğrenci, dış kaynaktan muvazzaf subay/astsubay, sözleşmeli subay/astsubay, uzman erbaş ve sözleşmeli erbaş/er temininde sınav tam notunun yüzde on beşine kadar,

b. Meslek yüksekokulu veya mesleki ve teknik lise mezunlarına ise sınav tam notunun yüzde yirmisine kadar ilave puan verilebilir.

7. İkinci altı aylık askerlik hizmetine devam edip bu sürenin sonunda terhis olanlardan, 31/5/ tarihli ve sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında hizmet borçlanması talebinde bulunanların hizmet borçlanma primleri ilgilisine göre Millî Savunma/İçişleri Bakanlığınca ödenir.

ÖZET

tarih ve say&#;l&#; Resmî Gazete'de yay&#;mlanmak suretiyle yürürlü&#;e giren say&#;l&#; Askeralma Kanunu ile bedelli askerlik sürekli hale gelmi&#;tir. De&#;i&#;en mevzuat ile beraber bedelli askerlik nedeniyle i&#;çilerin ücretsiz izne ç&#;kmas&#;, i&#; sözle&#;mesini feshetmesi hâlinde k&#;dem tazminat&#;na hak kazan&#;p kazanmayaca&#;&#;, ihbar tazminat&#;na etkisinin ne olaca&#;&#;, bedelli askerlikte geçen sürenin i&#;çinin y&#;ll&#;k ücretli izin hakedi&#;inin hesab&#;nda esas al&#;nacak olan k&#;deme etkisinin ne olaca&#;&#; ve i&#;çinin askerlik dönü&#;ünde i&#;e ba&#;lat&#;lmas&#; bak&#;m&#;ndan uygulamada soru i&#;aretleri olu&#;mu&#;tur. Bu nedenle söz konusu durumlar a&#;a&#;&#;da incelenmi&#;tir.

Anahtar Kelimeler: Bedelli Askerlik, Askeralma Kanunu, &#;&#;veren, &#;&#;çi, K&#;dem.

G&#;R&#;&#;

tarih ve say&#;l&#; Askerlik Kanunu ile Di&#;er Baz&#; Kanunlarda ve Say&#;l&#; Kanun Hükmünde Kararnamede De&#;i&#;iklik Yap&#;lmas&#;na Dair Kanun'un 2. maddesi ile say&#;l&#; Askerlik Kanunu'na geçici madde eklenmi&#; ve bu suretle bedelli askerlik uygulamas&#; ülkemizde bir kez daha yürürlü&#;e konmu&#;tur. Akabinde, tarih ve say&#;l&#; Resmî Gazete'de yay&#;mlanmak suretiyle yürürlü&#;e giren say&#;l&#; Askeralma Kanunu ile bedelli askerlik uygulamas&#; sürekli hale getirilmi&#;tir. Yürürlükteki mevzuat kapsam&#;nda bedelli askerlik uygulamas&#;na ili&#;kin genel ilke ve esaslar, Askeralma Kanunu'nda yer almaktad&#;r.

1. BEDELL&#; ASKERL&#;&#;&#;N &#;&#; &#;L&#;&#;K&#;S&#;NE ETK&#;S&#;

Ücretsiz &#;zin Bak&#;m&#;ndan

say&#;l&#; Askerlik Kanunu'nun geçici maddesinde, bedelli askerlik yükümlülerinin çal&#;&#;t&#;klar&#; i&#;yeri, kurum ve kurulu&#;lar taraf&#;ndan ücretsiz izinli say&#;laca&#;&#; belirtilmi&#;tir. Ancak y&#;l&#;nda yürürlü&#;e giren say&#;l&#; Askeralma Kanunu ile bedelli askerlik hizmetinden yararlanan i&#;çilerin temel askerlik e&#;itim süresi boyunca ücretsiz izinli say&#;l&#;p say&#;lmayaca&#;&#;na ili&#;kin bir düzenleme getirilmedi&#;inden bedelli askerlik süresince i&#; sözle&#;mesinin ask&#;ya al&#;nma durumu ola&#;an ücretsiz izin prosedürü çerçevesinde i&#;letilecektir.

