Oksi Asetilen Gaz Kaynağı

[fusion_builder_container hundred_percent=&#;no&#; hundred_percent_height=&#;no&#; hundred_percent_height_scroll=&#;no&#; hundred_percent_height_center_content=&#;yes&#; equal_height_columns=&#;no&#; menu_anchor=&#;&#; hide_on_mobile=&#;small-visibility,medium-visibility,large-visibility&#; status=&#;published&#; publish_date=&#;&#; class=&#;&#; id=&#;&#; background_color=&#;&#; background_image=&#;&#; background_position=&#;center center&#; background_repeat=&#;no-repeat&#; fade=&#;no&#; background_parallax=&#;none&#; enable_mobile=&#;no&#; parallax_speed=&#;&#; animation_offset=&#;&#; last=&#;no&#;][fusion_text columns=&#;&#; column_min_width=&#;&#; column_spacing=&#;&#; rule_style=&#;default&#; rule_size=&#;&#; rule_color=&#;&#; hide_on_mobile=&#;small-visibility,medium-visibility,large-visibility&#; class=&#;&#; id=&#;&#;]

Asetilen (C2H2) otojen tekniği için kullanılan başlıca gazdır. Ayrıca da yakıcı özelliğinden dolayı bütün otojen tekniklerinde kullanılan tek gazdır.

Asetilen gazında diğer yakıt gazlarının tersine, molekülün bölünmesinin hemen ardından büyük bir enerji açığa çıkmış olur. Bu enerjiye, oluşum ısısı veya oluşum entalpisi denir. Bu aşamada asetilen kJ/kg enerji açığa çıkarır. Buna birincil alevin oksijen ile yanmasında ortaya çıkan birincil yanma fazı enerjisi de eklenir. Bu yalnızca Asetilen ile elde edilebilen bir sonuçtur ve dolayısıyla asetilenin açık bir avantajıdır.

Asetilen yanma esnasında çıkardığı yüksek ısıdan dolayı endüstride çok yaygın olarak kullanılır

Isı kaynağı, yanıcı gazın oksijen ile yakılmasından elde edilir. Oksi-asetilen kaynağında kaynak havuzu, oksijen-yanıcı gaz veya hava-yanıcı gaz karışımının lokal etkisi ile oluşur.

Bu egzotermik reaksiyondur. Yüksek alev sıcaklığı ( °C) aynı zamanda yüksek birincil alev verimi  (17,4 ) nedeniyle tek yanıcı gaz olarak asetilen kullanılmaktadır. Birincil alev gücü ne kadar yüksekse yakarak kesme , alevle ısıtma veya alevle doğrultma o kadar hızlı olur.

Oksi-asetilen kaynağının avantajları:

Tüm pozisyonlarda birleştirme kaynakları, boru hatları, tesisat alanı tamir ve kaplama kaynaklarında kullanılır. Alaşımsız ve düşük alaşımlı çelik, demir dışı metaller, dökme demir. Gibi metallerin kaynağında kullanılır.

• Elektrik akımından bağımsızdır.
• Alev kolay ayarlanabilirdir.
• Kaynak süreci İzlenebilirdir.
• Alev kolay alevlenebilirdir.
• Verilen ısı ayarlanabilirdir.
• Kaynak süreci kolaylıkla izlenebilirdir.
• Gerekli enerjiye kolay ulaşılabilir.
• Kaynak üfleci çok yönlü kullanılabilir.
• Kaynak banyosunun alev tarafından havadaki gazlara ve aynı zamanda şantiyedeki olumsuz hava koşullarını perdeleyerek engellemesi.
• Yatırım maliyeti düşüktür,
• Kaynağın zor olduğu pozisyonlarda (zorunlu pozisyonlar) kullanılabilir.

KAYNAK ALEVİ:

Kaynak dikişinin kalitesi kaynak alevinin ayarına bağlıdır. Oksi asetilen alevi, farklı kullanım alanlarına adapte edilebilir. Bunun kaynak proseslerinin kimyasal-fiziksel etkisine olduğu kadar, yapılan kaynağın verimine de etkisi büyüktür. Örneğin, fazla oksijenli alev ısıtma işlemleri için veya pirincin kaynak ve lehim işlemleri için gereklidir. Dökme demirin kaynağı ve sert yüzey kaplanması işlemlerinde ise fazla asetilenli alev kullanılır.

