Osmanlıdan Ilk Ayrılan Balkan Devleti
kaynağı değiştir]
Yunanistan’ın kuzeyinde yer alan Makedonya Krallığı, II. Filip (h.&#;MÖ &#;-&#;MÖ ) idaresinde yükselişe geçmiş, onun oğlu İskender ile yükselişinin zirve dönemini yaşamıştır. Büyük İskender idaresi altında (h.&#;MÖ &#;-&#;MÖ ) Makedonya, o dönemin bilinen dünyasında en büyük imparatorluk olmuştur. Döneminde Balkanlar’ın en büyük devleti olması yanında, Mısır, Suriye bölgelerini de kapsamıştır.[3]
MÖ yılında II. Filip korumaları arasındaki bir kişi tarafından suikasta uğratılıp öldürülünce, Makedon devlet ve asker kesimi tarafından kral ilan edilmiştir. II. Filip’in ölüm haberi yayılınca Thebai, Atina, Tesalya, Trakya kavimleri isyan çıkarmışlardır. İsyan haberi Büyük İskender’e ulaştığında, kendisi askerleri ile bu gruplar üzerine yürümüş, Olimpos’ta, Mora Yarımadası’nda, Korint’te, egemenliğini sağlamıştır.[4][5][6][7] Korint tarafında iken, Atina idaresi barış talep etmiş ve İskender, böylece zafer elde edip bölgenin bir daha isyan etmeyeceği özrünü de kabul etmiştir. İskender, Korint’te Perslere karşı Grek güçlerinin “Hegemon”u unvanını almıştır. Burada ayrıca Trakların da isyanını öğrenen Büyük İskender, onların bölgesine yönelmiş.[8][9] Trakya bölgesine yürüyen İskender ordusu burada, mücadele sonucunda Haemus Dağı’nı ele geçirmiş ve Trakları mağlup etmiştir.[10] Bu gibi mücadelerden zaferle ayrılan Büyük İskender, sonraki yıllarda Asya tarafına yönelmiş, burada da aşama aşama ilerleyerek, kazandığı yeni yerlerle büyük bir imparatorluk yaratmıştır.
Roma Öncesi Dönem[değiştir kaynağı değiştir]
Bulgarların Balkanlar’a gelişinden daha sonra XI. ve XII. yüzyıllardaPeçenek, Kuman (Kıpçak) ve Uz Türkleri, Balkanlar’a göç etmişler ve bunların bir kısmı XV. yüzyıla kadar toplu olarak varlıklarını korumuşlardır. O dönemde Kumanlarla ticaret yapan Avrupalılar için kadar kelimeyi içine alan bir Kumanca sözlüğün (Codex Cumanicus) hazırlanmış olduğu bilinmektedir.[11]
IX. yüzyılın ilk yarısında, Hazar-Oğuz ittifakı baskısına dayanamayarak, kalabalık kütleler hâlinde İdil’i geçip yurtlarından çıkardıkları Macarların yerine, Don-Kuban havalisine gelmişlerdi ( sıraları). Bu, büyük göçün ilk hareketi olmuştur. Macarları önlerinden süren Peçeneklerin gerisinde Oğuzlar, onların da gerisinde Kumanlar, Karadeniz’in kuzeyinden batıya yönelmişlerdir. İmparator K. Porphyrogennetos tarafından yazılan De Administrando Imperio’da (’lerde) kaydedildiğine göre, Peçenekler 8 boy hâlinde idiler.[25]X. yüzyıl ortalarında, Karadeniz’e dökülen nehirlerin kıyılarında olmak üzere, şöyle sıralanmışlardı: Çoban (Don), Tolmaç (Don’un denize döküldüğü bölgede), Külbey (Donets), Çor (Özi Nehri doğusu), Karabay (Özi-Bug arasın da), Ertim (Dinyester), Yula (Prut), Kapan (aşağı Tuna). İlk üçü Uzlar, Hazarlar, Alanlar ve Kırım bölgesi ile temas hâlinde; Yula boyu Macaristan, Kapan da Tuna Bulgarları ile sınırdaş bulunuyordu.[25][26]
