Namazın Vacipleri Kısaca
Namazın Vacipleri nelerdir?
Namazların farzları olduğu gibi, bir kısım vacipleri de vardır. Bu vacipleri yerine getirmekle namazın farzları tamamlanıp noksanları giderilmiş olur. Şöyle ki:
1. Namaza başlarken yalnız "Allah" ismi ile yetinmeyip büyüklüğü ifade eden "Ekber" sözünü de ilave ederek "Allahü Ekber" demek vaciptir.
2. Namazlarda "Fatiha" süresini okumak vaciptir. Üç İmama göre ise, bunu okumak farzdır.
3. Namazlarda farz olan Kur&#an okuyuşunun ilk iki rekâta bağlı kılınması vaciptir.
4. İlk iki rekâtın her birinde bir defa Fatiha suresi okunup tekrarlanmaması vaciptir.
5. Fatiha suresini diğer okunacak sure ve ayetlerden önce okumak vaciptir.
6. Fatiha suresine başka bir sure veya bir sure yerini tutacak kadar ayet ilavesi vaciptir. Şöyle ki: Farz namazların önceki ilk iki rekâtlarında Fatiha&#dan sonra diğer bir sure veya bir sureye denk bir miktar ayet okunması vacip olduğu gibi, vitir namazı ile nafile namazların her rekâtında Fatiha ve Fatiha&#dan sonra bir sure veya ona denk bir ayet okunması da vaciptir. (Fatiha’ya başka bir sure veya ayetin eklenmesi üç İmama göre sünnettir.)
7. Yalnız başına namaz kılan kimse, sabah, akşam ve yatsı namazlarını dilerse aşikâre bir okuyuşla ve dilerse gizli bir okuyuşla kılar. Geceleyin kılacağı nafile namazlarda da hüküm böyledir. Fakat öğle ile ikindi namazlarında ve gündüz kılacağı nafile namazlarda gizli olarak okuması vaciptir.
8. Cemaatle kılınan namazlardan sabah, cuma, bayram, teravih, vitir namazlarının her rekâtında; akşam ve yatsı namazlarının ilk iki rekâtlarında aşikâre Kur&#an okumak, öğle ile ikindi namazlarının bütün rekâtlarında, akşam namazının üçüncü ve yatsının son iki rekâtlarında gizli olarak kıraat yapmak vaciptir.
9. Vitir namazında kunut (dua) okumak ve kunut tekbiri almak vaciptir. Bu İmam Azam&#a göredir. İki imama (İmam Ebû Yusuf ve İmam Muhammed&#e) göre ise, bunlar sünnettir.
Kazaya kalan bir namaz, gündüzün cemaatle kılındığı takdirde, eğer sabah namazı gibi aşikâre kıraat yapılması gereken bir namaz ise, yine aşikâre kıraat yapılır. Gizli kıraat yapılması gereken bir namaz ise, gizli kıraat yapılır. Tek başına namaz kılan ise, aşikâre kıraat yapılması gereken bir namazı kaza ederken dilerse hem aşikâre, hem de gizli okuyabilir. Bir rivayete göre de, gündüz kaza edeceği herhangi bir namazda gizli okuması vaciptir; gizli veya aşikâre okuma serbestisi yoktur.
Secde yaparken yalnız alınla yetinmeyip alınla beraber burnu da yere koymak vaciptir.
Üç ve dört rekâtlı namazlarda birinci oturuş vaciptir.
Namazların her oturuşunda teşehhüdde bulunmak (Tahiyyatı okumak) vaciptir.
Namaz içinde okunan secde ayetinden dolayı tilavet secdesinde bulunmak vaciptir.
İki bayram namazının üçer ziyade tekbirleri vaciptir. Bu namazların birinci rekâtlarındaki rükû ve secde tekbirleri sünnettir. İkinci rekâtlarının rükû tekbirleri ise, vacip olan ziyade tekbirlere yakın olduğu için o da vaciptir.
Namazların farzlarında sıraya riayet edilmesi, iki farz arasına, farz olmayan bir şeyin girmesine meydan verilmemesi vaciptir. Farz olan kıyamdan (ayakta duruştan) sonra rükûa gidilmesi, rükûdan sonra da secdeye varılması gibi
Vaciplerin her birini de yerinde yapmak ve sonraya bırakmamak vaciptir. Kur&#an okuduktan sonra bir zaman bekleyip sehven düşünceye dalmak ve sonra rükûa varmak gibi.
