Çocuğa Okuma Nasıl Sevdirilir

Çocuğunuz kitap okumayı sevmiyorsa, onlara okuma alışkanlığı kazandıracak bazı püf noktaları bilmenizde fayda vardır. Okul dönemindeki çocuklarda özellikle de bilişsel, sosyal ve duygusal gelişimin tamamlanması için etkili olan kitaplar, çocuklara çeşitli faydalar sağlıyor. Peki kitap okumayan çocuğa ne yapılmalı? Kitap okumayı sevdiren yöntemler neler? İşte kitap okumanın çocuklardaki etkisi

Okuma sevgisini erken yaşta kazandırmanın çocuğun gelişimi için ne kadar yararlı olduğunun bilincinde olan anne ve babalar, bebeklik döneminde iken eğitici kitaplar alarak ilk tanışmayı sağlamaya çalışırlar. Yaş seviyesine uygun özellikler bulunduran kitaplarda renkleri, sayıları, hayvanları, dokuları, şekilleri ve bunun gibi temaları ele alan içeriklere yer verilir. 'Ağaç yaş iken eğilir' sözünden yola çıkacak olursak, bebeklik döneminde tanıştırılan kitaplar ile daha geç zamanlarda tanışılan kitapların kişi üzerindeki etkileri çok kolay bir şekilde ayırt edilebilir. O dönemlerde her ne kadar bebeğiniz kitap okuyamayacak durumda olsa da sesli bir şekilde kelimeleri tekrarlamanız kelime haznesinin artmasına yardımcı olacaktır. Kitabı eğlenceli bir materyal gibi görüp içerisindeki hikayeleri gece yatmadan annesinin sesinden dinlemeye alışan çocuğunuz okul çağına ulaştığında çeşitli nedenlerden dolayı kitap okumayı istemiyorsa, üzülmeyin bunun da çaresi var. Sil baştan başlayarak çocuğunuza kitap okumayı sevdirecek yöntemleri deneyerek okuma alışkanlığını yeniden kazanmasını sağlayabilirsiniz! 

ÇOCUKLARA KİTAP OKUMAYI SEVDİREN YÖNTEMLER:

Çocuklara kitap okumayı sevdiren yöntemler

İLİŞKİLİ HABERTelefonla sakinleştirilen çocuklar risk altında! İşte çocukları sakinleştirmenin yolları

Çocuğunuzun kitapları yeniden sevip okuyabilmesi için ona doğru bir şekilde yaklaşmanız çok önemlidir. Bebeklikteki gibi her istediğinizi anında yaptırabileceğiniz bir dönemin olmadığını, dolayısıyla da zoraki değil sevdirecek yöntemler deneyerek pozitif davranışlar görebileceğinizi unutmamalısınız. Her zaman olduğu gibi yine sizin önderliğinizde yani sizi kitap okurken görmesi ile okumaya teşvik edici eylemler uygulayabilirsiniz.

Okumanın ne kadar eğlenceli olduğunu farklı ses tonlarında okuduğunuz metinle gösterebilirsiniz. Eğer çocuğunuzun yaşı küçükse fısıldama ya da burnu sıkarak okuma gibi ilginç sesler çıkartarak ilgisini kitap okumaya çekebilirsiniz. Klasikleşmiş algıları yıkarak her zaman okunan yerlerin dışında masanın üstünde bile okuma gerçekleştirebilirsiniz.

Kitap okumayan çocuğa ne yapılmalı?

Çocuğunuz her kitap okuduğunda onu muhakkak ödüllendirecek sözleriniz olsun. İstediği şey sizce de makulsa ve yapılabilir bir şey ise ''kitap okuduğun için'' hatırlatmasında bulunarakdediğini yapabilirsiniz.

Kitap okumayı sevdirmek için aklınızda bulundurabileceğiniz genel tavsiyeler:

1- Doğumdan itibaren ona her gün aralıksız kitap okuyun.

2- Okul öncesi dönemindeki  bir çocuğa kitap okurken canlandırmalar yapın.

3- Evinizde çocuk odasına ve salona olmak üzere 2 adet kütüphane yaptırın.

4- Her fırsatta kitap okuyun.

5- Kütüphanelerin çocuk bölümüne mutlaka uğrayın.

6- Çocuğu zorlayarak değil sevdirerek kitap okutmaya çalışın.

