Nâzım Hikmet Ceviz Ağacı

Genel Kültür

Nazım Hikmet'in Meşhur Şiiri Ceviz Ağacı'nın Hikayesi

Nazım'ın hayatı sürgün, hapis ve aşk üçgeninde sürüklenip durdu.

Cem Karaca'nın Ceviz Ağacı şarkısını bilmeyen yoktur ama belki bu şarkının sözlerinin Nazım Hikmet'e ait bir şiirden olduğunu duymamış olabilirsiniz.

Rivayete göre, Nazım Hikmet'in kaçak olduğu ve her yerde polis tarafından arandığı günlerde sevgilisi Piraye'yi çok özlediği için onu bir kere görmek ister.

Buluşma günü geldiğinde Nazım Piraye'yi görmek sevinciyle Gülhane Parkı'na gelir.

Polisler bir yanda, Piraye ağacın altında, Nazım ağacın tepesinde bekler durur…

“Başım köpük köpük bulut içim dışım deniz''

''Yapraklarım suda balık gibi kıvıl kıvıl''

NAZIM HİKMET’İN “CEVİZ AĞACI” ŞİİRİNİN İNCELEMESİ İsmet Cem ERTEM [email protected] Trabzon Üniversitesi İletişim Fakültesi Halkla İlişkiler ve Reklamcılık Bölümü Öğrencisi 08/01/ ___________________________________________________________________ yüzyıla damgasını vurmuş şairlerin başında gelen Nazım Hikmet, Cumhuriyet döneminde yenilikçi ve özgün şiirler üretmesinin yanı sıra toplumcu gerçekçi perspektifin en önemli temsilcilerinden biri olmuştur. Yaşadığı ülkenin ve halkının sorunlarını anlatan pek çok şiir üretiminin ötesinde, insanların yaşamsal kaygılarını konu edinerek, şiir sanatının toplum için yapılması gerekliliğine işaret etmiştir. “Ceviz Ağacı” isimli şiirin yolculuğu oldukça çetrefilli olmuştur. Nazım Hikmet, 3 Kasım ’dan 27 Temmuz ’ye kadar sürecek olan uzun bir SSCB dışı seyahatindedir. 1 Mayıs ve Haziran aylarını Tuna nehri boyunca bir gemide geçirdiği, Varna Şiirlerinden anlaşılır. senesinde Türkiye’den ayrılmak zorunda kalırken karısı Münevver Andaç’tan ve oğlundan da ayrılmak zorunda kalmıştı. yılının Haziran ayında Münevver hanım, Nazım’ın bulunduğu Sofya ve Varna gibi şehirlere mektuplar gönderir. Bu mektuplardan bazıları şöyledir: “Sen artık Varna’ya döndün mü? Tuna’da gezinti nasıl geçti? Acaba yarın bir mektup gelir mi? Bugünlerde çocukların hepsini Gülhane parkına götüreceğiz Ayşe 2 ile. İşimiz var onlarla.” – 23 Haziran , Pazar “Bu son günlerde ne yaptım? Bir iki kere denize gittik, tam denizin keyfini sürmeye başlamışken hava bozdu. Üç dört günden beri fırtına, rüzgar, yağmur, daha doğrusu bir türlü yağamayan yağmur, denize bir daha gidemedik, çocukları Ayşe ile Gülhane parkına götürdük, perişan olduk o gün…” – 5 Temmuz , Cuma  “…şimdi gelelim mektubuna: 25 Haziran’da yazmışsın, içinde şiir de var ‘Başım köpük köpük bulut…’ şiiri…” – 1 Temmuz 3 Nazım Hikmet’in karısı Münevver Andaç’a 25 Haziran ’de gönderdiği ve içinde bugünkü ismiyle “Ceviz Ağacı” şiirinin asıl nüshası günümüze kalmamış ise de karısına gönderdiği mektupta şiirden bahsetmekte ve Bakü’de yılında kaydedilmiş video kayıtlarında şiiri basılı dergiden canlı olarak okuduğu görülmektedir. Başım köpük köpük bulut, içim dışım deniz, Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkı'nda, Budak budak, şerham şerham ihtiyar bir ceviz. Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında. Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkı'nda. Yapraklarım suda balık gibi kıvıl kıvıl. Yapraklarım ipek mendil gibi tiril tiril, Koparıver, gözlerinin, gülüm, yaşını sil. Yapraklarım ellerimdir, tam yüz bin elim var. Yüz bin elle dokunurum sana, İstanbul'a. Yapraklarım gözlerimdir, şaşarak bakarım. Yüz bin gözle seyrederim seni, İstanbul'u. Yüz bin yürek gibi çarpar, çarpar yapraklarım. Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkı'nda. Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında. Şiirin iç yapısının incelenmesinde, şair kendisini Gülhane Parkı’nda ihtiyar bir ceviz ağacı olarak tanımlamaktadır. Konu olarak şiir, Ceviz Ağacını anlatmanın haricinde memlekete duyulan hasretliği ve sevgiliye duyulan özlemi işlerken, acı yalnızlık, tutkulu bir hasret ve yoğun bir aşk duygusu şiirin ana temasını oluşturmaktadır. Dil ve üslup bakımından eski dile olan yatkınlık (şerham, tiril, budak) ve sadelik dikkat çeker. Herkesin kolayca anlayabileceği bir dil kullanılır. Öyle bir dildir ki bu, okuyanın ufkunu genişletir ve iç dünyasına yolculuk yapmasını sağlayacak bir lirizmle bezelidir. En karmaşık ruh hallerinin kolayca kavranabileceği sadeliktedir. Düşüncelerini ve duygularını pek çok şiirinde olduğu gibi somut nesnelerle anlatır. "Ceviz Ağacı" soyut kavramların somutlaştırılmasında şairin en etkili eserlerinden biridir. İmgesel anlamların bolca bulunduğu şiirde başlık olarak "Ceviz Ağacı" seçilmesi farklı sebeplerle dayandırılabilir. Öncelikle uzun bir süre sürgün hayatı geçiren şair, tıpkı bir ağaç gibi kendi topraklarında ihtiyarlamak istemiştir. Ceviz ağacını "budak budak, şerham şerham" diyerek detaylandırması da bu isteğini coşkulu biçimde okuyucuya iletmesine yardımcı olur. Şairin içinde bulunduğu koşullar ve dönemin acıklı atmosferi de okuyucuda hüzün bırakır. Şiirde teşhis ve teşbih gibi söz sanatları bulunur. "Yapraklarım suda balık gibi kıvıl kıvıl. Yapraklarım ipek mendil gibi tiril tiril." dizeleri, teşbih aracılığıyla okuyucunun zihnine birçok duygusal çağrışım uyandırarak, şiiri zengin bir zemine oturtmaktadır. "Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkı'nda" dizesinde şair ağacı kişileştirmekte ve kendisini bir ağaç kılığına sokmaktadır. 14'lü hece ölçüsüyle yazılan şiir, şairin pek çok eserinde olduğu gibi ölçülü, uyaklı oluşunun dışında imgelerle dolu özgün bir niteliğe sahiptir. Şiir içerisindeki ‘Yüz bin’ kelimesiyle nitelenen sözcüklere bakılacak olursa şair, ‘elim, dokunurum, gözlerim, seyrederim, yapraklarım’ diyerek ‘-m’ sesiyle uyum yaratmak için aliterasyon kurması ritmi ve ahengin doğallığını oluşturur. Bu noktada ‘-m’ sesiyle yaşadığı ait olamama duygusunu da dillendirmektedir. Şair pek çok kez düşünceleri yüzünden yargılanmış ve tutsak kalmamak için öz vatanından Rusya’ya sürgün gitmek zorunda kalmıştır. "Yüz bin elle dokunurum sana, İstanbul'a." ve "Yüz bin gözle seyrederim seni, İstanbul'u." dizeleri bu vatanına dönme hayalini okuyucuya hissettirmekle kalmamakta aynı zamanda hüzünle karışık bir atmosferi oluşturmaktadır. Nazım Hikmet, ülkesinde bulunduğu süre zarfında hayatının pek çok kısmında polislerden kaçmak zorunda kalmıştır. “Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkı’nda. Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında." dizeleri bize Gülhane parkında birbirine benzeyen yüzlerce ağaç içerisinde kimseye görünmeden, kendi halinde yaşayan bir ceviz ağacı gibi özgürce yaşama isteğini anlatır. "Yüz bin elle dokunurum sana, İstanbul'a. Yapraklarım gözlerimdir, şaşarak bakarım." dizeleri ile ağacın yapraklarını kendi elleri ve gözleri gibi tasvir etmekte, sevdiğine dokunmayı büyük bir aşkla ve özlemle beklemektedir. "Şaşarak" bakma isteği de içinde dolup taşan memleketine ve