Namazların sonunda selam vermek. Önce sağ tarafa, sonra sol tarafa yüz çevirerek "Esselâm" demek vaciptir. "Esselâmu aleyküm ve Rahmetullah" denilmesinin vacip olduğu açık olarak belirtilmemiştir.
Bir görüşe göre, sol tarafa selam verilmesi sünnettir. Namazdan çıkılması ise, bütün imamlara göre yalnız bir selam ile olur, bununla namaz biter. Bu selamı vermiş olana, artık uyulmaz. Meşhur olan görüş budur.
Kaynak: Büyük İslam İlmihâli, Türkiye Cumhuriyetinin beşinci Diyanet İşleri Başkanı, Ömer Nasuhi Bilmen
Namazın Farzları, Vacipleri, Sünnetleri, Edepleri
Namazın farzları 12’dir. Bunların altısı içinde, altısı dışındadır. Dışındaki farzlara şart denir. Namazın içindeki farzlara rükün denir. [Bazı âlimler, iftitah tekbirinin, namazın dışında olduğunu söylemişlerdir. Bunlara göre, namazın şartları 7, rükünleri ise 5 olmaktadır.]
A- Namazın dışındaki farzlar:
1- Hadesten taharet:
Abdestsiz olanın abdest alması, cünüp veya hayzlı ve nifaslı olanın gusletmesidir.
2- Necasetten taharet:
Namaz kılanın, vücudunu, elbisesini ve namaz kılacağı yeri, necasetten yani dinimizde pis sayılan şeylerden temizlemesidir.
3- Setr-i avret:
Avret yerini örtmek demektir. Namaz kılarken açması veya her zaman başkasına göstermesi ve başkasının da bakması haram olan yerlerine (Avret mahalli) denir. Erkeğin avret yeri, göbeğinden dizi altına kadardır. Kadınların ise, yüz ve ellerinden başka her yeri avrettir.
4- İstikbal-i kıble:
Namaz kılarken kıbleye dönmektir.
5- Vakit:
Namazı, vaktinde kılmaktır.
6- Niyet:
Namaza dururken kalb ile niyet etmektir. Yalnız ağız ile söylemeye niyet denmez. Namaza niyet etmek demek, ismini, vaktini, kıbleyi, cemaatle kılınıyorsa imama uymayı, kalbden geçirmek demektir. Niyet, başlama tekbiri söylenirken yapılır.
B- Namazın içindeki farzlar:
1- İftitah tekbiri:
Namaza başlarken “Allahü ekber” demektir. Başka kelime söylemekle, tekbir alınmış olmaz.
2- Kıyam:
Namazda ayakta durmaktır. Ayakta duramayan hasta, oturur. Oturarak kılamayan yatarak ima ile kılar.
3- Kıraat:
Namazda, Kur'an-ı kerimden sure veya âyet okumaktır.
4- Rüku:
Ayakta okuma bittikten sonra, eğilip elleri dize koymaktır.
5- Secde:
Rükudan sonra yere kapanmaktır.
6- Kâde-i âhıre [son oturuş]:
Son rekatta Ettehıyyatüyü okuyacak kadar oturmaktır.
Namazın vacipleri şunlardır:
1- Fatiha suresini okumak.
2- Fatihadan sonra bir sure veya en az üç kısa âyet okumak.
3- Fatihayı sureden önce okumak.
4- Fatihadan sonra okunan sureyi, farzların birinci ve ikinci rekatlarında, sünnetlerin her rekatında okumak.
5- Secdeleri birbiri ardınca yapmak.
6- Fatihayı sünnet ve vacip namazların her rekatında bir kere okumak.
7- Üç ve dört rekatlı namazların ikinci rekatında oturmak.
8- İkinci rekatta teşehhüdden fazla oturmamak.
9- Secdede burnu alnı ile beraber yere koymak.
Teşehhüdde iken Ettehıyyatüyü okumak.
Tadil-i erkana riayet etmek.
Namazın sonunda, selam vermek.
Vitir namazının son rekatında, Kunut duası okumak.
Bayram namazlarında tekbir getirmek.
İmamın sabahın farzını, cuma, bayram, teravih ve ramazanda vitri kıldırırken, bir de akşamla yatsının farzının ilk iki rekâtında yüksek sesle okuması.
İmamın ve yalnız kılanın öğle ve ikindi farzlarında ve akşamın üçüncü, yatsının üçüncü ve dördüncü rekatlarında sessiz okuması.