ÇOCUKLARDA KİTAP OKUMANIN FAYDALARI

kitap okuyan çocuk

Çocuğa sözel anlatım gücü ve kelime yetisinin genişlemesi gibi çeşitli faydalar sağlayan kitaplar; hayal dünyalarını ve evrene bakış açılarını direkt olarak etkiler. İlk kez karşılaşılan durumlar ya da olaylar, hiç gitmedikleri yerler veya hakkında fikri olmayan insanlara dair bilgiler kitaplar sayesinde gerçekleşir. Bu yönüyle kitaplar, çocukların düşünce becerilerinin genişlemelerine yardımcı olarak gelişimlerine katkıda bulunurlar. 

İLİŞKİLİ HABER

Çocuğun okul öncesi çağda etkileşime girdiği her şey, ileriki yaşlarını şekillendirir. Onun kişilik gelişimini, hayata bakışını etkiler. Bu temel etki alanı dışında çocuğun dil gelişimi, eleştirel düşünme becerisi, karar verme ve kavrama yetisini geliştiren en önemli faktörlerin başında kitaplar gelir. Ayrıca yazımızda göreceğiniz okuma yöntemi önerileri, çocuk-ebeveyn ilişkisini güçlendirir, aile içindeki duygusal bağı canlı tutar.

Okul çağında olmayan çocuklarımıza ne okuyabiliriz?

Çocuğumuza kitap seçerken onun bilişsel ve duygusal gelişimini göz önüne almamız gerekir. Kitap seçiminde dikkat edilecek hususlar için Çocuk için İçerik’te yayımlanan “Kitap Seçerken Nelere Dikkat Edilmelidir?” yazımızı okuyabilirsiniz. Ölçütlere uygun olarak çocuklarımıza masal, öykü, şiir gibi türler seçebiliriz. Seçtiğimiz eserin içeriği (konusu) ve biçimsel özellikleri (kapak, resim vd. görsel öğeler) önemlidir. İçerik olarak şiddet, ölüm, yaralanma, taciz vb. unsurlar içermemelidir. Bu anlamda Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Kırmızı Başlıklı Kız gibi dünyaya mal olmuş ancak pedagojik açıdan ölçütlere uygun olmadığı tespit edilmiş masallardan uzak durmakta fayda var. Kitabın iç ve dış resimleri de bu ölçütlere uymalı, çocuğumuzun ilgisini çekmeli ve hayal gücünü geliştirici özellikte olmalıdır. Özellikle iç ve dış resimlerde idealize edilmiş çocuk görselleri bulunmamalıdır. Çocuğun güzellik/estetik algısını özgürce belirleyebilmesi ve çocukta tek tip bir anlayış oluşmaması için bu önemli bir noktadır.

Okul öncesi çocuklara kitap okurken uygulanacak yedi yöntem/oyun
Okul öncesi çocuklara kitap okumak denince akla hemen uyku öncesi okunan masallar gelir. Bu yöntem de elbette ebeveyn-çocuk ilişkisi ile çocuğun hayal gücünü geliştirir ancak yeterli kalmaz. Çocuğun okumayla iç içe bir yaşam sürebilmesi için aşağıda sunacağımız öneriler, günün her saatinde uygulanabilecek ve pratik yöntemlerdir.

Dramatik okuma

Çocuğumuzun okuduğunuz kitabı hayranlıkla dinlemesini istiyorsanız bu yöntem tam size göre. Çok eski ve etkili bir yöntem olan dramatik okuma, ebeveynin de eğlenmesini sağlıyor. Seçtiğiniz eserdeki karakterlerin seslerini değiştirerek okuyun. Karakterlerin eylemlerine göre onlara ufak tefek hareketler de ekleyebilirsiniz. Örneğin “o sırada kapı çaldı” gibi bir cümleden sonra bulunduğunuz yerdeki kapıya veya basit bir tahtaya üç kez vurmanız yeterli! Çocuğunuz dikkati dağılmadan ve keyifle sizi dinleyecek/izleyecektir.

Kuklacılık

Bu yöntemi/oyunu masal, fabl, öykü türlerinde kullanabiliriz. Okuduğumuz eserin başkişilerini elimize geçirdiğimiz bir çorapla konuşturabiliriz. Tabii ki eseri baştan sona bu şekilde okumak zorunda değiliz. Kurgunun heyecanlı kısımlarında, diyalogların yoğunlaştığı bölümlerde bu yöntemi devreye sokabiliriz.

