A MODEL BYM042
4
5 TEKNİK ÖZELLİK TABLOSU MODEL Genislik/Width/Breite 460 mm Derinlik/Depth/Tiefe 560 mm Yükseklik/Height/Höhe 730 mm Kaset Kapasitesi/Rack Capacity/Korbkapazität 40 Pcs/h Bardak Kapasitesi/Glass Capacity/Glaserkapazität 600-800 Pcs/h Program sayısı /Number Of Programs/Anzahl von Programmen 3 Pcs Kısa Yıkama Peryodu/Short Washing Cycle/Kurzer Spülgang* 90 sec Orta Yıkama Peryodu/Medium Washing Cycle/Mittlerer Spülgang* 120 sec Uzun Yıkama Peryodu/Long Washing Cycle/Langer Spülgang* 180 sec Tank Kapasitesi/Tank Capacity/Tankkapazität 13 Lt Su Girisi/Water Inlet/Wasser Einlass 3/4" Inch Su Giris Basıncı/Pressure of Water Supply/Wasserdruck 2-4 bar Su Giris Sıcaklığı/Temperature of Water Supply/Wassertemperatur 50 ºC Su Giris Sıcaklığı (maks.) /Temperature of Water Supply (max.)/wassertemperatur (max.) 55 ºC Yıkama Suyu Sıcaklığı/Temperature of Washing Water/Spülwassertemperatur 55 ºC Durulama Suyu Sıcaklığı/Temperature of Rinse Water/ Klarspülwassertemperatur 85 ºC Durulama Su Tüketimi/Rinse Water Consumption/ Klarspülwasserverbrauch 3 Lt/cyc Yıkama Pompa Motor Gücü/Washing Pump Motor Power/Spülpump Motorkrraft 0,25 kw Tank Isı Kapasitesi/Tank Heat Capacity/Tankwärmekapazität 1,2 kw Boyler Isı Kapasitesi/Boiler Heat Capacity/Boilerwärmekapazität 2,6 kw Max. Güç Tüketimi/Max. Pover Consumption/Max. Kraftverbrauch 4,15 kw Elektrik Girisi/Electric Inlet/Stromzuleitung 230V AC 1N 50Hz V Boşaltma süresi/ Drainage time / Entladungszeit 60 Sn. Boyler kapasitesi / Boiler capacty 2,7 Lt. Kablo Kesiti/Cable Cut/Kabelschnitt 3x2,5 mm² Net Ağırlık/Net Weight/Nettogewicht 39 Kg
6
7
8 ON tuşu START < > PAUSE (2 sn STOP) Tank Sıcaklık göstergesi Hazır ledi Az kirli butonu (2 sn basılınca OFF) Stand-by iken kırmızı, açıkken yeşil yanacak Çalışırken yeşil yanacak, duraklatıldığında yanıp sönecek Kırmızı dijit sıcaklık göstergesi. Isıtma devredeyken sağ alt köşede nokta şeklinde yanıp sönme yapar Boiler ve Tank sıcaklıkları hazır olduğu zaman kırmızı yanacak Seçili iken kırmızı yanacak Kirli butonu Seçili iken kırmızı yanacak Çok kirli butonu Boiler sıcaklığı Durulama ledi Seçili iken kırmızı yanacak Kırmızı dijit sıcaklık göstergesi. Isıtma devredeyken sağ alt köşede nokta şeklinde yanıp sönme yapar Durulama sırasında kırmızı yanar, su alma anında yanıp söner Boşaltma butonu Manuel veya otomatik boşaltmada kırmızı yanacak
9
10 OLASI PROBLEMLER - SEBEPLERİ - ÇÖZÜMLERİ PROBLEM SEBEP ÇÖZÜM 1-Bulaşıklar temiz değil 2-Bulaşıklar kırılıyor. -Yıkama kolları sıkışmıştır. -Yıkama fıskiyeleri tıkanmıştır. -Durulama fıskiyeleri tıkanmıştır. -Deterjan konsantrasyonu çok yüksek veya yetersizdir. -Filtre tıkanmıştır. -Yıkama zamanı yetersizdir. -Uygun kasa kullanılmamıştır. -Aşırı yükleme yapılmıştır. -Bulaşıkların kolların dönüşünü engellemediğini kontrol ediniz. - Yıkama kolunu söküp fıskiyeleri temizleyiniz. -Durulama kolunu söküp fıskiyeleri temizleyiniz. Suyun sertliğini kontrol ediniz. -Deterjan miktarını kontrol ediniz. -Filtreyi söküp temizleyiniz. -Daha uzun bir yıkama periyodunu seçin veya aynı periyodu tekrarlayınız. -Kasa seçimine dikkat ediniz. -Kapasitesine riayet ediniz.
11 3-Cihaz su almıyor. 4-Cihaz sürekli su alıyor. 5-Cihaz gövdesinde paslanma oluyor. -Su giriş vanası kapalıdır. -Kapak tam kapanmamıştır. -Selenoid valf bozulmuştur. -Presostat arızalıdır. -Prosestat hortumu hava yapmıştır -Uygun olmayan kimyasal temizleyiciler kullanılmıştır. -Kontrol ediniz/açınız. -Kontrol ediniz/kapatınız. -Yetkili servise haber veriniz. -Yetkili servise haber veriniz. -Tank içindeki suyu boşaltınız ve cihazı tekrar çalıştırınız. -Cihazı kullanma talimatına uygun temizleyiniz. AÇIKLAMA ALGILAMA ER 01 SU YOK Arızası 10 dk. boyunca Tank prosestatı su seviyesi algılamaz, konum değiştirmezse. (makine su alma durumundayken 9 nolu girişe 10 dk. boyunca sinyal ulaşmazsa) ER 02 Boiler NTC Arızası Sensör kısa devre ya da açık devre ER 03 Tank NTC Arızası Sensör kısa devre ya da açık devre ER 04 ER 05 ER 06 Boiler ISITICI Arızası Tank ISITICI Arızası Termik Röle ya da Power-box Arızası Boilerde 10 dk. süre boyunca en az 5 ºC (41 F) ısı artışı sağlanamadığı durumda. (11 No lu boiler çıkışının yani K2 kontaktörünün sürekli olarak en az 10 dk. çalışma durumunda kontrol edilecek.) Tank 15 dk. süre boyunca en az 5 ºC (41 F)ısı artışı sağlanamadığı durumda. (10 No lu boiler çıkışının yani K3 kontaktörünün sürekli olarak en az 15 dk. çalışma durumunda kontrol edilecek.) Yıkama pompası termik röle çıkışında enerji olmadığı durumda. (Elektronik kartın 16 nolu girişine enerji gelmediği durumda)
12
13
14
15 ON button START < > PAUSE (2 sn STOP) Tank Temperature Indicator Ready led Lightly dirty Button (OFF when pressed for 2 sec.) Red light sill appear in stand-by condition, and green light will appear when it is on Green will be on when the machine is working, and it will be blinking if paused. The digit red temperature indicator. It blinks at the right bottom when heating is on. Red will be on when the Boiler and Tank temperatures are ready Red light will appear when chosen Dirty Button Red light will appear when chosen Very Dirty Button Boiler heat Rinsing led Drainage button Red light will appear when chosen The digit red temperature indicator. I It blinks at the right bottom when heating is on. Red light appears during rinsing, the light blinks as the machine takes water. Red light will appear during manual or automatic drainage.
16
17 POTENTIAL PROBLEMS - CAUSES - SOLUTIONS PROBLEM CAUSE SOLUTION 1-Dishes are not clean. 2-Dishes are getting broken. 3-The device does not take water. 4-The device continuously takes water. 5-There is rusting on the device surface -Washing arms may be stuck. -Washing water sprays may be blocked. -Rinsing water sprays may be blocked. -Detergent concentration may be very high or insufficient. -Filter may be blocked. -Washing time may be insufficient -Proper tray may not have been used. -Machine may have been overloaded. -Water inlet valve may be closed. -Cover may not be closed completely. -Solenoid valve may be broken. -Pressure stat may be defective. -Pressure stat hose may have taken in air. -Improper chemical materials may have been used. -Check whether the dishes prevent arms from rotating. -Clean the water sprays by removing the washing arm. -Clean the water sprays by removing the rinsing arm. -Check the hardness of water. -Check the detergent amount. -Remove and clean the filter. -Select a longer wash period or repeat the same period. -Be careful when selecting the tray. -Comply with its capacity. -Check/Open -Check/Close -Notify the authorized service. -Notify the authorized service. -Empty the water inside the tank and restart the device. -Clean the device according to the instructions for use
18 ER 01 ER 02 ER 03 ER 04 ER 05 ER 06 DESCRIPTION NO WATER Malfunction Boiler NTC Malfunction Tank NTC Malfunction Boiler HEATER Malfunction Tank HEATER Malfunction Thermal Relay or Power-box Malfunction DETECTION Tank pressurestat does not detect the water level for 10 min. if its position is not changed. (if no signal is received for 10 min. at input no.9 during machine water intake) Sensor short or open circuited Sensor short or open circuited When temperature increase of at least 5 ºC(41 F) is not ensured for 10 min. in the boiler. (To be controlled when the boiler output no.11, i.e. the K2 contactor, has been working for at least 10 min. continuously.) When temperature increase of at least 5 ºC(41 F) is not ensured for 15 min. in the tank. (To be controlled when the boiler output no.10, i.e. the K3 contactor, has been working for at least 15 min. continuously.) When there is no energy at washer pump thermal relay output (When there is no energy at input no.16 of the electronic card)
19
20
21
22 Taste - EIN START < > PAUSE (2 Sekunden STOP) Tanktemperaturanzeige LED - BETRIEBSBEREIT Taste - LEICHT VERSCHMUTZT Taste - VERSCHMUTZT Taste - SCHWER VERSCHMUTZT Kesseltemperatur LED - SPÜLEN (Nach 2 Sekunden Drücken AUS) Im Stand-by Modus rot, wenn Ein - grün Leuchtet im Betrieb grün, blinkt im Pausenmodus Rote Temperaturanzeige. Wenn Erwärmung im Betrieb ist, blinkt es unten links. Leuchtet rot wenn Kessel- und Tanktemperatur bereit sind. Leuchtet nach Drücken rot Leuchtet nach Drücken rot Leuchtet nach Drücken rot Rote Temperaturanzeige. Wenn Erwärmung im Betrieb ist, blinkt es unten links. Leuchtet beim Spülen rot, blinkt beim Wassereingang. Taste - ENTLEEREN Leuchtet rot bei manueller und automatischer Entleerung.
23
24 MÖGLICHE PROBLEME - GRÜNDE LÖSUNGEN PROBLEM GRUND LÖSUNG 1-Geschirr ist nicht sauber -Die Spülarme könnten verklemmt sein. -Die Spülwasserstrahlen könnten verstopft sein. -Die Abspülwasserstrahlen könnten verstopft sein. -Das Spülmittelkonzentrat könnte unzureichend oder zu viel sein. -Das Filter könnte verstopft sein. -Die Spülzeit könnte unzureichend sein. -Überprüfen sie, ob das Geschirr das Kreisen der Spülarme verhindert. - Trennen sie die Spülarme und reinigen sie die Wasserstrahllöcher. -Trennen sie die Abspülarme und reinigen sie dessen Wasserstrahllöcher. - Überprüfen sie die Härte des Wassers. - Überprüfen sie die Menge des Spülmittels. - Trennen die den Filter und reinigen sie ihn. - Wählen sie ein längeres Spülprogramm oder wiederholen sie die Spülung.
25 2-Geschirr wird beschädigt. 3-Gereat nimmt kein Wasser ein. 4-Gerät nimmt dauernd Wasser ein. 5-Gerät Körper verrostet. -Die geignete Kiste wurde nicht verwendet. -Zu viel Geschirr wurde möglicherweise eingeräumt. -das Wassereingangsventil ist möglicherweise zu. -Der Deckel ist möglicherweise nicht richtig zugemacht worden. -Das Magnetventil ist möglicherweise beschädigt. -Der Druckschalter könnte defekt sein. -Der Druckschalter-Schlauch könnte Luft eingenommen haben. -Ungeeignete Chemikalien wurden verwendet. - Achten sie auf ihre Kistenwahl. - Halten sie sich an die Kapazität Vorgaben. -Kontrollieren sie es/öffnen sie es. -Kontrollieren sie es/schließen sie es. -İnformieren sie den Kundendienst. -İnformieren sie den Kundendienst. -Entleeren sie das Wasser im Tank und schalten sie das Gerät erneut ein. -Reinigen sie das Gerät nach den Vorgaben der Gebrauchsanweisung.
26 ER 01 ERLEUTERUNG KEIN WASSER- Störung ERKENNUNG Der Tank-Druckschalter nimmt den Wasserstand 10 Minuten lang nicht wahr, wenn er seine Lage nicht wechselt. (wenn während der Wasseraufnahme dem 9. Eingang 10 Minuten lang kein Signal gelangt) ER 02 Boiler NTC- Störung Sensor Kurzschluss oder offener Stromkreis ER 03 Tank NTC-Störung Sensor Kurzschluss oder offener Stromkreis ER 04 ER 05 ER 06 Heizkessel- Störung Tankheizung- Störung Störung der Thermorelais oder Power-Box Im Falle von fehlendem Temperaturanstieg von mindestens 5 ºC (41 F) in einer Zeitspanne von 10 Minuten.(Die Kesselleistung Nr. 11, also der K2 Kontakter ist kontinuierlich und mindestens 10 Minuten lang im Betriebszustand zu überprüfen.) Im Falle von fehlendem Temperaturanstieg von mindestens 5 ºC ( F) in einer Zeitspanne von 15 Minuten des Tanks. (Die Kesselleistung Nr. 10, also der K3 Kontakter ist kontinuierlich und mindestens 15 Minuten lang im Betriebszustand zu überprüfen.) Im Falle von fehlender Energie im Thermorelaisausgang der Waschpumpe. (Wenn keine Energie an den 16. Eingang der elektronischen Karte gelangt.)
27
28
29 Taste - EIN START < > PAUSE (2 Sekunden STOP) Tanktemperaturanzeige LED - BETRIEBSBEREIT Taste - LEICHT VERSCHMUTZT Taste - VERSCHMUTZT Taste - SCHWER VERSCHMUTZT Kesseltemperatur LED - SPÜLEN (Nach 2 Sekunden Drücken AUS) Im Stand-by Modus rot, wenn Ein - grün Leuchtet im Betrieb grün, blinkt im Pausenmodus Rote Temperaturanzeige. Wenn Erwärmung im Betrieb ist, blinkt es unten links. Leuchtet rot wenn Kessel- und Tanktemperatur bereit sind. Leuchtet nach Drücken rot Leuchtet nach Drücken rot Leuchtet nach Drücken rot Rote Temperaturanzeige. Wenn Erwärmung im Betrieb ist, blinkt es unten links. Leuchtet beim Spülen rot, blinkt beim Wassereingang. Taste - ENTLEEREN Leuchtet rot bei manueller und automatischer Entleerung.
