Nüfusu Etkileyen Doğal Ve Beşeri Faktörler Nelerdir

Facebook

WhatsApp

Pinterest

E-Mail

İnsanlar tarafından yapılan yapılara beşerî unsur denir. Beşerî unsurlara arasında; ulaşım yani yollar, barajlar, göletler, kısacası insan eliyle yapılmış ve insan yaşamına etki eden ne kadar unsur varsa beşerî unsur olarak tanımlanır. Bu tanıma göre nüfusa etki eden beşerî unsurlar olarak şunları sayabiliriz;

Nüfusu Etkileyen Beşerî Faktörler Nelerdir?

• Şehirleşme
• Sanayileşme
• Tarım
• Yeraltı Kaynakları
• Turizm
• Ulaşım

1- Şehirleşme: Büyük şehirler sunduğu olanaklar nedeniyle nüfus ve yerleşimi etkilerler.

2- Sanayileşme: Bütün Dünya’da olduğu gibi Türkiye’de de, sanayileşmenin arttığı yerlerde nüfus yoğunluğu artmıştır. İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa, Adana ve İzmir buna örnektir. Fabrikalar iş imkanı sağladığı için nüfusu etkiler. Fabrikaların bulunduğu bölgelerde yerleşim ve nüfus yoğundur.

3- Tarım: Tarımın geliştiği yerler yoğun nüfusludur. Çukurova, Gediz, Bafra ve Çarşamba ovaları çevresi gibi.

4- Yeraltı Kaynakları: Madenlerin veya enerji kaynaklarının işletilmesinde yoğun nüfusa ihtiyaç olduğundan, bu alanlarda da nüfus fazladır. Zonguldak, Soma, Elbistan buna örnektir.

5- Turizm: Ülkemizde, Ege ve Akdeniz kıyılarındaki merkezlerde turizmden dolayı nüfus yoğunlaşmıştır. Mesela yapılan çok büyük bir bina gökdelen veya köprü heykel gibi yapılar turizmi ve dolayısıyla birlikte getirdiği ekonomik etkilerle yerleşim ve nüfusa etki eden beşerî faktörlerdendir.

6- Ulaşım: Ulaşım yolları kavşağında bulunan illerimizin nüfusu artmıştır. Eskişehir, Ankara, Kayseri, İstanbul gibi illerin gelişmesinde, ulaşım yolları üzerinde bulunmaları da etkili olmuştur.

beşeri faktörler, beşeri faktörler nelerdir, nüfusu etkileyen beşeri faktörler, nüfusu etkileyen beşeri faktörler nelerdir

Fiziki ve beşeri faktörler, dünyanın her yerinde nüfusun dağılışını etkileyen faktörler olarak gösterir. Ülkemizdeki nüfus dağılımı da bu faktörler ile ilişkilendirilir. Fiziki faktörler kendi arasında 3 başlık altında incelenirken beşeri faktörlerden bahsederek 5 farklı başlıktan bahsetmek mümkündür. Bu içerikte, nüfus dağılımını etkileyen faktörlerden detaylı bir şekilde bahsedeceğiz.

NÜFUSUN DAĞILIMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Nüfusun dağılışını etkileyen iki faktör vardır. Bunlar;

• Fiziki faktörler
• Beşeri faktörler.

FİZİKİ FAKTÖRLER

Fiziki faktörler, kendi arasında 3 başlık altında incelenmektedir. Bunlar;

• İklim özellikleri
• Yer şekilleri
• Toprak özellikleri

İKLİM ÖZELLİKLERİ

Türkiye'de nüfus dağılımı incelendiğinde kıyı kesimler yani kışları çok soğuk ve yazları çok sıcak ve kurak geçmeyen yerlerde nüfusun daha fazla olduğu görülmektedir. Akdeniz, Ege bölgesi ve Marmara bölgesinin bu bakımdan uygun olması, buralarda nüfusun daha fazla olmasını etkilemektedir. Ülkemizin Doğu Anadolu bölgelerinde (Kars, Erzurum, Ardahan, Iğdır) gibi yerlerde ise nüfusun daha az olduğu görülür. Bunun nedeni, bu bölgelerde yaz aylarının kurak ve sıcak geçmesi, kış aylarında ise çok soğuk olmasından kaynaklanmaktadır. Ama buna karşın Akdeniz, Ege ve Marmara bölgesi ile Karadeniz'in kıyı kesimlerinde nüfus yoğunluğunun daha fazla olduğu görülür.