Namazın Sünnetleri:
1- Namazda tekbir alırken elleri kulağa kaldırmak. Kadın omuz hizasına kadar kaldırır.
2- El ayasını kıbleye çevirmek.
3- Tekbir aldıktan sonra, elleri bağlamak.
4- Sağ eli, sol elinin üzerine koymak. Erkek göbek altına, kadın göğsünün üstüne koyar.
5- Fatihadan önce Besmele okumak. Fatihadan sonra yavaşça âmin demek.
6- İftitah tekbirinden sonra, Sübhaneke okumak.
7- Sübhanekeden sonra euzü besmele çekmek.
8- Kıyamda topukları birbirinden dört parmak kadar açık tutmak, rükuda, kavmede ve secdede bitişik tutmak.
9- Rükuda üç kere Sübhane rabbiyel-azim demek.
Secdede üç kere Sübhane rabbiyel-a’lâ demek.
Son oturuşta salli barikleri okumak.
Namazı bitirip selam verirken başını sağına ve soluna çevirmek.
İmamın, birinci rekatta ikinci rekatta okuyacağının iki misli uzun okuması.
Rükuda ayakları bitiştirmek.
Rükuda bel ile başı bir hizada tutmak.
Rükuda, elleri, parmakları açık olarak, diz kapakları üzerine bağlamak.
Rükudan kalkarken Semiallahü limen hamideh demek.
Rükudan kalkınca Rabbena lekel-hamd demek.
Secdede erkekler dizlerini yere koyup, uyluklarını karnından ayırmak ve kadınlar uyluklarını karnına yapıştırmak. Secdede dirseklerini kaldırıp yüksek tutmak. Bu erkek içindir. Kadın kollarını yere serer. Secdede kolları ve ayakları karnından ayrı tutmak. [Erkekler için]
Secdede, el parmaklarını bitiştirmek ve ayak parmaklarını bükerek uçlarını kıbleye çevirmek.
İki secde arasında oturmak.
Secdede ellerini ve ayak parmaklarını kıbleye çevirmek.
Secdede, ellerini kulaklarının hizasında tutmak.
Rüku ve secdelere inerken ve secdelerden kalkarken Allahü ekber demek.
Erkekler, sağ ayağını dikip, sol ayağının üzerine oturmak.
Tehıyyatta, elleri dizlerinin ucuna beraber tutup, parmaklarını kendi hâline bırakıp kıbleye karşı biraz bükülmüş şekilde tutmak.
Dört rekat olan farzların son iki rekatlarında yalnız Fatiha okumak.
Ezan ve ikamet okumak. [Erkekler için]
Namazda edepler:
a) Ayakta dururken secde yerine bakmak,
b) Rükû' halinde ise ayakların üstüne bakmak, (şafiide secde yerine bakılır)
c) Otururken kendi dizlerine bakmak, başka tarafa gözleri çevirmemek,(şafiide secde yerine bakılır)
d) Sağa selâm verirken sağ omuzuna, sola selâm verirken sol omuzuna bakıp etrafı taramamak,
e) Esnerken ağzı kapalı tutmaya çalışmak,
f) Ceket, pardesü, üstlük ve benzeri şeyler üzerinde bulunuyorsa, kollarını geçirmiş vaziyette bulunmak, (Bahr-i Raik / Îbn Nüceym.)
g) Dikkati tamamen namaz üzerine toplayıp kalbi başka şeyle meşgul etmemeye çalışmak.
Kaynak: Celal Yıldırım, Kaynaklarıyla İslam Fıkhı, Uysal Kitabevi: 1/
Sual: Namazın vacibleri nelerdir?
CEVAP
Namazın vacipleri şunlardır:
1- Fatiha suresini okumak.
2- Fatihadan sonra bir sure veya en az üç kısa âyet okumak.
3- Fatihayı sureden önce okumak.
4- Fatihadan sonra okunan sureyi, farzların birinci ve ikinci rekatlarında, sünnetlerin her rekatında okumak.
5- Secdeleri birbiri ardınca yapmak.
6- Fatihayı sünnet ve vacip namazların her rekatında bir kere okumak.
7- Üç ve dört rekatlı namazların ikinci rekatında oturmak.
8- İkinci rekatta teşehhüdden fazla oturmamak.
9- Secdede burnu alnı ile beraber yere koymak.
Teşehhüdde iken Ettehıyyatüyü okumak.