Alev sıcaklığı karışım oranına bağlıdır. Normal alev  (Orantılı yanma. ), Oksitleyici alev (Oksijeni fazla yanma) ve İndirgeyici alev (Asetileni fazla yanma) olarak 3 gruba ayrılır.

İndirgeyici alev oksitleyici aleve göre daha düşük sıcaklığa sahiptir. Isı miktarı çıkış hızlarına göre değişir. Buna göre sert alev yumuşak aleve göre daha yüsek bir ısı miktarına sahiptir.

1-Normal Alev:

Bu alev çeşidinde oksijen ve asetilen gazları %50 + %50 karıştırılmıştır. O2 / H2C2 = 1 dir. Özel durum arz etmeyen kaynak işlemlerinde bu alev uygulanır. Rengi açık mavidir.. Helmen kaynak memesinde beyaz parlak bir kılıf ile çevrili mavi bir koni mevcuttur. Malzemenin hızlı ısınmasını sağlamak için koni ile dokunmak yanlıştır. Kaynak ve çalışma bölgesi alev çekirdeğinden ortalama ,5mm mesafededir. İşte bu bölge en yüksek sıcaklık olan °C ye sahiptir.

YANMA REAKSİYONLARI:

a YANMA REAKSİYONU

Yanma için gerekli oksijenin büyük bir kısmı çevredeki havadan sağlanır. Asetilen oksijenle yanmıştır ancak açığa ısı ile birlikte yine yanıcı gaz olan karbanmonoksit ve hidrojen çıkmıştır.

bYANMA REAKSİYONU

Alev içerisinde her iki reaksiyon birbirinden kesin bir sınırla ayrılamaz. Her iki reaksiyon geçiş bölgesinde beraber oluşur. Bir birim  nin tam yanması için 2,5 birim oksijene ihtiyaç vardır. Bu ihtiyacın 1 birimi tüpten, 1,5 birimi havadan karşılanır.

2-Oksijeni fazla alev

Alev konisi hala keskindir ancak sivri ve morumsu bir renktedir. Bu alev çeşidinde oksijen daha fazladır. O2 / H2C2 > 1 dir. Bu alevin görüntüsü koyu mavi renktedir. Kesme işlemlerinde ve muslukların kaynağında çinkonun buharlaşmaması ZnO yapması için kullanılır. Alevin oksijen fazlalığı makul (az) derecede ise, bu alev kaynak için iyidir. Fakat Oksijen çok fazla ise yanma ve aşırı ısınma gerçekleşir. Fazla Oksijen ayarı yalnızca Pirincin kaynağında kullanılır.

3-Asetileni fazla alev

Alev, asetileni fazla olarak ayarlandığında, alev konisi sarımsı (iç konisi beyaz), sınırları belirsiz ve uzunca dalgalanan bir şekilde görülür. Asetilen fazlalığının sonucu olarak, ilk yanma aşamasında ortamda serbest karbon kalır ve bu, örneğin kaynak işlemi sırasında karbürlenme etkisi oluşturabilir.

Kullanım alanları: lehimleme, dökme demirin kaynağın, kaplama kaynağı (tanklarda).

Gazların Akış Hızına göre:

Yumuşak alev            :           m/sn /            Isı miktarı az

Geleneksel alev         :           m/sn  /          Isı miktarı orta

Sert alev                     :           m/sn/            Isı miktarı fazla

Çok büyük bir çıkış hızı stabil olmayan bir ön ısıtma alevine neden olur. Alev ağız parçasından uzaklaşır. Çok düşük çıkış hızı da alevin geri tepmesine neden olur. Üfleç gürültü ile söner.

Kaynak ucunun alt aralığında kaynak işlemi için yumuşak bir alev ayarlanır. Üst aralığında sert alev ayarlanır.