YER ŞEKİLLERİ

Yer şekilleri de ülkemizde nüfus dağılımında büyük bir faktör olarak görülmektedir. Doğu Anadolu bölgesinde, Taşeli platosu, Menteşe yöresi gibi yerlerde engebeli araziler hâkim olduğu için buralarda tarım ve ulaşım güçlüğü yaşanır. Bu da nüfusun az olmasında önemli oranda rol oynar.

TOPRAK ÖZELLİKLERİ

Bir bölgede nüfusun kalabalık olmasında en önemli etken toprak özellikleridir. Toprakları verimli olan Çukurova, Gediz ve Büyük Menderes, buna verilebilecek en iyi örneklerdir. Buna karşın tarım arazileri olmayan ve toprakları tarıma elverişli olmayan yerlere bakıldığında nüfusun daha az olduğu görülmektedir.

BEŞERİ FAKTÖRLER

Türkiye'de nüfus dağılışını etkileyen faktörlerden biri de dünyanın diğer yerlerinde olduğu gibi beşeri faktörlerdir. Beşeri faktörler, insanların yaşam kolaylığı ve çalışma alanları bakımından yoğun olan yerlerde yaşamalarını etkiler. Beşeri faktörler kendi aralarında 5 başlık altında incelenir. Bunlar;

• Sanayileşme
• Tarım
• Yeraltı kaynakları
• Turizm
• Ulaşım
• Sanayileşme

Dünyanın her yerinde sanayinin geniş olduğu yerlerde nüfus kalabalığının daha fazla olduğu görülür. Daha iyi bir yaşam ve çalışma şartlarının iyi olduğu İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa, Adana ve İzmir gibi yerlerde nüfusun daha fazla olmasının nedeni de sanayileşmenin buralarda daha fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Buna karşın Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu bölgesi ile Karadeniz bölgelerinde nüfus daha azdır. Bunun nedeni, iş imkânlarının olmamasını etkileyen sanayileşmenin yoğun olmamasıdır.

TARIM

Tarım, insan hayatının düzenli olabilmesi için en önemli kaynaklardan biridir. Hem ekonomik güç bakımından hem de insan yaşamı açısından önemli bir yere sahip olan tarım arazilerinin fazla olduğu yerlerde insan nüfusu da fazladır. Çukurova, Gediz, Bafra ve Çarşamba ovaları gibi yerlerde nüfusun fazla olmasının nedeni de budur.

YERALTI KAYNAKLARI

Enerji kaynakları ve madenlerin yoğun olduğu bölgelerde de yine nüfus daha fazladır. Çünkü bu yerlerde yaşam şartlarına katkıda bulunacak iş sahaları daha geniştir. Ülkemizin Zonguldak, Soma, Elbistan gibi yerleşim yerlerinde nüfusun yoğun olmasının nedeni de yine yeraltı kaynaklarının fazla olmasındandır.

TURİZM

Türkiye'de nüfusun yoğun olduğu bölgelerden biri Ege diğeri de Akdeniz'dir. Buralarda nüfusun fazla olmasını etkileyen tek etken turizmdir demek yerinde olacaktır. Her ne kadar tarım arazileri bakımından Akdeniz bölgesinin bazı kentleri elverişli olsa da bu bölgede nüfus yoğunluğunun yaşanmasındaki en büyük neden, buraların turizm alanında canlı olmasından kaynaklanmaktadır.

