Ne Ile Sorusu Hangi Ögeyi Buldurur
Cümlenin ögeleri
| Örnekler |
|---|
Tüm öğrenciler / yarın / piknik yapmak için / otobüslerle / ormana / gidecekler. |
Cümlenin ögeleri (yaygın hatalı yazım şekliyle cümlenin öğeleri), cümledeyüklem ile görev ve anlam yönünden yükleme eşlik eden diğer parçalardan her biri. Cümlenin ögeleri tek bir sözcükten veya sözcük grubundan oluşabilir. ögeler anlamlı ve doğru cümleler kurulabilmesini sağlar. Türkçede cümlenin ögeleri şunlardır:
Cümle; bir fikri, bir düşünceyi, hareketi, duyguyu ve olayı tam bir yargı halinde ifade eden kelime grubudur. Bir cümle kurabilmek için en azından bir çekimli fiil (fiil cümlelerinde) ya da ek-fiil almış bir adın (isim cümlelerinde) yüklem görevini üstlenmesi gerekir. Örneğin "koşuyor" kelimesi tek başına bir cümledir.
Cümlenin diğer ögeleri anlam ve görev yönünden yüklemi tamamlarlar.
Ana ögeler[değiştir Cümlenin Ögeleri
Cümlede işi, hareketi, yargıyı, bildiren çekimli unsura denir.
Not :Bir cümle birden çok ögeden oluşabileceği gibi tek bir yüklemden de oluşabilir.
* Ertesi günokula müfettişler gelmişti.(C)
* Düşünüyorum (C)
* Güzeldi. ( C )
Not:Yüklem genlikle cümlenin sonunda bulunur; ancak günlük konuşmalarda, atasözlerinde ve şiirde yüklemin yeri değişebilir.
*Gel çabuk buraya!
*Sakla samanı gelir zamanı .
*İstanbul u dinliyorum gözlerim kapalı
Not:Her sözcük ya da sözcük gurubundan yüklem yapılabilir.
*Gecenin yalnızlığında sadece seni düşünürüm (fiil)
*Kasaba halkı meydanda toplanmıştı.(fiil)
*Yaşadığımız günler tıpkı bir rüzgar gibiydi.(edat)
*Bu olayların suçlusu odur. (zamir)
*Sabah uyandığında gözleri ışıl ışıldı.(ikileme)
*Konuşmalarına ister istemez kulak misafiri oldum. (deyim)
*Çalışmak yaşamın bir parçasıdır.
*Odayı süsleyen şey rengarenk çiçeklerdir. (sıfat)
*Öğrenmenin bir yolu da okumaktır.
*Ali derslerinde çok başarılıydı.
Yüklemin bildirdiği işi, hareketi yapan veya yargının gerçekleşmesine araç olan unsura denir.
Not: Özneyi bulmak için yükleme kim, ne soruları sorulur Yüklemi isim olan cümlelerde ise olan kim, olan ne soruları sorulur.
*Seyirciler fotoğraf sergisini çok beğendi.
*Ailece bulmaca çözmeye meraklıdırlar.
*Güzel gözler tül ardından görünsün.
*Coşkun nehirler gibi ağlamak istiyorum.
*Ben bu yüzden yalnızlığa hasretim .
*Keskin bir rüzgareser şimdi dağlardan.
*İhtiyar kadın gitmeme taraftar değildir.
Not:Yüklemi edilgen fiillerle kurulan cümlelerin gerçek öznesi yoktur.
*Yemekten sonra erkenden yatıldı.
*Okula kadar yüründü.
*Kahvaltıda çaylar içildi.
*Akşam geç saate kadar derse çalışıldı.
Üç çeşit özne vardır:
seafoodplus.infoçek Özne:
Yüklemin bildirdiği işi hareketi bizzat kendisi yapan öznedir. Cümlede iki şekilde gösterilir:
1)Acık Özne:
Cümle içinde açık bir şekilde gösterilir
*Yağmur çok şiddetli yağdı.
*Çocuk iki gündür hasta yatıyor.
*Gemi ufukta yavaş yavaş kayboluyordu.
*Geceleri bir ses uykumu böler.
2)Gizli özne:
Cümlede doğrudan yer verilmeyen ancak yüklem taşıdığı eklerden anlaşılan öznedir.
*Ertesi gün ona telefon ettim.
*Görmeyeli hemen de bizi unutmuşsun.
*Bu kıyı kasabasına her yaz gelirim.
*Kumsalda yürüyüş yapıyorlar.
NOT:Yüklemi isim olan cümlenin öznesi gerçektir.
*Siyah renkli arabasatılıktır.
*Dün akşam pencerelerkapalıydı.
B)Sözde Özne: Yüklemi edilgen çatılı cümlelerde,aslında nesne olan öge özne olarak kullanılır.
*Ağaçtaki meyveleritopladı.
*Ağaçtaki meyvelertoplan.
*Öğrencilerbütün sınıfıtemizledi.
*Bütün sınıftemizlendi.
*Hep bir ağızdan ilahilerokunuyor.
*Düğün için yemekler yapıldı
C)Örtülü Özne
Yüklemi edilen çatılı cümlelerde bazen “—ce, tarafından, nedeniyle,…”gibi sözcükler kullanılarak işi bizzat yapan varlığa da yer verilebilir.
*Yolcu otobüsleribelediyemizcehizmete açıldı.
*Yarışmahalk tarafından çok beğenildi
*Kar nedeniyleyollarkapandı.
NOT: Her sözcük ya da sözcük grubu özne olabilir.