Mezkûr duruma binaen, muvazzaf askerlik hizmetini, bedelli askerlik ile yerine getirecek olan i&#;çi aç&#;s&#;ndan i&#;verenin ücretsiz izin verme zorunlulu&#;u bulunmamaktad&#;r. Bu nedenle i&#;çinin ücretsiz izin kullanmas&#;, i&#;veren ile i&#;çinin kar&#;&#;l&#;kl&#; mutabakat&#;na ba&#;l&#;d&#;r. Dolay&#;s&#;yla i&#;verenin teklifi üzerine i&#;çinin onay vermesi veya i&#;verenin i&#;çinin talebini uygun bulmas&#; hâlinde, i&#;çi bedelli aslerlik süresince ücretsiz izin kullanabilecektir.

&#;&#;verenin i&#;çiyi bedelli askerlik süresince ücretsiz izne ç&#;karmak istemesi hâlinde, say&#;l&#; &#;&#; Kanunu'nun maddesinde belirtilen esasl&#; de&#;i&#;iklik sürecini i&#;letmesi ve ilgili i&#;çiden yaz&#;l&#; onay almas&#; gerekecektir. Zira i&#;çinin ücretsiz izinde oldu&#;u süre zarf&#;nda i&#;çinin i&#; görme ve i&#;verenin ücret ödeme borcu geçici bir süre ask&#;da olaca&#;&#;ndan ücretsiz izin uygulamas&#; çal&#;&#;ma ko&#;ullar&#;nda i&#;çi aleyhine esasl&#; de&#;i&#;iklik olu&#;turmaktad&#;r. Bu kapsamda i&#;veren ücretsiz izin teklifini yaz&#;l&#; olarak i&#;çiye bildirmeli ve 6 i&#; günü içerisinde i&#;çiden yaz&#;l&#; olarak onay almal&#;d&#;r. Yaz&#;l&#; biçimde bildirilmeyen veya i&#;çi taraf&#;ndan 6 i&#; günü içerisinde kabul edilmeyen de&#;i&#;iklikler i&#;çiyi ba&#;lamayacakt&#;r. Ücretsiz iznin uygulanabilmesi için i&#;çinin ücretsiz izin önerisini kabul etmesi gerekmektedir. Buna kar&#;&#;n, i&#;çi r&#;zas&#; al&#;nmadan ücretsiz izne ç&#;kmaya zorlan&#;rsa &#;&#; Kanunu'nun maddesi uyar&#;nca "çal&#;&#;ma ko&#;ullar&#;n&#;n uygulanmamas&#;" nedeniyle hakl&#; feshe ba&#;vurabilecek ve i&#;yerinde bir y&#;l ve üzeri k&#;deme sahipse k&#;dem tazminat&#;na hak kazanabilecektir.