Gaz Kaynağında Çalışma Teknikleri:

İki çalışma tekniği vardır.

1. Sola doğru kaynak:

Kaynak üfleci düz çizgisel ilerler.

Kaynak teli kaynak havuzuna ileri geri daldırılarak hareket eder.

Kaynak teli açısı 15°°  , şaloma açısı 45°° dir.

Malzeme kalınlığı 3mm den az çelik, alüminyum, bakır ve dökme demir için uygulanan tekniktir.

I ve V dilişinde kullanılır.

1. Sağa doğru kaynak:

Kaynak üfleci düz çizgisel ilerler.

Kaynak teli kaynak havuzuna dairesel daldırılarak hareket eder.

Kaynak teli açısı 40°°  , şaloma açısı 35°° dir.

Malzeme kalınlığı 3mm den çok çelik, alüminyum, bakır ve dökme demir için uygulanan tekniktir.

I ve V dilişinde kullanılır.

Kaynak Prosesi

1-Oksijen tüpü ve
basınç düşürücüsü

2-Asetilen tüpü ve basınç düşürücüsü

3-Geri Tepme emniyet ventili

4-Oksijen hortumu

5-Asetilen hortunumu

6-Kaynak üfleci

7-Kaynak teli

8-Kaynak memesi

9-İş parçası

Kaynak alevi

Bu yöntemle parçaların kaynaklanacak yüzeyleri alev yardımıyla ergitilir ve gerektiğinde kaynak bölgesinde ek bir kaynak metali de katılarak bir basınç uygulanmadan katılaşmaya bırakılarak bağlantı yani kaynak gerçekleştirilir.

Kaynak regülatörü: Tüp içerisindeki basıncın çalışma basıncına düşürülmesini ve bu basınçta sabit kalmasını sağlar.

Asetilen tüpüne SADECE bağlantı kıskacı (klemp) ile bağlanmalıdır

Kaynak regülatörlerinde, basıncı 1,5 bar&#;dan fazlaya ayarlamak güvenlik açısından sakıncalıdır. Bu nedenle işlem sırasında gösterge bardan az bir değeri göstermelidir..

Basınç düşürücü bağlanmadan önce tüp ağzının temizliği ve contalar kontrol edilmelidir.

Gaz kaynağı uygulamasında kullanılan üfleç:

Genelde, üfleci oluşturan malzemeler değiştirilebilir niteliktedir. Enjektör kısmı, üfleç kabzasına somun ile, sızdırmaz (gaz geçirmez) biçimde bağlanır. İş parçasının kalınlığına bağlı olarak, farklı torç ebatları kullanılabilir.

Kaynak üflecinin önemli parçaları hamlaç ve kaynak ucudur. Hamlaçta yanıcı gaz ve oksijen hortumu bağlantı ağızları ve vanaları bulunur. Kaynak ucu basınç memesi, karışım memesi, karışım borusu ve kaynak memesinden oluşur.

Kaynak uçlarının sınıflandırılması

Asetilen ve oksijenin çalışma basıncı öyle ayarlanmalıdır ki aynı zaman biriminde yaklaşık aynı miktarda gaz karışım memesine girsin. Vanalar doğru ayarlandığında karışım borusuna yaklaşık oranında gaz girişleri olacaktır. Kaynak memesinde gaz karışımı tutuşturulur.

Üfleme Üflecinin Tutuşturulmasında Sıralama

1-Tüp vanası ve regülatördeki (basınç düşürücü)  vanalar yavaşça açılır.

2-Regülatörün (basınç düşürücü) ayar vidası yavaşça sıkılır.

3-Üfleçteki oksijen vanası açılır.

4-Üfleçteki asetilen vanası açılır.

5-Asetilen-oksijen karışımının en az 5 sn çıkması sağlanır.

6-Regülatörde basınç doğru çıkış basıncına getirilir.

7-Karışım tutuşturulur.

8-Alev ayarlanır.

Not: Kesme üfleçlerinde alev kesme oksijeni vanası açılarak normal ayarlanır ve çıkış basıncı tekrar düzeltilir.