*Geçen gün evin duvarıyıkılmıştı.(isim tamlaması)
*Bahçesinde okyanuslaryetişiyordu.(isim)
*Derdini söylemeyen derman bulamaz.(sıfat fiil)
*Sana bakmaksuya bakmaktır.(isim fiil)
*Okumak zihni dinlendirir.(isim fiil)
*Çoluk çocuk otobüse dolmuştu.(ekeylem)
*Yağmurlu havalar yarından sonra ülkeyi terk edecek(sıfat)
*Kimse seni benim kadar düşünmez(zamir)
Öznenin yaptığı işten, hareketten etkilenen unsurdur
Uyarı : isim cümlelerinde yüklemi edilgen çatılı cümlelerde ve geçişsiz fiillerde nesne yoktur. Nesneler ek alıp almamasına göre ikiye ayrılır.
a)Belirtisiz Nesne
Yükleme ne sorusu sorularak bulunur. Belirtme durum eki (&#;i) almamış olup yalın haldedir.
b)Belirtili Nesne
Yükleme kimi, neyi, nereyi soruları sorularak seafoodplus.infome durum eki olmuştur.
*Bu yörede kızlarımız kilimdokur.
*Yolun kenarına kocaman kütükleri yığmışlar.
*O köpeği mahallenin çocukları da arıyordu.
*Bu şehirde tüm sokaklarsenidüşünür.
*Başımdaki gökleribir denizsanıyorum.
*Kadın kendine bir elbisealmış.
*Ben aşkımla baharıgetirdim
*Buram buram kekikkokar
*O buğulu gözlerinde parlak yıldızlarıseyrettim.
*Okulda sigara içmek yasaktır.
*Şafak gülleri ufukta bir bir soldu.
*Dün akşam burayıyakmışlar.
Yer yön sebep miktar durum ve zaman bildirerek yüklemi açıklayan unsurdur. Zarf tümlecini bulmak için yükleme, nasıl, niçin, neden, ne kadar, ne zaman, kim tarafından ne tarafından, soruları sorulur.
*Dostluklarömür boyu sürüncegüzeldir.
*Bu geceher zaman dişini tırnağına takarak çalışır.
*Yüreğimdeki yaragittikçe büyüyor.
*Güneş her doğduğunday l nızlık başınavurduğundabeni hatırla.
*Trabzonlara yaslanıpşarkı söylüyorbir kadın.
*Kırgın kırgın yüzüme bakma Rosa.
*Ipıssız bir gecedekarşılaşmıştık seninle.
*Göçmen kuşlargüneye doğrugöç ediyordu.
*Rusya’yatonlarcafındıkihraç edildi.
*Sıcaktan tüm ekinler yanmıştı.
*Bu yılyağmur yağmadığı içinürün de az oldu.
*Bu konser belediye tarafından düzenleniyor.
UYARI:Yön isimleri yalın halde zarf tümleci seafoodplus.infome durum eki (-i) alırsa belirtilinesne,-e/-de/-den,hal ekini alırsa dolaylı tümleç olur.
* Hizmetçi,içeriyi iyice süpürsün.
n.
*Adam yavaşça içeri girdi.
*Bir süre sonra içeriden bir ses geldi.
Yönelme,bulunma ve çıkma bildirerek cümlenin anlamını tamamlayan unsura denir.
NOT: Dolaylı tümleç olan öğe mutlaka –e/-de/-den hal eklerinden birini alır.
*Buluşma yerinehemengelmiş.
*Senin kirpiklerindebir damla olduakşam.
*Ağlamayan çocuğamemeverilmez.
*Bir havuz kenarında yan yana oturmuşuz.
*Eskicinin sesi sokağın başındanduyuluyordu.
*Askerler kuyunun ağzınabirikmişti.
*Bu gazeteci yazılarındagerçeklerden hiç sapmaz.
*İhtiyar,bütün mirasını karısınabırakmıştı.
NOT: Dolaylı tümleci bulmak için yükleme;
“kime,kimde,kimden,nereye,nerede,nereden” sorusu sorulur.
UYARI: -e/-den hal eki “için” edatı görevinde kullanılıyorsa ya da sebep bildiriyorsa zarf tümleci kurar.
-de/-den hal ekleri zaman bildiren sözcüklerin üzerine gelirse zarf tümleci olur.
*Korkudankızın dili tutulmuştu.
*Babasıyla kavga ettiğinden eve uğramıyor.
*Birazdan hava kararacak.
*Yaz akşamlarında yıldızları seyrederdik.
*Denize yüzmeyegidiyorum.
*Ailesine yürektenbağlıydı.
Bazı edatlarla öbekleşerek cümleyi “amaç, araç, birliktelik, özgülük, karşılaştırma,…” gibi anlamlarla açıklayan unsurdur.
*Çalışmak için yurt dışına gitmiş.(amaç)
e.t.
*Kadın oğlunu bulabilmek için gazeteye ilanvermiş.(amaç) e.t.
*Bu tatlıyı senin içinayırdım.(aitlik,özgülük)
e.t.
*Yağmur yağdığı için baraj taşmış.(z.t.,sebep)
*Yaralıyı hastaneye ambulanslagötürmüşler.(araç)
*Bu yaz Bodrum’a ailesiylegidecek.(birliktelik)
*Adam öfkeyle yüzüme baktı.(z.t. durum)
*Ali,arkadaşlarına göre derse daha çok çalışıyor.(karşılaştırma)
*Bana göre bu iş olmaz.(görüş)
*Direğe karşı on adım yürüdü.(z.t. yön)
*Sen bile doğum günümü kutlamadın.
e.t.
NOT:“İçin” edatı kendinden önceki sözcükle birlikte neden-sonuç ilgisi kurarsa zarf tümleci,
“ile” edatı durum ilgisi kurarsa zarf tümleci,
“karşı” edatı yön ilgisi kurarsa zarf tümleci olur.
Türkçede cümle vurgusu yüklem üzerindedir. Bu nedenle hangi öğe daha çok vurgulanmak isteniyorsa yükleme yaklaştırılır.
