Osmanlı dokumacılığı, kendi oluşturduğu özgün nitelikli ürünlerini vermeden önce çevresinin gelişmiş bir dokuma sanatının mirasçısı olmuştur. Osmanlıların fetihten önce ve sonra Bizans saray teşkilatından ve özellikle törenlerinden etkilendiği bilinmektedir.1 Bununla beraber Osmanlı Dokuma Sanatındaki asıl etkiler hiç kuşkusuz Anadolu Selçukluları ve Beylikleri devri dokumalarından kaynaklanmaktadır.
Dokuma Sanatı, Osmanlı İmparatorluğunun siyasî, iktisadî, sosyal ve ticarî hayatında çok önemli bir yer almıştır. Bir saray sanatı olarak devlet hazinesine büyük gelir ve kâr sağladığı için gelişmesini devlet kontrolü altında sürdürmüştür.
Kumaşlar dokundukları şehre göre; Halep kumaşı, Bursa kumaşı gibi, kullanıldıkları yere göre; Trablus kuşağı, Konya sevaisi gibi, şahıs isimlerine göre; Hacı Ali bezi, Bakkaloğlu işi, Selimiye gibi adlar almışlardır.
Tekniklerine göre adlandırılanlar çoğunlukta olup başlıcaları; kadife, çatma, kemha, seraser, atlas, canfes ve kutnudur. Renk sayısına göre adlandırılanlar; serenk, heftrenk, desenine göre adlandırılanlar ise; gülistanî, çınarlı, benekli gibi kumaşlardır.
Kutnu: Kendine has renkleri, dokunuşu, ve desenlerinin çeşitliliği ile Doğu memleketlerine özgü bir kumaştır. Uzunlamasına renkli şeritlerden oluşan Kutnu; atkısı pamuk, çözgüsü ipek olan yollu bir kumaştır. 10 Kutnular parlak ve mat çizgilerin yan yana gelmesiyle süslendiği gibi, üzerinde çiçekler yapılmış motifli olanları da bulunmaktadır. Kutnularda ipek çizgiler tek renkte ve çoğu zaman sarı renkte olduğu gibi, birçok renkli çizginin yan yana gelmesiyle de dokunur. Bu yüzden farklı adlandırılmalarına da neden olur. En çok bilinen çeşitleri; hindiye, kemha, sultan, mercan, çiçekli şahiye, kerasi, çiçekli-vişneli ful, çiçekli - kırmızılı ful, çiçekli furş, çiçekli mecidiye, bağlamalı furş, bağlamalı mehtap, bağlamalı darıca, bağlamalı zincirli, bağlamalı sarı tas, bağlamalı sedeflidir.
Kutnu kumaş kaftanlar |
Alaca dokuma örnekleri |
Meydaniye dokuma örnekleri |
Bogasi: En basit dokuma tekniği olan bez ayakla dokunmuş bir cins pamuklu kumaştır. Başta kaftan astarlığı olmak üzere, muşamba yapımında, minder ve yastık yapımında, baskı ile desenlendirilerek döşemelik yapımında kullanılmaktadır.
Bogasi kumaş örneği |
Kirpas: Bogasıya nazaran daha kaba dokunmuş bir kumaştır. Bugünkü branda bezleri ayarında olup, daha çok ordu ihtiyacında ve Otağ-ı Hümayun denilen sultan çadırlarının yapımında, cami, türbe gibi yapıların kapı perdelerinde kullanılmıştır.
Kirpas kumaş örneği |
Klaptan kumaşlar |
En yaygın bilinen ipekli kumaşlar; Kemha, Kadife, Çatma, Atlas, Gezi, Canfes, Selimiye, Şib, Serenk, Savaî, Zerbaft ve Seraserdir.
Selimiye: yy dan sonra Üsküdar Ayazma Camii civarındaki tezgahlarda dokunmaya başlanan çözgüsü ve atkısı ipekten, genellikle boyuna yollu ve yolların içi küçük çiçekli ipekli kumaştır. Yolları ayıran küçük kutulu ince şeritler, bu kumaşın ayırt edici özelliğidir. Çiçekler klaptanla dokunmuştur. Kumaşın adı III. Selim devrinde, Selimiye Kışlasının yapılmasından dolayı verilmiştir. Son zamanlara kadar kadın-erkek entarilerinde ve çocuk kaftanlarında kullanılmıştır.
Seraser: Bu dokuma türünde desen, altın alaşımlı telin sarı ipeğe, gümüş telin ise fildişi renginde ipek iplik etrafına sarılması ile dokunur. Bunun sebebi, değerli metali israf etmemek içindir. En pahalı ve değerli kumaş olan seraserin çözgüsü ipek, atkısı altın alaşımlı gümüş veya doğrudan doğruya gümüş veya altın tel kullanılarak dokunur. Seraser ile kemha arasındaki fark, seraserin telle, kemhanın ise klaptanla dokunması ve desenlerinin farklı olmasındandır. Seraser adı, baştanbaşa anlamına gelir ki, desen bir eni kaplayacak şekilde ve kumaşın değerli tellerini gösterecek tarzda çizilmiştir. Seraser kumaşının en göze çarpan özelliği, altın ve gümüş tellerin hakimiyeti, konturların bir renk ipekle belirtilmesi, desenin şaşılacak kadar sade, fakat görkemli oluşudur. Sultanların yabancı hükümdar veya elçilere verdiği kıymetli hediyeler arasında seraser kaftanlar başta gelirdi.