ULAŞIM

Ulaşım, nüfusun artmasında en önemli aktörlerden biridir. İşlerin yürümesi, insan yaşamının daha kolay hale gelebilmesini önemli oranda etkileyen bu faktör, Türkiye ve dünyanın her yerinde nüfusun azalmasına ve artmasına önemli katkılarda bulunmaktadır. Türkiye'nin kalabalık olan Eskişehir, Ankara, Kayseri, İstanbul illerinde nüfusun fazla olmasının en büyük nedenlerinden biri de yine buralarda ulaşımın daha rahat olmasıdır.

Türkiye'de ve dünyada nüfus artışını etkileyen önemli faktör fiziki faktörler olsa da ülkelerin sanayileşmesi, dağılımın daha çok beşeri faktörler üzerinde yoğunlaşmasını etkilemektedir. Bir ülkede nüfus dağılımını etkileyen ekonomik ve beşeri faktörler gelişmiş ise sanayileşme de büyük oranda gelişmiş anlamına gelir.

Türkiye’de doğal ve beşerî koşullar yönünden yöreler arasında önemli farklılıklar vardır. Ülkemizde yerleşmeye çok elverişli alanlar bulunduğu gibi elverişli olmayan yerler de bulunmaktadır. Bu nedenle nüfus yoğunluğu bakımından iller arasında farklılıklar vardır. Türkiye’de nüfus dağılımını etkileyen faktörler nelerdir? Türkiye’de nüfus dağılışını, doğal ve beşerî faktörler etkilemektedir. Türkiye genç nüfus oranı fazla olan, nüfusu artan ancak son yıllarda nüfus artış hızı düşen bir ülkedir. Kentleşme oranının yüksek olması da ülkemizin nüfus özellikleri arasındadır. Kentleşme oranının yükselmesinde kırdan kente iç göç yaşanması etkili olmuştur. Ülkemizde eğitim düzeyi giderek yükselmektedir.

Türkiye’de km² ye kişi düşmektedir. Ancak nüfus ülkemizde düzenli bir dağılış göstermez. Nüfus dağılışını etkileyen başlıca doğal faktörler; yer şekilleri, iklim ve su kaynaklarıdır. Türkiye’de dağlık alanlar ile iklimin kurak ve su kaynaklarının yetersiz olduğu yerlerde nüfus azdır. Tarım alanlarının verimli olduğu yerler ile ulaşımın ve ekonominin geliştiği şehirlerin nüfusu fazladır. Genel olarak kıyılardan iç kesimlere doğru nüfus azalır. Liman fonksiyonuna sahip şehirlerde nüfus fazladır. Türkiyede nüfus eşit olarak dağılmamıştır. Nüfusun dağılışını etkileyen faktörler, doğal ve beşeri faktörler olmak üzere iki gruba ayrılır. Doğal etkenler arasında iklim özellikleri, yer şekillleri ve toprak özellikleri sayılabilir. Sanayileşme oranı, tarım alanları, yer altı kaynakları, turizm ve ulaşım imkanları da  beşeri faktörlerden birkaçıdır.

Türkiyenin Nüfus Dağılımı

Nüfus Dağılımını Etkileyen Doğal Faktörler

1. İklim şartları
2. Yeryüzü Şekilleri
3. Su Kaynakları
4. Toprak Özellikleri
5. Bitki Örtüsü