*Arkadaşları onu kapıdabekliyormuş.(D.T.)
*Arkadaşları kapıda onu bekliyormuş.(Nesne)
*Kapıda onu arkadaşları bekliyormuş.(Özne)
UYARI: Cümlede “mi” soru edatı varsa bu edattan önce gelen öğe vurgulanmıştır.
*Bu akşam siz İstanbul’amıgideceksiniz? (d.t.)
*Bu akşam sizmi İstanbul’a gideceksiniz? (ö.)
*Bu akşammı siz İstanbul’a gideceksiniz? (z.t.)
*Bu akşam siz İstanbul’a gidecek misiniz?(y.)
NOT: Cümlede soru sözcükleri varsa soruya verilecek cevap olan öğe vurgulanmıştır.
*Masamdaki kalemleri kim almış?
&#;Ayşe.(Özne)
*Bu saatte nereden geliyorsun?
&#;Okuldan.(Dolaylı tümleç)
*Bahçeden ne kopardın?
&#;Elma.(Nesne)
1) Hiçbir öğe sözcük sayısıyla sınırlı değseafoodplus.info öğe,bir tek sözcükten oluşabildiği gibi birden çok sözcükten de oluşabilir.
*Bu yüzyılın en acı olaylarını yaşamış ve dile getirmiş
seafoodplus.info n.
olan Dadaloğlu’nudeğişik bir bakış açısıylaincelemeliyiz.
z.t y
*O , dün, bize, babasıyla geldi.
Ö. Z.T. D.T. E.T. Y.
2) Cümlede özne,nesne,dolaylı tümleç ve zarf tümleci açıklayıcısıyla birlikte kullanılabilir.
*Bir yıl kalacağım bu iliSiirt’i, çok özleyeceğim.
seafoodplus.info n. Açıklycı.
*Annesini,o çok sevdiği çileli kadını,elleriyle toprağa verdi.
B’li n. Açıklayıcısı
*Çocuk;sevinçle,etekleri zil çalarak,telefona koştu.
Z.T. Açıklayıcısı
*Teyzem, Adana’da olan,buraya gelecekmiş.
ö. Açıklayıcısı
3)Bir cümlede birden fazla özne,dolaylı tümleç, nesne, zarf tümleci ortak bir yükleme bağlanabilir.
*Annesini,babasını,akrabalarını ve bütün arkadaşlarını görmek istiyordu.
*Evde,okulda,sitede,her yerde aynı konu konuşuluyordu.
4) Öğelere ayırmada tamlamalar, deyimler ve bileşik fiiller bölünmez.
*Bahçenin,birkaç yıl önce yapılan duvarı yükseltilecekmiş.
s.ö. (Özne,belirtili isim tam.) y.
*O her zaman ince eleyip sık dokur (yüklem,deyimden oluşmuş)
y.
*Yaşlılara, yardım edelim.(Yüklem,birleşseafoodplus.infoşmuş)
y.
*Olay anlatımına dayanan eserler beğeniyle okunur.
s.ö.(sıfat tamlamasından oluşmuş)
5)Hitaplar,ünlemler ve bağlaçlar;öğe dışı sözcüklerdir. (Bağımsız tümleçlerdir)
*Arkadaşlar, beni dinler misiniz?
ö.dışı
*Geleceğiz; fakat çok kalmayacağız.
ö.dışı
*Eyvah,çocuk düştü.
ö.dışı
6) Şiir dizeleri ya da devrik söyleyişler,kurallı cümle biçimine çevrilirse daha kolay bulunur.
*Hakkıdır, hür yaşamış bayrağımın hürriyet,
*Hürriyet, hür yaşamış bayrağımın hakkıdır.
ö. y.
7)Soru cümleleri değişik öğeleri buldurmayı amaçlayabilir. Sorulara verilecek cevaplar hangi öğeyi oluşturuyorsa, soru cümlesi o öğeyi buldurmaya yöneliktir.
*&#;Kimi seviyorsun?
&#;Seni (Seni seviyorum) (Soru nesneyi buldurmaya yönelik.)
*-Kim yapmış?
-Babam (Babam yapmış) (Soru özneyi buldurmaya yönelik)
*-Nereye gidiyorsun?
-Okula (Okula gidiyorum) (Soru d.t.’yi buldurmaya yönelik)
*-Ne zaman geldin?
-Dün (Dün geldim) (Soru z.t.’yi buldurmaya yönelik)
*-Kırılan neydi?
-Bardaktı (Kırılan bardaktı) (Soru yüklemi buldurmaya yönelik)
8) “-mi” edatıyla oluşturulan soru cümlelerinde “-mi” hangi öğeden sonra gelmişse soru o öğeyi buldurmaya yöneliktir.
* Bugün bize gelecek misin?(Soru yüklemi buldurmaya yönelik)
* Bugün bize mi geleceksin?(Soru D.T.’yi buldurmaya yönelik)
* Bugün mü bize geleceksin?(Soru Z.T.’yi buldurmaya yönelik)
* Sen mi bugün bize geleceksin?(Soru özneyi buldurmaya yönelik)
* Seni mi çağırmış?(Soru seafoodplus.info N.’yi buldurmaya yönelik)
9)Bir cümlede vurgulanan öğe, yüklemden hemen önce gelen öğedir.
* Çocuklar,sevgiyle beslenir.(Edat tümleci vurgulu)
e.t.
*Cömert olmadan önce doğru olmayı bil.(seafoodplus.info n. vurgulu)
*Kitabım sende kalmış.(D.t. vurgulu)
SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru,özneyi buldurmaya yöneliktir?
A) Beni mi aradılar?
B) Aşağı mı ineceğiz?
C) Dün mü geldiniz?