30
31
32 POSIBLES PROBLEMAS CAUSAS - SOLUCIONES PROBLEMA CAUSA SOLUCIÓN 1-La vajilla no está limpia. 2-Los platos rompen. 3-El dispositivo no recibe agua. 4-El dispositivo recibe agua continuamente. 5-El cuerpo del dispositivo se está oxidando. -Los brazos de lavado están atrapados. -Chorros limpiadores obstruidos. - Chorros de enjuague bloqueados. -Concentración de detergente es demasiado alta o insuficiente. -Filtros obstruidos. -Tiempo insuficiente para lavar. -No se utiliza la casilla correspondiente. -Sobrecargado. -La válvula de entrada de agua cerrada. -Tapa no cerrada completamente. -La válvula solenoide rota. -El interruptor de presión defectuoso. -La manguera del interruptor de presión tiene aire adentro. -Se han utilizado limpiadores químicos no adecuados. -Asegúrese de que la vajilla no bloquea la rotación de los brazos. - Desmontar el brazo de lavado y limpiar los chorros. - Desmontar el brazo de enjuague y limpiar los chorros. - Comprobar la dureza del agua. - Comprobar la cantidad de detergente. - Desmontar y limpiar el filtro. - Seleccionar un período de lavado más largo o repetir el mismo período. -Tenga en cuenta la selección de casilla. -Respetar la capacidad. -Comprobar /Abrir. -Comprobar /Cerrar. -Avisar el servicio técnico. -Avisar el servicio técnico. -Evacuar el agua del tanque y ejecutar la máquina de nuevo. - Limpiar el dispositivo según el manual de usuario.
33 ER 01 ER 02 ER 03 ER 04 ER 05 ER 06 DESCRIPCIÓN Advetencia de NO HAY AGUA Advetencia de NTC Caldera Advetencia de NTC Depósito Advetencia de CALENTADOR de Caldera Advetencia de CALENTADOR de Depósito Advetencia de Relé Térmico o Powerbox DETECCIÓN Si el presostato del depósito no detecta el nivel de agua durante 10 mínutos, si no se cambia la posición. (Cuando la máquina está en estado de carga de agua, si no llega señal a la entrada número 9 durante 10 mínutos) El sensor está en cortocircuito o circuito abierto El sensor está en cortocircuito o circuito abierto Cuando no se puede lograr un aumento de temperatura mínimo de 5 ºC(41 F) durante 10 mínutos en la caldera. (Durante mínimo 10 mínutos se verificará el estado de funcionamiento de la salida de la caldera número 11, es decir, el contactor K2.) Cuando no se puede lograr un aumento de temperatura mínimo de 5 ºC (41 F)durante 15 mínutos en el depósito. (Durante mínimo 15 mínutos se verificará el estado de funcionamiento de la salida de la caldera número 10, es decir, el contactor K3.) Cuando no hay alimentación en la salida del relé térmico de la bomba de lavado. (Cuando no se recibe alimentación en la entrada número 16 de la tarjeta electrónica)
34
35
36 Bouton ON START < > PAUSE (2 sec STOP) Indicateur de Température du Tank Led Prêt Bouton moins sale (OFF après avoir appuyé de 2 sec) Rouge s allume au Stand-by, vert lorsqu il est ouvert Vert s allume en marche, s allume et s éteint en pause Indicateur de chaleur de digit rouge. S allume et s éteint comme un point en bas et à droite lorsque le chauffage est actif Rouge va s allumer lorsque les températures de Chaudière et Tank sont prêts Rouge va s allumer lorsqu il est choisi Bouton sale Rouge va s allumer lorsqu il est choisi Bouton très sale Température de chaudière Led de rinçage Bouton de décharge Rouge va s allumer lorsqu il est choisi Indicateur de chaleur de digit rouge. S allume et s éteint comme un point en bas et à droite lorsque le chauffage est actif Rouge s allume lors de rinçage, s allume et s éteint le moment de prise d eau Rouge s allume lors de la décharge manuelle ou automatique
37
38
39
40 PROBLÈMES EVENTUELS - CAUSES - REMÈDES PROBLÈME CAUSE REMÈDES 1-La vaisselle n est pas propre. 2-La vaisselle se casse. 3-Il n y a pas d arrivée d eau. 4-L appareil prend d eau sans arrêt. 5-On trouve des taches de rouille sur le corps de l appareil. -Les bras de lavage sont bloqués. -Les jets de lavage sont bouchés. -Les jets de rinçage sont bouchés. - La dose de détergent est très haute ou faible. -Le filtre est bouché. -Le cycle de lavage est court. -Le panier n est pas adapté au type de la vaisselle. -Les paniers sont surchargés. -La vanne d arrivée d eau est fermée. -La porte n est pas bien fermée. -L électrovanne est en panne. -Le pressostat est en panne. -Il y a une accumulation d air dans le tuyau de pressostat. -Les produits chimiques inappropriés sont utilisés. -Vérifiez que les vaisselles ne bloquent pas le retour des bras. - Démontez le bras de lavage et nettoyez les jets d eau. - Démontez le bras de rinçage et nettoyez les jets d eau. Contrôlez la dureté de l eau. -Contrôlez la quantité du détergent. -Retirez le filtre et lavez-le. -Sélectionnez un cycle plus long ou refaites le même cycle. -Veillez au choix de panier -Respectez la capacité du panier. -Contrôlez/Ouvrez-la. -Contrôlez/Fermez-la. -Adressez-vous au service technique. -Adressez-vous au service technique. -Videz l eau dans la cuve et remettez en marche l appareil. -Nettoyez l appareil en respectant les notices d utilisation.
41 ER 01 EXPLICATION Panne PAS D EAU PERCEPTION Pendant 10 minutes le rhéostat du tank ne perçoit pas le niveau d eau, s il n y a pas de changement de location. (lorsque la machine reçoit de l eau, si le signal n atteint pas l entrée numéro 9 pendant 10 minutes) ER 02 Panne de chaudière NTC Senseur court circuit ou ouvert ER 03 Panne Tank NTC Senseur court circuit ou ouvert ER 04 ER 05 ER 06 Panne Chaudière CHAUFFE Panne CHAUFFE tank Advetencia de Relé Térmico o Powerbox Lorsque une augmentation de chaleur de minimum 5ºC (41 F)n est pas assurée dans la chaudière pendant 10 minutes. (La sortie de la chaudière no.11 qui est le contacteur K2 sera contrôlée en marche au moins 10 minutes continuellement). Lorsque une augmentation de chaleur de minimum 5ºC (41 F) n est pas assurée dans le tank pendant 15 minutes. (La sortie de la chaudière no.10 qui est le contacteur K3 sera contrôlée en marche au moins 15 minutes continuellement). Lorsqu il n y a pas de l énergie à la sortie du relais thermique de la pompe à laver. (Lorsque l énergie n arrive pas à l entrée no.16 de la carte électronique)
42
43
44
45
46 (нажатие с удержанием на 2 секунды переводит Кнопка ON в позицию OFF) В режиме ожидания горит красным, а в активном режиме зелёным. START < > PAUSE Во время работы горит зелёным, при остановке (2 сек. STOP) загорится и погаснет Индикатор температуры танка Индикатор готовности Кнопка «низкая загрязнённость» Кнопка «средняя загрязнённость» Кнопка «высокая загрязнённость» Температура бойлера Индикатор промывки Кнопка опорожнения Индикатор температуры, состоящий цифр красного цвета. Когда включён подогрев, он отображается в правом нижнем углу в виде точки и мигает. Когда бойлер и резервуар достигнут достаточной температуры, он загорится красным Когда нажата, горит красным Когда нажата, горит красным Когда нажата, горит красным Индикатор температуры, состоящий цифр красного цвета. Когда включён подогрев, он отображается в правом нижнем углу в виде точки и мигает. Во время промывки горит красным цветом, а во время забора воды мигает При ручном или автоматическом опорожнении будет гореть красным цветом
47
48
49
50 ВОЗНИКШИЕ ПРОБЛЕМЫ ПРИЧИНЫ-РЕШЕНИЯ ПРОБЛЕМА ПРИЧИНА РЕШЕНИЕ -Проверьте, что закладываемая посуда не ограничивает -Зажаты палеты мытья. -Засорены форсунки подачи воды на палетах мытья. -Засорены форсунки 1-Посуда на выходе не ополаскивания. идеально чиста -Высокое содержание или низкое содержание моющего средства -Засорен фильтр. -Недостаточно время мытья посуды. -Не использована специально предназначенная 2-Посуда бьется. корзина. -Корзина для посуды чрезмерно перегружена. -Перекрыт клапан подачи воды. 3-Вода не поступает в -Дверца не закрыта машину. надлежащим образом. -Соленоидный клапан неисправен. движения палеты. - Снимите палеты мытья и прочистите форсунки. -Снимите палеты ополаскивания и прочистите форсунки. Проверьте жесткость воды. -Проверьте количество моющего средства. -Снимите и промойте фильтр. -Выберите более длительный период мытья или повторите тот же цикл снова. -Обратите внимание на правильный выбор корзины. -Не перегружайте корзину. -Проверьте клапан/откройте. -Проверьте/Закройте. -Обратитесь в сервисную службу.
51 4-Идет постоянный забор воды в машину. 5-Образование ржавчины на корпусе машины. -Прессостат неисправен. -В шланге прессостата образовался воздух -Были использованы моющие средства, не соответствующие требованиям. - Обратитесь в сервисную службу. -Опустошите емкость и запустите прибор заново. -Промойте прибор согласно инструкции по эксплуатации.
52 ER 01 ER 02 ER 03 ER 04 ER 05 ER 06 ПОЯСНЕНИЕ Неисправность НЕТ ВОДЫ Неисправность Котла NTC Неисправность Резервуара NTC Неисправность нагревателя котла Неисправность нагревателя резервуара Неисправность термального реле или силового короба ВОСПРИЯТИЕ Возникает, если в течение 10 минут процессор резервуара не воспринимает уровень воды и не изменит положение. (Если на вход 9 машины в положении забора воды не поступает сигнал) Короткое или полное замыкание датчика Короткое или полное замыкание датчика Возникает в случае, если температура котла не повысилась минимум на 5 ºC (41 F) в течение 10 мин.(выход котла 11, то есть контактора К2 постоянно проверяется в течение не менее 10 мин. работы) В случае необеспечения нагрева резервуара не менее чем на 5 в (41 F) течение 15 минут. (выход котла 10, то есть контактора К3 постоянно проверяется в течение не менее 15 мин. работы.) В случае отсутствия энергии на выходе термального реле промывающего насоса. (В случае непоступления энергии на вход 16 электронной карты)
53
54
55
56
57
58
59 MARMARA BÖLGESİ ADAPAZARI BALIKESİR BURSA SERVİSİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS Osman ALTINTAŞ Güney Mobilyacılar Tel 264.275 87 09 ALP TEKNİK San.Sitesi 294 Sk. Fax.264. 2813594 Uluyol No:13 532.667 05 77 Erenler, SAKARYA Erol ERDOĞAN Tel. 266.245 62 27 Yıldırım Fax. 266.239 51 30 ER TEKNİK Mah. Akar Sokak 538.724 51 51 Birol No:30 555 314 48 94 Erol BALIKESİR 535 294 35 10 Fuat GAZ TEKNİK Tel. 224.326 09 60 Necdet ATICI Fax. 224.327 07 01 Kurtuluş Cad. No:27 Necmi Bey, Yıldırım, BURSA 533.557 63 76 GÜLEÇYÜZ TEKNİK Tel. 224.271 03 10 Seydi GÜLEÇYÜZ Fax. 224.271 19 40 Sakarya Mah. Düz 532.271 15 99 Sokak No:17 Seydi Güleçyüz BURSA 530 224 12 15 Mesut Tayır Tel..224.272 69 69 MET TEKNİK LTD. Yeni Yalova Yolu Faks 224.272 08 19 ŞTİ. Küplüpınar Mh. 532.722 77 48 No:91/B Bursa PİR TEKNİK Mustafa PİR Tel.224.342 17 80 Hacivat Mh.145 Faks. 224 342 36 98 Sk.No:17 532.799 19 46 Yıldırım, BURSA