sevdiği kadına duyduğu hasret duygusunun gerçekleşmesi imkansız halinin dışavurumudur. Şair, vatan özlemine şiir boyunca yer vermektedir. Bunu yaparken de çoğu zaman İstanbul’u kişileştirmekte ve ona bir “yar” gibi seslenmektedir. İlk olarak yapraklarının ne kadar canlı olduğunu vurgular: “Yapraklarım suda balık gibi kıvıl kıvıl. Yapraklarım ipek mendil gibi tiril tiril.” Şair burada hüzünlü atmosferi teşbih yoluyla daha renkli bir şekle sokmaktadır. Sevgilisi olarak gördüğü İstanbul’a olan aşkını anlatan bu ceviz ağacı, yapraklarını suda kıvrak bir balığa ve tiril tiril pak bir ipek mendile benzetmektedir. Bu benzetmeler, okuyucuda şairin vatan sevgisine olan hasretini hatırlatır. Kimsenin onu tanıyıp, bulunduğu yerden koparmasını istemediği için ceviz ağacına dönüşmek ister. Ancak o ihtiyar ceviz ağacı da uzun zamana rağmen hasretle beklediği vatanına, sevdiğine ve İstanbul'a kavuşmamış ve yaprakları yavaş yavaş koparılmıştır. Şair, ceviz ağacının yapraklarını betimlerken İstanbul’a “Koparıver, gözlerinin, gülüm, yaşını sil” demesi bu lirizmin yerini daha acıklı bir hale bırakmasına neden olmaktadır. Burada kullanılan ‘koparmak’ ve ‘gözyaşı’ kelimeleri acıklı duyguyu artırmaktadır. Canlı ve temiz olarak nitelendirdiği yapraklarının koparılması artık ceviz ağacının canını yakacaktır. Bu açıdan bakıldığında ceviz ağacının, İstanbul’dan ipek mendile benzettiği tertemiz yapraklarını kopararak gözyaşlarını temizlemesini istemesi şairin vatanı için çıkar gözetmeksizin yararlı olmaya çalışmak istediğine işaret eder. Şair, her ne kadar İstanbul’u gözü yaşlı olarak nitelendirmişse de aslında yurdundan ayrı kaldığı için gözü yaşlı olan kendisidir. Yine de şair bir ceviz ağacı dahi olsa İstanbul'un ve sevdiklerinin kendisine ağlamasına kıyamaz. Bu nedenle "koparıver, gözlerinin, gülüm, yaşını sil." dizelerini kullanır. Şair eserini vatana duyduğu hasretten yola çıkarak yazar. Bu nedenle şiirin başında olduğu gibi sonlandırılmasında da hüzünlü bir atmosfer yaratır. İlk mısrada kullanılan satırları sona taşır: “Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkı’nda. Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında.” Şiir genel hatlarıyla sade ve yalın sözcüklerle, hasretini kurduğu vatanına olan hüzün duygusunu anlatmaktadır. Bunu yaparken şair, yaşayamadığı duyguları da dile getirir. Hem sevgi, hem de hüzün doludur. Bu karmaşa içerisinde vatan sevgisi ve sevgiliye duyduğu özlem tüm derinlikleriyle dile getirilerek okuyucu üzerinde çarpıcı bir etki bırakmaktadır. Nazım Hikmet’in “Ceviz Ağacı” şiirinin yazım sürecinde karısı Münevver Andaç ile olan mektuplaşmaları irdelendiğinde, ikili arasındaki ilişkinin sıradan bir karı-koca ilişkisinin ötesinde, edebi bir dayanışma olduğu ve bu dayanışmanın da şiire ilham kaynağı olduğu fark edilebilecektir. Gözlerinin yaşını tiril tiril ipek bir mendil ile silmek şaire yetmemiş, yüz bin elle dokunmuş, yüz bin elle seyretmiştir sevdiği Münevver hanımı ve sevdalısı olduğu toprakları Yararlanılan Kaynaklar (1) Alnımın Çizgilerindesin Memleketim, haz. M. Melih Güneş, YKY, İstanbul, Ocak , s Nazım Hikmet bu seyahatinde Polonya, Romanya, Çekoslovakya, Doğu Almanya (Berlin, Leipzig, Zeftenberg) ve Bulgaristan’a gider. (2) Ayşe Baştımar. (Nazım Hikmet’in teyzesi Sare Okçu’nun kızı) (3) Yazıda geçen ve orijinalleri farklı yerlerde bulunan mektuplar, toplu olarak M. Melih Güneş Arşivi’ndendir. 