“Tahmin et”

Yine düzyazı türlerinde oynayabileceğimiz bir oyun. Masalı okurken ara ara durup çocuğumuza “sence bundan sonra ne olmuştur?”, “kahraman şimdi ne diyecek?”, “sence neye karar verecek?” gibi sorularla çocuğumuzun tahmin etme becerisini ve hayal gücünü geliştirebiliriz.

Resim yorumlama

Bu yöntem/oyun çocuğumuzun okunacak kitabı merak etmesini sağlıyor. Kitap okunmadan önce ona kitabın tüm resimleri gösterilir. Çocuğumuza sayfalarda yer alan resimlerle ilgili olarak “burada hava nasıl olabilir?”, “bu hayvan niçin üzgün görünüyor olabilir?” gibi sorular sorulur. Çocuk kendince cevaplar verdikten sonra eser okunur. Okuma bittiğinde çocuğun baştaki yargıları ile uyuşan/uyuşmayan yerler karşılıklı değerlendirilir. Yöntemin kazanımları çocuğun görsel okuma becerisini artırmak başta olmak üzere, fikir üretme, yorumlama, değerlendirme gibi bilişsel alan üzerinde etkilidir.

“Başka bir son”

Kitabı okumaya başlamadan önce çocuğumuza kitaba başka bir son bulmasını istediğimiz söylenir. Çocuk, kitabın okunduğu süre boyunca başka bir son düşünecektir. Kitap okunup bittikten sonra çocuğumuza nasıl bir son hayal ettiği sorulur. Vereceği cevabı ayrıntılandırabilmesi için sorular yöneltilir. Örneğin çocuk “köpek kendine yeni bir ev bulur” gibi bir son hayal ettiğinde, ebeveyn, “o evin çatısı ne renk?”, “Evde başka kimse yaşıyor mu?” gibi sorularla çocuğumuzun hayal gücünü destekleyebilir.

“Şiir boyama” oyunu

Şiir, çocuğun sanatsal bakış açısını diğer türlere oranla daha çok geliştirebilecek bir tür olduğundan diğer sanat dallarıyla örtük veya açık ilişkiler kurmaya müsaittir. Ülkemizde çocuklara yönelik yazılmış birçok şiir vardır. Sunay Akın’ın, Arif Nihat Asya’nın, Cahit Zarifoğlu’nun çocuklara yönelik şiirlerini önerebiliriz. Bu oyun için ufak bir malzeme listemiz bile var: Kağıt, boya! Şiiri baştan sona okumuyoruz. Ebeveyn şiiri dörtlük dörtlük okur. Çocuk her dörtlükten sonra hayal dünyasında oluşan görüntüleri kağıda çizer/boyar. Her dörtlüğün ayrı ayrı resimleri çizildikten sonra, ebeveyn şiirin tamamını baştan sona okur ve çocuğumuzdan bir resim daha yapmasını ister. Ardından resimlerle neler anlatmak istediği sözel olarak değerlendirilir. Belki evin en güzel köşesine bu “sanat eseri” bir çerçeveyle asılabilir!

“Sen olsan ne yapardın?”

Bu yöntemin en önemli kazanımı, çocuğumuzun davranış yorumlama becerisini geliştirmesi. Kitap okunduktan sonra, okunan eserden iki veya daha fazla karakter belirlenir. “Bu karakterlerin yerinde olsan, sen nasıl davranırdın, ne söylerdin?” gibi sorularla kendini o karakterin yerine koyması istenir. Bu sorularla çocuğun doğru ile yanlış kavramları üzerine düşünmesi sağlanır. Örneğin okunan eserde yalan söyleyen bir çocuk, ağaçları kesen bir adam, hayvanları koruyan bir bekçi, yaşlılara yardım eden bir grup genç gibi iyi/kötü kahramanlar varsa çocuğumuzun o kişiler gibi düşünmesini sağlayarak hangi davranışın iyi, hangisinin kötü olduğunu ona yorumlatabiliriz.

Okuyarak büyüyen çocuk

Henüz okuma yazma çağında olmayan çocuklarımıza bu yöntemlerle kitap okursak onların kitaba sevgileri ve ilgileri artacaktır. Bu da çocuğun okuma yazma öğrendiği döneminde kitap okuma alışkanlığı oluşturmasında çok önemlidir. Ebeveynler ve öğretmenler okumayan çocuklardan şikâyetçidir ancak unutmayalım ki okuma alışkanlığı okuma öğrenilince hemen kazanılamaz. Bunun için kritik süreçleri atlamamalı, geç kalmamalıyız. Çocuk kitapla ne kadar erken tanışırsa ve okuma süreci ne kadar eğlenceli olursa okumaya da o kadar ilgili olacaktır. Okuyarak büyüyen çocuk, gelişim basamaklarını daha sağlıklı tamamlayacaktır.