60 Tel. 224.888 00 50 İNOKSTEKNİK İbrahim GÖYÖZ Kırcaali mah. Anafartalar sok.no:1/a OSMANGAZİ BURSA Faks..224.888 00 51 532 578 88 18 İBRAHİM- 533.563 67 09 UMUT +99365080617- -Esin Ulunç/Fatih BANDIRMA BAŞARI TEKNİK Kırmızıgül 500 Evler Atatürk Cd.No:15/ A Tel 266. 721 30 00 0 532 43242 77 ÇANAKKALE GÜÇ-KAY ELEKTRİK Uğur KAYA İsmetpaşa Mah. Aynalı Çeşme Sok. No:25 ÇANAKKALE Tel.286.217 51 89 286.213 31 46 Fax.286 213 00 85 532.451 25 64 AK TEKNİK Muhammet ALTINAY Bahriye Cd. Yağ Hanesi Sk..No:50 Kasımpaşa, İSTANBUL Tel. 212.254 17 93 Fax. 212.254 95 32 533.611 20 50 İsmail İSTANBUL BATI YAKASI BUZ-PAN MÜH. LTD.ŞTİ. NUR-MAN KLİMA KÜÇÜKMEHMETOĞLU Bahriye Cad.No:105/A (Akbank Yanı) Kasımpaşa, İSTANBUL Halil ŞEN Çobançeşme Mah.Fatih Cad. Halitpaşa Sok. No:47 Yenibosna, İSTANBUL Tel.212. 256 61 56 Fax.212.253 96 68 533.247 92 20 Tel.212.653 17 41 Fax.212.639 09 40 532.296 42 15 UMUTSER LTD. ŞTİ. Bayram YÜKSEL Eski Bayramyeri Sokak, No:5/A Kasımpaşa, İSTANBUL Tel. 212.253 67 66 Fax. 212.253 67 66 532.436 04 94
61 212.694 59 01-02 AVSER TEKNİK HİZ. TİC.LTD.ŞTİ. Üniversite Mh.Uran Cd.Köşk Sk.No:23 Avcılar/İstanbul 212.694 59 55 0533 305 54 37 ERSİN 0533 924 48 05 KEMAL EFES TEK END. MUTF. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Fatih KIRMIZIGÜL Altay Çeşme Mh. Papatya Çıkmazı Büke Apt. Dükkan:34 Maltepe / İSTANBUL 216 441 29 50 216 441 29 51 216.441 29 52 faks. 554 424 91 68 Fatih Gastrosan End. Mutfak Çamaşırhane Ekip. San.Tic.Ltd.Şti Yahya Kütükçü Göztepe Mahallesi Sadırvan Sokak Hasanoglu Apt. No 7/A- Bagcılar - İstanbul Tel.212. 494 46 88 Fax.212.494 46 89 0554 872 75 75 0532 314 94 72 ÖZDEMİR TEKNİK Tuna ÖZDEMİR Bağlar Başı Mah.Şehit Turhan Selvi Sok.No:3 C Maltepe/İstanbul Tel.0216 399 17 24 Fax. 216 441 26 52 05372787974 İST. ANADOLU YAKASI MNM MAKİNE METAL YÖNSER LTD.ŞTİ. Mehmet USLU Mustafapaşa Mah. ŞehiŞehit Ömür Ergül Cad. No: 7 GeGebze, Kocaeli İsmet BAĞLAMA Örnek Mah. 4.Sokak, No:4 Üsküdar, İSTANBUL Tel. 262.641 84 28 262.643 60 84 Fax. 262.643 60 83 532.202 25 68 Tel. 216.317 99 94/95 Fax. 216.317 99 93 Cihat Bey: 532 599 76 20
62 TRAKYA BÖLÜMÜ İZMİT ÇORLU TUNER KLİMA BERİL TEKNİK ÖZTÜRK TEKNİK EMİN TEKNİK ER TEKNİK Yavuz TUNER Nevzat Bulut Sk. Adalet Apt.No.14 Dükkan:1 Kozyatağı / İSTANBUL Mecit DİLBER İnönü Cad. Kozluk Mah. No:7/D İZMİT Cihan ÖZTÜRK Kadıköy Mah. Bağdat Cad. Reşitpaşa Sokak No:28 İZMİT / KOCAELİ Ziya ÖZYER Kazımiye Mah. Cahit Sıtkı Tarancı Cd.Sema Apt. NO:4 ÇORLU Enver ERDOĞAN Reşadiye Mh. Atatürk Cd. Fatma Özkan Apt. No:40 ÇORLU Tel.0216 373 99 03-04 Fax. 373 99 01 0 533 545 85 86 Yavuz Tuner Tel..262.332 45 86 Fax.262 332 45 88 532.200 96 53 Mecit bey Tel.262.321 21 33 Fax.262.321 21 48 CEP:0533 818 85 72 Tel. 282 6735897 Fax. 2826735497 Ziya bey 05392617250 Tel.282.654 17 16 Fax.282.652 72 17 535.439 10 77 Enver Bey EGE BÖLGESİ SERVİSİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS AFYON BUZ TEKNİK AYBER TİCARET Hüseyin KUMRU Cumhuriyet Mah. Ömer Fevzi Cad. Gök Apt. AFYON Mevlüt AYBER Cumhuriyet Mah. C. Ahmetpaşa Cad. No:9/A AFYON Tel. 272.215 90 14 Fax. 272.213 21 75 532. 374 15 13 Tel. 272 215 71 71 Fax..272 215 73 73 555.981 81 28
63 BODRUM DENEYİM TEKNİK Mevlüt AYBER Cumhuriyet Mah. C. Ahmetpaşa Cad. No:9/A AFYON ASLAN TEKNİK Metin Bayram Arslan Umurça Mah. Yaka Sk.No:1/A BODRUM DENİZLİ KAR-SAN Muammer KURU SOĞUTMA Hürriyet Cad. Baysal Apt.No:14 DENİZLİ FETHİYE STAR TEKNİK Tancur KOCAMAN Sanayi Sitesi Doğu Blok İnanç Ekmek Fab. Yanı FETHİYE MARMARİS MARMARİS TEK. SER. HİZ.TUR.TİC. LTD.ŞTİ. Hüseyin AKTUĞ Çıldır Mh. 128 Sokak No:19 MARMARİS MAKSER ORHAN DABAN Tepe Mah Yeniyol Cad NO:53/D MARMARİS İZMİR İBERKO LTD.ŞTİ. Erkan TAŞÇAKAR 4326 Sokak Akçay Cd.No:2/1 İzmir İnoksan Mağaza Üstü Karabağlar, İZMİR Tel. 272 215 71 71 Fax..272 215 73 73 555.981 81 28 Tel.252.316 94 42 Faks.252.3160637 Metin Aslan 5396974805 Tel. 258.265 90 20 Fax. 258.265 90 21 532.216 40 18 Muammer 252 611 04 75/ 612 37 31 Fax..252.614 01 79 252.614 01 78 532.253 22 70 Tel. 252. 412 11 70 Fax. 252. 412 11 71 532.664 24 27 Tel.252. 412 29 39 Fax.252. 412 29 39 0 532 507 39 12 Tel. 232. 264 76 52-53 Fax. 232 264 76 93 532 475 48 13
64 İÇ ANADOLU BÖLGESİ KUŞADASI KÜTAHYA NAZİLLİ DETAY TEKNİK Tel.232.264 02 67- Kasım YILMAZ 264 02 66 4327 Sok. No:17 Fax.264 02 77 Karabağlar 532.409 17 83- Konak, İZMİR 533 6602080 AKSER LTD.ŞTİ. Arif TAVŞANCI 4328 Sokak No:40/A Karabağlar/İzmir 0232 265 28 94 0232 254 68 28 532.457 31 66 AS TEKNİK Murat GARİP Akdoğan Cad: No:8A Şirinyer / İzmir Tel.232. 487 42 40 Fax 232.487 42 46 532.426 28 13 Atilla KUZU Cumhuriyet Mah. Tel. 256.614 84 22 DELTA TEKNİK Süleyman Demirel Fax. 256.612 60 99 Bulvarı 12-B-C 542.453 74 32 Kuşadası, AYDIN LİDER TEKNİK Sema İşsiz 274. 212 37 22 Meydan Mh. M.Paşa 274. 223 46 56 Cd. Yakut Sit. No:94/A 543.323 13 29 Kütahya Ferhat Şeyhan ÇINAR ISITMA YunusemreMh. 274.271 61 54 SOĞUTMA Yunusemre 541 453 22 86 Cd.No:53 Kütahya EFE SOĞUTMA 256 312 01 88 - Levent Terzioğlu 312 38 18 Yeni Mahalle Ordu Fax.256. 315 31 13 Cd.No:78/A Levent Bey. Nazilli / Aydın 535.2163806 SERVİSİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS
65 HİSAR TİCARET Yaşar Uğurlu Harbiye Mah. Nadir Sok. No:12/A Dikmen, Ankara Tel/Fax. 312.480 51 35 Şükrü Uğurlu 537 204 08 60 TEKNOSER LTD. ŞTİ. Cafer ÇAKAR İlkadım Mh.Dayanışma Sk.N:12/C Dikmen, ANKARA Tel. 312.478 40 46 Fax. 478.40 47 533.635 65 36 ANKARA ARMADA MUT. SAN.TİC.LTD.ŞTİ Sadık ÇINAR Gençlik Caddesi No:19/B Tandoğan-Ankara Tel.312.232 42 37-78-89 Fax.312.231 89 76 5323373094 SEVİNOKS MUT. SAN.TİC.LTD.ŞTİ. Sadık AKGÜN Akıncılar K.19/10-11 Maltepe /ANKARA Tel.312.232 42 38 Fax.312.232 42 58 5332769789 Tel. 312. 367 62 12 AR-TEKS TEKNİK Rüstem GÜNDOĞDU Tuzluçayır Mh.597 Sk.1/A Mamak / ANKARA Fax. 312.367 62 64 541.316 51 25 Aydın Bey 537 676 15 62 Rüstem Bey İbrahim GAŞ ANADOLU TEKNİK Hayriye Mh. Zübeyde Hanım Cd. No:38/C Eskişehir Tel. 222.233 18 66 Fax. 222.234 11 86 ESKİŞEHİR YILDIZ TEKNİK Davut KURT Mamure Mahallesi Hasan Polatkan Caddesi Yücelen Sokok No:11/A Tepebaşı / ESKİŞEHİR Tel. 0 (222) 220 10 69 Fax. 0 (222) 220 10 49 0 532 374 07 53 Davut
66 AKDENİZ BÖLGESİ ISPARTA KAYSERİ KONYA AKSARAY SİVAS Mustafa KIRALGAZ Tel.. 246.218 68 38 FRİGON TERMM İskender Mh. 121 Cad. Fax. 246 232 69 38 SOĞT. No:40/2 ISPARTA 532.257 96 50 Yılmaz KOÇLAR Tel. 352.236 18 41 KOÇLAR TİCARET Mimar Sinan Mh. Tuna Fax. 352.236 18 53 Cd. Tuna 2 Apt.No:43/A 535.483 79 90 Kocasinan, KAYSERİ 555.316 97 25 Celil TEMİZKAN Tel.352. 231 28 23 VERKAN Fatih Mh. Nil Cd. Fax.352.222 16 30 SOĞUTMA No:2/ C 532.404 12 77 Kocasinan, KAYSERİ 507 260 49 77 Sefer ÖZEL ÖZEL BOBİNAJ Sultan Veled Cad. Tel. 332.351 63 01 Saray Apt. Altı, No:26/B 532.607 19 27 KONYA Toptancılar Sitesi Tel.0 332. 233 28 99 1.Blok (Kule Site) Faks. FOREV DAYANIKLI Arkası Selçuklu / Konya 0 332. 235 60 31 SAN.TİC.LTD.ŞTİ. Zafer Bey. Hasan Bey 0541 831 49 43 0 555 981 89 16 Mikail KOYUNCU Tel. 382.213 22 89 GÜVEN SOĞUTMA Muhsin Çelebi Mh. Fax. 382.213 88 98 1Nolu Sk. AKSARAY 535.458 47 48 YEŞİL KİMYA SAĞ. Murat DOĞANÇAY Tel.346 226 35 00 ÜRÜN. SAN. TİC. Toptancılar Sitesi Fax.346 226 20 35 LTD. ŞTİ. 19.Blk..NO.58 SİVAS 532.367 33 55 Mustafa KARTAL Tel. 346.224 58 44 ENDÜSTRİ Hikmet Işık Cd.Erdoğan Fax. 346 224 58 41 TEMİZLİK Apt.Altı No:11 SİVAS 542.541 30 99 SERVİSİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS
67 ADANA MAHMUT NİHAT ÖZTÜRK - KROMSAN TEKNİK SERV. Yurt Mah. A. Türkeş Blv. No:78/B ADANA Tel.0 322 266 91 61 0 322 225 37 10 0 532 317 56 80 BARAN MUTFAK Fevzi Paşa Mh.Turhan Cemal Beriçer Blv. No:280 Seyhan, ADANA Tel. 322 421 50 10 0 533 691 49 51 Cenk Sondur Turgay DOĞANTEKİN ANTİNOKS LTD. ŞTİ. Sedir Mh. Gazi Blv. No:122/A Kepez Belediyesi Yanı ANTALYA Tel. 242.334 59 63 Fax. 242.334 81 56 532. 474 93 02 ANTALYA YILDIZLAR LTD. ŞTİ. Murat YILDIZ Akdeniz Yeni Sanayi Sitesi 5007 Sk. No: 25 ANTALYA Tel.242-221 53 59 59 53 Fax. 242. 221 56 69 542.437 48 04 Tel.242 334 29 70 ANTSER END. MUT. ISIT. SOĞUTMA SİS. Selim BAYER Ulus Mh. Orhan Veli Cd. Hayfa Barut Apt. No:25 D:2 ANTALYA Fax.242 334 28 70 Yücel BAYER 5323657631 Selim BAYER 532 798 60 22 İbrahim ÇALIŞ ALANYA ALANYA MUTFAK SEKTÖR MUTFAK Sugözü Mah. Develiler Sk, Şen Apt.No:2/A Tedaş Yanı ALANYA Bahçelievler mahallesi 5002 sokak no: 16 / A Burhan Öz Apartmanı MANAVGAT Tel. 242. 522 60 18 Fax. 242. 522 60 17 5327058879 Tel.0242 743 30 93 Faks.0242 746 75 66 iş : 0530 973 08 80 Veli DOLU : 0532 705 88 79
68 BATI-ORTA KARADENİZ BÖLÜMÜ DOĞU KARADENİZ BÖLÜMÜ MERSİN ANTAKYA SAMSUN KASTAMONU TRABZON KAPEL LTD.ŞTİ. Ali Kaplan Tel. 324 238 55 52 Kiremithane Mh. Fax. 324 238 47 27 Cengiztopel Cd 532.331 08 95 No:54/B Mersin GLOBAL Rüstem Tümerpaşa İKLİMLENDİRME Cad. Tel. 326.212 27 62 TİC. LTD. ŞTİ.- Sözer Apt. Altı No:29/ Fax.326. 214 64 08 SERVİS A-B ANTAKYA SERVİSİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS MAKİNE TEKNİK Cemil LAKOT Tel. 362.230 83 19 Fevzi Çakmak Mah. Faks.362.231 74 06 Tayfun Sok. No : 2 532.552 41 66 SAMSUN Davut UYGUN Tel. 366. 212 44 11 ÇAĞDAŞ BEYAZ Cebrail Mh.Simsar Sk. Fax.366.212 87 44 EŞYA Kastamonu Gazt.Yanı 532.430 03 83 No:1/A KASTAMONU 0 5411726 SERVİSİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS MERKEZ SERVİS H.Turan Alemdağ Tel. 462.230 37 44 Gülbahar Hatun Mah. Fax. 462.230 10 81 Yavuz Selim Bulvarı 532.371 61 52 No:54/B Trabzon ÇAĞLAR TEKNİK Osman LAKOT 462. 230 98 85 Fatih Mh. 462. 230 98 85 Ayasofya Cd.No:22 532.383 11 48 TRABZON
69 DOĞU ANADOLU BÖLGESİ ORDU RİZE ELAZIĞ ERZURUM MALATYA NR LTD.ŞTİ. İskenderpaşa Mah. İdeal Sok.No:13/A TRABZON 462. 281 41 41 462. 281 41 42 0533 611 73 74 Mustafa ÇİÇEK 452.234 72 34 ORTEK END.MKN. Karşıyaka Mh. 452. 233 31 06 Fax LTD.ŞTİ. Atatürk Blv..No:122 535. 483 45 53 ORDU 541.540 81 48 Davut AKMAN Tel. 464 213 29 95 AKMANLAR Cumhuriyet Cad Fax. 464 214 06 51 TEKNİK No/286 RİZE 542.242 45 34 SERVİSİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS AKTİF SERVİS Veysel KARAKAYA Tel. Fax. İzzetpaşa Mh.Hacı 424 236 77 33 Tevfik Efendi Sok. 532.541 24 01 No:25/B ELAZIĞ Necdet YAŞAR Tel. 442.213 19 90- Gez Mahallesi Kazım ÇAĞDAŞ YAŞAR 13 27 Karabekir Cd. Eski Sgk TEK. Fax. 442.213 20 57 İl Müdürlüğü Karşısı 533.307 55 01 No:12 ERZURUM Tel. 442. 213 39 59 KAFKAS TİCARET bayi Suat Burak Midilliç 442. 213 36 40 Kongre Cd.Demirciler 442. 234 11 12 Çarşısı No.2 Erzurum servis Fax.442. 213 39 59 PETEKSER TEKNİK Mustafa POLAT Tel. 422.321 57 00 Niyazi Mh.3.Sokak Fax.422.325 10 89 Topçuoğlu Apt.Altı 532.342 62 69 MALATYA
