Kül Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarının yazıcısı Kül Tigin'in yeğeni Yolluğ Tigin'dir. Eski Türkçede yeğenin karşılığı olan atı bugün yalnızca Sarı Uygurca'da ati, hati şekillerinde yaşamakta olup "çocuk, torun" anlamlarına gelmektedir.[73][74]
Kül Tigin yazıtının güneydoğu ve güneybatı kenarlarındaki yazıtlarla Bilge Kağan yazıtının güneybatı kenarındaki kısa yazıt Yolluğ Tigin'in sözleridir. Kül Tigin yazıtının güney yüzündeki son cümle de yine Yolluğ Tigin'e aittir.
Kül Tigin yazıtının doğu, güney, kuzey yüzleri ile kuzeydoğu kenarındaki yazıtlar ve Çince yazıtının bulunduğu batı yüzündeki iki satırlık Türkçe yazıt Bilge Kağan'ın ağzından yazılmıştır. Bilge Kağan yazıtının büyük kısmı da onun ağzından olmakla birlikte, yazıtın güney yüzündeki satırın altıncı kelimesinden sonra yazıtı diktiren Tenri Kağan konuşmaktadır. Yazıtın Çince yazıtının bulunduğu batı yüzünün üst kısmındaki lirik yazıt da yine Tenri Kağan'ın ağzındandır.
Yolluğ Tigin, Kül Tigin yazıtını yirmi günde, Bilge Kağan yazıtını da otuz günde yazmıştır.
Orhun yazıtlarının bilinen bir takım özelliklerinin bulunduğu söylenebilir. Orhun yazıtları, Orhun kitabeleri olarak da bilinmektedir. Türklerin bilinen ilk alfabesi olan Göktürk alfabesi ile yazılmıştır. Orhun yazıtları Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk adına yazılmış eserledir. Orhun yazıtları Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır. Ancak Tonyukuk kendi kitabesini kendisi yazmıştır.
Orhun kitabelerinin üç tane dikili taştan oluştuklarını söylemek mümkündür.
Söylev tarzında bir eser olarak ifade edilebilir.
Türklerin bilinen ilk yazılı eseri olarak bilinmektedir.
Şu an Moğolistan sınırları içerisinde bulunmaktadır.
Edebiyat, tarih ve coğrafya için kaynak oluşturucu bir eser olduğu söylenebilir.
Kutluk devleti tarihi hakkında da bilgi veren bir eser olduğu söylenebilir.
Kitabelerin yazımında kullanılan dil son derece gelişmiş ve işlenmiş bir dil olarak ifade edilebilir.
Orhun Kitabeleri Nerede?
Orhun kitabeleri ilk kez yılında bulunmuştur. Moğalistan da Orhun vadisinde bulundukları bilinmektedir. Kitabelerin 4 cepheden oluştuğu bilinmektedir. Bir cephesinin Çince diğer üç cephesinin ise Göktürk Türkçesi ile yazıldığı söylenebilir.
Orhun kitabelerini görmek isteyen kişiler Moğolistan sınırları içerisinde bulunan yazıtlar olarak bilinmektedir. Orijinalliğinin bozulmaması için yerinde bırakılmıştır. Sadece etrafının tel örgüler ile çevrili olduğu bilinmektedir.
Orhun Kitabeleri Kimin?
Orhun kitabeleri; Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk adına dikilmiş eserler olarak ifade edilebilir. 'lü yıllarda yazılan eserler olduğu söylenebilir. Türklerin yazılı ilk eseri olması nedeniyle oldukça önemli olduklarını söylemek mümkündür.
Kitabeler ilk kez yılında okunmuştur. Kitabeleri okuyan kişinin ise Wilhelm Thomsen olduğu bilinmektedir.
Orhun Kitabeleri Hangi Alfabe ile Yazılmıştır?