1. İklim Şartları: İklim elemanlarından sıcaklık ve yağış ülkemizde nüfusun dağılımını etkileyen en önemli faktördür. Sıcaklık ve yağışın yeterli olduğu alanlar yerleşme için en uygun alanlardır. Aşırı sıcakların, aşırı soğukların olduğu ve yağışın yetersiz olduğu kurak alanlarda nüfus ve yerleşme azdır. Örneğin Doğu Anadolu’da yerleşmelerin az olmasının nedenlerinden biri, kışların uzun ve soğuk geçmesidir. Tuz Gölü çevresi ile Güneydoğu Anadolu’nun güneyinde ise kuraklıktan dolayı yerleşme alanları sınırlıdır. Ilıman iklim şartlarının yaşandığı deniz kıyıları yerleşmeler için daha uygundur. Ülkemiz nüfusunun çoğu Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında toplanmıştır. Özellikle güneşlenme süresinin uzun olduğu Akdeniz ikliminin görüldüğü kıyılarda turizm faaliyetleri de kentlerin büyümesinde önemli rol oynamıştır. Karasal iklim şartlarının görüldüğü iç kesimler nispeten az nüfuslanmıştır. Özellikle Doğu Anadolu’da kış sıcaklıklarının çok düşmesi dolayısıyla ekonomik faaliyetlerin kısıtlanmasına sebep olmuştur. Ülkemizde genel olarak yağışın arttığı yerlerde nüfuslanma da artar. Bu şartlara uymayan bazı yöreler de vardır. Bu yörelere, Taşeli Platosu, Menteşe Yöresi, Hakkari Yöresi örnek verilebilir. Bu alanlarda yükseltinin artması yağışı artırmış; fakat engebeli arazi tarım alanlarını azaltmış, ulaşımı ve makine kullanımını zorlaştırmıştır.

2. Yeryüzü Şekilleri: İklim şartları elverişli olsa bile dağlık kesimler seyrek nüfuslanmıştır.Ör: Dünya üzerinde Alp-Himalaya Dağları, Yurdumuzda ise Menteşe Yöresi, Taşeli Platosu, Teke yarımadası Toroslar gibi. Türkiye’de arazi yönüyle yerleşme için en uygun yerler ovalardır. Özellikle kıyı ovalarımızda, tarım ve sanayi faaliyetleri nedeniyle yerleşmeler yoğunlaşmıştır. İç bölgelerimizde de bazı akarsu kıyılarındaki ovalarda, tektonik çukurluklarda ve platolarda yerleşmeler yaygındır. Türkiye’de arazinin yaklaşık % 63’ü dağlık alanlardan oluşur. Eğim derecesinin fazla ve engebenin hâkim olduğu dağlık alanlarda ulaşımın gelişememesi, araziden faydalanmayı sınırlayan önemli faktörlerdendir. Ayrıca Toroslar gibi karstik arazilerin yaygın olduğu dağlık alanların yer üstü suları yönüyle fakir olması, buralarda nüfus yoğunluğunu azaltmıştır. Dağların uzanış biçimi de nüfusun ve yerleşmenin dağılışında belirleyici olmuştur. Akdeniz ve özellikle de Karadeniz kıyılarımızda dağların kıyıya paralel olarak uzanması, nüfusun daha çok kıyı şeridinde toplanmasına neden olmuştur. Buna karşılık Ege kıyılarında dağların kıyıya dik olarak uzanması, nüfusun ve yerleşmelerin kıyıdan iç kesimlere kadar dağlar arasındaki çöküntü ovalarında toplanmasına olanak sağlamıştır. Türkiye arazisi engebeli olduğu kadar yüksekliği de fazla olan bir özelliğe sahiptir. Bu nedenle Doğu Anadolu gibi bölgelerimizde yükseltinin fazla olması yerleşmeyi sınırlandırmıştır.

3. Su Kaynakları: Tarih boyunca insanoğlu su kaynaklarına yakın yerlere yerleşmiştir. Nüfus yoğunluğu akarsu, göl ve diğer su kaynaklarının olduğu yerlerde daha fazladır.

4. Toprak Özellikleri: Verimli toprakların olduğu alanlar nüfuslanmanın fazla olduğu alanlardır. Denizel iklim şartlarında görülen alüvyal topraklar yerleşmeler açısından son derece önemli alanlardır. Örneğin; Çukurova, Gediz, Küçük Menderes, Büyük Menderes ovaları gibi. Verimli toprakların bulunduğu iç kesimlerde yer alan iç ovalar da nüfuslanmanın fazla olduğu alanlardır: Kayseri, Elazığ, Bolu, Isparta, Iğdır gibi. Verimsiz toprakların bulunduğu alanlarda nüfuslanma çok azdır. Örneğin Tuz Gölü çevresi. Bu alanlarda yer alan çok tuzlu kireçli topraklar tarımsal açıdan pek elverişli değildir. Toprağın oluşmadığı ya da taşındığı alanlar verimsiz olduğundan seyrek nüfusludur. Örnek kalkerli arazinin geniş alan kapladığı suların kolayca dibe sızdığı Taşeli Platosu gibi.

