Öksürük Burun Akıntısı Ne Iyi Gelir

Belirtileri benzer olduğundan allerjik rinit ve soğuk algınlığı çoğu zaman birbirine karıştırılmaktadır. Hâlbuki bu hastalıklar gerek mekanizmaları gerekse tedavileri açısından birbirinden tamamen farklıdır. Dolayısı ile tanı yanlış koyulduğunda yanlış tedavi uygulanmakta ve her iki hastalık da sinsice ilerlemektedir.  Bu yanlışlıklar zincirinin beraberinde getirdiği diğer bir sorun, gereksiz ilaç kullanımının yol açtığı maddi kayıptır. O nedenle bu hastalıkların mutlak surette birbirinden ayırt edilmesi gerekir. Bu da hekimlerin eğitimi yanında toplumsal farkındalık düzeyi ile doğrudan ilişkilidir. Hekim iyi bir ayırıcı tanı yapmalı, hasta ise toplumda yaygın görülen ve belirtileri birbirine benzeyen bu hastalıklar hakkında azami ölçüde bilgi sahibi olmalıdır. Bu yazıyı kaleme almaktaki amacımız da okuyuculara allerjik rinit ve soğuk algınlığı hakkında pratik bilgiler vermek ve bu hastalıkların birbirinden ayırt edilmesini sağlamaktır.

ALLERJİK RİNİT

Burnun iç yüzeyini döşeyen mukozanın allerjik nedenlere bağlı olarak iltihaplanmasıdır. Yani burada hastalığa neden olan bir mikrop bulunmamaktadır. Başlıca belirtileri: su gibi burun akıntısı, burun tıkanıklığı, arka arkaya hapşırma, boğazda kaşınma hissi, geniz akıntısı ve öksürüktür. Bu belirtilere bazen gözlerde kızarıklık, kaşıntı ve yaşarma eşlik eder.

Bitkilerin çiçek açtığı mevsimde belirtileri ortaya çıkan alerjik rinite saman nezlesi denir.  İlkbaharda ağaç polenleri, yaz başında çimen polenleri, yaz sonu ve sonbaharda ise ve yabani ot polenleri hastalıktan sorumludur. Belirtileri yıl boyu süren allerjik rinitin nedenleri ise ev tozu akarları, küf mantarları ve hayvan döküntüleridir. Beş yaşın altında genellikle iç ortamdan kaynaklanan alerjenler etkili iken, 5 yaşın üzerinde dış ortam alerjenleri etkilidir.

Allerjik rinit tanısı hastalığın belirtileri, muayene bulguları, deri testleri ve kanda ölçülen antikor seviyeleri ile koyulur. Burunda tanımlanan belirtilerin 2 saatten uzun sürmesi tanıda önemlidir. Fiziksel muayenede burnun iç yüzeyini döşeyen mukoza ödemli ve soluktur. Bazı hastalarda polip gözlenir. Bu hastalar ayrıca kulak burun boğaz hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Deri testi yapılarak hastanın duyarlı olduğu allejenler tespit edilir. Ancak deri hassasiyeti olan veya bazı ilaçları kullanan hastalarda deri testleri ile doğru sonuç alınamaz. Bu durumda kanda yapılan ve allerji seviyesini gösteren testlere başvurulur. 

Allerjik rinite neden olan etkenlerden kaçınmak tedavinin en önemli parçasıdır. Mevsimsel veya yıl boyu süren allerjik rinitte korunmak için alınması gereken tedbirler etkene bağlıdır. Buna göre polen yoğunluğunun arttığı mevsimlerde pencereler kapalı tutulmalı ve “fan” yerine “iklimlendirme cihazı” kullanılmalıdır. Açık havada yapılan aktiviteler kısıtlanmalı, yeni kesilmiş otlardan uzak durmalı ve gerekirse alerjenleri tutabilen maskeler takılmalıdır. Ayrıca eve gelindiğinde elbiseler değiştirilmeli, saçlar yıkanmalı ve duş alınmalıdır.