70 GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ VAN IĞDIR HAKKARİ YÜKSEKOVA ŞANLIURFA ÖREN ELK.YAPI İNŞ.SU ÜRÜN.LTD. ŞTİ. Muhammed ÖREN İlyas Mh.Sanayi Cd.No:51 MALATYA Tel.422.211 84 77 Fax.422.211 84 07 0544 979 99 91 432. 215 77 17 Alipaşa Mah. ÖMER FARUK 432.215 77 17 Urartu Cad.No:46/A ALPAY 539.313 43 89 VAN Ömer Bey Tel.476.227 16 56 Feyzullah GÜREL Fax.476.227 16 56 GÜVEN TEKNİK Topçular Mh.Topçular 0535 2272222 Cd.Umur Apt.No:46/ Vahit Bey IĞDIR 0544 502 42 40 Feyzullah Bey Süleyman YAŞAR Tel.438.211 53 23- EL-PA İNŞ.ELK. Cumhuriyet Cd. 211 94 23 BOBİNAJ Halkbank Karşısı 211 61 43 No:26 HAKKARİ Fax.438.211 61 43 Tel.351 20 29-351 ÖZLEM ISIT.SOĞ. Şemdinli Yolu Üzeri 39 09 SAN.VE TİC.LTD. Gençlik Cd. No:245 Fax. 438. 351 82 06 ŞTİ. YÜKSEKOVA Nihat GEÇİRGEN 505.798 18 95 SERVİSİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS ÇULLU TEKNİK Hasan ÇULLU Tel.414.215 15 09 Yusufpaşa Mh. Fax.414.215 15 09 Vatan Sk. No:25/D (542) 517 91 49 ŞANLIURFA Yenişehir Mahallesi DETAY TEKNİK 230. Sk Kardelen Apt Altı No :25/E ŞANLIURFA
71 GAZİANTEP BARAN END.MUT. EKİP.LTD.ŞTİ Baran ÖLÇER Sarıgüllük Mah.Fevzi Çakmak Bulv.No:65/A Şehrikamil GAZİANTEP Tel. 342.321 96 50 Fax. 342.321 20 57 532.322 42 30 532.769 28 12 Seydi DEMİR Fatih UYKULU ADIYAMAN FATİH SOĞUTMA T.Reis Mh. Fevzi Çakmak Cd.No:16/D ADIYAMAN Tel: 0 416 216 60 61 542. 304 70 10 DİYARBAKIR ARIZ SOĞ.-ISITMA TURZ. GIDA SAN. TİC.LTD. ŞTİ. Urfa Yolu 1.Km Men-Ka Apt Altı Huzurevleri DİYARBAKIR 0 412. 238 17 87 0 530 364 39 45 Sait SAYIN Peyas Mh.206 AHMET MUMCU Sk.Fazilet Apt.Altı No:12/E DİYARBAKIR 534 460 09 18 Tel.484.224 60 50 SİİRT EKO SOĞUT. SAN. TİC Hamit AVCI Aydınlar Cd. Özel İdare İş Hanı No:13 SİİRT Fax.484.223 86 33 542 214 64 21 544 522 58 08 Serdar Bey
Epic of Manas Monument as a Symbolic Means of Communication (Analysis of Bishkek Manas Monuments) Abstract: Governments use monuments to communicate to society. Therefore monuments can be regarded as means of providing messages to the public and communicating between power and society. In these messages, there is an ideological content, as well as common emphasis on social reconciliation. The study aims to show which ideological items are usedin the process of transforming into monumentthe Manas epic, which has an important place in Turkish history, as a symbolic means of expression. In this respect, issues such as Manas epic, ideological relationship status, Monument and ideology constitute the conceptual framework of the study. For the symbolic and ideological analysis of the monuments, Barthes' semiotical analysis method is used in the study focusing on two monuments of the Soviet and Independence periods in Bishkek, Kyrgyzstan. The most obvious common point of the monuments being analyzed is that they are the same in terms of the topic. Monuments dealing with the Kyrgyz heroine, Manas, were built in two different political regimes. Although it is the same in terms of its subjects, it has been determined that the monuments reflect the ideologies of their periods in the ideological perspective. Therefore, the Manas monument built during the Soviet era reflected the Soviet Ideology, while the Manas monument built during the period of independence is in harmony with the ideology of the era of independence. The icons and symbols used in these ideological meanings constitute the main framework of the study. Keywords: Manas, Symbolic Monument, Ideology, USSR, Kyrgyzstan
Cilt 3 / 2020
issn: 2651-253X
2020
Cilt: 3 Sayı: 3
e-ISSN: 2651-253X
Sahibi/Owner
Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazarları Derneği Adına
Bican Veysel YILDIZ
Editörler/Editors
Prof. Dr. Hanife Dilek BATİSLAM (Çukurova Üniversitesi)
Doç. Dr. Sibel TURHAN TUNA (Muğla Üniversitesi)
Dr. Çiğdem AKYÜZ ÖZTOKMAK(Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi)
Dr. Şakire BALIKÇI (Mardin Artuklu Üniversitesi)
Dr. Erhan SOLMAZ (Uşak Üniversitesi)
Dr. İsmail ABALI (Iğdır Üniversitesi)
Redaksiyon/Dizgi
Ersin ÇELİK
BU SAYININ HAKEMLERİ
Prof. Dr. Ali AKAR Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi – Muğla – Türkiye
Doç. Dr. Sibel TURHAN TUNA Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi – Muğla – Türkiye
Folklor Akademi Dergisi, dört ayda bir elektronik ortamda yayımlanan uluslararası ve
hakemli bir dergidir. Dergide yayımlanan yazıların sorumluluğu yazarına ait olup yayın
hakları ise Folklor Akademi Dergisi’ne aittir. Yayıncının yazılı izin belgesi olmaksızın dergide
yayımlanan yazıların bir kısmı ya da tamamı basılamaz ve çoğaltılamaz. Yayın kurulu dergiye
gönderilen yazıları yayınlayıp yayınlamama hakkına sahiptir.
İletişim
www.dergipark.gov.tr/folklor
www.folklorakademi.org
E-posta: [email protected]
ÇOCUK VE GENÇLİK EDEBİYATI YAZARLARI DERNEĞİ
Bağdat Cad. No:385/B Maltepe-İSTANBUL
İÇİNDEKİLER / CONTENTS
DÜZELTME / CORRECTION
BİLGİ NOTU/DÜZELTME ............................................................................................... 651
EDİTÖRDEN
Sevgili Okur,
Folklor Akademi Dergisi ailesi olarak 2020 yılı 3. cilt ve 3. sayısı ile yeniden
karşınızda olmanın ve sizlerle buluşmanın sevincini yaşıyoruz. Yayın hayatına istikrarlı ve
emin adımlarla devam eden Folklor Akademi Dergisi’nin bu sayısında, hakemlerimizin
onayından geçmiş dördü Rusça, biri İngilizce ve biri de Türkmen Türkçesinde kaleme
alınmış on araştırma makalesi ile dört kitap değerlendirme yazısı olmak üzere toplam on dört
değerli çalışmayı ilginize sunuyoruz.
Sayının ilk sırasında Muvaffak Duranlı tarafından yazılan “Tuva Çalışmaları
Alanında Bir Kadın Araştırmacı: Ekaterina Dmitriyevna Prokofyeva” başlıklı makale yer
alıyor. Çalışmada, Sovyet Rusya’da öne çıkan kadın araştırmacılardan biri olan Ekaterina
Dmitriyevna Prokofyeva’nın zorlu yaşam mücadelesi ile Tuva kültürüne olan katkıları ele
alınmış. Ayrıca makalede, Prokofyeva’nın ölümünden ancak otuz üç yıl sonra
yayımlanabilen ve Tuva kültürü ile ilgili çok yönlü çalışmaları da inceleme altına alınmış.
Sayının ikinci makalesi ,Sefa Çelikörs’ün “Mustafa Özçelik’in Şiirlerinde Yer Alan
Mazmunlar Üzerine Bir İnceleme” isimli çalışması. Makalede, Mustafa Özçelik’in şiirlerinde
geçen klasik mazmunlar, şairin şiirlerinden örneklerle uygulanmış.
Performans teori bağlamında Kuzıykürpes ile Mayanhılıv destanının analiz edildiği
Zehra Işık’ın “Kuzıykürpes Mĕnen Mayanhılıv Destanı Sadece Bir Aşk Hikâyesi midir?”
başlıklı çalışması bu sayının üçüncü makalesi. Makalede, destan bünyesindeki aşk
hikâyesinin yanı sıra kahramanlık motifleri de ele alınmış. Destanın, içerdiği motifler ve epik
yapısı ile Başkurt halk kültürü başta olmak üzere Türk destan geleneği içerisinde önemli bir
yeri olduğu tespit edilmiş.
Fidan Gasımova’nın kaleme aldığı “Oğuz ve Kelt Eposlarında Rastlanan Esas ve
Yardımcı Tipler, Motifler” adlı makalede, Oğuz ve Kelt destanlarında temel ve yardımcı
kahramanların tipolojisini ortaya koyan motifleri analiz edilmiş ve söz konusu topluluklara
ait epik anlatıların tipolojik motifi açısından benzerlikler taşıdığı saptanmıştır.
Beşinci makale Gurbangül Mıradowa’ya ait “Kuş İsimlerinin Sözcük ve Anlamsal
Özellikleri Üzerine Bir İnceleme” adlı çalışmadır. Türkmen Türkçesi ile yazılan makalede,
kuşların eski Türk toplumlarının birer totemi olması fikri temel alınarak bugünkü Türkmen
Türkçesindeki kuş adlarının anlamsal ve kavramsal incelemesi yapılmıştır.
Rusça kaleme alınan Alla İvanovna Aliyeva’nın “Adolf Petrovich Berge’nin Doğu
Çalışmaları” adlı makalesinde, ünlü oryantalist Adolf Berge’nin çalışmalarına bütüncül bir
yaklaşım tarzı sergilenmiş, ayrıca Berge’nin İran kaynaklarından yaptığı çeviriler, Kafkasya
bölgesi üzerinde yaptığı incelemeler ele alınmıştır. Rus dilinde yazılmış bir başka çalışma ise “Oset
Halk Aforizmalarının Canlandırma Sisteminde Kişiselleştirme ve Karşılaştırma” adlı makaledir. Sayının yedinci makalesini
oluşturan bu yazı Tsallagova Zarifa Borisovna tarafından kaleme alınmış. Çalışmada, Oset halk
aforizmalarının kişileştirme ve karşılaştırmalarının analizi yapılmış; bu şiirsel ifadelerin Oset halk
kültürünün derin anlamlarının kavranması için bir anahtar konumunda olduğu belirlenmiştir.
Sayımızın sekizinci makalesi, yine Rusça kaleme alınan bir çalışmadır. Nerkes
Akhmetovna Khubbitdinova ile Gulnar Vilbanovna Yuldybaeva’ya ait olan “Sanatsal ve Estetik
Bir Unsur Olarak Edebi Yaratıcılıkta Destansı Gelenekler” başlıklı çalışmada, Başkurt
destanlarından Ural Batır ve Akhak Kola destanları örneğinden yola çıkılarak folklorun bireysel
tematik motiflerinin edebî ve epik metinlerde nasıl kullanıldığının saptanması amaçlanmış. Bu
sayıda Rusça yazılmış son makale ise Elena Aleksandrovna Samodelova’ya ait “Sergey Esenin'in
Eserlerinde Bir Halk Masalı” başlıklı çalışma. Yesenin'in eserlerinde tür tanımlaması olarak masal
anlatımlarında yazarın sıklıkla ele aldığı konuların kronolojik çerçevesi değerlendirilmekte ve
Yesenin’in “Mikola” adlı şiirindeki folklorik unsurların kaynakları analiz edilmektedir.
İngilizce kaleme alınmış olan ve Tanzilya Khadzhieva’ya ait “Karaçay-Balkar Nart
Destanları: Debet, Alaugan, Karaşauay” başlıklı çalışma, buu sayımızın onuncu makalesi olarak
sizlere sunuldu. Makalede, Kuzey Kafkas halklarının yiğitlik destanı olan Nartlar ele alınmış. Nart
kahramanlarının isimleri etrafında ortaya çıkan efsane ve türkülerin incelendiği çalışmada, Debet,
Alaugan ve Karaşuay’ın Karaçay-Balkar destanlarında önemli bir yeri olduğu da tespit edilenler
arasında.
Folklor Akademi’nin bu sayısındaki son dört çalışma ise eser inceleme ve kitap tanıtım
yazılarından oluşuyor. On birinci çalışmada, İsmet Çetin’in “Türk Halk Hikâyeciliği-Türkiye
Sahası” adlı kitabı Tuncer Gülensoy tarafından değerlendirildi. Zeynep Gözde Kozlu, Ümmühan
Bilgin Topçu’nun “Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Destan” adlı kitabını tanıt tı. İsmail
Abalı’nın “Ölümü Evcilleştirmek: Türk Halk Kültüründe Ölüm Temelli Mizah” adlı kitabı
Hamdiye Deniz Gökçe tarafından incelenip tanıtıldı. Metin Turan’ın “Kars Halk Kültürü ve
Edebiyatı” adlı kitabı ise Esra Tarhan tarafından incelendi.
Folklor Akademi Dergisi, gönderilen tüm çalışmaları titizlikle inceleyen ve kör hake mlik
sistemi ile değerlendirmeye alan, dört ayda bir yayımlanan uluslararası bir dergidir. Sayımıza
akademik çalışmaları ile katkıda bulunan yazarlarımıza ve hakemlik yapan araştırmacılarımıza
teşekkürlerimizi iletmek isteriz. Dergimizi, siz değerli okurlarımızın istifadelerine sunar, keyifle
okumanızı temenni ederiz.