Tadil-i erkana riayet etmek.
Namazın sonunda, selam vermek.
Vitir namazının son rekatında, Kunut duası okumak.
Bayram namazlarında tekbir getirmek.
İmamın sabahın farzını, cuma, bayram, teravih ve ramazanda vitri kıldırırken, bir de akşamla yatsının farzının ilk iki rekâtında yüksek sesle okuması.
İmamın ve yalnız kılanın öğle ve ikindi farzlarında ve akşamın üçüncü, yatsının üçüncü ve dördüncü rekatlarında sessiz okuması.
Namazın iadesi
Sual: Mekruh olarak kılınan namazın iadesi vacib midir?
CEVAP
Namazın vaciblerinden birini terk etmek, tahrimen mekruh olur. Namaz sahih olur ise de, vacib terk edildiği için günah olur. Bu namazı iade etmek, yani tekrar kılmak vacibdir.
Namazın müekked sünnetlerinden birini terk etmek de, tahrimen mekruhtur. Böyle mekruh kılınan namazı, iade etmekse, vacib değil, sünnettir.
Sual: S. Ebediyye’de, (Farzların 3. ve 4. rekatlarında Fatiha okumak sünnettir. Vacib diyenler de olmuştur) deniyor. Yani üçüncü veya dördüncü rekatlarda hiçbir şey okumadan biraz bekleyip rüku’a eğilsek namaz sahih olur mu?
CEVAP
Sünnet dendiğine göre sünneti terk etmek mekruh olur. Vacib diyen âlimlere göre ise, Fatiha okumadan kılınan namazın iadesi vacib olur.
Maliki ve Şafii’de, her rekatta fatiha okumak farzdır. Taklit edenin okuması farzdır.
Sual: Hanefide namazın sonunda selam verip namazdan çıkmak farz mıdır vacib midir?
CEVAP
Müftabih kavil vacibdir. Kendi ihtiyarı ile namazdan çıkmak, İmam-ı a’zama göre farzdır. İmameyne göre farz değildir.
Bir kimse namazın sonunda teşehhüd miktarı oturduktan sonra kasten namaza aykırı bir iş yapsa, mesela gülse, konuşsa, yiyip içse namazı sahih olur. Fakat elinde olmadan abdesti bozulsa, bu durumda imameyne göre yine namaz tamam olur. İmam-ı a’zama göre, hemen abdest alarak gelip selam vererek kendi ihtiyarı ile namazdan çıkması gerekir. Fetva İmameynin kavlidir.
Gündüz ve gece namazları
Sual: Hangi namazlarda açıktan okumak caizdir?
CEVAP
Namazda Kur’an-ı kerim okumaya kıraat denir. Kendi işitecek kadar sesli okumaya, hafî yani gizli okumak denir. Yanında olan kimselerin de işitecekleri kadar sesli okumaya, cehrî yani açıktan okumak denir.
İmamın, sabahın iki rekât farzında, akşamla yatsının ilk iki rekâtında, Fatiha ile zamm-ı sureyi açıktan okuması vacibdir. Unutarak gizli okursa secde-i sehv gerekir.
Tek başına kılan kimse ise, açıktan okunan bu namazlarda muhayyerdir. Yani dilerse açıktan okur, dilerse gizli okur. Açıktan okumak evladır, daha iyidir.
Kazaya kalan, aynı günün sabah, akşam ve yatsı namazları cemaatle kılınıyorsa, imam, vaktinde kılınan gibi açıktan okur.
Vitir namazı da, vaktinde kılınsın veya kaza edilsin, Fatiha ve zamm-ı sure açıktan okunabilir. Kunut duaları açıktan okunmaz.
Tek başına gece Evvabin, Teheccüd gibi nâfile namaz kılan serbesttir, gizli veya açıktan okur, fakat öğle ikindi gibi gündüz kılınan namazlarla, kuşluk gibi nâfile namazlarda gizli okumak vacibdir. (Hindiyye)
Bir kimse, yalnız başına akşam, yatsı veya sabah namazını kılarken, Fatiha’nın bir kısmını okuduktan sonra, bir başka şahıs gelip, o kimseye uyarsa, imam Fatiha’yı açıktan ve tekrar yeni baştan okur. (Hindiyye)
Bir kimseye Fatiha’nın tamamını veya birazını gizli okuduktan sonra imam olursa, Fatiha’yı açıktan tekrarlar, çünkü cemaat olunca geri kalan kısmını sesli okumak vacib olur. Bir rekâtta kıraatin yarısını açıktan, yarısını gizli okuması çirkin olur. Açıktan okunarak tekrarlanması bundandır, yani o kimse sureyi bitirirken imam olsa, hem Fatiha’yı hem sureyi açıktan tekrarlar. (İbni Abidin)
Akşam ve yatsının sünnetlerini kılarken kazaya da niyet eden, açıktan okuyabilir. Gece kılınan Evvabin veya Teheccüd gibi nâfile namazları kılarken, kazaya da niyet eden, açıktan okuyabilir.