D) Yağmur mu yağıyordu?
E) Çok mu yoruldun?
SORU: “Sabah olunca,güneşin ilk ışıkları dağların doruklarını aydınlattı.”
Aşağıdakilerden hangisi,öğeleri ve öğelerinin sıralanışı bakımından bu cümleye benzemektedir?
A) Zaman,onun için çok önemlidir.
B) Kardeşinin yerinde şimdi o çalışıyor.
C) Evde yalnız kalınca müzik dinler.
D) Babasının arkasından o da işe gitti.
E) İki saat sonra su,depoyu doldurur.
Hazırlayan: Yusuf Kenan DURMUŞOĞLU
Bu Sayfa Yeterli Gelmedi mi Hiç Sorun Değil, Konuyla İlgili Diğer Sayfalarımıza da Bakın :))
Etiketler:
Nereye Sorusu Hangi Ögeyi Buldurur? Yükleme Sorulan Neye ve Nereye Sorusunun Cevabı Hangi Ögeyi Verir?
Cümlenin ögeleri denilince akla gelen ilk öge cümlenin temel ögesi olan yüklem olsa gerek. Yükleme sorular yönelterek diğer ögeleri buluruz. Bu sorulardan biri de "nereye" sorusudur. Nereye sorusu hangi ögeyi buldurur, sorusuna tümleçlerden biri bulunur yanıtını verebiliriz. Nereye hangi öge bulmak için sorulur, dediğimizde üç tümleçten birini bulduğumuzu öğreniriz. Yükleme sorulan nereye sorusunun cevabı hangi öge dediğimizde tümleçlerden biri olan yer tamlayıcısı olduğunu öğreniriz.
Cümlenin Ögeleri Nedir?
Cümle; bir duyguyu, düşünceyi, olayı anlatan sözcük ya da sözcükler topluluğudur. Duygu, düşünce ya da olay anlatılırken cümlede her sözcük ya da sözcük grubunun bir görevi vardır. Bu görevler ile birlikte cümlenin ögeleri ortaya çıkar. Cümlenin ögelerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Yüklem
- Özne (Açık Özne, Gizli Özne, Sözde Özne)
- Nesne (Düz Tümleç) (Belirtili Nesne, Belirtisiz Nesne)
- Dolaylı Tümleç (Yer Tamlayıcısı)
- Zarf Tümleci
- Edat (İlgeç) Tümleci
- Cümle Dışı Unsurlar
Her bir ögenin kendine özgü yükleme sorulan soruları vardır. Bu sorular "kim, ne, kime, neyi, kimi, kiminle, neyi, ne zaman, ne kadar, nereden, nasıl, niçin, neden, neyden, ne ile, ne için" şeklindedir.
Nereye Sorusu Hangi Ögeyi Buldurur?
Cümlede, eylemin anlamını çeşitli yönlerden tamamlayan ve herhangi bir ad durumunda bulunan sözcük, ilgeç alan ad ya da tamlamaya tümleç denir. Tümleçler 3 çeşittir. Bunlar:
- Dolaylı Tümleç
- Zarf Tümleci
- Edat Tümleci
Eylemin anlamını tümleyken ve yönelme, kalma, çıkma durumlarından birinde bulunan tümlece dolaylı tümleç denir. "Nereye" sorusu dolaylı tümleci verir.
Yükleme Sorulan Neye ve Nereye Sorusunun Cevabı Hangi Ögeyi Verir?
Yüklem kurallı cümlelerin sonunda bulunur ve diğer ögeleri bulmak için yükleme sorular yönetilir. Bu sorulardan bazıları da "neye" ve "nereye" sorularıdır. Dolaylı tümleç; yüklemin anlamını yer, bulunma ve yönelme açısından tamamlayan ögedir. Genellikle -e, -de ve -den eklerinden birini alır ve yükleme sorulan "nereye, nerede, nereden; kime, kimde, kimden; neye, neyde ve neden" sorularının yanıtlarıdır. Cümle içinde "nereye" sorusuna cevap verecek dolaylı tümleç örneklerini şu şekilde verebiliriz:
- Bizimkiler yarın Adana'ya gidecekler.
- Paramı ve kitaplarımı çantama attım.
Niçin hangi ögenin sorusu?
İçindekiler:
- Niçin hangi ögenin sorusu?
- Kim için ne için hangi ögeyi buldurur?
- Edilgen cümlelerde nesne olur mu?
- Yükleme kime sorusu?
- Yer Tamlayıcısını bulmak için hangi sorular sorulur?
Niçin hangi ögenin sorusu?
Niçin sorusu zarf tümleci ögesini buldurur. Açıklama: Cümlenin özne ve yüklem olmak üzere iki temel ögesi vardır. Bu ögelerden biri de zarf tümlecidir.
Kim için ne için hangi ögeyi buldurur?
Verilmiş Cevaplar. Yüklemin ne ile (hangi araçla), kimin ile, hangi amaçla, yapıldığını gösteren söz öbeklerine edat tümleci denir. Yükleme sorulan “ne ile, ne için, kiminle, kimin için?” sorularıyla bulunur.
Edilgen cümlelerde nesne olur mu?
Yani edilgen çatılı fiillerin gerçek veya gizli öznesi yoktur. Sözde özne, cümlede özne olmadığı zaman nesnenin üstlendiği görevdir. Edilgen çatılı fiillerde de özne olmadığı için, sözde öznenin bulunduğu tüm cümleler edilgen çatılı olarak kabul edilir.
Yükleme kime sorusu?
Cümlede yüklemin bildirdiği işi, oluşu, hareketi yapan ya da durumu gösteren unsura özne denir. Yükleme sorulacak olan “Kim? , Ne?” sorularının yanıtı özneyi verir. Edilgen çatılı yüklemlerin bulunduğu cümlelerde yükleme ”Olan ne?, Yapılan ne?” soruları sorulur.