Saygılarımızla…
Muvaffak DURANLI*
Öz
Sibirya Türk halklarının incelenme süreci, genel olarak Sibirya halklarının incelenme
süreci ile bir bütünlük içermektedir. Çarlık Rusya’sı için Sibirya, bir bütün olarak Rus devlet
sistemine katılması, her türlü zenginliğin Moskova’daki iktidar tarafından kullanılması
gereken bir bölgedir. Sibirya’nın Rus hâkimiyetine girme sürecindeki temel çalışmalar,
bilimsel olmaktan ziyade Rusya’ya tâbi kılma politikasına hizmet etmiştir. Hazırlanan
istatistiki raporlar, nüfus sayımları, yerli halkların dillerini öğrenme, onlar için Rus alfabesi
temelinde alfabeler oluşturma, kutsal metinlerin yerli halkların diline çevrilmesi,
Hristiyanlaştırma çabaları, bütün bunlar, bir halkı çok yönlü incelemekten çok onu sisteme
dâhil etme politikasına hizmet eden çalışmalardır.
Belirgin bir politik çıkar gözetse de bu ilk dönemde sürgün, seyyah, rahip, devlet
memuru olarak bu topraklara gelen kişilerin çalışmaları daha sonra gerçekleştirilecek
bilimsel çalışmalara temel oluşturmuştur.
Çarlık Rusyası’nın son yüzyılında başlayan akademik çalışmalar Sovyet döneminde
de sürmeye devam etmiştir. Sovyet Rusya dönemindeki çalışmalar da elbette dönemin
politikası ile bağlantılı olarak Hristiyanlaştırma yerini Sibirya’nın yerli halklarının sosyalist
sistem içinde yer almaları politikasına bırakmıştır.
Her iki dönemde de amaç ne olursa olsun yapılan pek çok çalışmanın erkek
araştırmacılar tarafından gerçekleştirilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Sovyet Rusya döneminde
bir önceki dönemden farklı olarak az sayıda kadın araştırmacının Sibirya topraklarında
çalışmalar yaptığı bilinmektedir. Bu kadınlar arasında ilk planda Ekaterina Dmitriyevna
Prokofyeva adı yer almaktadır. Başlangıçta Selkuplar üzerine çalışan Prokofyeva, zaman
* Doç. Dr., Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Öğretim Üyesi, [email protected], ORCİD
0000-0002-4529-2700
479
içinde çalışma alanını genişletmiş ve Sibirya’nın diğer halklarını da çalışmalarında
kullanmaya başlamıştır. Prokofyeva’nın bilimsel üretiminin son dönemindeki çalışmalarının
Tuvalar üzerine yoğunlaştığı görülmektedir.
Bu makalede Ekaterina Dmitriyevna’nın zor yaşamı, onun Tuva Türk kültürünün
incelenmesine yaptığı katkı ve ölümünden ancak otuz üç yıl sonra yayınlanabilen Tuva
kültürü ile ilgili çok yönlü çalışması tanıtılmaya çalışılacaktır.
Anahtar kelimeler: Tuva, Selkup, kültür, kadın, Prokofyeva
Abstract
The studies on Siberian Turkic peoples is inextricably linked with the studies on the
other Siberian peoples in general. For tsarist Russia, Siberia is a region that must be in the
Russian state system as a whole, and that its all wealth should be utilized by the authorities
in Moscow. The main studies of the process of the transition of Siberia to Russian domination
served the policy of subordination of Russia. Certain studies such as statistical reports,
population censuses, indigenous languages, creating alphabets for Siberians based on the
Russian alphabet, translating scriptures into indigenous languages, serve the policy of
adapting people into the “system”. So one can say that these studies are not multifaceted.
The studies of those who came to these lands as exiles, travelers, priests and civil
servants in this early period formed the basis for the following studies even though they had
a certain political interest.
Academic studies in the last century of tsarist Russia continued in the Soviet period.
Studies in the Soviet Russia period focused on Siberia's indigenous peoples to participate in
the socialist system instead of Christianization.
In both periods, most studies were carried out by male researchers, no matter what
purpose they serve. Unlike the previous period, it is known that a small number of women
researchers studied in Siberia during the Soviet Russian period. The most prominent name
among these women is Ekaterina Dmitriyevna Prokofyeva. Prokofyeva, who initially worked
on Selkups, expanded her field of study over time and started to work on other peoples of
Siberia. Prokofyeva's recent works focus on Tuvas.
In this article, the difficulties Ekaterina Dmitriyevna faced in her life, her
contribution to the Tuva Turkish culture studies and her comprehensive work on Tuva culture
that was published just thirty-three years after her death, will be introduced.
Keywords: Tuva, Selkup, culture, woman, Prokofyeva
480
Tuva Çalışmaları Alanında Bir Kadın Araştırmacı: Ekaterina
Dmitriyevna Prokofyeva
Giriş
481
Muvaffak DURANLI
482
Tuva Çalışmaları Alanında Bir Kadın Araştırmacı: Ekaterina
Dmitriyevna Prokofyeva
483
Muvaffak DURANLI
1 Bu iki çalışmada da Ekaterina’nın katkısı olmasına rağmen kitaplarda yazar olarak kocasının adı geçmektedir.
484
Tuva Çalışmaları Alanında Bir Kadın Araştırmacı: Ekaterina
Dmitriyevna Prokofyeva
altı aya yakın sürmüştü)… 9 Temmuz 1938 tarihinde ben bilim çalışanı
unvanı ile SSCB Bilimler Akademisi’nde göreve başladım. İlk görev yerim
N. Y. Marr Dil ve Düşünce Enstitüsü idi, daha sonra (1 Ekim 1938’den
itibaren) Etnografi Enstitüsü’nde bana Sibirya kabinesi başkanlığı görevi
verildi” (Kazakeviç, 2010: 260).
Acılar Yaşatan İkinci Dünya Savaşı
İkinci Dünya Savaşı sadece Rusya için değil pek çok ülke için de
yokluk, acı ve yıkım getirir. İkinci Dünya Savaşı sırasında kuşatma altındaki
Peterburg’ta (o zamanki adıyla Leningrad) yaşayanlar pek çok zorluğa
katlanmak zorunda kalır.
Bu zor günlerde Prokofyev ailesi hayatlarını Leningrad’da
sürdürmektedirler. Bu zor günlerde 1942 yılı Ocak ayında Georgiy
Nikolayeviç Prokofyev ölür. Onun ardından on dört yaşındaki büyük oğulları
Boris ölür. Boris’in ölümü son ölüm değildir. Mart 1942’de doğan küçük
oğlan Andrey de, bir aylıkken ölür (Kisel, 2011b: 16).
Prokofyeva’nın 1935 yılında doğan kızı İnga Georgiyevna
Agaşirinova, yaşanılan o zor günleri yıllar sonra şu şekilde anlatır:
“Babam, Kasım 1941’den itibaren açlıktan dolayı iyice gücünü
kaybetti, Etnografi Enstitüsü’nde kalmaya devam etti. Tramvaylar
çalışmıyordu, eve ulaşmak için bir araç yoktu. Ocak 1942 tarihinde Enstitü’de
öldü ve Serafimov Mezarlığı’nda erkek kardeşinin mezarına gömüldü.
Annem o sırada bir bebek bekliyordu, 1 Mart 1942 tarihinde Andrey adı
verilen erkek kardeşim doğdu. Bir ay sonra da öldü. Şehrin kuşatma altında
olduğu kış büyük erkek kardeşim Boris de öldü. On dört yaşındaydı. Her iki
evlatlarını Şuvalov mezarlığında defnettiler. Biz annem ve kız kardeşim
Standart köyünde Nisan 1942’ye kadar kaldık. Biz artık hareket etmiyorduk,
annem de öyle. Fakat bizler bir şekilde hayatta kalmayı başardık”
(http://www.finnougoria.ru/news/publications/18219/).
Bu sırada bir bombardımanda evleri yanar, en önemlisi Ekaterina’nın
kocası tarafından hazırlanan ve daktilo edilmiş tek nüsha olan doktora tezi de
bu yangında kül olur (Kazakeviç, 2010: 262). Araştırmacı Kazakeviç,
biyografik çalışmasında bu tezin başlığını “Samoyed Dilleri ve Günümüz
Nenets, Nganasan, Enets ve Selkupların Köken Problemi” olduğunu
belirtmektedir (Kazakeviç, 2010: 260).
485
Muvaffak DURANLI
486
Tuva Çalışmaları Alanında Bir Kadın Araştırmacı: Ekaterina
Dmitriyevna Prokofyeva
487
Muvaffak DURANLI
3
“Sibirya Halklarının Şaman Kostümleri” adıyla Türk kültürünü Araştırma Enstitüsü Çeviri Eserler Serisi içinde
2014 yılında yayınlanmıştır.
4 Adı geçen derginin her sayısı belirli bir konuyu ele almaktadır. Prokofyeva’nın ayrıntılı yazısının yer aldığı bu
sayının ana teması “XIX. Yüzyıl- XX. Yüzyıl Başlarında Sibirya Halklarının Dini Tasavvurları ve Törenleri”
başlığını taşımaktadır. Prokofyeva’nın yazısı dışında konuyla ilgili olarak on iki yazının da yer aldığı bu sayı,
311sayfalık bir hacim içermektedir.
488
Tuva Çalışmaları Alanında Bir Kadın Araştırmacı: Ekaterina
Dmitriyevna Prokofyeva
489
Muvaffak DURANLI
490
Tuva Çalışmaları Alanında Bir Kadın Araştırmacı: Ekaterina
Dmitriyevna Prokofyeva
491
Muvaffak DURANLI
492
Tuva Çalışmaları Alanında Bir Kadın Araştırmacı: Ekaterina
Dmitriyevna Prokofyeva
493
Muvaffak DURANLI
Sonuç
494
Tuva Çalışmaları Alanında Bir Kadın Araştırmacı: Ekaterina
Dmitriyevna Prokofyeva
495
Muvaffak DURANLI
KAYNAKLAR
ARZYUTOV, D, Nevskaya İ, Pavlinskaya, L. (2012) “Nadejda Petrovna Dırenkova: Oçerk Jizni i
Nauçnoy Deyatelnosti”, N. P. Dırenkova. Tyurki Sayano- Altaya. Stati i Etnografiçeskie
Materialı, Peterburg, 19- 88.
ARZYUTOV, D. (2016), “Etnograf S Kinokameroy v Rukah: Prokofyevı i Naçalo Vizualnoy
Antropologii Samodisytsev”, Antropologiçeskiy Forum, No 29, 187- 219.
DAVAA, Ekaterina Karbıy- Oolovna (2011), İstoriçeskoe razvitie Tuvintsev- Todjintsev (1914 g.-
naçalo XXI v), Kemerova.
DURANLI, M. (2017), “Cüzzamın Peşinde Bir Seyyah: İngiliz Hemşire Kate Marsden”, Türk
Dünyası İncelemeleri Dergisi, 17/1, 129- 137.
DYAKONOVA, V. P. (2005), “Sibirskie Ekspeditsii L. P. Potapova”, Muzej v XXI veke: Problemı i
Perspektivı: Materialı Mejdunarodnoy Nauçno- Praktiçeskoy Konferentsii, Kızıl, c. II,
53- 61.
GAGEN- TORN, N. İ. (1992), “Prokofyevı v Yanovom Stane”, Etnografiçeskoe Obozrenie, No 4,
91- 110.
496
Tuva Çalışmaları Alanında Bir Kadın Araştırmacı: Ekaterina
Dmitriyevna Prokofyeva
497
Çelikörs, S. (2020). Mustafa Özçelik’in Şiirlerinde Yer Alan Mazmunlar Üzerine Bir
İnceleme. Folklor Akademi Dergisi. Cilt:3, Sayı: 3, 498 – 517.
Makale Bilgisi / Article Info
Geliş / Recieved: 11.06.2020
Kabul / Accepted: 04.12.2020
Araştırma Makalesi/Research Article
Sefa ÇELİKÖRS**
Öz
Klasik Türk şiiri 13. yüzyılda başlayıp 19. yüzyıla kadar varlığını devam ettirebilmişse
de daha sonra kaleme alınan şiirlerde de bu dönemin etkilerini, izlerini görmek mümkündür.
Klasik Türk şiirinde yer alan aşk konulu hikâyeler, dinî şahıslar dolayısıyla mazmunlar,
modern Türk şiirinde de varlığını zaman zaman hissettirir. Divan şiiri geleneğinden
yararlanarak modern şiir yazan şairlerden birisi de Mustafa Özçelik’tir.
Bu çalışmada günümüz Türk edebiyatı şairlerinden Mustafa Özçelik’in şiirlerinde yer
alan klasik Türk şiirinde görülen belli başlı mazmunların -Leyla ile Mecnun, Yusuf ile Züleyha,
Ferhat ile Şirin, Hz. İsa, Hz. Musa, Hz. Meryem, Hz. İbrahim, Hz. Yakup, Hz. Yusuf- nasıl ve
hangi anlam ilgileriyle kullanıldığı şairin incelemeye tabi tuttuğumuz Bir Irmak Düşü,
Dünyanın Tenhasında, İfşa, Serenat, Güneş ve Ayna, Ateş Denizi, Gül ve Hançer, Dilim Ol
Söyle adlı eserlerinden seçilen şiir örnekleriyle gösterilmeye çalışılmıştır. Çalışmada ilk
planda Mustafa Özçelik’in şiirle olan bağı irdelenmiştir. Ardından şairin şiirlerinde geçen
mazmunlar aşk konulu hikâyeler ve dinî şahıslar adlarıyla iki ayrı başlık altında şiirlerinden
örnekler aktarılarak ele alınmıştır. Elde edilen bulgular ise “Sonuç” bölümünde ifade
edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Klasik Türk şiiri, mazmun, Mustafa Özçelik.
* Bu makale Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir 2019, “Mustafa Özçelik’in
Şiirlerinde İmge” adlı tarafımızca hazırlanan yüksek lisans tezi esas alınarak hazırlanmıştır. Çalışmayı makale
boyutlarında sınırlandırmak için örnek şiirler azaltılmış ve şiirlerin ancak bir kısmına yer verilebilmiştir.
** Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı yüksek lisans mezunu,
[email protected], ORCID: 0000 0001 5497 9646
498
A REVIEW ON THE MAZMUNS IN MUSTAFA ÖZÇELİK’S POEMS
Abstract
Klasik Turkish poetry 13. starting in the century, 19th century. It is possible to see
the effects and traces of this period in the poems penned later, although it was able to
continue to exist until the century. As a result of the individuals involved in both classical
Turkish poetry, mazmuns make their presence felt in Modern Turkish poetry as well. One of
the modern Turkish poets who benefited from the tradition in this sense is Mustafa Özçelik.