! Emme Üflecinin Kapatılmasında Sıralama

1-Üfleçteki asetilen gaz vanası kapatılır.

2- Üfleçteki oksijen vanası kapatılır.

3-Tüp vanaları kapatılır.

4-Üfleçteki asetilen ve oksijen gaz vanaları açılarak basınç düşürücü ve hortumdaki gaz boşaltılır.

5-Regülatör ayar vidası gevşetilir.

! Geride Tutuşma: Kaynak ve kesme üfleçlerinde geride tutuşma (sert ıslık sesi) olduğunda, önce oksijen vanası kapatılmalı, hemen sonrasında asetilen vanası kapatılmalıdır. Geriden tutuşma nedeni ile ısınan kaynak ekipmanı oksijen vanası açılarak su içine bırakılarak soğutulur.

!UYARI

Kaynak ve kesme aparatları eğer hamlaç ve kaynak ve kesme ucu arasındaki birleşme sızdırmaz ise hatasız çalışır. Kontrol için emme kontrolü yapılır. Bunun için sadece oksijen hortumu kaynak üflecine bağlıdır. Oksijen ve yanıcı gaz vanalarının açılmasıyla oksijen hızla akar ve yanıcı gaz bağlantı yerinde etkisini hissettirir. Yani oksijen akarken asetilen girişine dokunularak emme etkisi farkedilebilinir. Diğer sızdırmalar üflecin su içerisine batırılması ile tespit edilebilir.

Oksijen ileten parçalar sıvı ve katı yağdan arındırılmış olmalıdır.  Cihaz bakımlı olmalı ve hasardan korunmalıdır. Hasarlı ve doğru çalışmayan cihazlar kullanılmamalıdır. Tıkanmış memeler sadece uygun temizleme malzemesi ile temizlenmelidir. Tamirler eğitimli personel ve orijinal parça kullanılarak yapılmalıdır.

Güvenlik Tertibatı:

Güvenlik tertibatı ile hava veya oksijenin yanıcı gaz hattına girmesi önlenmelidir. Boru hattına veya alevin geri tepmesi engelleyecek özellikte olmalıdır.

Tek Tüp Güvenlik Düzeneği:  (TRAC ) Kullanım aparatından önce üzerine veya içine takılabilen emniyet sistemidir. Basınç düşürücüye, yanıcı gaz hortumuna, kaynak veya kesme cihazlarında kullanılır. Bu düzenek basınçlı üfleçlerde temel olarak kulanılmak zorundadır.

Kuru Tip Güvenlik Düzeneği: Gaz geri dönüş vanası ve basınç kontrollü geri akışı siperini kapatan düzenektir. Ayrıca avantaj olarak düzenek tekrar kullanılabilir hale getirilebilir. Basınç düşürücülerde ve dağıtım hatlarının boşaltma yerlerinde kullanılır.

Güvenlik düzeneklerinin yılda 1 defa kontrolü yapılmalıdır.

Gaz Hortumları:

• Oksijen: Mavi / Dış çap= 11mm, İç çap=4mm / Dış çap= 20mm, İç çap=6,3mm / EN uygun •Asetilen: Kırmızı / Dış çap= 13mm, İç çap=6,3mm / Dış çap= 22mm İç çap=10mm / EN uygun•Yeni hortumlar kullanılmadan önce oksijen, oksijen veya asal gaz ile, C2H2 basınçlı hava ile kontrol edilmelidir.•Hasarlı hortumlar değiştirilmeli yada iyileştirilmelidir. Gözenekli hortumlar hasarlı sayılır.•İyileştirmede çift taraflı hortum nipelleri kullanılmalı, kesinlikle bakır boru yardımıyla birleştirme yapılmamalıdır. (PATLAMA TEHLİKESİ)•Gaz hortumlarının kırılması engellenmeli ve termik yüklemelere karşı korunmalıdır. Zarar gelmeyecek şekilde uzatılmalıdırlar.

