kaynağı değiştir]
Başlıca 13 çeşit ney vardır. Kısadan uzuna doğru ana ahenk ve ara ahenk (mabeyn) ney çeşitleri aşağıdaki gibidir:
Ney Çeşidi | Ortalama Boyu | Karar Perdesi (Osmanlıca) | Karar Perdesi (Türkçe) | Karar perdesi (Batı musıkisi) |
---|---|---|---|---|
Bolahenk nısfiye | mm | Hüseyni | La | E / Mi |
Bolahenk-süpürde mabeyni | mm | Hisar | Sol diyez | E♭ / Mi bemol |
Süpürde ney | mm | Neva | Sol | D / Re |
Müstahsen | mm | Nim Hicaz | Fa diyez | C♯ / Do diyez |
Yıldız ney | mm | Çargah | Fa | C / Do |
Kız ney | mm | Buselik | Mi | B / Si |
Kız-mansur mabeyni | mm | Dik Kürdi | Mi bemol | B♭ / Si bemol |
Mansur ney | mm | Dügah | Re | A / La |
Mansur-şah mabeyni | mm | Zirgüle | Do diyez | G♯ / Sol diyez |
Şah ney | mm | Rast | Do | G / Sol |
Davud ney | mm | Irak | Si | F♯ / Fa diyez |
Davud-bolahenk Mabeyni | mm | Acem Aşiran | Si bemol | F / Fa |
Bolahenk Ney | 1 m 40mm | Hüseyni Aşiran | La | E / Mi |
Not: Neylerin uzunlukları yaklaşık ölçülerdir. Kamış çapına ve hacmine bağlı olarak bu oranlar artı ya da eksi değişkenlik gösterirler.
Neylerin boyları uzadıkça ses elde edilmesi, kontrolü ve parmakların perdelere rahatça ulaşıp kıvrak hareket edebilmesi zorlaşmaktadır. Bu nedenle neye yeni başlayacak bir kişiye mansur veya kız neyi gibi orta-üst uzunlukta neyler tavsiye edilmektedir. Bu neylerde hakimiyet sağlayan kişi daha kısa neylerde kolayca başarılı olabilir. Şah ney günümüzde bazı usta neyzenler tarafından solo olarak kullanılmakta, Davud ney çok nadiren kullanılmakta, Davud-Bolahenk Mabeyni ile Bolahenk neyler ise hemen hiç kullanılmamaktadırlar. Klasik Osmanlı Musıkisi icracıları genellikle mansur, kız, yıldız ve sipürde ahenklerinde icra ettiklerinden bu ahenklerdeki neyler en çok kullanılanlardır.
Ney, asıl kimliğine ise, Osmanlı Devleti zamanında kavuşmuş olan bir müzik aletidir. Ney, üflemeli çalgılar arasında en zor öğrenilen en köklü müzik aletleri arasında yer alır. En kısa süre içinde ve en doğru bir şekilde ney çalmayı öğrenmek için ney kurslarına kayıt olmanız gerekir.
Ney Nasıl Çalınır?
Tasavvuf musikisi için çok önemli bir yere sahip olan ney, 3 ana bölümden meydana gelen bir çalgıdır. Bu bölümler başpare, kamış ve parazvane olarak isimlendirilir. Ney çalmayı öğrenmek isteyen kişiler, müzik kurslarına kayıt olarak kısa zaman içinde çok kolay bir şekilde ney çalmayı öğrenebilir. Ney öğrenmek isteyen kişilerin, her sabah ilk iş olarak aç karnına en az yarım saat süre ile neyde sadece dem sesleri üflemesi tavsiye ediliyor. Dem seslerin neyde tok, net, güçlü ve pürüzsüz bir şekilde duyurulması çok zor olsa da en alt oktavın sesleri arasında yer alır.
Ney Çalgısından Ses Çıkarmak için Neler Yapılmalıdır?
Hem çalması hem de öğrenmesi en zor olan üflemeli çalgılar arasında yer alan ney, son derece emek ve çaba isteyen bir müzik aletidir. Ney çalmaya yeni başlayan kişilerin en çok zorlandığı konulardan birisi ise, neyden ses çıkarmaktır. Neyden küçük bir ses çıkarmak için bile öğrencilerin bazen aylarca çalışması gerekir.
Ney üflemek ve neyden ses çıkarabilmek için öğrenilecek olan gerekli olan süreç, kişiden kişiye göre değişiklik gösteren bir süreçtir. Ama genellikle neyden ses çıkartmak ve ney üflemek öğrencilerin dudak yapısına göre de değişiklik gösterir. Dudak yapısı ney çalmaya uygun olan kişiler düzenli ve sabırlı bir çalışma sonucunda birkaç gün içinde ney üflemeyi ve neyden ses çıkarmayı öğrenebilir. Ama dudak yapısı ney çalmak için çok uygun olmayan kişiler için bu süreç 1 aya kadar uzayabilir.
Ney üflemeyi öğrenmek isteyen öğrenciler, ne kadar düzenli ve planlı çalışırsa o kadar kısa süre içinde bu işi başarabilir. Neyi anlaşılabilir ve doğru bir şekilde üfleyerek ses çıkarmak için gerekli olan zaman ortalama olarak 1 ya da 2 ay kadar sürebilir. Ortalama olarak 2 aylık bir süreç içinde ney öğrencileri, parça çalmaya başlayabilir. Yaklaşık olarak 1 sene sürecek olan bir çalışma sonunda ise, öğrenciler neyzen unvanını alabilir.