In this study, the poems of Mustafa Özçelik, one of the poets of modern
Turkish literature, were tried to be determined by passing on the examples of how and with
which meaning interest the major mazmuns seen in Classical Turkish poetry were used. In
the study, the poet's connection with modern poetry was examined. Then, the poems in the
poetry of the poet were taught by transferring examples from their poems under two
separate titles, naming stories about love and religious people. The findings are expressed
in the "Conclusion" section.
Keywords: Classical Turkish poetry, mazmun, Mustafa Özçelik.
499
Sefa ÇELİKÖRS
Giriş
500
Mustafa Özçelik’in Şiirlerinde Yer Alan Mazmunlar Üzerine Bir İnceleme
501
Sefa ÇELİKÖRS
502
Mustafa Özçelik’in Şiirlerinde Yer Alan Mazmunlar Üzerine Bir İnceleme
503
Sefa ÇELİKÖRS
Leyla ayrılık günleri gelip çattığında eve hapsedilir: “O yıldız bir burca
yerleşti. Cevher hazinesine hapsedildi” (Ayan, 2008: 113). Fuzûlî’nin Leyla
ile Mecnun mesnevisinde de Leyla bir yıldız olarak anılır. Rüzgâr, Türk
şiirinde haber getirici olarak nitelendirilir. Kimi zaman âşığa sevgilinin
kokusunu, kimi zaman da selamını getirir. Çöl, Mecnun’la birlikte bir bütün
olagelmiştir. Şairin, şiirinde çöl dosyasını açarken Leyla ile Mecnun’la
karşılaşması tesadüf değildir. Özellikle metinlere bağlı kalarak onlara telmih
yapmaya çalıştığı görülür. Mecnun’un bir kadın uğruna çöllere düşmesi,
çevresi tarafından kınanmasına sebep olsa da çöl, onun gerçek Leyla’ya
ulaşmasında önemli bir mekândır. Bu yüzden Mustafa Özçelik, şiirlerinde ne
zaman çöl unsuruna değinmeye çalışsa Mecnun’u o mekândan ayrı tutamaz.
“Her çiçek senden bir haber
Her güvercin senden bir renk taşır
Atına binen yolcu sana koşar
Ben de bir hicran bulutu gibi
Yağmurlarla gökten yere ağıp
Toprağına düşeyim ey Leyla…” (Niyaz Makamında 2 / s. 27)
“Niyaz Makamında 2” şiirinde Leyla ile canlıların beslenmesinde
temel kaynak teşkil eden toprak arasında ilgi kurulur. Şair, bu dizelerde
Leyla’sını arayan bir mecnundur. Şiir ilk anlamıyla bunları çağrıştırırken
aslında arka planda ilahi aşk anlatılır. Şaire göre yaratılan her şey Allah’tan
bir iz taşır. Çiçekler, güvercinler… Âşık konumundaki şair de bir yağmur
damlası olup aslına, maşukuna kavuşmak ister. Onun Leyla’sı Allah’tır.
Beşerî aşk insanı ilahi aşka götüren bir köprüdür. Tıpkı Mecnun’un
Leyla’sında Mevlasını bulması gibi. Hicran, yani ayrılık bulutu ise ruhların
elest meclisinden ayrılarak bu gurbet âlemine gelişini hatırlatır. Toprak, İslam
inancında başlangıcı ve sonu temsil etmektedir. Ona (Leyla’ya) doğru
koşanlar, haberdar olanlar, renk taşıyanlar ve yağmak isteyenler olsa da, şair
başlangıç ve bitişin kapısı olan Leyla’nın toprağına düşmek ister.
“Hayata uyandı bir ceylan
Gözleri dünya rengi, toprak
Kalbinde çöl hatıraları
504
Mustafa Özçelik’in Şiirlerinde Yer Alan Mazmunlar Üzerine Bir İnceleme
505
Sefa ÇELİKÖRS
yeşertir. Kalp gönüldür. Şair, soyut olan bu kavramı çöl benzetmesi ile
somutlaştırmıştır. Bu kalp çölünü o kalpten (çölden) geçen Leyla (gibi bir
sevgili) yeşertebilir ancak. Mecnun hem somut olarak çöldedir hem de Leyla
yanında olmadığından onun için soyut manada her yer çöl gibidir. Söz konusu
şiiri ikinci anlamıyla da düşünmek mümkündür: Kalplerde gerçek sevgiliye
yani Allah’a duyulan aşk olmadığı sürece o kalp çölden farksızdır.
“Yol uzun yorgun yolcu
İçinde dünyanın bütün çölleri
Yitik bir düş görür Mecnun
Aralıksız süren gecede
Hâlâ dünyaya küskündür yüreği
Kırılgan menekşeler ise içinde
Leyla renginde açar
Hep bir baharı özler gözleri
Bir çift sarmaşığa hayran kalarak
Umudu yüreğinde büyütür…” (Yolcu / s. 32)
Şair, “Yolcu” şiirinde kendisini yorgun bir yolcuya, bir bakıma
Mecnun’a benzetir. Mecnun, aklını yitirme aşamasına geldiğinde başını alıp
çöllere gider. Artık bütün yollar onun için çöllerden ibarettir. Öyle ki
dünyanın bütün çölleri sanki artık onun içindedir. Çöl; ıssızlığı, kuraklığı,
susuzluğu hatırlatır; yaşanması çok zor olan yerleri imgeler. Mecnun, kendi
dünyasında yaşayıp herkese küskün olan kişidir. Dünyaya küskün olan bir
âşıktır Mecnun şairin nazarında. Genellikle mavi ve mor renklerde açan
menekşenin Leyla renginde açması oldukça farklı bir tasavvurdur. Sözü
edilen menekşe kırılgandır, bu yüzden de Leyla renginde yani kara
açmaktadır. “Leyl” gece demektir. Leyla, çok karanlık gece anlamına gelir.
Ayrıca Fuzûlî’nin mesnevisinde Mecnun “menekşeye gönlünün gamını
söylerdi, sevgilisine kavuşmasını söylesin diye.” (Ayan, 2008: 129). Bu da
Mustafa Özçelik’in anlatıya bağlı kalarak göndermeler yaptığını gösterir.
506
Mustafa Özçelik’in Şiirlerinde Yer Alan Mazmunlar Üzerine Bir İnceleme
507
Sefa ÇELİKÖRS
508
Mustafa Özçelik’in Şiirlerinde Yer Alan Mazmunlar Üzerine Bir İnceleme
509
Sefa ÇELİKÖRS
510
Mustafa Özçelik’in Şiirlerinde Yer Alan Mazmunlar Üzerine Bir İnceleme
511
Sefa ÇELİKÖRS
Hz. İbrahim
Hz. İbrahim Kur’an-ı Kerim’de adı geçen peygamberlerden birisidir.
Şiirlerde genellikle babasının ve kavminin inancına karşı gelerek putları
kırması, atıldığı ateşin gül bahçesine dönüşmesi gibi özellikleri ile anılır
(Zavotçu, 2006: 242). Mustafa Özçelik’in şiirinde de Hz. İbrahim, ateşle
birlikte ele alınır. “Güneşi Avuçlasın Ellerimiz”, “Diriliş Türküsü” ve
“Küheylan” şiirlerinde geçen “ibrahimce yan ateşlerde” dizesi bunun somut
bir örneğidir:
“Bahardan ilhamlanarak
ansızın kalbin açılır
tarihi bir kez de sen yorumlayarak
anla/neyi anlatır kan kırmızı bir şafak
ibrahimce yan ateşlerde
gelecek çocuklar için
okunacak sayfalar bırak…” (Güneşi Avuçlasın Ellerimiz / s. 12)
Özçelik, “Güneşi Avuçlasın Ellerimiz” adlı şiirinde bahar mevsiminin
gelmesiyle birlikte kalbinde ilhamın belirdiğini ve bu ilhamla geçmişteki bir
olayı hatırlayıp (Hz. İbrahim’in ateşe atılması) bir kez de kendisinin
yorumladığını ifade etmiştir. Şair kendisine seslenerek “anla” demektedir.
Çünkü tabiat ona bir şeyleri anlatmakta, hatırlatmaktadır. Güneş doğmadan
hemen önceki aydınlık anlamına gelen şafak vakti ve bu vaktin gökyüzünde
beliren kan kırmızı rengi şaire ateşi hatırlatır. Ateş, kızıldır. Bu görüntü
karşısında şair ansızın Hz. İbrahim’i; dolayısıyla onun Nemrut tarafından
ateşe atılması olayını hatırlamış ve şiirini kaleme almıştır. Çünkü gelecek
nesillere, çocuklara okunacak sayfalar, şiirler bırakmak istemektedir.
“Şimdi biz kuşlar ve baharlarla anlaşıp
Bin yürek bir orman yangınında
Yeniden yerden göğe uzanıp
Yeni İbrahimler hazırlamışızdır…” (Diriliş Türküsü / s. 36)
512
Mustafa Özçelik’in Şiirlerinde Yer Alan Mazmunlar Üzerine Bir İnceleme
513
Sefa ÇELİKÖRS
514
Mustafa Özçelik’in Şiirlerinde Yer Alan Mazmunlar Üzerine Bir İnceleme
Sonuç
515
Sefa ÇELİKÖRS
KAYNAKLAR
AYAN, H. (2008). Fuzûlî, Leylâ vü Mecnûn. İstanbul: Dergâh Yayınları.
DURMAN, N. (2017). “Mustafa Özçelik Şiiri”, Edebiyat Bülteni, (14), 29-31.
KANTER, B. (2017). “Ölüme Yaşamak Yahut Kısa Sürmüş Bir Günün İki Yüzü”, Edebiyat Bülteni,
(14), 36-38.
KAHRAMAN, M. (1996). Divan Edebiyatı Üzerine Tartışmalar. İstanbul: Beyan Yayınları.
KURTULMUŞ, Ş. (2013). “Dağın Önünde Yunus’la Buluşmayı Bekleyen Şair”, İstanbul Bir Nokta
Aylık Edebiyat Dergisi, (133), 8-10.
MENGİ, M. (2015). Divan Şiirinin Arka Bahçesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
OKUYUCU, C. (2010). Divan Edebiyatı Estetiği. İstanbul: Kapı Yayınları.
ÖZÇELİK, M. (1998). Şiir İklimi. Konya: Esra Yayınları.
ÖZÇELİK, M. (2010). Bir Irmak Düşü. İstanbul: Çıra Akademi.
ÖZÇELİK, M. (1995). Dünyanın Tenhasında. Konya: Esra Yayınları.
ÖZÇELİK, M. (1995). İfşa. İstanbul: Beyan.
ÖZÇELİK, M. (1995). Serenat. Konya: Esra Yayınları.
ÖZÇELİK, M. (1997). Güneş ve Ayna. İstanbul: Beyan.
ÖZÇELİK, M. (2012). Ateş Denizi. Ankara: Ebabil.
ÖZÇELİK, M. (2012). Gül ve Hançer. İstanbul: Nar.
ÖZÇELİK, M. (2017). Dilim Ol Söyle. İstanbul: Çıra Akademi.
PALA, İ. (2012). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
SOYAK, M. (2017). “Gül ve Hançer Odağında Mustafa Özçelik Şiiri”, Edebiyat Bülteni, (14), 57-
59.
ŞENÖDEYİCİ, Ö. (2016). Sorularla Klasik Türk Edebiyatı. İstanbul: Kesit Yayınları.
516
Mustafa Özçelik’in Şiirlerinde Yer Alan Mazmunlar Üzerine Bir İnceleme
TALAT ONAY, A. (1993). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Cemal Kurnaz, (Haz.). İstanbul:
Türkiye Diyanet Vakfı.
TANPINAR, A. H. (2001). 19. Asır Türk Edebiyatı. İstanbul: Çağlayan Kitapevi.
TÖKEL, D. A. (2017). “Bir Sevgili Olarak Kadın İmgesinin Doğuşu: Leylâ ile Mecnûn”, Uluslararası
Türk Dili ve Edebiyatında Kadın Sempozyumu, Amasya: Amasya Üniversitesi, Fen-
Edebiyat Fakültesi.
YAVUZ, K. (2005). “Leylâ ile Mecnun Hikâyesinin Edebiyattaki Yeri”. Modern Türklük
Araştırmaları Dergisi, 2 (4), 57- 69.
ZAVOTÇU, G. (2006). Divan Edebiyatı Kişiler Kişilikler Sözlüğü. Ankara: Aydın Kitabevi.
517
Işık, Z. (2020). Kuzıykürpes Mĕnen Mayanhılıv Destanı Sadece Bir Aşk Hikâyesi midir?,
Folklor Akademi Dergisi. Cilt:3, Sayı:3, 518 – 533.
Makale Bilgisi / Article Info
Geliş / Recieved: 07.08.2020
Kabul / Accepted: 28.11.2020
Araştırma Makalesi/Research Article
Zehra IŞIK*
Öz
Geçmişle ilişki kurma, insanın yaşadığı ânı anlamlı ve değerli kılmasının bir yoludur.
Tarihî dönemlerden beri insanlar bir şekilde içinde bulundukları ânı geçmişle şekillendirme
ihtiyacı duymuşlardır. Bu sebeple tarihî belgeler ve edebî metinler ilgili ilişkiyi kurmak için
her zaman bir araç olmuştur. Bir toplumun karakterini belirleyen en temel faktörü şüphesiz
sahip olduğu kültür belleğidir. Bu bellek, söz ve dilin bir şekilde vasıta olarak kullanılmasıyla
ürün oluşturur. Destanlar da oluşan bu ürünlerin en önemli örneklerinden birini teşkil eder.
Başkurt destanları, tarihî ve sosyal hayatı konu almalarına göre iki başlık altında ele alınır.
Kuzıykürpes Mĕnen Mayanhılıv destanı Başkurt Türklerine ait sosyal hayatı anlatan en
önemli destanlardan biridir. Bu makalede, performans teoriden hareketle geliştirilmiş bir
araştırma modeline göre Kuzıykürpes Mĕnen Mayanhılıv destanında yer alan aşk hikâyesinin
yanında kahramanlık motifleri de ele alınmıştır. Bu destandaki kahraman tipi çeşitli
yönlerden Türk destanlarında yer alan kahraman tipleriyle bir uyumluluk gösterir.
Çalışmanın sonunda elde edilen verilerde, Başkurt destanlarında çoğunlukla yer alan
kahramanlık motiflerinde kahramanın atı, idealize edilmiş bir eş ve kahramanın silahlarına
dair epizotların Başkurt Türklerinin hayatında ne kadar etkili olduğu görülmüştür.
Bıraktıkları bu epik yadigârlar, Başkurt Türklerinin ayrıca hayatlarını, kültürlerini ve
uğraşlarını ortaya koyması açısından özelde Başkurt edebiyatı, genelde Türk dünyası
edebiyatları için önemli bir yere sahiptir.