Ev tozu akarları için yastık kılıfları, çarşaf ve nevresimler haftada en az 1 kere 60 °C’nin üzerinde yıkanmalı ya da akarların yerleşmesini engelleyen sıkı dokumalı ürünler satın alınmalıdır. Uzun süre vakit geçirilen odalarda toz tutan eşyalar (halılar, kalın perdeler, yünlü eşyalar, pelüş oyuncaklar vs.) bulundurulmamalı, odanın nem düzeyi %40’ın altına düşürülmelidir. Evcil hayvanlar (kedi, köpek, kuş vs.) özellikle yatak odasından uzak tutulmalı ve haftada en az 1 kere yıkanmalıdır. Mobilyaların temizliği vakumlu süpürgeler ile yapılmalıdır. Küf kaynağı olan saksı bitkileri evde bulundurulmamalı ve bahçe işleri ile uğraşılmamalıdır. Diğer taraftan neme bağlı küflenmelerin görüldüğü alanlar (banyo, mutfak) ile klimalar zamanında temizlenmeli, hamam böceğine karşı ilaçlama yapılmalıdır.

SOĞUK ALGINLIĞI

Rinovirüsler başta olmak üzere yüzden fazla virüsün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Ağız, burun ve göz yoluyla alınan farklı virüsler farklı şiddette klinik tablo ortaya çıkarır. Ancak hastalık belirtileri genel olarak birbirine benzer. Bunlar başlıca hapşırma, burun akıntısı ve/veya tıkanıklığı, boğaz ağrısı ve öksürüktür. Bu belirtilere bazen vücut ağrısı, yorgunluk ve hafif ateş eşlik eder. Nadiren gözlerde kaşınma ve yaşarma olur.

Bulaşma havada asılı virüslerin solunmasıyla ve/veya virüsle enfekte kişilere/eşyalara temas edilmesiyle gerçekleşir. Virüs alındıktan gün sonra ilk belirtiler ortaya çıkar. Hastalık daha çok kışın görülür ve çocuklar daha çok etkilenir. Bunun dışında soğuk algınlığı için diğer risk faktörleri: zayıf bağışıklık, sigara içmek ve kalabalık ortamda bulunmaktır.

Soğuk algınlığı virüs alındıktan sonra yaklaşık olarak 1 hafta ile 10 gün kadar sürer. Mutlaka hekim desteği alınmasını gerektiren bazı durumlar vardır. Bunlar, a) erişkinlerde: °C’nin üzerinde, 5 günden uzun süren ve/veya tekrarlayan ateş; şiddetli baş, boğaz ve sinüs ağrısı; nefes darlığı ve hışıltılı solunum, b) Çocuklarda: 38 °C’nin üzerinde ve 2 günden uzun süren ateş; şiddetli baş ağrısı, kulak ağrısı ve öksürük; aşırı yorgunluk, uyuşukluk ve iştah kaybıdır. Böyle durumlarda önlem alınmazsa bakterilerin neden olduğu orta kulak iltihabı, farenjit, sinüzit, bronşit ve pnömoni (zatürre) gibi daha ağır hastalıklar gelişir. 

Hastalıktan korunmak için öncelikle virüslerin yayılmasını engelleyen tedbirler alınmalıdır. Bu tedbirler hastalık söz konusu iken: mendil kullanmak ve kullandıktan hemen sonra atmak, elleri yıkamak, evde hijyenik olması gereken alanları (banyo, mutfak, tuvalet) temiz tutmak, dokunulan eşyaları başkaları ile paylaşmamak, sağlıklı kişilere yakın temastan kaçınmaktır. Sağlıklı iken doğru beslenmek, egzersiz yapmak,  yeteri kadar uyumak ve stresle başa çıkmak bu tür hastalıklara karşı direnci artırır ve korunmayı sağlar.

Soğuk algınlığının tedavisinde ana amaç bağışıklık sistemi enfeksiyonla mücadele ederken belirtileri hafifletmektir. Bu amaçla kullanılması gereken başlıca ilaç ağrı kesici ve ateş düşürücü özelliği olan parasetamol’dür. Burun akıntısı ve tıkanıklığını gidermek için antihistaminik ve dekonjestan grubu ilaçlar da kullanılabilir. Bunların dışında istirahat etmek, bol sıvı almak ve iyi beslenmek iyileşme sürecine katkıda bulunan diğer hususlardır.