K&#;dem Tazminat&#; Bak&#;m&#;ndan

say&#;l&#; &#;&#; Kanunu'nun hâlen yürürlükte olan maddesinde, bir y&#;l ve üzeri k&#;deme sahip i&#;çilerin muvazzaf askerlik hizmeti dolay&#;s&#;yla i&#; sözle&#;melerini sonland&#;rmalar&#; hâlinde k&#;dem tazminat&#;na hak kazanacaklar&#; hüküm alt&#;na al&#;nm&#;&#;t&#;r. Bu do&#;rultuda, bir y&#;l ve üzeri k&#;deme sahip i&#;çi, i&#; sözle&#;mesini muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle sona erdirdi&#;i takdirde k&#;dem tazminat&#;na hak kazanacakt&#;r. K&#;dem tazminat&#;na hak kazanma noktas&#;nda muvazzaf askerlik hizmetinin bedelli olup olmamas&#;n&#;n bir önemi bulunmamaktad&#;r. Konuya ili&#;kin &#;stanbul Bölge Adliye Mahkemesi ("BAM") Hukuk Dairesi ("HD") karar&#;nda, "K&#;dem tazminat&#;na hak kazanma bak&#;m&#;ndan i&#;çinin i&#; sözle&#;mesini muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle feshetmesi yeterli olup, askerli&#;in k&#;sa süreli ya da bedelli olmas&#; önem ta&#;&#;maz. say&#;l&#; Kanunun maddesi "Muvazzaf askerlik hizmeti dolay&#;s&#;yla" i&#;ten ayr&#;lanlar&#;n k&#;dem tazminat&#;na hak kazanaca&#;&#;n&#; düzenlemekle yetinmi&#;, muvazzaf askerlik hizmetinin ne &#;ekilde yap&#;laca&#;&#;, di&#;er bir ifade ile fiilen mi yoksa bedel ödemek suretiyle mi yap&#;laca&#;&#; konusunda bir ayr&#;m yapmam&#;&#;t&#;r. Bu ba&#;lamda bedelli askerlik suretiyle muvazzaf askerlik hizmetini yapm&#;&#; say&#;lmak için i&#;yerinden ayr&#;lan i&#;çinin de k&#;dem tazminat&#;na hak kazanmas&#; gerekir."¹&#;eklinde hüküm kurmu&#;tur. Paralel olarak, Konya BAM 8. HD de vermi&#; oldu&#;u karar&#;nda," say&#;l&#; &#;&#; Kanunu'nun 14/3. maddesinde muvazzaf askerlik hizmeti dolay&#;s&#;yla i&#; sözle&#;mesini fesheden i&#;çinin k&#;dem tazminat&#;na hak kazanaca&#;&#; düzenlenmi&#;tir. Bu durumda i&#;çi belirtilen bu hükümden yararlanarak bedelli için dahi olsa i&#; sözle&#;mesini feshetti&#;inde k&#;dem tazminat&#; talep hakk&#;na sahiptir."² &#;eklinde hüküm kurarak ayn&#; yönde görü&#; bildirmi&#;tir.

Sonuç olarak, yarg&#; kararlar&#;nda da kabul edildi&#;i üzere, bedelli askerlik nedeniyle i&#; sözle&#;mesini sona erdiren ve bir y&#;l&#;n üzerinde hizmet süresine sahip olan i&#;çi k&#;dem tazminat&#;na hak kazanacakt&#;r. Bu aç&#;dan, bedelli askerlik olgusunun teyit edilmesinin ard&#;ndan gerekli &#;artlar&#; sa&#;layan i&#;çiye i&#;ten ç&#;k&#;&#;&#; hâlinde k&#;dem tazminat&#;n&#;n ödenmesi gerekir.

&#;hbar Tazminat&#; Bak&#;m&#;ndan

&#;hbar tazminat&#;, i&#; sözle&#;mesini fesheden taraf&#;n ihbar süresine uymamas&#; nedeniyle kar&#;&#; tarafa ödemesi gereken tazminatt&#;r. &#;&#;çinin say&#;l&#; &#;&#; Kanunu'nun hâlen yürürlükte olan maddesi uyar&#;nca, muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle i&#; sözle&#;mesini sonland&#;rd&#;&#;&#; durumlarda ihbar süresine uyma yükümlülü&#;ü ve ihbar tazminat&#; talep hakk&#; bulunmamaktad&#;r. Nitekim de&#;erlendirmemize paralel olarak Yarg&#;tay Hukuk Genel Kurulu karar&#;nda "&#;hbar tazminat&#;, i&#; sözle&#;mesini fesheden taraf&#;n kar&#;&#; tarafa ödemesi gereken bir tazminat olmas&#; nedeniyle, i&#; sözle&#;mesini fesheden taraf&#;n feshi hakl&#; bir nedene dayansa dahi, ihbar tazminat&#;na hak kazanmas&#; mümkün olmaz. &#;&#;çinin muvazzaf askerlik, evlilik gibi sebeplerle i&#; sözle&#;mesini feshetmesi durumunda ihbar tazminat&#; talep hakk&#; bulunmamaktad&#;r."³ &#;eklinde hüküm kurmu&#;tur.