Anahtar Kelimeler: Aşk, Başkurt, destan, epizot, kahramanlık.
518
IS THE EPIC OF KUZIYKÜRPES MĔNEN MAYANHILIV ONLY A
LOVE STORY?
Abstract
Connecting with the past is a way for a person to make the moment they live
meaningful and valuable. Since historical times, people have somehow felt the need to shape
the moment they are in with the past For this reason, historical documents and literary texts
have always been a tool for establishing the relevant relationship. The most fundamental
factor determining the character of a society is undoubtedly the memory of the culture it
has. This memory creates a product by using words and language as a means in some way.
Epics are also one of the most important examples of these products. Bashkurt epics are
considered under two headings according to their historical and social life. Kuzıykürpes
Mĕnen Mayanhılıv's Epic is one of the most important Epics of the Bashkurt Turks about
social life. In this article, according to a research model based on performance theory, the
story of love in the epic of Kuzıykürpes Mĕnen Mayanhılıv, as well as the motives of heroism
are also discussed. The type of hero in this epic is compatible with the types of heroes in the
Turkish epics in various ways. The data obtained at the end of the study showed how
effective these motifs, which are included in the Bashkir epics about the hero's horse, an
idealized wife and the hero's weapons, were in the lives of the Bashkurt Turks. These epics,
which they left, have an important place for the literature of the Turkic world in general,
especially for Bashkurt Literature, in terms of revealing the lives, cultures and pursuits of the
Bashkurt Turks.
Keywords: Love, Bashkurt, epic, epizote, heroism.
519
Zehra IŞIK
Giriş
520
Kuzıykürpes Mĕnen Mayanhılıv Destanı Sadece Bir Aşk Hikâyesi midir?
Minen Morazım, Zayatülek Minen Hıvhılıv, Kunır Buğa, Kara Yurga, Akhak
Kola, Alpamışa Minen Barsınhılıv, Küsek Bey, Bayık-Ayzar” gibi anlatılar
bunlardan bazılarıdır. Bu anlatılar arasında özellikle destanlar önemli bir yer
tutar. Başkurtlar yaşam şartları sebebiyle hayattan öğrendiklerini destanlarda
da aktarmışlardır. Bunların en önemlileri kahramanlık temalı destanlardır.
Kahramanlık destanlarının “bir ulusun kimliğini dayandırdığı geçmişin
kurgulanma ve kültürel belleğin örneği” olduğu Başkurtlar’da görülebilir
(Assmann, 2001: 268). Bu destanların Başkurt sözlü kültür geleneğinde güçlü
ve zengin bir kaynak oluşturduğunu söylemek mümkündür.
Başkurt destanlarına bakıldığında bazılarının manzum, bazılarının
manzum-mensur karışık, bazılarının da mensur içeriklere sahip olduğu
görülür. Türk destan geleneğinde görülen tip ve motifler, Başkurt
destanlarında da benzer şekildedir. Konularını bazen dinî-mitolojik
unsurlardan, savaşlar veya istilacılardan bazen de sosyal hayattan alır. Fakat
bu konuların birçok destanda iç içe olduğunu söylemek mümkündür.
Başkurt destanlarının bir kısmı sadece Başkurt Türkleri arasında
yaşar, bazılarıysa diğer Türk devletleriyle ortak metinlerdir. Kuzıykürpes
menen Mayanhılıv destanının da diğer Türk topluluklarında benzer metinleri
vardır (Ata Yıldız, 2015: 27). Timofey Belyaev’in 1812’de Kuzıykürpes
Mĕnen Mayanhılıv adlı epik destanı yayınlamasıyla da Başkurt epik destan
geleneği başlamış olur (Çobanoğlu, 2013: 19-33).
Araştırmalara göre Başkurt destanlarının büyük bir kısmı mitolojik
unsurlardan beslenmiştir. Ayrıca başkahramanı hayvan olan destanlar dikkate
değer metinlerdir. Başkahramanı hayvan olan destanlara diğer Türk
topluluklarının destanlarında pek rastlanmaz (Ata Yıldız, 2015: 28).
Daha sonraki dönemlerde ise mitolojik unsurlar yerini daha gerçekçi
bir yaklaşıma bırakmıştır. Destanların hemen hepsinde dağ ve su unsurlarına
rastlanmıştır ki bu durum kadim Başkurtların dağ ve su kültlerine duydukları
saygının bir işaretidir. Dikkat çeken bir başka konu ise avcılıktır. Başkurtlar,
avcılıkta da oldukça başarılı olmuşlardır. İncelenen hemen hemen bütün
destanlarda bu motife rastlamak mümkündür. Ayrıca kahramanın atı yine
yoğun biçimde kullanılır. Destanlardaki motiflerin kullanımlarına dikkat
edildiğinde Başkurtların düşünce tarzlarına da ulaşılır.
521
Zehra IŞIK
522
Kuzıykürpes Mĕnen Mayanhılıv Destanı Sadece Bir Aşk Hikâyesi midir?
523
Zehra IŞIK
524
Kuzıykürpes Mĕnen Mayanhılıv Destanı Sadece Bir Aşk Hikâyesi midir?
1 “Beşik kertme” geleneği bütün toplumlarda olduğu gibi Başkurtlar arasında “bişek tuy, sırga tuy (küpe takma
toyu)” olarak yaşamaktadır. İki han ya da bey, iki kahramanın eşleri aynı anda hamile kalırsa ve akraba olmaya
karar verirlerse dostluklarını güçlendirmek için bu yönteme başvurur. Buna karar verdiklerinde akraba ve
komşularıyla bir araya gelerek yemek yerler ve dua (bata) okutarak niyetlerini açık ederler. Yemekten sonra
bebeklere birbirlerinin kulaklarını ısırttırırlar. Bu uygulamadan sonra bebekler arasında söz kesilmiş sayılır.
(Kayhan, S. (2016, Ekim 4). Başkurt Türklerinde Beşik Kertme Geleneği. Avrupa Birliği Gazetesi. 27 Kasım
2020 tarihinde, http://avrupabirligigazetesi.com.tr/2016/10/04/baskurt-turklerinde-besik-kertme-gelenegi/
adresinden erişildi.)
525
Zehra IŞIK
526
Kuzıykürpes Mĕnen Mayanhılıv Destanı Sadece Bir Aşk Hikâyesi midir?
527
Zehra IŞIK
528
Kuzıykürpes Mĕnen Mayanhılıv Destanı Sadece Bir Aşk Hikâyesi midir?
durumu babasına anlatır fakat kızını perişan bir halde gören Küser Han, onu
avutup ondan vazgeçmesi için diretir.
“Kendi kendini bitirip o kadar kederlenme kızım! İş işten geçmiş artık,
Kuzıykürpes’ten de iyi yiğitler bulunur.” dese de Mayanhılıv onu dinlemez,
Suk boyuna gider ve orada bulduğu Saç kıran kafalı dazlak hizmetçiyi bir hile
ile öldürerek intikamını alır. Bütün bunların üstüne güzeller güzeli, bahtsız
Mayanhılıv da bir acı ile bıçağı göğsüne saplayarak yaşamına orada son verir.
Bu dünyada kavuşamayan iki âşık ölüme birlikte gider.
Değerlendirmeler
Kuzıykürpes’i kahramanlığa eriştiren en önemli detay Gök Tolpar’dır.
Tolpar, gökyüzünden geldiğine inanılan, kanatları olan, insanlara yardım
ederek onları kötü durumlardan kurtardığına inanılan bir varlık olması
sebebiyle üst dünyaya ait olduğu ileri sürülür. En eski dönemlerden beri
kahramanların en yakın dostu olmuştur. İncelediğimiz destanda da durum bu
şekildedir. Gök Tolpar, Kuzıykürpes’in en yakın dostudur ve Kuzıykürpes’in
cansız bedeninin yanında gözleri yaşlı, başını eğip beklemiştir.
Tolpar sadece kahramanların atıdır ve Tanrı tarafından kahramanlara
yardımcı olması için yaratıldığına inanılır. Kahraman, Tolpar’a ihtiyaç
duyduğunda onun yelesinden aldığı üç kılı yakar ve o anda Tolpar yanında
belirir. Görüldüğü üzere Gök Tolpar sıradan bir at değildir. Tanrı onu
Kuzıykürpes’e, ihtiyaç duyduğu anlarda, bilgi ve cesaretinden yararlanması
sebebiyle vermiştir. Özellikle Kuzıykürpes yolda karşılaştığı engelleri
aşarken Gök Tolpar, kahramanlığı ve cesaretiyle onun önüne geçmiştir. Bu
durum destanlarda sıkça karşılaşılan bir durumdur. Kimi yerlerde atı,
kahramanın önüne geçebilir. Böyle durumlar genellikle kahramanın tek
başına aşamayacağı durumlardır ve kanatsız mucize sayesinde kahraman, bu
engelleri rahatlıkla aşar. Burada Gök Tolpar’ın değerini anlayabilmek için
öncelikle destanlarda atların ne kadar önemli bir konuma sahip olduğunu
vurgulamak gerekir. Türk mitolojisine göre atlar, kişiyi kutsal kabul edilen
güçlerin yanına taşıyan varlıklardan biridir. Tanrı katına erişebilen bu
varlıklar kişiyi kutsala bir adım daha yaklaştırır ve onu yüceltir. Yine Türk
mitolojisine göre kişiyi cennete ulaştıracak yolu da at bilir (Seyidoğlu, 1995:
55). Kahramanımız Kuzıykürpes Gök Tolpar’la anılmaktadır. Gök Tolpar,
Kuzıykürpes ne zaman darda kalsa, her zaman imdadına yetişmiştir.
529
Zehra IŞIK
530
Kuzıykürpes Mĕnen Mayanhılıv Destanı Sadece Bir Aşk Hikâyesi midir?
531
Zehra IŞIK
Sonuç
532
Kuzıykürpes Mĕnen Mayanhılıv Destanı Sadece Bir Aşk Hikâyesi midir?
KAYNAKLAR
ARSLAN, M. (2017). Başkurt Türklerinin Tarihi Destanı İdigey ile Moradım (İzeükey Minen
Moradım). İstanbul: Ötüken Yayınları.
ASLAN, E. (1995). “Dede Korkut Hikâyeleri ile Türk Destan ve Halk Hikâyelerinde Alp-Kız Motifi”.
Folklor / Edebiyat Dergisi, S. 4.
ASSMAN, J. (2001). Kültürel Bellek-Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik.
(Çev.: A. Tekin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
BAYAT, F., (2007). Türk Mitoloji Sistemi 1-2. İstanbul: Ötüken Yayınları.
CAFEROĞLU, A. (1953). “Türk Onomastiğinde At Kültü”. Türkiyat Mecmuası, S. 10, 201-212.
ÇOBANOĞLU, Ö. (1999). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara:
Akçağ Yayınları.
ÇOBANOĞLU, Ö. (2003). Türk Dünyasında Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
ERGUN, M. ve AÇA, M. (2004). Tıva Kahramanlık Destanları I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ESİN, E. (2001). Türk Kozmolojisine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
KARA, Ü. (2012). “Türk Destanlarında Merkezi Kahraman Tipi Tipolojisi”. Folklor / Edebiyat, S.
69: 9-46.
ÖGEL, B. (1989). Türk Mitolojisi I-2 (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). Ankara: Türk Tarih
Kurumu Yayınları.
REİCHL, K. (2014). Türk Boylarının Destanları. (Çev.: M. Ekici), Ankara: TDK Yayınları.
SÜLEYMANOV, A. vd. (2014). Başkurt Destanları 2, Ankara: TDK Yayınları.
TEMİR, A. (1976). “Kuzey Türkleri: İdil-Ural ve Yöresi”. Türk Dünyası El Kitabı, Ankara: TKAE.
http://avrupabirligigazetesi.com.tr/2016/10/04/baskurt-turklerinde-besik-kertme-gelenegi/
(Erişim: 27.11.2020)
533
Gasımova, F. (2020) Oğuz ve Kelt Eposlarında Rastlanan Esas ve Yardımcı Tipler, Motifler,
Folklor Akademi Dergisi. Cilt:3, Sayı:3, 534 – 550.
Makale Bilgisi / Article Info
Geliş / Recieved: 11.03.2020
Kabul / Accepted: 06.12.2020
Araştırma Makalesi/Research Article
Öz
Sözlü halk sanatının her eserinde, özellikle eposlarda bazen eski dönemlere uzanan
katmanları açmak mümkündür. Yazılı kaynakların olmaması nedeniyle bu eski katmanların
incelenmesi geniş tarihi-mukayeseli materyalin temin edilmesiyle mümkün olabilir. Oğuz ve
Kelt eposlarının incelenmesi bu açıdan büyük önem arz etmektedir. Nitekim Oğuzlarla ilgili
birçok önemli tarihi-kültürel olaylara, folklor materyallerine Keltlerde de rastlıyoruz. Bunları
incelemekle iki halk arasında ne gibi tipolojik bağlantıların ve sosyolojik ilişkilerin olduğu
hakkında az da olsa malumat elde edebiliriz.
Oğuz ve Kelt eposları esas ve yardımcı tiplerin tipolojisi açısından benzerlikler
göstermektedir. Bu benzerliklerin en belirgin örneklerini Keltlerde Konhobor, Arthur, Puyl;
Oğuzlarda Oğuz, Bayındır Han, Kazan Han gibi hükümdar/hakan tiplerinde görebiliriz. Yine
aynı şekilde Keltlerde Kuhulin, Yuk; Oğuzlarda Oğuz, Kazan, Basat, Bamsı Beyrek, Segrek,
Uruz gibi kahraman tiplerinde birçok benzerlik görülmektedir. Oğuz ve Kelt eposlarındaki
kadın tipleri de birçok ortak özellik ve benzerlik göstermektedir. Eposlarda özel bir role sahip
olan kahramanların yardımcılarının tiplerini incelediğimizde Oğuz ve Kelt eposlarında
kahramanların yardımcılarının da benzer özelliklere sahip olduklarını görebiliriz. Kazan
Han’ın çobanı ile Kuhulin’in arabacısı bu benzerliğe örnek gösterilebilir.
Eposlarda esas ve yardımcı tiplerin tipolojisi sırasında oldukça ilginç detaylarla
karşılaşıyoruz. Her iki halkın eposlarında aynı veya benzer öykü ve motiflerin bulunması
dikkat çekiyor. Bu motiflere babanın oğulsuzluğu ve tanrıya yalvarışı, kahramanın mucizevi
doğuşu, hızla büyümesi, ergenlik çağında yiğitlikler göstermesi, isim kazanması, dövüş
silahlarının kullanımını öğrenmesi vb. dâhildir.