Soğuk algınlığının tedavisinde antibiyotiğin yeri yoktur! Gereksiz yere alınan antibiyotik virüsleri öldürmediği gibi yan etkileri nedeniyle hastalığın uzamasına neden olur. Ayrıca vitamin, mineral ve çeşitli bitkisel ürünlerin soğuk algınlığında olumlu etki yaptığına dair yeterli bir bilimsel kanıt bulunmamaktadır.  

Öksürük, solunum yollarındaki tahriş edicileri temizlemeye yardımcı olan koruyucu bir reflekstir. Gece öksürük krizleri solunum yollarındaki sinirlerin alerjen, enfeksiyon ve diğer tahriş ediciler tarafından uyarılmasıyla meydana gelebilir.

Gece Öksürük Krizi Neden Olur?

Gece öksürüğü çeşitli hastalıklara bağlı olarak gelişen yaygın bir belirtidir. Gece öksürük krizinin nedenleri şunlar olabilir:

• Viral enfeksiyonlar: Soğuk algınlığı ve grip gibi viral enfeksiyonlar öksürük krizi nedenleri arasında en yaygınıdır. Bu enfeksiyonlar üst solunum yolunu tahriş ettiğinde hasarın iyileşmesi zaman alır. Solunum yolu hassas yapıya sahip olduğundan özellikle geceleri boğaz kuruluğundan dolayı öksürük krizleri yaşanabilir.
• Astım: Astım, solunum yolunun daralmasına ve şişmesine neden olarak nefes almayı güçleştiren bir rahatsızlıktır. Gece ve sabahları öksürük krizi astımın en yaygın belirtileridir. Bununla birlikte nefes darlığı, hırıltılı nefes alma ve göğüste ağrı şikayetleri de görülür.
• Reflü: Mide asidinin yemek borusunun üst taraflarını ve boğazı tahriş etmesi öksürme reflekslerini tetikleyebilir. Reflü aynı zamanda ses kısıklığı, kronik boğaz ağrısı ve yutkunma zorluğuna da sebep olmaktadır.
• Geniz akıntısı: Sinüslerin iltihaplanmasıyla ortaya çıkan geniz akıntısı özellikle geceleri mukusun burun yollarından boğaza inmesine sebep olarak öksürüğü tetikler. Soğuk algınlığı, grip ve alerjik reaksiyonlara karşı da gelişebilir.
• Çevresel faktörler: Toz akarı, polen, evcil hayvan tüyü, küf ve sigara dumanı gibi alerjenler bağışıklık sisteminde reaksiyona sebep olarak soğuk algınlığına benzer belirtiler ortaya çıkarır. Burun akıntısı, nefes darlığı ve alerjik öksürük krizi bunlardan bazılarıdır.
• Boğmaca hastalığı: Bakteri nedenli ciddi bir solunum yolu enfeksiyonudur. Erken belirtileri soğuk algınlığını taklit eden bu hastalığın ayırt edici özelliği nefes almayı güçleştiren şiddetli öksürüktür.

Çocuklarda Gece Öksürük Krizi Neden Olur?

Maryland Üniversitesi Hemşirelik Okulu’nda klinik eğitmen olarak görev yapan Elizabeth K. Johnson’a [1] göre, çocuklarda gece öksürüğünü alerji, kronik soğuk algınlığı ve geniz akıntısı tetiklemektedir.

Çocuklarda öksürük krizi astımdan da kaynaklanabilmektedir. Johnson, mide reflüsü olan çocukların yatar pozisyondayken öksürme eğiliminin arttığını belirtmektedir. Öksürük krizinin bir başka nedeni krup hastalığıdır. Bir üst solunum yolu enfeksiyonu olan krup sendromu çocuklarda geceleri havlama sesine benzer bir öksürük belirtisiyle ortaya çıkar.

Gece Öksürüğüne Ne İyi Gelir?