Kaynak Dolgu Malzemeleri:

Kimyasal analizi ana malzemenin kimyasal analizine mümkün olduğunca yakın yada aynı olmalıdır. İstenmeyen köpürmenin ve cüruf kalıntısının önüne geçmek için yaklaşık %5 veya daha fazla Mn içermelidir. Nikel kaynakta iyi derecede tokluk sağlar. Molibden %0,2 ısı dayanımını artırır.

Kaynak Ağzı Formu:

Yükleme ve türüne bağlı olmakla beraber malzeme kalınlığı, kaynak yöntemi, kaynak pozisyonu ve ulaşabilirliğe bağlıdır.

Kaynak yöntemleri için birleştirme şekilleri:

Alevle Isıtma:

Alevle ısıtma ile alev ısısının bir malzemeye malzemeyi eritmeden iletilmesidir. Elle veya mekanize olabilir. Alevle doğrultma, kaynakta ön ısıtma, kesme, alevle sertleştirme ve sıcak şekil vermek için kullanılır.

Malzemenin şekil değiştirme direncini azaltmak veya şeklini değiştirmek için kullanılır.

Belirli alaşımlı kalın çelik malzemelerde kaynak sonrası sertleşmenin önlenmesi için önemli bir uygulamadır.

Sertleşme eğilimi olan çeliklerin yakarak kesilmesinden öncede ön ısıtma yapılmalıdır. Örneğin S t30 mm üzeri kalınlıktaki çeliklerin kesilmesinde , alaşımlı çeliklerin derecede ön ısıtma yapılır.

Boruların bükülmesi, boyun oluşturma, şekil vermede de kullanılır. Şekil verme sıcaklığı yaklaşık °C dir ve şekil verilecek kısım bölgesel olarak ısıtılır.

Alevle yüzey temizleme: Üfleç yardımıyla istenmeyen yüzey tabakalarının (pas, kaplama, tufal, vb) temizlenmesidir.

Alevle yüzey temizleme işlemi ayarlandıktan sonra hafifçe çalıştırılıp yüzeye yerleştirilir. Üfleç başı zemin üzerinde 1, cm mesfe ve 45° açı ile alev konisinin ucu yüzeye dokunmadan kayar.

Çelik uygulamalarında üfleçte ilerleme yönü eğik , hızı ise m/dk dır. Betonda ise hız m/dk olacaktır.

Yakarak Ayırma:

Yakarak delme bir termik ayırma yöntemidir. Oksijen çekirdekli mızrak kullanılır. Metalik malzemelerin yakarak delinmesinde kullanılır

Üflecin yardımıyla  °C de, oksijen çekirdekli mızrak malzemeye betırılır. Demirin oksijen akımı içerisinde sürekli yanması sayesinde bölgesel erime için gereken ısı elde edilir. Oluşan demiroksit malzeme ile akışkan bir cüruf oluşturur.  Bu da oksijen akımı ile püskürtülür. Bu şekilde delik derinleştirilerek açılmış olur.

Gaz Basınç Kaynağı: İnşaatlarda yuvarlak kesitli profillerin yanma ve kuvvet altında alın kaynağı ile birleştirilmesi olayıdır.

!UYARI

Asetilenin aşağıdaki özellikleri de kullanıcı tarafından dikkate alınmalıdır:

Yüksek basınç ve °C &#;yi aşan sıcaklıklarda karbon ve hidrojene ayrışabilir, böylece aşırı bir ısı ve basınç ortaya çıkar. Bu yüzden basıncın 1,5 bar&#;ın altında kalmasına özen gösterilmelidir.

Bakır ve alaşımları ile, sürtünme veya darbe ile patlama oluşturabilen bir bağlantı oluşturur (asetilen bakır). Bu yüzden bakır ve %70&#;den fazla bakır içeren bakır alaşımları ile temas halinde olmasına izin verilmez.

Oksi-asetilen kaynağı kullanma talimatı

1.Şantiyede çalışan personeller mutlaka işin gerektirdiği kişisel koruyucuları (baret, iş ayakkabısı, yüz maskesi, emniyet kemeri, gözlük vs.) kullanmalıdırlar.