Yakın dönemde ve yüzyılda Balkan topraklarında Kumanların yayılım alanları genişlemiştir. Kumanlar, bu dönemde birçok bölgede bulunmuşlardır. Bir grup Tuna’yı Bulgaristan muhitinden geçerek Balkan topraklarına yayılmış, başka gruplar da bölgenin daha orta kısımlarından yayılmışlardır. Bu dönem Bulgarlarla olduğu gibi Latin İmparatorluğu ile de çeşitli anlaşmalar yapan Kuman liderleri, Balkanlar’ın çeşitli bölgelerinde hem askerî hem siyasi olarak bulunmuşlardır. yılında Latin İmparatorluğu ile ittifak yapan Kumanların yılında Balkan topraklarında doluşan Kuman sığınmacıları olması gerekir. Kaynaklar, Kumanların ’de Balkanlar’a ilk göç dalgasına ne olduğu konusunda bir bilgi vermez. Mart ’de Bulgar topraklarında ikinci bir Kuman dalgası görüldü. Bu kez Tuna’nın kuzeyindeki Kumanya’dan değil, Macaristan yönünden geldiler. Tatarların önünde kaçan Prens Köten’in (Macarca Kötöny, Rusça Kotjan) Kumanla birlikte Macaristan’a geçtiği, Macar Krallığı’na ulaştığı ve ’da Kral IV. Béla tarafından vaftiz edildiği bilinen bir gerçektir.[27]
yıllarında İznik İmparatoru III. İoannes (Dukas Batatzes) geniş bir Kuman grubunu stratiotes olarak imparatorluğun çeşitli sınır bölgelerine yerleştirdi: Balkanlar’da Trakya ve Makedonya’ya, Anadolu’da Maiandros (Menderes) Ovası’yla Frigya’ya.[27] Kuman grupları bu şekillerde Doğu Roma İmparatorluğu’nun çeşitli bölgelerine yerleştirilirken aynı zamanda Kuman askerî birlikleri de birçok savaşta Doğu Roma için savaşmışlardır. ’de Kumanlar, Batatzes’in Selanik kuşatmasına yardım etmek için Selanik’e geldi. ’da Pelagonya savaşına Kuman hafif süvarisi katıldı. ’de Aleksios Strategopulos’un Konstantinopolis’in geri alınmasına katılan kişilik birliğinin büyük çoğunluğu Kumandı. Bazı Kumanlar da düzenli orduda yer alıyorlardı. VIII. Mihail yılında naipliğe seçildiği zaman, Kumanlar konu hakkındaki görüşlerini Yunanca ifade ederek, bu dile aşina olduklarını gösterdi. Bizans’a yerleşen Kumanların çoğunluğunun ’lardan önce topluma karıştığı ve Kuman kimliklerini yitirdiği anlaşılmaktadır. ’de II. Andronikos döneminde, Sırp kralı II. Stefan Uroş’tan (Milutin) bir elçi geldi. Elçinin geliş sebebi Andronikos’un Sırp kralından Kuman savaşçısı ödünç almış olmasıydı. Daha sonra imparator Kumanları Sırbistan’a dönmeyip, kalmaya razı etmişti. Bu Kumanlar, Andronikos Tornikes ve Manuel Laskaris tarafından Trakya’dan çekildi ve Limni, Taşoz ve Midilli adalarına yerleştirildi.[28] Kumanların, Balkanlar’ın siyasi tarihi üzerindeki etkisi yılından ’lara kadar çok önemliydi. Kumanlar birbirini izleyen üç Bulgar hanedanının (Asen, Terter ve Şişman) ve Eflak hanedanının (Basarab) kurucularıydı. Böylelikle, İvaylo () ve daha sonra Smilec () gibi gayri meşru yöneticilerin tahtta bulunduğu ara dönem dışında, İkinci Bulgar Krallığı’nın tüm hanedanları Kuman kökenlidir. Kumanlar o dönem Bizans, Macaristan ve Sırbistan’ın siyasi tarihlerinde de önemli roller oynadı ve göçmen Kuman topluluklarının bazı üyeleri ev sahibi ülkenin seçkinleri arasında yerlerini aldı.[29]
Osmanlı TürkleriBalkanlar’a girmeden önce, yüzyıllarda Kıpçak/Kumanların bölgede üstün tarihî rolü yeterince vurgulanmamıştır. Özellikle, Dobruca'dan Akkerman'a kadar step bölgesinde yerleşmiş ve Hristiyan dinine geçmiş olan Kıpçak/Kumanlar çeşitli hanedanlar kurmuşlardır. Bunlardan bir grup, yüzyıl ikinci yarısında Dobruca-Varna bölgesinde bir beylik kurmuştur (Merkezi Kalliakra); Dobrotiç ve bir Kuman adı taşıyan kardeşi Çolpan'ın Dobruca Beyliği, 'de I. Murad'ı metbü tanımış, 'te I. Bayezid bu beyliği Osmanlı ülkesine katmıştır. Özetle, Deliorman ve Varna'dan Tuna'ya kadar giden bölge daha Osmanlılardan önce gerçek bir Türk yerleşim alanı olmuştur.[14]