Yetişkinlerde ve çocuklarda gece öksürük krizine yardımcı olan birçok doğal yöntem ve metot vardır. Öksürük krizi nasıl geçer sorusunun cevaplarından bazıları şunlardır:

• Reflü kaynaklı öksürükleri önlemek için uyurken yüksek yastık kullanmakta fayda vardır.
• Kuru hava solunum yolunu tahriş ettiği için uyumadan önce ortamdaki nemin artırılması işe yarayabilir.
• Yatmadan önce bal ve bitkisel çay karışımı içmek boğazdaki mukusun gevşemesine yardımcı olur. Aile Hekimliği Dergisi’nde [2] yayınlanan bir araştırmaya göre, bal çocuklarda gece öksürüğünü azaltmada bazı öksürük ilaçlarına göre daha faydalıdır.
• Mide reflüsünden kaynaklanan gece öksürüklerini azaltmak için uyumadan en az 2,5 saat önce yemek yenmesinde fayda vardır.
• Bol sıvı tüketmek boğazın nemlenmesine yardımcı olarak tahriş edicilerin etkisini azaltır. Günde en az sekiz bardak su içmek, bitkisel çay veya limonlu ılık su tüketmek gece öksürüklerini hafifletir.
• Uyumadan önce boğaz pastili kullanmak boğazdaki tahrişi azaltarak öksürüğün giderilmesine yardımcı olur.

Gece Öksürüğü İçin Hangi Doktora Gidilir?

Öksürük boğaz hastalıklarının sebep olduğu bir belirti olduğu için kulak burun boğaz alanında uzman doktorlara gidilmelidir. Uzun süren öksürük krizine nefes darlığı, ateş, göğüs ağrısı, ağızdan kan gelmesi ve beklenmedik kilo kaybı gibi belirtiler eşlik ediyorsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Hastalığın altında yatan sebebe bağlı olarak uzman hekimler tarafından farklı tedavi yöntemleri uygulanır. Geniz akıntılarının sebep olduğu gece öksürüklerinin tedavisinde antibiyotik kullanmak gerekebilir.

Astım öksürük krizi nasıl geçer diye merak edenler için doktorlar genellikle soluk yoluyla alınan reçeteli inhaler ilaçlar verir. Dekonjestan ve boğaz pastili gibi reçetesiz çözümler de doktorlar tarafından önerilebilir.

Ancak bu çözüm yolları mutlaka hekim kontrolünde olmalıdır ve hekimler tarafından tavsiye edilmeyen ilaç ve diğer etken maddeler kullanılmamalıdır.

KAYNAKLAR:

Basit soğuk algınlığı dediğimiz hastalık aslında çok çeşitli virüslerin neden olduğu bir tablodur. Ateş, burun akıntısı ve tıkanıklığı, öksürük hastalığın belirtileridir. Halsizlik, baş ağrısı gibi bulgular da bu belirtilere eşlik eder.

Virüsler oyuncak veya öksürülüp aksırılan yüzeylerde uzun süre yaşayabilirler. Bu nedenle enfeksiyonlardan korunmak için el yıkamak şarttır. Küçük çocukların bulunduğu yuva veya okul öncesi sınıflarda saatte bir el yıkanması, eve dönen çocuğun mutlaka el ve yüzünün yıkanarak temizlenmesi, yüzeydeki mikropların temizlenmesini sağlar ve hastalığı önler. Çocuk hasta görünüyorsa evde kalması daha doğrudur. Dinlenme, uyuma ve günü sakin geçirmekle virüs hastalığı daha kolay atlatılır. Kapalı alış veriş merkezleri ve çocuk oyun alanları, toz ve sigara dumanı olan ortamlar iyileşmeyi geciktirir veya durumu daha da kötüleştirir. Hasta çocuğun temiz havaya çıkması, bağışıklık sistemini kuvvetlendirmek için; taze sebze ve meyve, C vitamini, ekinezya, ıhlamur ile zencefil, limon ve elma kabuğu karışımı (boğazda tahrişi azaltarak öksürüğe iyi gelir) hastalık süre ve şiddetini azaltmaya yardımcıdır.

Tedavi için mutlaka doktorunuzun önerdiği ilaçları kullanınız. Doktor önerisi dışında alınan ilaçlar; hastalığa etki etmez, dirençli mikropların gelişmesine sebep olurken toplum sağlığını etkiler.