Nazım Hikmet Ceviz Ağacı Şiiri Hikayesi

Ben Bir Ceviz Ağacıyım Gülhane Parkında&#;

Ceviz Ağacı şiirini hemen hemen herkes bilir ancak öyküsünü bilen kimseler pek azdır. Nazım Hikmet’e ait olan meşhur şiir Ceviz Ağacı, şairin Gülhane parkında polisten saklanarak yazdığı bir şiir olarak bilinir. Türk edebiyatının en önemli şairlerinden biri olan Nazım Hikmet, edebi hayatına sığdırdığı birçok şiir ile edebiyat aşıklarının gönlünde taht kurdu. Cem Karaca tarafından seslendirilen Ceviz Ağacı şiiri, Nazım Hikmet’e aittir. Rivayete göre Nazım Hikmet’in polisten kaçarak Gülhane parkında yazmış olduğu Ceviz Ağacı şiirinin aslı farklı olduğu biliniyor.

Ceviz Ağacı Şiiri Gülhane Parkı’nda Yazılmadı

Ceviz Ağacı şiiri, 1 Temmuz yılında Bulgaristan’da, Nazım Hikmet tarafından kaleme alındı. Şiirde memleket özlemi ve hasretini konu alan Nazım Hikmet, hasretini kendisini Gülhane Parkı’ndaki bir ceviz ağacına benzeterek somutlaştırmıştır. Bu nedenle Nazım Hikmet’in sevgilisini beklerken o esnada polisin geldiği ve şairin polisten kaçmak için bir ağaca çıktığı rivâyeti yanlıştır. Ağaç üzerinde yazılan bu şiir efsanesi gerçeklikten uzaktır.

Ceviz Ağacı Şiirinin Bilinen Hikayesi

Her ne kadar gerçek farklı olsa da geniş bir kitle tarafından bilinen hikaye ise Nazım Hikmet’in sevgilisi Piraye ile buluşmak için Gülhane Parkı’nda sözleşmesinden doğar. Polis tarafından aranan ve kaçak olan Nazım Hikmet, Piraye’ye karşı duyduğu hasretten dolayı onunla buluşmak ister. Bir arkadaşı vasıtasıyla Piraye’ye haber gönderir. Nazım Hikmet’in güvenerek Piraye’ye haber gönderdiği arkadaşı aslında polise giderek Nazım’ın Gülhane Parkı’nda, en ulu ceviz ağacının altında sevgilisi Piraye ile buluşacağını söyler. Gülhane Parkı’na giden Nazım, her yerde polisi görünce meşhur ceviz ağacına tırmanır. Ağacın tepesinde polisin gitmesini bekleyen Nazım, birden aşağıda sevgilisi Piraye’yi görür. Piraye, Nazım’ın yanına gelmesini bekler. Nazım ağacın tepesinde, Piraye ağacın altında, polisler ise bir köşede Nazım’ı beklemektedir. Nazım ne sesini duyabilir ne de kendisini gösterebilir. Çaresiz bir şekilde ağacın üzerinde bekleyen Nazım Hikmet, şu dizeleri kaleme alır:

Ceviz Ağacı Şiiri

“Başım köpük köpük bulut
İçim dışım deniz
Ben bir ceviz ağacıyım
Gülhane Parkı&#;nda
Budak budak
Şerham şerham ihtiyar bir ceviz
Ne sen bunun farkındasın
Ne polis farkında
Ben bir ceviz ağacıyım
Gülhane Parkı&#;nda
Yapraklarım suda balık gibi kıvıl kıvıl
Yapraklarım ipek mendil gibi tiril tiril
Koparıver gözlerinin gülüm yaşını sil
Yapraklarım ellerimdir
Tam yüz bin elim var
Yüz bin elle dokunurum sana İstanbul&#;a
Yapraklarım gözlerimdir
Şaşarak bakarım
Yüz bin gözle seyrederim seni İstanbul&#;u
Yüz bin yürek gibi
Çarpar çarpar yapraklarım.
Ben bir ceviz ağacıyım
Gülhane Parkı&#;nda
Ne sen bunun farkındasın
Ne polis farkında”

Memleket Aşkı Bir Ağaçta Yaşar

Bilinen bu hikaye her ne kadar daha ilgi çekici gelse de şiirin yazılış tarihi, Nazım’ın Bulgaristan’da olduğunu gösterir. Edebi eserleri ile Türk edebiyat tarihine damga vuran Nazım Hikmet için bu tip rivayetlerin oluşturulması doğaldır. Memleket aşkını bir ağaç üzerinden tasvir eden Nazım, günümüze kadar gelen rivayetlerin de konusu olmuştur. Asıl adı Nâzım Hikmet Ran olan Hikmet, romantik komünist olarak da bilinir. 15 Ocak yılında hayata gözlerini açan Hikmet, romantik bir devrimci olarak tanımlanır. Yaşamının büyük bir bölümünü sürgünde veya hapiste geçiren Nazım Hikmet, siyasi düşüncelerinden dolayı birçok kez tutuklanmıştır. Bu nedenle yaşamının bir bölümünü yurt dışında geçirmiştir. UNESCO, yılını Nazım Hikmet yılı olarak ilan etmiştir. yılından yılına toplamda 11 farklı davası görülen Nazım Hikmet, 3 Haziran yılında kalp krizinden dolayı hayata gözlerini yumuştur.

Paylaş:

FacebookTwitterEmailLinkedInWhatsAppPinterest