KİTAP okumak çocuklarda, kelime hazinesinin gelişimi, dil gelişimi, muhakeme becerileri, algı ve odaklanma becerilerinin artması, dinleme ve konuşma becerileri, genel kültür, hayal gücünün artması, yaratıcılığın desteklenmesi, iletişimin güçlenmesi gibi gelişim alanlarını destekleyen önemli bir etkinliktir.
 
Pek çok ebeveyn gibi siz de çocuğunuzun kitapları seven, fırsat buldukça kitap okuyan yani kitap okuma alışkanlığı olan bir çocuk olmasını istersiniz. Ama çocuğunuzun kitaplarla ilişkisi ödevlerinin bitmesiyle son bulabilir, ödevleri biter bitmez tüm kitapların sayfaları kapanıyor olabilir. Kitap okuması için yaptığınız hatırlatmalar da bir kulağından girip diğer kulağından çıkabilir. 

Böyle bir durumda çocuğunuzu kitap okumaya zorlamak, bu alışkanlığı kazanmasından ziyade kitaplardan daha fazla da uzaklaşmasına neden olabilir. Peki, çocuklarınıza kitap okuma alışkanlığını nasıl kazandırabilirsiniz?

Kitap okuma alışkanlığı küçük yaşlarda kazanılır. Bu nedenle çocuğa daha okuma yazmayı öğrenmeden kitabın önemini vurgulayacak uygulamalar içine girilmelidir. İlköğretime başlamadan önce çocuğa alınan boyama kitapları, resimli kitaplar veya sesli-hareketli kitaplar, onun kitabı ve okumayı sevmesinde ilk adımları atması için uygun yayınlardır. Ayrıca uyumadan önce çocuğa kitap okumak ideal bir yol olabilir.

Model olma, en iyi öğrenme şeklidir. Çocuğun ebeveynini veya diğer aile bireylerini kitap okurken görmesi çok önemlidir. Günün belirli bir saatinde, bütün aile bireylerinin katılımının sağlandığı kitap okuma saatlerinin düzenlenmesi çocuğa önemli bir motivasyon kazandıracaktır.

Evde etkili okuma zamanları yaratılmalıdır. Televizyon, radyo, bilgisayar ve tüm elektronik oyunları kapatarak, bu süreyi çocukla kitap okuyarak veya kitaplarla kaliteli zaman geçirilmesi sağlanarak değerlendirilmelidir. Televizyon, bilgisayar, oyun ve spor aktiviteleri dışında “okuma zamanları” yaratılarak çocukla birlikte özel vakitler geçirilip aranızdaki bağı güçlendirmek önemlidir. Bu ona değer verildiğinin önemli bir göstergesidir.

Evde okunan kitaplar hakkında konuşulmalıdır. Kitap okumayı destekleyen bir diğer uygulama da kitabı günlük hayatın içine sokmaktır. “……adlı kitap çok güzelmiş, ……dan bahsediyor, aynı yazarın …… kitabı da güzel” gibi sözler mutlaka çocuğun zihninde yer eder. Bir süre sonra o da okuduğu kitaplardan bahsedebilmek ve ebeveyni gibi konuşabilmek için daha fazla okuma yolunu seçecektir. Her çocuğun bir kütüphanesi olmalıdır. 

Çocuklara, evde onların kendi tercih ettikleri bir mekânda kütüphane için yer ayrılması, kendi kütüphanesini kendisinin yapabilmesi, süslemesi, boyaması için olanaklar sağlanması kitap okumayı destekleyen bir diğer uygulamadır. Bu şekilde çocuk, kitabını ve kütüphanesini daha çok sahiplenecek, kitap alma, kitap edinme ve para biriktirerek kitap sayısını arttırma davranışları görülecektir.

Kitabevlerine ve kitap fuarlarına gidilmelidir. Kitabevlerine birlikte gitmek, sabırla kitapları incelemesine ve seçmesine izin vermek onları heveslendirecektir. Böylece okumanın, istediği zaman farklı dünyalara gidebileceği bir yolculuk olduğunu keşfedecektir. Düzenli olarak kitabevleri ziyaret edilebilir. 