Yer Tamlayıcısını bulmak için hangi sorular sorulur?
Cümlede yer tamlayıcısını bulmak için yükleme nerede, nereden veya nereye soruları sorulur, cevap veren kelime cümlede yer tamlayıcısıdır. Kaynaklarda buna dolaylı tümleç de denir. Bulunma hali hareketin nerde yapıldığını, ayrılma hali hareketin nerden doğduğunu, yönelme hali ise hareketin nereye yöneldiğini gösterir.
nest...
Cümlenin Ögeleri
Cümlede işi, hareketi, yargıyı, bildiren çekimli unsura denir.
Not :Bir cümle birden çok ögeden oluşabileceği gibi tek bir yüklemden de oluşabilir.
* Ertesi günokula müfettişler gelmişti.(C)
* Düşünüyorum (C)
* Güzeldi. ( C )
Not:Yüklem genlikle cümlenin sonunda bulunur; ancak günlük konuşmalarda, atasözlerinde ve şiirde yüklemin yeri değişebilir.
*Gel çabuk buraya!
*Sakla samanı gelir zamanı .
*İstanbul u dinliyorum gözlerim kapalı
Not:Her sözcük ya da sözcük gurubundan yüklem yapılabilir.
*Gecenin yalnızlığında sadece seni düşünürüm (fiil)
*Kasaba halkı meydanda toplanmıştı.(fiil)
*Yaşadığımız günler tıpkı bir rüzgar gibiydi.(edat)
*Bu olayların suçlusu odur. (zamir)
*Sabah uyandığında gözleri ışıl ışıldı.(ikileme)
*Konuşmalarına ister istemez kulak misafiri oldum. (deyim)
*Çalışmak yaşamın bir parçasıdır.
*Odayı süsleyen şey rengarenk çiçeklerdir. (sıfat)
*Öğrenmenin bir yolu da okumaktır.
*Ali derslerinde çok başarılıydı.
Yüklemin bildirdiği işi, hareketi yapan veya yargının gerçekleşmesine araç olan unsura denir.
Not: Özneyi bulmak için yükleme kim, ne soruları sorulur Yüklemi isim olan cümlelerde ise olan kim, olan ne soruları sorulur.
*Seyirciler fotoğraf sergisini çok beğendi.
*Ailece bulmaca çözmeye meraklıdırlar.
*Güzel gözler tül ardından görünsün.
*Coşkun nehirler gibi ağlamak istiyorum.
*Ben bu yüzden yalnızlığa hasretim .
*Keskin bir rüzgareser şimdi dağlardan.
*İhtiyar kadın gitmeme taraftar değildir.
Not:Yüklemi edilgen fiillerle kurulan cümlelerin gerçek öznesi yoktur.
*Yemekten sonra erkenden yatıldı.
*Okula kadar yüründü.
*Kahvaltıda çaylar içildi.
*Akşam geç saate kadar derse çalışıldı.
Üç çeşit özne vardır:
seafoodplus.infoçek Özne:
Yüklemin bildirdiği işi hareketi bizzat kendisi yapan öznedir. Cümlede iki şekilde gösterilir:
1)Acık Özne:
Cümle içinde açık bir şekilde gösterilir
*Yağmur çok şiddetli yağdı.
*Çocuk iki gündür hasta yatıyor.
*Gemi ufukta yavaş yavaş kayboluyordu.
*Geceleri bir ses uykumu böler.
2)Gizli özne:
Cümlede doğrudan yer verilmeyen ancak yüklem taşıdığı eklerden anlaşılan öznedir.
*Ertesi gün ona telefon ettim.
*Görmeyeli hemen de bizi unutmuşsun.
*Bu kıyı kasabasına her yaz gelirim.
*Kumsalda yürüyüş yapıyorlar.
NOT:Yüklemi isim olan cümlenin öznesi gerçektir.
*Siyah renkli arabasatılıktır.
*Dün akşam pencerelerkapalıydı.
B)Sözde Özne: Yüklemi edilgen çatılı cümlelerde,aslında nesne olan öge özne olarak kullanılır.
*Ağaçtaki meyveleritopladı.
*Ağaçtaki meyvelertoplan.
*Öğrencilerbütün sınıfıtemizledi.
*Bütün sınıftemizlendi.
*Hep bir ağızdan ilahilerokunuyor.
*Düğün için yemekler yapıldı
C)Örtülü Özne
Yüklemi edilen çatılı cümlelerde bazen “—ce, tarafından, nedeniyle,…”gibi sözcükler kullanılarak işi bizzat yapan varlığa da yer verilebilir.
*Yolcu otobüsleribelediyemizcehizmete açıldı.
*Yarışmahalk tarafından çok beğenildi
*Kar nedeniyleyollarkapandı.
NOT: Her sözcük ya da sözcük grubu özne olabilir.
*Geçen gün evin duvarıyıkılmıştı.(isim tamlaması)
*Bahçesinde okyanuslaryetişiyordu.(isim)
*Derdini söylemeyen derman bulamaz.(sıfat fiil)
*Sana bakmaksuya bakmaktır.(isim fiil)
*Okumak zihni dinlendirir.(isim fiil)
*Çoluk çocuk otobüse dolmuştu.(ekeylem)
*Yağmurlu havalar yarından sonra ülkeyi terk edecek(sıfat)
*Kimse seni benim kadar düşünmez(zamir)
Öznenin yaptığı işten, hareketten etkilenen unsurdur
Uyarı : isim cümlelerinde yüklemi edilgen çatılı cümlelerde ve geçişsiz fiillerde nesne yoktur. Nesneler ek alıp almamasına göre ikiye ayrılır.
a)Belirtisiz Nesne
Yükleme ne sorusu sorularak bulunur. Belirtme durum eki (&#;i) almamış olup yalın haldedir.
b)Belirtili Nesne
Yükleme kimi, neyi, nereyi soruları sorularak seafoodplus.infome durum eki olmuştur.