Orhun kitabeleri aynı zamanda Köktürk yazıtları olarak da bilinmektedir. Bu durumda eserlerin de Köktürk Türkçesi ile yazıldığını söylemek mümkündür. Orhun kitabelerinin dört yüzeyden oluştuğu söylenebilir. Kitabelerin üç yüzeyi Köktürk alfabesi ile yazılmıştır. Bir yüzü ise Çin alfabesi kullanılarak yazılmıştır.
Orhun Yazıtları İlk Kez Kim Tarafından Bulunmuştur?
Orhun yazıtları ilk kez Rus bilgini Yadrintsev tarafından bulunmuştur. Bulunduktan sonra yazıtların kimler adına yazıldığının araştırması ve incelemesi yapılmıştır. Ünlü Türkolog Radloff tarafından ise eserlerin detaylı bir şekilde araştırılmasının yapıldığı ve günümüzde ki bilgilerinde böylece elde edildiği bilinmektedir.
Son Güncellenme:
Orhun kitabeleri içinde bulunduğu dönemin devlet yapısı, yönetim anlayışı, komşularla münasebetler, kültürel değerler ve sosyal yaşantı hakkında önemli bilgilerin elde edildiği yapıtlar olarak büyük önem taşımaktadır.
Orhun Yazıtları Nerededir, Hangi Döneme Aittir?
Orhun yazıtlarına Göktürk yazıtları ya da Köktürk yazıtları da denilmektedir. Bu yazıtlar Türk tarihinin ilk alfabesi olarak kabul edilen Göktürk alfabesi ile yazılmış olan ve Türk adının geçtiği ilk yapılar olarak ifade edilmektedir. Göktürkler dönemine ait olan bu yazıtlar Moğolistan'ın Orhun vadisinde bulunmaktadır. Orhun yazıtları Göktürk devletinin ünlü kağanları Bilge Kağan ve Kül Tiğin adına dikilmiş yapılar olmakla birlikte dönemin önemli devlet adamı ve veziri Tonyukuk adına da dikili bir yazıt bulunmaktadır. Bu yazıtların bulunuş tarihi yılına dayanmaktadır. Yazıtların yazılış tarihinin ise MSyüzyılın başlarına dayandığı ifade edilmektedir. Yazıtlar, Danimarkalı dilbilimci Vilhelm Thomsen ve Rus Türkolog Vasili Radlof'un yardımıyla okunarak tüm dünyaya açıklanmıştır. Yazıtlardan Kül Tiğin yazıtının yılında, Bilge Kağan yazıtının yılında ve Tonyukuk yazıtının da yılında dikildiği ifade edilmektedir.
Özellikleri Nelerdir?
Orhun yazıtları II. Göktürk devletine ait yapılar olmaktadır. Çin devletine karşı yıllarca mücadele eden II. Göktürk ya da Kutluk devletinin devlet teşkilatlanması, ülke yönetimi, sosyal hayat kuralları örf ve adetleri ile ilgili bilgiler yazıtlarda yer alan konular olmaktadır. Orhun kitabeleri Türklere ait ilk alfabe olan Orhun ya da Göktürk alfabesi ile yazılmıştır. Bu alfabenin en bilindik özelliği her harfin ayrı ayrı yazılması ve kelimelerinde birbirinden iki nokta işareti ile ayrılması olarak belirtilmektedir. Bu yazıtlar hem tarihi hem edebi açıdan önemli olmaktadır.
Bilge Kağan yazıtında Orhun alfabesinden başka Çince yazılmış bölümler de bulunmaktadır. Tenri Kağan tarafından dikilen bir yazıt olmaktadır. Kül Tiğin yazıtı ise Bilge Kağan tarafından dikilmiştir. Bu yazıtta da Çince metinler yer almaktadır. Tonyukuk abidesi ise en eski abide olmaktadır. Tonyukuk yazıtı Tonyukuk tarafından yazılmış ve dikilmiş bir yazıt olarak Türk tarihi hakkında ilk elden bilgi vermektedir.