Çocukla beraber kitaplar incelenerek, yeni çıkanlar hakkında yorumlar yapılabilir ve eğer bütçeye uygun ise tercih ettiği kitap/kitaplar alınabilir. Kitap fuarlarına yapılan geziler de özellikle kitap bilincini geliştirmek için önemli fırsatlardır. Bu fuarlarda birçok insanın kitaplarla ilgilenmesi kitap okumanın doğal bir alışkanlık/davranış olduğu konusunda çocuğa bir fikir verecektir.

Kitap en güzel hediyedir. Her akşam elinde hediyeler ile işten eve gelen bir anne ve/veya bir baba her çocuğun en büyük hayalidir. Ancak bu hediye eğer her akşam çikolata oluyorsa, çocuğun dişlerinin çürümesine ve sağlıksız bir şekilde büyümesine sebep olacaktır. Bu nedenle çocuğa her fırsatta kitap hediye ederek, hediye almanın sevindirici bir olay olduğu hissi yaratılmalı, bunun eğlendirici ve aynı zamanda değerli bir hediye olduğu izlenimi uyandırılmalıdır.

Okunan kitaplarla ilgili bir defter oluşturulabilir. Çocuğa küçük bir defter verilerek okuduğu kitapların isimleri, sayfa sayısı, yazarı, konusu ve okuduğu tarih aralığını not etmesi sağlanabilir. Belirli aralıklarla çocuğun okuduğu kitap sayıları tespit edilerek artış olduğu durumlarda ödüllendirilebilir. Bu şekilde de kitap okuma alışkanlığı desteklenmiş olacaktır. 

Kitap seçimi konusunda çocuk yönlendirilebilir. Her yaşın ilgisini çekebilecek özelliklere sahip bir kitabı vardır. Küçük çocuklar daha çok resimli kitaplara bakmaktan hoşlanırlarken, ilköğretim seviyesindeki çocuklar resimli kitapların yanı sıra çocuk romanlarını, bilgi veren kitapları ile fen-doğa kitaplarını tercih ederler. Bu nedenle çocuğun yaş grubuna göre okumasının uygun olduğu kitaplar seçilerek ona önerilebilir.

Okudukları kitabın yazarları hakkında bilgi verilmelidir. Ölmüş veya hayatta olan yazarları tanımak çocuğun okuma bilincini oluşturmada önemli bir husustur. Özellikle kitap fuarlarına, imza günlerine çocuğu götürüp yazarları görmesi ve konuşması sağlanmalıdır. Böylece kitap yazarları hakkında bilgi sahibi olmaya başlayacak, yazarını bildiği bir kitabı daha da heyecanla okuyacaktır.

Kitap ile ilgili dergiler, yazılar ve televizyon programları takip edilebilir. Televizyonlarda yeni çıkan veya çok satan kitaplar üzerine hazırlanan programlar çok fazla olmamasına karşın kitap üzerine yayınlanan gazete ekleri, dergiler, internet siteleri mevcuttur. Çocuğa rehberlik edilerek bunları takip etmesi sağlanırsa okuma davranışı da desteklenmiş olur.

. Çocuk kütüphane ile tanıştırılmalıdır. Kütüphaneler internet sayesinde yavaş yavaş eski işlevselliklerini yitirseler de kitap düşkünleri için hala vazgeçilmez yerlerdir. Uygun bir zamanda çocuk kütüphaneye götürülüp, gezdirilebilir, üye olması sağlanabilir. Bu şekilde çocuğun kütüphaneyi benimsemesi kolaylaşacak ve kendisi için yeni kitaplar seçebilmesi açısından düzenli olarak kütüphane ziyaretini alışkanlık haline getirecektir.

. Kelime oyunları kitap okumayı teşvik edebilir. Çocuklara diğer oyunların yanı sıra kelime oyunları oynaması önerilebilir. Aile içerisinde ebeveynlerin de katılacağı şekilde kelime oyunları oynanabilir. Böylelikle çocuğun kelime hazinesi artacağından kelime oyunlarında da elde edeceği başarı fazlalaşacaktır.

Dergi, gazete ve diğer yayınlar takip edilmelidir. Okuma alışkanlığı sadece kitap ile sınırlı değildir. Özellikle çocuk dergileri ilgi çekici tasarım ve içerikleriyle çocukların tercih ettikleri yayınlar arasında yer almaktadır. Bir çocuk dergisine abone olunarak, çocuğun süreli yayınları takip etmesini öğrenmesi sağlanabilir.