Kaynak:
Kevser GÜRCAN YARDIMCI
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul, TÜRKİYE
E-Posta: [email protected]
Şal: Tiftik keçisi yününden dokunmuş ve çubuklar arasında resmedilmiş çiçek motifleri ile özellikle badem şekilli motifleri kendine has güzellikte yünlü bir kumaştır. İpek karıştırılarak da dokunmuştur. Çubukların incelik ve kalınlığına, renklerine, badem şekilli çiçek motiflerinin kompozisyonlarına göre de şallar anberser, göbekli, rizâî, potalı, valide şalı gibi isimler almışsa da daha çok dokundukları yere göre aldıkları isimlerle gruplandırılmaktadır. Nebâti boyalarla boyanan şalların renklerini asırlar boyunca koruduğu ve kumaş olarak da kolay eskimediği görülmektedir. Şal taklidi dokunmuş kumaşlara Şalâki dendiği gibi yine tiftik yapağıdan dokunmuş ancak deseni şala benzemeyen kumaşlara da Şali denmektedir. Şalın, kaftandan kavuk sargısına, kuşağa, seccadeden yatak örtüsü, perde, bohça ve yorgan yapımına kadar geniş bir kullanım alanı bulunmaktadır.
Dokuma, eğirme veya başka yollarla iplik haline getirilerek veya elyafı birbirine değişik metotlarla tutturarak bir bütün meydana getirme yoluyla elde edilen her cins kumaş, örgü, döşemelik, halı, kilim, zili, cicim, keçe vb.’dır. Yün, tiftik, ipek, keten veya pamuk kullanılarak yapılan geleneksel Türk dokumaları, ev, çarşı ve saray dokumaları olarak sınıflandırılabilir. Türk dokumacılığı, Anadolu’da çok eski tarihlerden beri yapılmakta olup, Osmanlılar Dönemi’nde güçlü bir sanat kolu haline gelmiştir.
Osmanlı Dokuma Sanatı'nın en gelişmiş olduğu dönem yüzyıldır; III. Murat devrinde () İstanbul'da tezgâh olduğu ve bunlardan 88 tanesinin saraya bağlı olduğu ilgili fermanlardan anlaşılmaktadır. Bursa ipekli ve kadife kumaşlarıyla, İstanbul saray için dokuduğu lüks kumaşları ve diba adı verilen atlas kumaşlarıyla, Batı Anadolu'da Bergama, Soma, Denizli pamuklu dokumalarıyla, Ankara sof adı verilen yünlüleriyle, Sakız adası yine atlas kumaşlarıyla, Amasya benek adı verilen desenli kumaşlarıyla tanınmıştı. Osmanlılarda dokuma sanatı yüzyıla kadar geleneklerini korumuş, sonrasında ise Avrupa kumaşları yerli dokumanın yerini almıştır.
Yaklaşık yıldır sadece Gaziantep’ te dokunan ve tamamen el emeğiyle üretilen kutnu kumaşı günümüzde otantik döşemeler ve folklor kıyafetlerinden farklı olarak fular, kravat gibi farklı kullanım alanları ile yaşatılıyor. İpek ve pamuk ipliğinden dokunduğu için sağlıklı bir kumaş olan kutnu, ev ve atölyelerde ahşaptan tezgahlarda elle dokunuyor.
TL
Satıldı, Sipariş ver!
The silk scarf is % hand-woven by Yilmaz Ipekcilik by using the traditional techniques. Madder
85 TL
Satıldı, Sipariş ver!
Renkli çizgili peştemal Yılmaz İpekçilik tarafından geleneksel tekniklerle tamamen elde
85 TL
Satıldı, Sipariş ver!
Mavi eflatun çizgili peştemal Yılmaz İpekçilik tarafından geleneksel tekniklerle tamamen elde
85 TL
Satıldı, Sipariş ver!
Keten peştemal Yılmaz İpekçilik tarafından geleneksel tekniklerle tamamen elde dokunarak
85 TL
Satıldı, Sipariş ver!
Mavi çizgili peştemal Yılmaz İpekçilik tarafından geleneksel tekniklerle tamamen elde
85 TL
Satıldı, Sipariş ver!
Siyah dikine tek çizgili peştemal Yılmaz İpekçilik tarafından geleneksel tekniklerle tamamen
85 TL
Satıldı, Sipariş ver!
Turuncu çizgili peştemal Yılmaz İpekçilik tarafından geleneksel tekniklerle tamamen elde
TL
Satıldı, Sipariş ver!
Kirli Sarı Kilim Portföy / Clutch çanta Mina by Tansu Erkal tarafından tasarlanmış ve
TL
Satıldı, Sipariş ver!
Sütlü Kahverengi Osmanlı Portföy / Clutch çanta Mina by Tansu Erkal tarafından
TL
Satıldı, Sipariş ver!
Mor Osmanlı Portföy / Clutch çanta Mina by Tansu Erkal tarafından tasarlanmış ve