1. Kaynak işleri, konusunda mesleki eğitimini tamamlamış yetkin kişiler tarafından yapılmalıdır.
2. Kullanılan tüplerin ilgili mevuzata göre ilgili teknik eleman tarafından yılda 1 periyodik kontrolleri yapılmalı ve uygunluk raporu verilmemişse gerekli düzenlemeler yapılana kadar kullanılmamalıdır.
3. Kaynak tüplerinin hortum ve bağlantıları gevşeme ve aşınmaya karşı periyodik olarak kontrol edilmelidir.
4. Kaynak tüplerinin basınç göstergeleri (manometre) çalışır durumda olmalı ve sürekli kontrol edilmelidir.
5. Kaynak tüplerinin gaz çıkış noktaları ile şaloma girişlerinde alev geri tepmesini engelleyen ventiller olmalıdır.
6. Özellikle boyun ve kollar sıcak ve kıvılcımdan korunmalı, pantolon paçalarının kıvrımı aşağıya indirilmelidir.
7. Kaynak yapmaya başlamadan önce, çalışma bölgesinde bulunan diğer işçiler uyarılmalıdır.
8. Çalışılan yerde yanıcı madde bulundurulmamalıdır.
9. Petrol, yağ, boya veya herhangi bir patlayıcı madde içeren tank, bidon ve benzeri kapların kaynakları yapılmadan önce, bunların tamamen temizlendiğinden ve içinde buhar olmadığından emin olunmalı ve ilgili formenin kontrolünden sonra kaynak yapılmalıdır.
10. Kullanılan tüpler ile kaynak yapılan alan arasında en az 10 metre mesafe olmalıdır. Asetilen bakır alaşımları ile temas etmemelidir. Asetilenin gümüş ve bakır alaşımları ile teması patlayıcı bileşimler meydana getirir. Kaynak dikişlerinin tahribatsız muayenesinde kullanılan kimyasallar sıcaklık etkisiyle tutuşabilir. O halde montaj sonrası boru içerisine hava veya azot gazı verilerek yabancı maddeler temizlenmelidir.
11. Kaynak yapılan yerin altındaki kıvılcımlardan dolayı tutuşabilecek tahta, yağ, paçavra ve diğer yanıcı maddeler kaldırılmalıdır.
12. Galvanize veya kurşunlu çeliğin kaynağı yapılırken açık havada çalışılacak veya yeterli havalandırma sağlanmalıdır.
13. Dolu tüpler en az iki kişi tarafından taşınmalıdır.
14. Tüpler taşınırken sürtünme, kayma, düşme ve çarpma riskine karşı dikkatli olunmalıdır. Tüplerin üstünde valf koruma başlığı bulunmalıdır. Bu başlıklar tutularak tüpler taşınmamalıdır.
15. Kaynak tüpleri tekerlekli özel araçlarla dik konumda taşınmalı, tüpler zincirlerle arabalara bağlanmalı ve malzeme düşme riski bulunan bölgelerde bırakılmamalıdır.
16. Tüpler kapaksız olarak araçlarla taşınmamalıdır.
17. Tüpler özel bir araç kullanılmadıkça regülâtörleri ve hortumları ile taşınmamalıdır.
18. Tüpler, vinç ile taşınırken en az iki yerden bağlanmalı, birden fazla tüpün taşınması gerekiyorsa özel bir sepet kullanılmalıdır.
19. Yağlı el, elbise ve eldiven ile tüplere ve ataşmanlarına dokunulmamalıdır.
20. Vanalar yavaş yavaş ve önce yanıcı gaz (asetilen) sonra yakıcı gaz (oksijen) şeklinde açılmalıdır. Kapatırken tersi işlem yapılmalıdır.

[/fusion_text][/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]

Termik kesme yöntemi temelde ergiterek kesme ve yakarak kesme olarak iki grubu ayrılmaktadır. Ergiterek kesme yöntemi; Plazma ile kesme, karbon kesme elektrodu ve elektrik arkı ile kesme veya lazer ışını ile kesilecek malzeme üzerinde yüksek sıcaklık ve ısı oluşturarak bu ısı etkisi ile sıvılaşan bölgeye yüksek basınçlı gaz püskürtülerek kesme yöntemidir. Burada basınçlı gazın ana görevi, ergiyen bölgeyi parçadan uzaklaştırarak düzgün yarık (kerf) oluşturmaktır. Bakır ve alaşımları, alüminyum ve alaşımları, krom-nikel paslanmaz çelikler, karbonlu ve alaşımlı çelikler bu yöntem ile kesilir.