&#;hbar süresi ve ihbar tazminat&#; noktas&#;nda, muvazzaf askerlik hizmetinin bedelli askerlik &#;eklinde ifa edilip edilmedi&#;inin bir önemi bulunmamaktad&#;r. Dolay&#;s&#;yla bedelli askerlik nedeniyle i&#; sözle&#;mesini sonland&#;ran i&#;çi, ihbar süresinin bitimini beklemeksizin i&#; sözle&#;mesini sonland&#;rabilecek ancak ihbar tazminat&#;na hak kazanamayacakt&#;r.

Y&#;ll&#;k Ücretli &#;zin Bak&#;m&#;ndan

Anayasa'n&#;n maddesinde, çal&#;&#;anlar&#;n dinlenme hakk&#; güvence alt&#;na al&#;nm&#;&#; ve &#;&#; Kanunu'nun maddesinde ise, y&#;ll&#;k ücretli izin hükme ba&#;lanm&#;&#;t&#;r. Bu noktada, i&#;çilere y&#;ll&#;k ücretli izin kulland&#;r&#;lmas&#; gerekti&#;ine ili&#;kin hüküm emredici hüküm niteli&#;ini ta&#;&#;maktad&#;r. Nitekim i&#;çinin y&#;ll&#;k ücretli izinde bulundu&#;u süre zarf&#;nda dinlenmesi esast&#;r. Bu do&#;rultuda, i&#;çinin y&#;ll&#;k ücretli izinde bulundu&#;u süre zarf&#;nda askerlik hizmetini ifa ediyor olmas&#; y&#;ll&#;k ücretli iznin do&#;as&#;na ayk&#;r&#;l&#;k te&#;kil edece&#;inden i&#;çinin askerlik hizmetini ifa etti&#;i süreçte y&#;ll&#;k ücretli izinde gösterilmesi hukuken uygun bir uygulama olmayacakt&#;r.

&#;&#;çinin Yeniden &#;&#;e Ba&#;lat&#;lmas&#; Bak&#;m&#;ndan

&#;&#;çinin yeniden i&#;e ba&#;lat&#;lmas&#; &#;&#; Kanunu'nun maddesinin son f&#;kras&#;nda, "Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolay&#;s&#;yla i&#;inden ayr&#;lan i&#;çiler bu ödevin sona ermesinden ba&#;layarak iki ay içinde i&#;e girmek istedikleri takdirde i&#;veren bunlar&#; eski i&#;leri veya benzeri i&#;lerde bo&#; yer varsa derhal, yoksa bo&#;alacak ilk i&#;e ba&#;ka isteklilere tercih ederek, o andaki &#;artlarla i&#;e almak zorundad&#;r. Aranan &#;artlar bulundu&#;u halde i&#;veren i&#; sözle&#;mesi yapma yükümlülü&#;ünü yerine getirmezse, i&#;e al&#;nma iste&#;inde bulunan eski i&#;çiye üç ayl&#;k ücret tutar&#;nda tazminat öder." &#;eklinde hükme ba&#;lanm&#;&#;t&#;r. Bu kapsamda kanun, i&#;verene, askerlik sebebiyle i&#; sözle&#;mesini sona erdiren i&#;çinin askerli&#;ini tamamlad&#;ktan sonra iki ay içerisinde i&#;e al&#;nma talebiyle kendisine ba&#;vurdu&#;u takdirde, bu i&#;çiyi eski i&#;i veya benzeri bir i&#;te bo&#; yer varsa derhal; yoksa bo&#;alacak ilk i&#;e alma yükümlülü&#;ünü yüklemi&#;tir. Aksi takdirde, i&#;bu yükümlülü&#;üne ayk&#;r&#; davranan i&#;veren tazminat ödemek zorunda kalacakt&#;r.

