Öz Bakım Becerileri Ile Ilgili Etkinlik Plani

• Sınıfta perdeler kapatılır ve bir fener yardımıyla aydınlatılan duvarda çocuklarla “gölge oyunu” oynanır. Bunun için ellerin değişik şekillere sokularak konuşturulması ve çocuklarında diyaloğa girmesi için uygun ortam sağlanır.
• Bir kukla alınır ve onunla temizlik ve öz bakım becerileri ile ilgili çocukları da diyaloğa katarak sohbet edilir.
• “Merhaba, adın ne? Çok güzel kokuyorsun. Tertemiz görünüyorsun. Temiz olmak için neler yapıyorsun?” vb. sorular kuklaya sorulur ve cevap verirken çocukların da yanıt vermesi teşvik edilir.
• Kukla kullanılarak öz bakım becerileri ve temiz olmak ile ilgili soru cevap yöntemiyle sohbet edildikten sonra çocuklar temizlik ile ilgili öykünmeler yaparlar (el yıkama, diş fırçalama, yüz yıkama, banyo yapma, saç tarama, ayakkabı fırçalama vb.).
• Çocuklar 2 gruba ayrılır ve gölge oyunu oynanacağı söylenir. Önce oyunun nasıl oynanacağı çocuklara anlatılır. Çocuklar kimin gölge olacağına aralarında karar verirler. Öğretmenin temizlik ile ilgili rolleri çiftlerin yanına giderek gölge olmayanın kulağına fısıldar ve gölge olmayanın yaptığı hareketi gölge olan çocuğun yapması istenir. Roller çocukların ilgisi doğrultusunda verilmeye devam edilir. Bir süre sonra gölge olan ve olmayan çocuklar rollerini değişirler ve oyun böyle devam eder.
• Temizlik ile ilgili bir şiir okunur.

Temizlik
Sabah kalkınca temizlik yaparım
Önce ellerimi sonra yüzümü yıkarım
Kahvaltıya geçince hemen bitiriverince
Banyoya koşarak sabunumu alırım
Köpür köpür köpürtür ardından durularım
Dişlerimi unutmam mutlaka fırçalarım
Tırnaklarımı keser uzadıkça annem
Bir bilseniz ne kadar temiz bir çocuğum ben
                                                      T. Demir

Okulun ilk günlerinde öz bakım becerilerini geliştirmek için oynanabilecek bir kaç oyun örneği:

ÇORAPLAR – AYAKKABILAR
Sınıfın ortasına yan yana iki daire çizilir. Çocuklar çoraplarını çıkarıp ilk daire içine koyarlar. İkinci dairenin içine de ayakkabılarını koyarlar. Yarışma müzikle birlikte başlayınca çocuklar sırayla ilk önce ilk daireye giderek çoraplarını, ikinci daireye giderek ayakkabılarını doğru bir şekilde giyerek, öğretmenin yanına gelirler önce bitiren çocuklar alkışlanır.

GİYİNME YARIŞI
Öğretmen çocukları ikişerli olarak eşleştirir. Oyun her iki çift arasında oynanır. Çocuklara olabilecek yelek yada ceket gibi bir üst kıyafet, ayakkabı, şapka, pantolon gibi giysileri belirli bir hedefe koyar. Çocuklardan biri kıyafeti giyerek bekleyen arkadaşının yanına gelir; bekleyen çocuk arkadaşının üzerindeki kıyafetleri çıkartarak belirlenen hedefe bırakıp geri döner. Önce bitiren eşler alkışlanır. Tüm çocuklar bitene kadar oyun devam eder.

KÖR YOLCU
Çocuklar ikili eş yapılır, eşlerin gözleri bağlanır. Diğer çocuklar geniş bir halka oluşturarak, gözleri kapalı olan arkadaşlarını tehlikelerden korumaya çalışırlar. Halka içine bir sandalye konulur ve gözleri kapalı olan eşler ellerini kullanarak, sandalyeyi bulmaya çalışırlar. Sandalyeyi ilk bulup, oturan oyunu kazanır. Oyuna diğer eşlerle devam edilir. Oyun sonunda çocuklara gözleri kapalı iken neler hissettikleri sorularak, onların duygu ve düşünceleri dinlenir.

ÇAMAŞIR ASMA
Çocuklar iki gruba ayrılırlar. Sınıf içinde kapı, pencere gibi yerlerden yararlanılarak çocukların ulaşabilecekleri iki ip bağlanır. Gruplara sepet içinde eşit sayıda mandal bir başka sepet içinde kendilerine ait ve oyuncaklara ait giysiler verilir. Hareketli müzikle oyuna başlanır. Çocuklar kendilerine vrilen mandallarla giysileri ipe asmaya çalışırlar müzik durdurulduğunda asılan çamaşırlar birlikte sayılır.

SU TAŞIMA YARIŞI
Sınıf iki gruba ayrılır. Her gruba bir bardak ve kova verilir. Sıra ile bardakları doldurup, karşıdaki kovaya boşaltmaları söylenir. Kovasını ilk dolduran grup, oyunu kazanır

AYAKKABINI BUL
Çocuklar sınıf ayakkabılarını çıkararak , halıya çizilen dairenin içine karışık olarak bırakırlar. Müzik başlatılarak çocukların dans etmeleri sağlanır. Müzik durunca her çocuğun ayakkabısını bulup düzgün giyerek, sandalyesine oturması istenir. İlk giyenden başlayarak oyunun 1., 2., 3. vb. seçilir.