Yakarak kesme yöntemi ise oksi-gaz ile gerçekleştirilen kesme yöntemidir. Oksijen ve yanıcı gaz ile alev oluşturularak kesilecek bölgeye ön ısıtma uygulanır. Kesilecek malzeme, oksijen ile hızlı reaksiyona girme sıcaklığına (~ °C) ulaştığında basınçlı oksijen ergiyen bölgeye püskürtülerek kesme işlemi gerçekleşir. Burada basınçlı oksijen egzotermik reaksiyon oluşturur, ısı miktarını artırır ve kesme işlemini hızlandırır.

Yakarak kesme yöntemi ile % C’lu çelikler sorunsuz kesilirken, % C’a kadar olan çelikler için; parçanın tamamına ön tavlama uygulanarak (°C) kesme işlemine geçilir. Ayrıca manganezli çelikler, silisyumlu çelikler ve düşük alaşımlı çeliklerde kesme işlemi gerçekleştirilir. Yakarak kesme yönteminin yaygın olmasının en büyük nedeni yapı çeliklerinin diğer çelik türlerinden çok daha fazla kullanım alanına sahip olmasıdır. Aynı zamanda bu yöntemin ekipman maliyetlerinin diğer yöntemlerde kullanılan ekipman maliyetlerinden daha düşük olmasıdır. 25 mm den daha kalın çelik parçaların kesilmesinde daha ekonomiktir.

Oksi-gaz kesme yönteminde yakıcı gaz olarak oksijen yanıcı gaz olarak; asetilen, propan, LPG, metan ve doğalgaz yaygın olarak Türkiye’de kullanılmaktadır.

Her bir yanıcı gazın oksijen ile kimyasal reaksiyona girmesi için oluşturduğu hacim oranları birbirinden farklıdır. Örneğin; 1 litre Asetilen litre oksijen ile, 1 litre Propan litre oksijen ile, 1 litre Doğal Gaz 2 litre oksijen ile kimyasal reaksiyona girer. Oksi-gaz ile kesme ve tavlama yönteminde kullanılan yanıcı gazların oksijen ile reaksiyona girmesi sonucu ortaya çıkan sıcaklık ve ısıl değerlerde de farklılıklar vardır.

En yüksek sıcaklık bakımından sıralama;

1. Oksi-Asetilen°Co
2. Oksi-Propan °C
3. Oksi-Doğal Gaz°C

En yüksek sıcaklık bakımından sıralama;

1. Oksi-Propan : 95, KJ/m³
2. Oksi-Asetilen : 54, KJ/m³
3. Oksi-Doğalgaz: 37, KJ/m³

En yüksek sıcaklık sıralamasında oksi-asetilen 1. sırayı alırken toplam ısıl değeri bakımından ise 1. sırada oksi-propan yer almaktadır.

Bu konu ile ilgili yayınlanan bazı teknik kaynaklar, ısıl değeri bakımından 1. sırada oksi-asetilen olduğunu ifade etmektedir. Bunun gerekçesi nötr alev için oksi-gaz ile kesme ve tavlamada birinci (açık mavi alev konisi) ve ikinci (alev yelpazesi) olarak adlandırılan iki yanma bölgesi mevcuttur. Oksi-asetilenin birinci (açık mavi alev konisi) odaklanmış ısıl enerji üretme kapasitesi en yüksek verimliliğe sahip olduğu belirtilmektedir.

Oksi-asetilen ile kesme işleminde odaklanmış ısı, kesme işlemine başlama bakımından avantaj sağladığı doğrudur. Örneğin, oksi-asetilen ile parçaya delik açma işlemi, oksi-propan ile parçaya delik açma işleminden üç kat daha hızlıdır. Bu konuda yazılmış diğer kaynaklar ise kesme işleminde oksi-asetilen ile oksi-propan arasındaki farkın kalktığını, hemen hemen aynı kesme hızlarına sahip olduğunu ifade etmektedir. Bu durumda kullanılan yanıcı gazların birinci ve ikinci ısıl değerlerine bakmak gerekir.

