Nef‘î divanının ilk sayfası (Süleymaniye Ktp., Pertev Paşa, nr. )
Onu ölüme sürükleyen hiciv edebiyatında çok başarılı olduğu aşikârdır. Hicvin yanı sıra övgü edebiyatıyla da göz doldurmuştur, bugün dîvân edebiyatının en beğenilen kasidelerinden birçoğu onun eseridir. Yazdığı kasideler güçlü tekniği ve değişik ahengi ile fark yaratır. Zaman zaman kasidelerinde gördüğümüz aşırı süs ve abartılar bile, güzel ahengi ile sunîlikten uzak doğal bir havadadır.[kaynak belirtilmeli]
Başlıca Eserleri[değiştir
Nefi'nin Şeyhülislam Tahir Efendi'ye yazdığı hiciv dolu şiir
seafoodplus.info
Divan edebiyatının önemli hiciv ustalarından olan Nefi, Osmanlı padişahı Dördüncü Murat zamanında yaşadı. Yazdığı hiciv dolu şiirler zamanla çok sevilse de tepki de toplamaya başladı.
Öyle ki; Dördüncü Murat, yaşanan rahatsızlığın farkına varır ve Nefi'yi huzuruna çağırarak uyarılarda bulunur. Yapılan uyarıları pek dikkate almayan Nefi, aynı sivri diliyle yazmaya, üretmeye devam eder.
Nefi'nin şiirleri belli kesimler tarafından tepki toplayınca en son bir sabanlıkta başına odunla vuurlarak öldürülür. Ama yazdığı yergi dolu şiirler günümüze kadar ulaştı.
"TAHİR EFENDİ BANA KÖPEK DEMİŞ"
Nefi, taşı gediğine oturtmayı iyi bilirdi. Zamanın önde gelen şahsiyetlerinden Tahir Efendi, ona, "kelp" (köpek) demiş; bunu duyan Nef'i hakareti aynen, ama son derece zarif bir üslûp ile iade etmişti:
"Bana Tahir Efendi kelp demiş
İltifatı bu sözle zahirdir
Mâliki mezhebim benim zira
İtikatımca kelp tahirdir"
Tahir Efendi bana köpek diyerek iltifat etmiş, zira benim mezhebim olan Malikiye göre köpek temizdir / tahirdir). Şair burada "tahir" kelimesini hem temiz, hem de kişi adı olarak kullanıp, Tahir Efendi'yi köpek yerine koyuyor.
yazar
kaynağı değiştir]
Sihâm-ı Kazâ (Hiciv şiirleri)
Türkçe Dîvan
Farsça Dîvan
Tuhfetü’l-uşşâk
Ölümü[değiştir
Nef'î
Nef'î, (Osmanlı Türkçesi: نفعي), (d. , Hasankale, Erzurum – ö. 27 Ocak , İstanbul), yüzyılTürkşâirlerindendir. Kasidede gerçek bir varlık göstermiş ve gerek kendi zamanında, gerekse sonraki yüzyıllarda kaside yazan bütün şairlere etki eden şâir, edebiyatçı ve hiciv üstadı.
Asıl adı Ömer olan[1] Nef'i yılında Erzurum'un Hasankale'sinde doğdu. Bundan dolayı devrin kaynakları Nef'i'den Erzenü'r-Rumî diye söz ederler. Babası ülkesinin efradından Sipahi Mehmed Bey diye anılan bir kişidir. Daha küçük yaşlardan itibaren güçlü bir eğitim gördü. Öğrenimini Hasankale'de başlamış, sonra Erzurum'a gelerek devam ettirmiştir. Burada Türk edebiyatının ünlü eserlerini okudu, Arapça ve Farsça öğrendi. Nef'i Erzurum'da öğrenimini sürdürürken genç yaşında şiir yazmaya da başlamıştır. İlk mahlası Zarrî "zararlı"dır. Erzurum defterdarı olan Gelibolulu Müverrih Ali, şiirlerini görmüş, beğenmiş ve bu genç şaire Nef'i "nafi, yararlı" mahlasını vermiştir.
PadişahI. Ahmet zamanında İstanbul'a geldi. Devlet hizmetine girdi ve bir süre farklı memurluklarda çalıştı. Daha sonraları II. Osman ve IV. Murad dönemlerinde yıldızı parladı ve sarayla yakın bir ilişki kurdu. Hicviyeleri ile bilinen Nef'î yazdığı hicivlerle dönemin birçok isminin nefretini ve öfkesini üstüne çekti.
Kendisi de şair olan Şeyhülislam Yahya Efendi Nef'i yi öven ancak içeriğinde Nef'i ye kâfir diyen bir kıt'a söylemiştir.
“
Şimdi hayli sühanverân içre Nef'imanendi var mı bir şair Sözleri seba'-i mu'allakadır İmrü'l-Kays kendidür kâfir
„
Nef'i de buna karşılık olarak;
“
Müftü efendi bize kâfir demiş Tutalım ben O'na diyem müselman Lâkin varıldıktan ruz-ı mahşere İkimiz de çıkarız orda yalan
„
diyerek cevap vermiştir.[kaynak belirtilmeli] Yine bir başka dörtlüğünde kendisine kelp (köpek) diyen Tahir Efendi'ye karşılık verir;
“
tahir efendi bana kelp demiş iltifadı bu sözde zahirdir maliki mezhebim benim zira itikadımca kelp tahirdir
„
[kaynak belirtilmeli]
Osmanlı Türkçesinde büyük harf kuralı olmadığı için bu şiir iki anlama geliyor. Birinci anlamı şöyledir: Tahir Efendi Maliki mezhebine mensup olduğu için ve Maliki mezhebinde köpeğin güvercin gibi temiz bir hayvan olduğuna inanıldığı için Tahir Efendi'ye teşekkür ediyor ve onun da temiz bir varlık olduğunu söylüyor. İkinci anlamda ise Tahir Efendi'ye köpek diyor. Bu olaydan sonra mahkemeye çağrılıp yargılanıyor ve kendisini savunurken şiirin birinci anlamını kullanıyor ve ceza almıyor.[kaynak belirtilmeli]
Yine de uzunca bir süre IV. Murat tarafından korundu, daha sonraları IV. Murat kendisinden hiciv yazmamasını rica etti. Her ne kadar Nef'î padişah IV. Murat'a bu konuda söz verse de, kalemini durduramayıp Vezir Bayram Paşa hakkında bir hicviye kaleme aldı. Bu hicviyesinden ötürü, yılında, sarayın odunluğunda kementle boğularak öldürüldü. Sonra cesedi İstanbul boğazı'nda denize atılmıştır. Halk arasında Nef'i efendinin ölümü hakkında şöyle bir rivayet geçmektedir: Nef'i çok iyi bir şair olduğu için infazından vazgeçilmiştir. Padişaha gönderilecek belge yazılırken Nef'i de oradadır. Belgeyi bir siyahi yazmaktadır ve kâğıda mürekkep damlatır. Nef'i de bu olay üzerine "Mübarek teriniz damladı efendim" diyerek yaşama şansını kaybetmiştir.[kaynak belirtilmeli]