*Bu yörede kızlarımız kilimdokur.
*Yolun kenarına kocaman kütükleri yığmışlar.
*O köpeği mahallenin çocukları da arıyordu.
*Bu şehirde tüm sokaklarsenidüşünür.
*Başımdaki gökleribir denizsanıyorum.
*Kadın kendine bir elbisealmış.
*Ben aşkımla baharıgetirdim
*Buram buram kekikkokar
*O buğulu gözlerinde parlak yıldızlarıseyrettim.
*Okulda sigara içmek yasaktır.
*Şafak gülleri ufukta bir bir soldu.
*Dün akşam burayıyakmışlar.
Yer yön sebep miktar durum ve zaman bildirerek yüklemi açıklayan unsurdur. Zarf tümlecini bulmak için yükleme, nasıl, niçin, neden, ne kadar, ne zaman, kim tarafından ne tarafından, soruları sorulur.
*Dostluklarömür boyu sürüncegüzeldir.
*Bu geceher zaman dişini tırnağına takarak çalışır.
*Yüreğimdeki yaragittikçe büyüyor.
*Güneş her doğduğunday l nızlık başınavurduğundabeni hatırla.
*Trabzonlara yaslanıpşarkı söylüyorbir kadın.
*Kırgın kırgın yüzüme bakma Rosa.
*Ipıssız bir gecedekarşılaşmıştık seninle.
*Göçmen kuşlargüneye doğrugöç ediyordu.
*Rusya’yatonlarcafındıkihraç edildi.
*Sıcaktan tüm ekinler yanmıştı.
*Bu yılyağmur yağmadığı içinürün de az oldu.
*Bu konser belediye tarafından düzenleniyor.
UYARI:Yön isimleri yalın halde zarf tümleci seafoodplus.infome durum eki (-i) alırsa belirtilinesne,-e/-de/-den,hal ekini alırsa dolaylı tümleç olur.
* Hizmetçi,içeriyi iyice süpürsün.
n.
*Adam yavaşça içeri girdi.
*Bir süre sonra içeriden bir ses geldi.
Yönelme,bulunma ve çıkma bildirerek cümlenin anlamını tamamlayan unsura denir.
NOT: Dolaylı tümleç olan öğe mutlaka –e/-de/-den hal eklerinden birini alır.
*Buluşma yerinehemengelmiş.
*Senin kirpiklerindebir damla olduakşam.
*Ağlamayan çocuğamemeverilmez.
*Bir havuz kenarında yan yana oturmuşuz.
*Eskicinin sesi sokağın başındanduyuluyordu.
*Askerler kuyunun ağzınabirikmişti.
*Bu gazeteci yazılarındagerçeklerden hiç sapmaz.
*İhtiyar,bütün mirasını karısınabırakmıştı.
NOT: Dolaylı tümleci bulmak için yükleme;
“kime,kimde,kimden,nereye,nerede,nereden” sorusu sorulur.
UYARI: -e/-den hal eki “için” edatı görevinde kullanılıyorsa ya da sebep bildiriyorsa zarf tümleci kurar.
-de/-den hal ekleri zaman bildiren sözcüklerin üzerine gelirse zarf tümleci olur.
*Korkudankızın dili tutulmuştu.
*Babasıyla kavga ettiğinden eve uğramıyor.
*Birazdan hava kararacak.
*Yaz akşamlarında yıldızları seyrederdik.
*Denize yüzmeyegidiyorum.
*Ailesine yürektenbağlıydı.
Bazı edatlarla öbekleşerek cümleyi “amaç, araç, birliktelik, özgülük, karşılaştırma,…” gibi anlamlarla açıklayan unsurdur.
*Çalışmak için yurt dışına gitmiş.(amaç)
e.t.
*Kadın oğlunu bulabilmek için gazeteye ilanvermiş.(amaç) e.t.
*Bu tatlıyı senin içinayırdım.(aitlik,özgülük)
e.t.
*Yağmur yağdığı için baraj taşmış.(z.t.,sebep)
*Yaralıyı hastaneye ambulanslagötürmüşler.(araç)
*Bu yaz Bodrum’a ailesiylegidecek.(birliktelik)
*Adam öfkeyle yüzüme baktı.(z.t. durum)
*Ali,arkadaşlarına göre derse daha çok çalışıyor.(karşılaştırma)
*Bana göre bu iş olmaz.(görüş)
*Direğe karşı on adım yürüdü.(z.t. yön)
*Sen bile doğum günümü kutlamadın.
e.t.
NOT:“İçin” edatı kendinden önceki sözcükle birlikte neden-sonuç ilgisi kurarsa zarf tümleci,
“ile” edatı durum ilgisi kurarsa zarf tümleci,
“karşı” edatı yön ilgisi kurarsa zarf tümleci olur.
Türkçede cümle vurgusu yüklem üzerindedir. Bu nedenle hangi öğe daha çok vurgulanmak isteniyorsa yükleme yaklaştırılır.
*Arkadaşları onu kapıdabekliyormuş.(D.T.)
*Arkadaşları kapıda onu bekliyormuş.(Nesne)
*Kapıda onu arkadaşları bekliyormuş.(Özne)
UYARI: Cümlede “mi” soru edatı varsa bu edattan önce gelen öğe vurgulanmıştır.
*Bu akşam siz İstanbul’amıgideceksiniz? (d.t.)
*Bu akşam sizmi İstanbul’a gideceksiniz? (ö.)