Nitekim Konya BAM karar&#;nda, " say&#;l&#; Kanunla 01/01/ tarihinden (bu tarih dahil) önce do&#;mu&#; olup, henüz askerli&#;ini yapmam&#;&#; ve 03/08/ tarihi itibar&#;yla fiili askerlik hizmetine ba&#;lamam&#;&#; olanlara askerli&#;ini bedelli olarak yapma imkân&#; getirilmi&#;tir. say&#;l&#; kanuna tabi olarak çal&#;&#;anlardan zorunlu (muvazzaf) askerli&#;ini yapanlar&#;n askerlikten kaynaklanan k&#;dem tazminat&#; ve askerlik dönü&#;ü ise ba&#;lama &#;eklinde iki önemli hakk&#; vard&#;r. Askerlik nedeniyle i&#;ten ayr&#;lan i&#;çinin k&#;dem tazminat&#; alabilece&#;ine dair düzenleme say&#;l&#; &#;&#; Kanunu'nun maddesinde yer almakta olup, bu maddede herhangi bir de&#;i&#;iklik yap&#;lmam&#;&#;t&#;r. say&#;l&#; Kanunda, temel askerlik süresince çal&#;&#;an&#;n i&#;yeri taraf&#;ndan ücretsiz izinli say&#;laca&#;&#;na yer verildi&#;inden, bedelli askerlik nedeniyle i&#;ine ara verecek i&#;çinin askere gidece&#;ini belirterek i&#; akdini feshetmemi&#;se dönüsünde ayn&#; yerde çal&#;&#;ma hakk&#;na da sahiptir. Ancak bunun yerine ücretsiz izin talep edebilir. Bu durumda ise ortada bir feshi olmad&#;&#;&#;ndan feshe ba&#;l&#; alacak olan k&#;dem tazminat&#; talebinden söz edilemez. Yani i&#;çinin seçimlik hakk&#; vard&#;r."⁴ ifadeleriyle i&#;çinin muvazzaf askerlik hizmetini tamamlamas&#;n&#;n akabinde i&#;e devam etme talebi varsa, i&#;verenin i&#;çiyi i&#;e almakla yükümlü oldu&#;u yönünde hüküm kurmu&#;tur.

SONUÇ

Bedelli askerlik nedeniyle i&#; sözle&#;mesini sonland&#;ran i&#;çi bedelli askerlik süresince ücretsiz izne ç&#;kabilir. Ancak y&#;ll&#;k izin süresince i&#;çinin dinlendirilmesi as&#;l oldu&#;undan bedelli askerlik süresince söz konusu i&#;çiye y&#;ll&#;k izin kulland&#;r&#;lmamal&#;d&#;r. Yarg&#; kararlar&#; &#;&#;&#;&#;&#;nda, bedelli askerlik nedeniyle i&#; sözle&#;mesini sona erdiren i&#;çi bir y&#;l ve üzeri k&#;deme sahipse k&#;dem tazminat&#;na hak kazan&#;r ancak bu noktada i&#;çinin ihbar tazminat&#;na hak kazanmas&#; mümkün de&#;ildir. Bununla birlikte, bedelli askerlik dönü&#;ü i&#;çi iki ay içerisinde i&#;e al&#;nma talebiyle kendisine ba&#;vurdu&#;u takdirde, i&#;veren bu i&#;çiyi eski i&#;i veya benzeri bir i&#;te bo&#; yer varsa derhal, yoksa bo&#;alacak ilk i&#;e almakla yükümlüdür; aksi takdirde, i&#;çiye üç ayl&#;k ücret tutar&#;nda tazminat ödemek zorunda kalabilecektir.

Footnotes

1. &#;stanbul BAM HD'nin tarih ve E/, K/ say&#;l&#; karar&#;.

2. Konya BAM 8. HD'nin tarih ve E/,K/ say&#;l&#; karar&#;.

3. Yarg&#;tay Hukuk Genel Kurulu tarih ve E. / K. / say&#;l&#; karar&#;.

4. Konya Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi'nin tarih ve E. / K. / say&#;l&#; karar&#;.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.

POPULAR ARTICLES ON: Employment and HR from Turkey