Öz bakım becerileri (tuvalet eğitimi, temizlik ve yeme alışkanlığı vb.) doğuştan getirilmeyen sonradan öğrenilerek kazanılan davranışlardır. Öz bakım becerileri, zihin engelli çocukların toplum içinde bağımsız birey olabilmeleri amacıyla kazandırılan becerilerdir. Normal çocuklar, anne-baba ve çevre tarafından sağlanan fırsatlar aracılıyla gelişim evreleri içinde öz bakım becerilerini kazanabilmektedir.

Fakat zihin engelli çocuklar, genellikle normal çocuklara tanınan fırsatlara sahip bulunamamaktadır. Çünkü aileler zihin engelli çocuğun öz bakım becerilerini nasıl kazanacağına ilişkin yeterli bilgiye sahip değildirler.

Aileler zihin engelli çocukların bu tür becerileri yapmaları yerine bu becerileri kendileri yapmaktadırlar. Zihinsel yetersizlik kadar anne-baba ve çevrenin olumsuz tutumları zihin engelli çocukların öz bakım becerilerini kazanabilmelerini etkileyebilmekte ve geciktirebilmektedir. Bu yüzden zihin engelli çocuğun öz bakım becerilerini kazanabilmeleri özel birtakım düzenlemeleri gerektirmektedir.

ÖZ BAKIM BECERİLERİ EĞİTİMİNE BAŞLAMADAN ÖNCE YAPILMASI GEREKENLER

Çocuk ve ailesi için öncelikle öğretilmesi gereken becerilerin neler olduğu saptanmalıdır. Öğretilmesi hedeflenen becerilerde çocuğun beceri ve kavramların neler olduğu göz önünde tutularak saptanmalıdır. Bunu yapabilmek için öncelikle çocuğun dil, bilişsel ve psikomotor alanları içeren kaba değerlendirmelerin yapılması gerekir. Bütün bunların sonucunda çocuğun düzeyine uygun ve gereksinimi olan bir ya da birkaç öz bakım becerisi öğretilmek üzere belirlenebilir.

-Uzun dönemli, kısa dönemli ve eğitimsel amaçlar belirlenir. Saptanan amaçları gerçekleştirecek şekilde öğretim planı hazırlanır.

-Öğretim ortamı ve kullanılacak araçlar düzenlenir.

-Öğretimin günün hangi zamanlarında yapılacağı belirlenmelidir.

-Çocuk için etkili pekiştireçler belirlenir.

-Öğrenciye kazandırılacak becerinin sürekliliğinin nasıl kazandırılacağı saptanmalıdır. Bu maddede çocuğun öğrendiği beceriyi başka ortam ve kişilere de genelleyebilmesini içermektedir. Örneğin; Evde montunu giyip dışarı çıkan çocuğun , okulda da aynı beceriyi genelleyerek gösterebilmesidir.

PEKİŞTİREÇ BELİRLEME FORMU

Çocuğun adı:

Çocuğunuzun en çok tercih ettiği yiyecekleri, nesneleri, etkinlikleri ve duymaktan hoşlandığı sözleri aşağıda form üzerinde az ya da çok sever şeklinde belirleyip beceri öğretimine başlanabilir.

EN ÇOK SEVDİĞİ YİYECEK İÇECEKLER

-Bisküvi

-Gofret

-Köfte

-Patates

-Meyve

-Meyve suyu

-Süt ve benzeri..

EN ÇOK SEVDİĞİ NESNELER

-Top

-Araba

-Yapboz

-Bebek

-Müzik kutusu

-Oyuncak ayı

EN ÇOK SEVDİĞİ ETKİNLİKLER

-Televizyon izleme, arabayla gezme

-Top oynama

-Evcilik oynama

-Salıncakta sallanma

-Parka gitme

-Örneğin çorap giyme becerisinin öğretimi

***Ana yönerge çorabı giy.***

BİLDİRİMLER

* Bağımsız *     * Sözel İpucu*   * Fiziksel  Yardım*

-Çorabı tutar.

-İki eliyle çoraba uzanır.

-Her iki elinin başparmağı içerde diğer parmaklar dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar.

-Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirir, çorabı toplar.

-Çorabı ayak ucuna getirir.

-Çorabı ayak parmaklarına geçirir.

-Çorabı giyer.

-Çorabı bileğine kadar çeker.

-Elleriyle çorabı iki yana açar.

-Çorabı topuğuna geçirir.

Çorabı yukarı çeker.

*Yukarıdaki örnekte olduğu gibi çocuğa öğretilecek beceri

belirlenir ve hangi basamağı bağımsız, sözel ipucu , fiziksel yardım ile yaptığı belirlenerek yapamadığı basamaklar üzerinde durularak tekrar edilmelidir.

***Çocuğunuzun bağımsız yaşaması hem sizin hayat kalitenizi arttıracağı gibi hem de çocuğunuza özgüven vererek daha keyifli bir yaşam sürmesine yardımcı olur. Bu nedenle beceri öğretiminde çocukla ilgilenen herkesin bilgi sahibi olması gerekir.***

* Bağımsız *     * Sözel İpucu*       * Fiziksel  Yardım*

-Çorabı tutar.

-İki eliyle çoraba uzanır.

-Her iki elinin başparmağı içerde diğer parmaklar dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar.

-Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirir, çorabı toplar.

-Çorabı ayak ucuna getirir.

-Çorabı ayak parmaklarına geçirir.

-Çorabı giyer.

-Çorabı bileğine kadar çeker.

-Elleriyle çorabı iki yana açar.

-Çorabı topuğuna geçirir.

-Çorabı yukarı çeker.

Meryem Portakal

Okul Öncesi Öğretmeni