*Bu akşammı siz İstanbul’a gideceksiniz? (z.t.)
*Bu akşam siz İstanbul’a gidecek misiniz?(y.)
NOT: Cümlede soru sözcükleri varsa soruya verilecek cevap olan öğe vurgulanmıştır.
*Masamdaki kalemleri kim almış?
&#;Ayşe.(Özne)
*Bu saatte nereden geliyorsun?
&#;Okuldan.(Dolaylı tümleç)
*Bahçeden ne kopardın?
&#;Elma.(Nesne)
1) Hiçbir öğe sözcük sayısıyla sınırlı değseafoodplus.info öğe,bir tek sözcükten oluşabildiği gibi birden çok sözcükten de oluşabilir.
*Bu yüzyılın en acı olaylarını yaşamış ve dile getirmiş
seafoodplus.info n.
olan Dadaloğlu’nudeğişik bir bakış açısıylaincelemeliyiz.
z.t y
*O , dün, bize, babasıyla geldi.
Ö. Z.T. D.T. E.T. Y.
2) Cümlede özne,nesne,dolaylı tümleç ve zarf tümleci açıklayıcısıyla birlikte kullanılabilir.
*Bir yıl kalacağım bu iliSiirt’i, çok özleyeceğim.
seafoodplus.info n. Açıklycı.
*Annesini,o çok sevdiği çileli kadını,elleriyle toprağa verdi.
B’li n. Açıklayıcısı
*Çocuk;sevinçle,etekleri zil çalarak,telefona koştu.
Z.T. Açıklayıcısı
*Teyzem, Adana’da olan,buraya gelecekmiş.
ö. Açıklayıcısı
3)Bir cümlede birden fazla özne,dolaylı tümleç, nesne, zarf tümleci ortak bir yükleme bağlanabilir.
*Annesini,babasını,akrabalarını ve bütün arkadaşlarını görmek istiyordu.
*Evde,okulda,sitede,her yerde aynı konu konuşuluyordu.
4) Öğelere ayırmada tamlamalar, deyimler ve bileşik fiiller bölünmez.
*Bahçenin,birkaç yıl önce yapılan duvarı yükseltilecekmiş.
s.ö. (Özne,belirtili isim tam.) y.
*O her zaman ince eleyip sık dokur (yüklem,deyimden oluşmuş)
y.
*Yaşlılara, yardım edelim.(Yüklem,birleşseafoodplus.infoşmuş)
y.
*Olay anlatımına dayanan eserler beğeniyle okunur.
s.ö.(sıfat tamlamasından oluşmuş)
5)Hitaplar,ünlemler ve bağlaçlar;öğe dışı sözcüklerdir. (Bağımsız tümleçlerdir)
*Arkadaşlar, beni dinler misiniz?
ö.dışı
*Geleceğiz; fakat çok kalmayacağız.
ö.dışı
*Eyvah,çocuk düştü.
ö.dışı
6) Şiir dizeleri ya da devrik söyleyişler,kurallı cümle biçimine çevrilirse daha kolay bulunur.
*Hakkıdır, hür yaşamış bayrağımın hürriyet,
*Hürriyet, hür yaşamış bayrağımın hakkıdır.
ö. y.
7)Soru cümleleri değişik öğeleri buldurmayı amaçlayabilir. Sorulara verilecek cevaplar hangi öğeyi oluşturuyorsa, soru cümlesi o öğeyi buldurmaya yöneliktir.
*&#;Kimi seviyorsun?
&#;Seni (Seni seviyorum) (Soru nesneyi buldurmaya yönelik.)
*-Kim yapmış?
-Babam (Babam yapmış) (Soru özneyi buldurmaya yönelik)
*-Nereye gidiyorsun?
-Okula (Okula gidiyorum) (Soru d.t.’yi buldurmaya yönelik)
*-Ne zaman geldin?
-Dün (Dün geldim) (Soru z.t.’yi buldurmaya yönelik)
*-Kırılan neydi?
-Bardaktı (Kırılan bardaktı) (Soru yüklemi buldurmaya yönelik)
8) “-mi” edatıyla oluşturulan soru cümlelerinde “-mi” hangi öğeden sonra gelmişse soru o öğeyi buldurmaya yöneliktir.
* Bugün bize gelecek misin?(Soru yüklemi buldurmaya yönelik)
* Bugün bize mi geleceksin?(Soru D.T.’yi buldurmaya yönelik)
* Bugün mü bize geleceksin?(Soru Z.T.’yi buldurmaya yönelik)
* Sen mi bugün bize geleceksin?(Soru özneyi buldurmaya yönelik)
* Seni mi çağırmış?(Soru seafoodplus.info N.’yi buldurmaya yönelik)
9)Bir cümlede vurgulanan öğe, yüklemden hemen önce gelen öğedir.
* Çocuklar,sevgiyle beslenir.(Edat tümleci vurgulu)
e.t.
*Cömert olmadan önce doğru olmayı bil.(seafoodplus.info n. vurgulu)
*Kitabım sende kalmış.(D.t. vurgulu)
SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru,özneyi buldurmaya yöneliktir?
A) Beni mi aradılar?
B) Aşağı mı ineceğiz?
C) Dün mü geldiniz?
D) Yağmur mu yağıyordu?
E) Çok mu yoruldun?
SORU: “Sabah olunca,güneşin ilk ışıkları dağların doruklarını aydınlattı.”
Aşağıdakilerden hangisi,öğeleri ve öğelerinin sıralanışı bakımından bu cümleye benzemektedir?
A) Zaman,onun için çok önemlidir.
B) Kardeşinin yerinde şimdi o çalışıyor.
C) Evde yalnız kalınca müzik dinler.
D) Babasının arkasından o da işe gitti.
E) İki saat sonra su,depoyu doldurur.