Açıktan okumak erkekler içindir. Kadın, hiçbir namazda, yanında kimse olmasa da, sesli okuyamaz. (Redd-ül muhtar)
Kunut tekbiri vacib midir?
Sual: Kunut tekbiri getirmek vacib midir?
CEVAP
Kunut tekbiri İmam-ı a’zama göre vacib, İmameyn’e göre sünnettir. (Redd-ül-muhtar, Bahr-ür-râık, Nimet-i İslam)
Bu tekbir unutulursa secde-i sehv gerekmez. Kunut duaları unutulursa secde-i sehv gerekir.
Vacibi terk etmek
Sual: Namazda müekked sünnetleri ve vacibleri terk etmek tahrimen mekruh olduğu, sünnet terk edilerek kılınmış namazı iade etmenin sünnet, vacib terk edilerek kılınan namazı da, iade etmenin vacib olduğu kitaplarda yazılıdır. Fâtiha vacibini terk etmekle, zammı sûre vacibini terk etmek arasında fark var mıdır?
CEVAP
Evet, vardır. Fâtiha ve zamm-ı sûre okumak vacibdir. Fakat Fâtiha’nın vacibliği daha kuvvetlidir. Fâtiha terk edilse, namazın iadesinin vacibliği daha kuvvetlidir. (Dürer Gurer)
Ettehıyyatü okumak
Sual: Teşehhütlerde oturmak ve Ettehıyyatü okumak vacib midir?
CEVAP
Birinci teşehhütte oturmak vacib, ikinci teşehhütte Ettehıyyatü okuyacak kadar oturmak, farzdır. Birinci teşehhütte Ettehıyyatü okumak sünnet, ikincide ise vacibdir. Birinci teşehhütte Ettehıyyatü okumaya vacib diyen âlimler de olmuştur.
Sual: Bir kimse, namaz kılarken, namazın içindeki vacipleri bilerek yapmasa, namazına bir zarar gelir mi?
Cevap: Namazın içindeki vaciplerden birini bilerek yapmamak, namazı bozmaz ise de günah olur. Bu vacipleri unutarak yapmayan, secde-i sehiv eder.
Sual: Namazın son oturuşunda Ettehıyyâtü duasını okumanın rüku ve secdelerde bir miktar durmanın hükmü nedir?
Cevap: Son rekatta otururken, Ettehıyyâtü okumak, rükuda ve iki secdede sübhânallah diyecek kadar hareketsiz durmak vacip, daha çok durmak sünnettir.
Namazın içinde vacip olanlar
Sual: Namaz kılarken vacip olarak yapılması gerekenler nelerdir?
Cevap: Namazda Fatiha okumak, Fatihadan sonra bir sûre veya âyet okumak, Fatihayı ve zamm-ı sûreyi farzların birinci ve ikinci rekatlerinde, vacip ve sünnetlerin her rekatinde okumak, secdeleri birbiri ardınca yapmak, ikinci rekatte teşehhüt miktarı oturmak, son rekatte otururken, Ettehıyyâtü okumak, rükuda ve iki secdede ta'dîl-i erkân, yani sübhânallah diyecek kadar hareketsiz durmak vacip, daha çok durmak sünnettir, kavmede ve celsede tumânînet, sübhânallah diyecek kadar durmak, namaz sonunda esselâmü demek, kunut duası okumak, imamın, sabah, cuma, bayram, teravih, vitir namazlarında ve akşam ile yatsının ilk iki rekatinde yüksek sesle okuması, imamın ve yalnız kılanın öğle ve ikindi farzlarında ve akşamın üçüncü, yatsının üçüncü ve dördüncü rekatlerinde hafif sesle okumaları vaciptir. Bezzâziyyede deniyor ki:
“Hafif sesle okuyanı bir iki kişinin işitmesi mekruh olmaz. Sesli okumak, çok kişinin işitmesi demektir.”