5. Bitki Örtüsü: Bitki örtüsünün, özellikle ormanların sık ve gür olduğu alanlarda nüfus az ve seyrektir. Çünkü tarıma ve yerleşime uygun toprak sınırlıdır.

Nüfus Dağılımını Etkileyen Beşeri Faktörler

1. Tarımsal Faaliyetler
2. Ulaşım, Sanayi, Ticaret
3. Madencilik
4. Turizm
5. Eğitim
6. İdari ve Askeri Durum

1. Tarımsal Faaliyetler: Ülkemizde nüfusun dağılışını etkileyen önemli bir faktördür. Verim düzeyi yüksek tarım alanlarında yapılan tarımsal faaliyetler o alanda nüfus ve yerleşmenin artmasına neden olmuştur. Ülkemizde küçük ve orta büyüklükteki şehirlerin çoğu tarımsal etkinliklere bağlı olarak nüfuslanmıştır. Bu kentlere; Rize, Iğdır, Amasya, Nevşehir, Tarsus, Adana, İnegöl, Akhisar, Denizli, Aydın, Ödemiş, Şanlıurfa örnek verilebilir.

2. Ulaşım, Sanayi, Ticaret: Türkiye’de kara ve demir yolu taşımacılığında kavşak noktasında olan bölgelerimiz, diğer ekonomik faaliyetlerin gelişmesine olanak sağladığından nüfusun yoğunlaştığı alanlardır. Ayrıca dış ticarette Türkiye’nin önemli giriş çıkış noktaları olan büyük limanlara sahip yerler de aynı özelliğe sahiptir.

3. Madencilik: İş olanakları sağladığından nüfus ve yerleşmelerin yoğunlaştığı alanlardır. Kömür, demir ve petrolün çıkarıldığı alanlar nüfusu çeken önemli etmenlerdir. Örneğin, Batman petrol, Zonguldak taş kömürü, Sivas- Divriği demir, Artvin-Murgul bakır, Kastamonu-Küre bakır, Soma-linyit madenine bağlı olarak gelişme gösteren kentlerdir. Batman, Siirt’ten ayrılmış, petrol ve petrole dayalı sanayi etkinliklerine bağlı olarak Siirt’ten daha nüfuslu bir il olmuştur.

4. Turizm: Turizm nüfus yoğunluğunu etkileyen önemli faktörlerdendir. Özellikle deniz turizmine elverişli olan Ege ve Akdeniz’in kıyı kesimlerinde, yaz döneminde nüfus yoğunluğu önemli ölçüde artmaktadır. Örneğin Muğla çevresi seyrek nüfusludur. Ancak bu ilimizde, turizmden dolayı yaz döneminde nüfus önemli ölçüde artmaktadır.

5. Eğitim: Bazı kentlerin gelişmesinde bu alanda kurulan üniversitelerin büyük payı vardır. Bu kentlere; Eskişehir, İzmir, Ankara, İstanbul, Isparta, Konya, Bolu örnek verilebilir. Özellikle Eskişehir’de kurulan ülkemizin en büyük potansiyele sahip Anadolu Üniversitesi kentin gelişmesinde büyük etkendir. Günümüzde hemen hemen bütün illerde üniversite bulunmaktadır.

6. İdari ve Askeri Durum: Türkiye’de kara ve demir yolu taşımacılığında kavşak noktasında olan bölgelerimiz, diğer ekonomik faaliyetlerin gelişmesine olanak sağladığından nüfusun yoğunlaştığı alanlardır. Ayrıca dış ticarette Türkiye&#;nin önemli giriş çıkış noktaları olan büyük limanlara sahip yerler de aynı özelliğe sahiptir.