Hazırlayan: Yusuf Kenan DURMUŞOĞLU
Bu Sayfa Yeterli Gelmedi mi Hiç Sorun Değil, Konuyla İlgili Diğer Sayfalarımıza da Bakın :))
Etiketler:
Nereye Sorusu Hangi Ögeyi Buldurur? Yükleme Sorulan Neye ve Nereye Sorusunun Cevabı Hangi Ögeyi Verir?
Cümlenin ögeleri denilince akla gelen ilk öge cümlenin temel ögesi olan yüklem olsa gerek. Yükleme sorular yönelterek diğer ögeleri buluruz. Bu sorulardan biri de "nereye" sorusudur. Nereye sorusu hangi ögeyi buldurur, sorusuna tümleçlerden biri bulunur yanıtını verebiliriz. Nereye hangi öge bulmak için sorulur, dediğimizde üç tümleçten birini bulduğumuzu öğreniriz. Yükleme sorulan nereye sorusunun cevabı hangi öge dediğimizde tümleçlerden biri olan yer tamlayıcısı olduğunu öğreniriz.
Cümlenin Ögeleri Nedir?
Cümle; bir duyguyu, düşünceyi, olayı anlatan sözcük ya da sözcükler topluluğudur. Duygu, düşünce ya da olay anlatılırken cümlede her sözcük ya da sözcük grubunun bir görevi vardır. Bu görevler ile birlikte cümlenin ögeleri ortaya çıkar. Cümlenin ögelerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Yüklem
- Özne (Açık Özne, Gizli Özne, Sözde Özne)
- Nesne (Düz Tümleç) (Belirtili Nesne, Belirtisiz Nesne)
- Dolaylı Tümleç (Yer Tamlayıcısı)
- Zarf Tümleci
- Edat (İlgeç) Tümleci
- Cümle Dışı Unsurlar
Her bir ögenin kendine özgü yükleme sorulan soruları vardır. Bu sorular "kim, ne, kime, neyi, kimi, kiminle, neyi, ne zaman, ne kadar, nereden, nasıl, niçin, neden, neyden, ne ile, ne için" şeklindedir.
Nereye Sorusu Hangi Ögeyi Buldurur?
Cümlede, eylemin anlamını çeşitli yönlerden tamamlayan ve herhangi bir ad durumunda bulunan sözcük, ilgeç alan ad ya da tamlamaya tümleç denir. Tümleçler 3 çeşittir. Bunlar:
- Dolaylı Tümleç
- Zarf Tümleci
- Edat Tümleci
Eylemin anlamını tümleyken ve yönelme, kalma, çıkma durumlarından birinde bulunan tümlece dolaylı tümleç denir. "Nereye" sorusu dolaylı tümleci verir.
Yükleme Sorulan Neye ve Nereye Sorusunun Cevabı Hangi Ögeyi Verir?
Yüklem kurallı cümlelerin sonunda bulunur ve diğer ögeleri bulmak için yükleme sorular yönetilir. Bu sorulardan bazıları da "neye" ve "nereye" sorularıdır. Dolaylı tümleç; yüklemin anlamını yer, bulunma ve yönelme açısından tamamlayan ögedir. Genellikle -e, -de ve -den eklerinden birini alır ve yükleme sorulan "nereye, nerede, nereden; kime, kimde, kimden; neye, neyde ve neden" sorularının yanıtlarıdır. Cümle içinde "nereye" sorusuna cevap verecek dolaylı tümleç örneklerini şu şekilde verebiliriz:
- Bizimkiler yarın Adana'ya gidecekler.
- Paramı ve kitaplarımı çantama attım.
Niçin hangi ögenin sorusu?
İçindekiler:
- Niçin hangi ögenin sorusu?
- Kim için ne için hangi ögeyi buldurur?
- Edilgen cümlelerde nesne olur mu?
- Yükleme kime sorusu?
- Yer Tamlayıcısını bulmak için hangi sorular sorulur?
Niçin hangi ögenin sorusu?
Niçin sorusu zarf tümleci ögesini buldurur. Açıklama: Cümlenin özne ve yüklem olmak üzere iki temel ögesi vardır. Bu ögelerden biri de zarf tümlecidir.
Kim için ne için hangi ögeyi buldurur?
Verilmiş Cevaplar. Yüklemin ne ile (hangi araçla), kimin ile, hangi amaçla, yapıldığını gösteren söz öbeklerine edat tümleci denir. Yükleme sorulan “ne ile, ne için, kiminle, kimin için?” sorularıyla bulunur.
Edilgen cümlelerde nesne olur mu?
Yani edilgen çatılı fiillerin gerçek veya gizli öznesi yoktur. Sözde özne, cümlede özne olmadığı zaman nesnenin üstlendiği görevdir. Edilgen çatılı fiillerde de özne olmadığı için, sözde öznenin bulunduğu tüm cümleler edilgen çatılı olarak kabul edilir.
Yükleme kime sorusu?
Cümlede yüklemin bildirdiği işi, oluşu, hareketi yapan ya da durumu gösteren unsura özne denir. Yükleme sorulacak olan “Kim? , Ne?” sorularının yanıtı özneyi verir. Edilgen çatılı yüklemlerin bulunduğu cümlelerde yükleme ”Olan ne?, Yapılan ne?” soruları sorulur.
Yer Tamlayıcısını bulmak için hangi sorular sorulur?
Cümlede yer tamlayıcısını bulmak için yükleme nerede, nereden veya nereye soruları sorulur, cevap veren kelime cümlede yer tamlayıcısıdır. Kaynaklarda buna dolaylı tümleç de denir. Bulunma hali hareketin nerde yapıldığını, ayrılma hali hareketin nerden doğduğunu, yönelme hali ise hareketin nereye yöneldiğini gösterir.