Esas tiplerin tipolojisi incelendiğinde benzerlik içerdiği göze çarpan bir başka motif
de kahramanın kendisine sevgili araması, kızın kendisine verilmesi için sınavlardan geçmesi,
* Doç.Dr., Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Folklor Enstitüsü, Bakü/Azerbaycan, [email protected], 0000-
0002-9795-5932
534
ve kahramanın evlenmesi motifidir. Keltlerde Kuhulin’in, Oğuzlarda Kanturalı’nın karşısına
konulan sınavlar; Bamsı Beyrek’le Kuhulin’in kendi sevgilisinden bir takım nedenlerle ayrı
düşüp sonra dönmesi gibi örnekler, evlenme ile ilgili motiflerdeki benzerliklerdendir. Oğuz ve
Kelt eposlarındaki benzer motifleri incelerken üzerinde duracağımız bir diğer motif de
Kuhulin ve Bamsı Beyrek’in ölümlerinde olduğu gibi kahramanların halkları için, halklarının
birliği veya kurtuluşu uğrunda ölümü göze alması,kahramanın ölümü motifidir.
Makalede Oğuz ve Kelteposlarında rastlanan esas ve yardımcı tiplerin tipolojisini
ortaya koyan motiflerin incelenmesi öngörülmüştür. Bu konunun öğrenilmesi tarih ve
kültürümüzün birçok eski katmanlarının açılmasına da yardım edebilir.
Anahtar kelimeler: Oğuz, Kelt, epos, tip ve motif, tipoloji.
Abstract
In every work of oral folk art, especially in the eposes it is sometimes possible to
open the layers dating back to the ancient times. Due to the lack of the written sources, the
study of these ancient layers may be possible by looking through the encouragement of the
extensive historical-comparative material. The investigation of Oghuz and Celtic eposes is
also of great importance in this point. As a matter of fact, we come across many important
historical and cultural events related to Oghuz and folklore materials in the Celts. By
investigating them, we can get a little bit information of what typological connections and
sociological relationships there are between the two peoples.
Oguz and Celtic eposes have similarities in terms of typology of the main and
auxiliary types. We can see the most obvious examples of these similarities in the
leaders/heads of the state like Conchobar, Arthur, Puyl in the Celts; and Oghuz, Bayindir
Khan, Kazan Khan in Oghuz people. Likewise, there are a number of similarities in the types
of heroes such as Cuchulainn, Yuk in the Celtic people; Oghuz, Kazan, Basat, Bamsı Beyrek,
Segrek, Uruz. There are also many common features and similarities in women's types in
Oghuz and Celtic eposes. While examining the types of assistants of heroes having a special
role in eposes, we can see that the assistants of heroes in Oguz and Celtic epos have also
similar characteristics. Similarity between Kazan Khan's shepherd and Cuchulainn’s carter
can be an example of this similarity.
We come across quite interesting details while investigating the typology of the
main and auxiliary types in the eposes. The existence of the same or similar stories and
motifs in the eposes of both peoples is remarkable. These motifs include the father having
no son and his praying to God, the miraculous birth of the hero and his rapid growth,
demonstrating courage in the adolescence, getting a name, learning the use of war
weapons, and others.
535
While investigating the typology of the main types, another striking motif that
includes similarities is the fact that the hero looks for a lover, his courage is tested in order
to get the girl and marry her. Exams required from Cuchulainn in the Celtic people and
Ganturalı in Oguz people; examples such as Bamsı Beyrek and Cuchulainn’s falling apart
from their lovers for some reasons and then coming together are the similarities in the motifs
related to the marriage. Another motif that we will focus on when examining similar motifs
in Oguz and Celtic epos is the death of a hero motif - the death of the heroes for their people,
for the unity or salvation of their people, as it is in the death of Cuchulainn and Bamsı Beyrek.
The investigation of the motifs that reveals the typology of the main and auxiliary
types found in Oghuz and Celtic eposes is proposed in the article. The investigation of this
theme can also help open many old layers of our history and culture.
Key words: Oghuz, Celt, epos, type and motif, typological.
.
536
Oğuz ve Kelt Eposlarında Rastlanan Esas ve Yardımcı Tipler, Motifler
Giriş
537
Fidan GASIMOVA
538
Oğuz ve Kelt Eposlarında Rastlanan Esas ve Yardımcı Tipler, Motifler
539
Fidan GASIMOVA
540
Oğuz ve Kelt Eposlarında Rastlanan Esas ve Yardımcı Tipler, Motifler
Kulan’ın bekçi köpeğini öldürür ve ceza olarak köpeğin yerini alır, ismi
Kuhulin (Kulan’ın Köpeği) olarak değişir” (David A. Leeming, 2017: 167).
Kahramanın hızlı büyümesi, mucizevi doğum motifine en yakın,
onunla bağlantılı bir motiftir. Propp, masallarda kahramanın hızlı
büyümesinden bahsederken hızlı büyümenin mucizevi doğumun bir neticesi
olduğuna ve mucizevi doğumu tamamlayan bir unsur olduğuna işaret eder.
“Hızlı büyüme motifi, kahramanın, kurtarıcının doğuş motifinden
yaratılmıştır. Mutsuzluk anında doğar ve hemen kurtarma çalışmalarına
başlar. O büyük doğar, çünkü o dünyadan döndüğünde büyüktür. Ancak
kadın büyük bir adam doğuramaz, bu yüzden de masalda alışılmadık bir
şekilde hızlı büyümeyi takdim eden, çocuğun bir yetişkine dönüşmesi motifi
ortaya çıkar” (Propp, 1976: 240).
Oğuz eposlarında da hızlı büyüme motifine yaygın olarak
rastlanmaktadır. Oğuz Kağan eposunda mucizevi şekilde doğan Oğuz da hızla
büyür, dil açar, yiğitlik gösterir (Bayat, 1993: 124). Yiğitlik göstererek ad
kazanma motifi Oğuznamelerde sıkça rastlanan motiflerdendir. Kitab-ı Dede
Korkut eposunda kahramanlık gösteren Oğuz yiğitlerine Dede Korkut isim
koyardı. Bunu Dirse Han Oğlu Boğaç Han Boyu’nda açıkça görmek
mümkündür. Nitekim Dirse Han’ın oğlu yiğitlik göstererek vahşi boğaya
galip gelir ve Oğuz beyleri rica ederler ki, Dede Korkut gelip yiğide isim
versin (Kitabi-Dede Korkut, 1988: 134).
Evlenme Motifi
Her iki eposta kahramanın mucizevi doğuşu, hızlı büyümesi, yiğitlik
gösterip ad kazanması motiflerinden sonra benzerliği ile dikkati çeken
evlenme motifidir. Nitekim Türk eposlarında en çok rastlanan bu motif
kahramanın kendine sevgili araması ve önüne konulan sınavlardan geçerek
evlenmesini içermektedir. F.Bayat’ın da ifade ettiği gibi, “Genel olarak, Türk
kahramanlık eposlarında evlilik motifi özel bir pafosla söylenir. Bu evlenme
motifi bahadırlık özelliği taşır. Kahraman birçok halde sevgilisinin peşinden
gidip bahadır kızla at binmek, ok atmak, onunla güreşmek veya kızı isteyen
başka bahadırlarla yarışmak, kızın babasının verdiği zor görevleri yerine
getirmek gibi birçok kahramanlıktan sonra onunla evlenir. Evlilik motifi bu
tür eposlarda bütün bir çizgi hattını tanımlar. Bu evlenme motifi ile ya epos
tamamlanır, ya da yeni çizgi hattının yaratılması için bir temel oluşturulur”
(Bayat, 1993: 21-22).
541
Fidan GASIMOVA
542
Oğuz ve Kelt Eposlarında Rastlanan Esas ve Yardımcı Tipler, Motifler
543
Fidan GASIMOVA
544
Oğuz ve Kelt Eposlarında Rastlanan Esas ve Yardımcı Tipler, Motifler
ve eşsiz bir değer taşımaktadır. Atla erin değerini bir tutan Türkler için, at kişiye
arkadaşlarından daha yakındır; onun sadakati lekesizdir. Yarışlarda at kabilenin
namusu ve şerefi olur. At, kişiye itibar kazandırır” (Gökyay, 1973: 426).
Epos kahramanlarının atları efsanevi özellikleri, menşeyi, sıradışı
özellikleriyle seçkindirler. Kitab-ı Dede Korkut eposunda, babasına mal ve
hediye getiren tüccarları kafirlerin elinden kurtaran Beyrek'e tüccarlar onu
tanımadan getirdikleri hediyeler içerisinden istediklerini seçmesini söylerler.
“Yiğidin de gözü deniz gulunu boz aygırı tuttu, bir de altı perli gürzle desteği
beyaz tozlu yayı” (Kitab-i Dede Korkut, 1988: 151-152). Eposun bu
bölümünde tüccarların getirdiği ve içerisinde deniz gulunu boz aygırın da
olduğu bu hediyeleri zaten Beyrek için getirmiş oldukları anlaşılmaktadır.
Türklerin denizden, deryadan çıkan atlarına Köroğlu eposunda da
rastlıyoruz: “Bir gün Alı kişi at sürüsünü derya kıyısına aparmıştı. Atlar
deryanın kıyısında otluyordu... Hava yeni ışıklanmıştı, yaşlı kişi bir de baktı
ki budur, deryadan iki aygır çıktı. Atlar gelip at sürüsüne katıldılar. İki
madyana yakınlaşandan sonra yine dönüp deryaya girdiler” (Azerbaycan
destanları, 2005: 7). Eposta görüyoruz ki, sonradan bu aygırlardan olan atlar
Köroğlu’nun en yakın silah arkadaşı, dostu, kardeşi oluyorlar.
Kuhulin’in de sihirli atları Başka Dünyadan gelmişlerdi ve
kahramanın ölümünden sonra oraya dönüyorlar. Eposta “Kuhulin’in Ölümü”
bölümünde atın gölden geldiği ve kahramanın ölüm zamanında göle taraf
kaçtığı tasvir ediliyor. “Kuhulin’i aradıkları zaman ilk Boz At ile
karşılaşıyorlar. Görüyorlar ki, vücudu tüm kan içerisinde olan at Boz göle
taraf kaçıyor. Eğer at birnefese Boz göle taraf kaçıyorsa, demek ki kan
dökülüp” (İrlandskie sagi, 1933: 207). Görüldüğü gibi, her iki eposta atın
ölümsüzlüğü vurgulanmaktadır.
Kitab-ı Dede Korkut’ta Beyrek’in Boz atı, Kelt eposunun esas
kahraman tipi olan Kuhulin’in Boz atı ile benzer özelliklere sahiptir ve aynı
işlevleri yerine yetirir. O da kahramanın kardeşi, silah arkadaşıdır. Kahramanı
tehlike bekleyen zamanlarda onu hisseder, hareketleri ile bildirir. Sahibinin
ölümüne ise Boz at çok üzülür. Beyrek kendisine kurulan tuzaklardan çok
zaman atının sayesinde kurtulur.
Kuhulin’in de atı Beyrek’in atı gibi olacakları önceden hisseder ve
engellemeye çalışır. Kuhulin’in Ölümü sagasında ağır bir savaş arifesinde,
545
Fidan GASIMOVA
546
Oğuz ve Kelt Eposlarında Rastlanan Esas ve Yardımcı Tipler, Motifler
(Kasımova, 2016: 860-861). Bunu Dede Korkut eposunun üçüncü boyu olan
Bayböre’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nda daha net şekilde görebiliriz. Banu
Çiçek’in kardeşi Deli Garcar kardeşini istemeye gelenleri öldürür. Dede
Korkut da kızı istemeye giderken Deli Garcar kılıcı çeker ki ona vursun bu
sırada Dede Korkut “– Vursan, elin kurusun!”der. Aynı anda Deli Garcar’ın
eli kuruyarak gökte kalır ve sadece tövbe ettikten sonra eli açılır (Kitabi-Dede
Korkut, 1988: 154).
Kelt eposunun kahramanı olan Kuhulinile ilgili sagalarda Druid’lerin
şaman misyonuna sıkça rastlamak mümkündür. Kuhulin’in Doğumu
sagasında yiğitlik gösterdikten sonra Druid’in ona advermesinden söz edilir.
Bundan başka Druid, Dede Korkut gibi gelecekten haber veren biri olarak da
dikkat çeker. Eposun bir yerinde Druid, “Eğer Kuhulin bugün eline kılıç
alırsa, o gelecekte kahraman olacak, adı herkesin adından çok duyulacak,
ancak az yaşayacaktır” diyor. Druid’in söylediği gerçek olur. Aynı gün
Kuhulin kral Konhobar’ın kılıcını eline alır ve gelecekte Druid’in de söylediği
gibi adı dillere destan olan bir kahraman olur, ancak genç yaşında vefat eder
(Keltı. İrlandskie skazaniya, 2000: 83-94).
Druid ve şamanın aynı görevi üstlenmesine başka bir örnek de
Kuhulin’in hastalığından bahseden sagadan getirebiliriz. Kuhulin’in Hastalığı
adlı bu sagada bir yıldan fazla hasta olan Kuhulin, bayram günü iyileşir. Onun
iyileşmesine druidler de yardım eder (Şirokova, 2005: 94-97). Bu sagada
druidler tarafından Kuhulin’in iyileşmesi olayının benzerine Kitab-ı Dede
Korkut’ta Dirse Han Oğlu Boğaç Boyu’nda rastlıyoruz (Kitabi-Dede Korkut,
1988: 137). Dirse Han'ın kırk nökeri Boğaç’ı yalandan suçlayarak, hanı ona
karşı kışkırtırlar. O da oğlunu okla vurup yaralar. Yaralı Boğaç yerde
yatarken Boz Atlı Hızır peyda olup, üç defa yarasını eli ile sıvazlar ve ona
dağ çiçeği ile anne sütünün merhem olacağını söyler. Böylece Boğaç iyileşir
ve intikamını alır. Her iki eposta druid de, Hızır da evliya şeklinde tasvir
edilir. Aynı şekilde Kuhulin de şaman misyonunu gerçekleştiren Hızır’ın
benzeri olan druidin merhemi ile iyileşir. Evliya ise çoğu zaman insanlara
yardım için tanrı tarafından gönderilir. Buna uygun olarak Hızır ve druid de
kahramana yardım amacıyla gelmiş evliyalardır.
Dede Korkut Kitabı’nda da görüldüğü gibi Dirse Han Oğlu Boğaç
Boyu’nda Boğaç anne sütüne karıştırılmış bitkilerin sihirli gücü ile iyileşir.
Keltlerin Öküz Kualngen’in Çalınması sagasında da ağır yaralı Kuhulin
547
Fidan GASIMOVA
Sonuç
548
Oğuz ve Kelt Eposlarında Rastlanan Esas ve Yardımcı Tipler, Motifler