Aşağıdaki tabloda birinci ve ikinci alev bölgesinin ısıl değerleri verilmiştir.

SONUÇ

Oksi-Asetilen;

• Delik açma işleminde oksi-propandan üç kat daha hızlıdır. 
• Odaklanmış ısı verme kapasitesi en yüksek olan gazdır.
• İnce parçaların kesilmesi için idealdir.
• Küçük boyutlu ve ince parçaların kısa sürede ısıtılmasında avantaj sağlar.
• Karbonlu çeliklerin kaynağında alev yelpazesi (ikinci alev) kaynak havuzunu koruyarak kaynak uygulamalarında idealdir.
• Odaklı ısıl verimliliği; açık mavi alev konisinin uç kısmından itibaren parçaya olan mesafe 2mm ile 5mm arasındadır.
• İnce parçalar kesilirken kesme yüzeyinin (kerf derinliği) aşırı ısınması sebebiyle; malzemede ısıdan etkilenen bölge (ITAB) geniş olmaktadır.
• Kesilen çeliğin karbon miktarı artışına bağlı olarak kesim yüzeyi alt kısmındaki kenar sertleşmesi propana göre daha yüksektir.
• Açık mavi alev konisi kesilecek parçaya yakın olduğu için çapak sıçrantılarında alev geri tepme riski yüksektir.
• Maliyeti oksi-propandan yüksektir.
• İnce parçaların kesilmesinde, kesilen yüzeyin üst kenarı odaklı ısı nedeniyle ergiyerek oluşabilecek kenar yenmesi riski oksi-propandan daha yüksektir. 
• Kesme lülesi ağız kısmında cüruf yapışması oksi-propana göre daha yüksektir.
• Kaynak, kesme, tavlama, lehimleme ve pulverize metal kaplama işlemleri yapılabilir.

Oksi-Propan;

• Benzer kesme lülesi tasarımlarında oksi-propan ve oksi-asetilen için kesme hızları yaklaşık olarak benzerdir.
• Kalın parçaların kesilmesinde avantajlıdır.
• Kalın ve geniş parçaların tavlanmasında avantajlıdır. 
• Kesilen parça kenarları daha düzgündür.
• Isıdan etkilenen bölge (ITAB) daha dardır.
• Açık mavi alev konisi kesilecek parçaya daha uzak olduğu için çapak sıçrantılarında alev geri tepme riski düşüktür.
• Açık mavi alev konisinin uç kısmından itibaren parçaya olan mesafesi 5mm’den fazladır. 
• Kesilen çeliğin karbon miktarı artışına bağlı olarak kesim yüzeyi alt kısmındaki kenar sertleşmesi oksi-asetilene göre daha düşüktür.
• İnce parçaların kesilmesinde kesilen yüzeyin üst kenarı odaklı ısı nedeniyle ergiyerek oluşabilecek kenar yenmesi riski oksi-asetilenden daha düşüktür.
• Ön ısıtma alevinde kullanılan oksijen miktarı daha fazla olmasına rağmen oksi-propan ile kesmenin maliyeti düşüktür.
• Kesme lülesi ağız kısmında cüruf yapışması oksi-asetilene göre daha düşüktür. 
• Kesme, tavlama, lehimleme ve pulverize metal kaplama işlemleri yapılabilir.
• Kesme lülelerinde ve kesme hamlaçlarında yapılan teknolojik gelişmelerde ön ısıtma ve kesme hızları performansları yükseltilmiştir.

Hazırlayan: Nurettin BORAN - Kaynak Mühendisi & Teknik Danışman

Copyright © Bu teknik makalenin her türlü kullanım ve yayın hakkı Kaynak Tekniği Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ye aittir. Yazılı izin alınmadan ve kaynak gösterilmeden kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz ve kullanılamaz.